Ngaahi Tokoni Ako
Nīfai, Foha ʻo Nīfai, Foha ʻo Hilamaní


Nīfai, Foha ʻo Nīfai, Foha ʻo Hilamaní

Ko e toko taha ʻo e kau ākonga Nīfai ʻe toko hongofulu mā ua ʻi he Tohi ʻa Molomoná ʻa ia naʻe fili ʻe Sīsū Kalaisi kuo toe tuʻú (3 Nīfai 1:2–3; 19:4). Naʻe lotu mālohi ʻa e palōfita ko ʻení ki he ʻEikí koeʻuhi ko hono kakaí. Naʻe fanongo ʻa Nīfai ki he leʻo ʻo e ʻEikí (3 Nīfai 1:11–14). Naʻe toe ʻaʻahi mai foki ʻa e kau ʻāngelo kia Nīfai, peá ne kapusi ʻa e kau tēvolo, pea fokotuʻu hake hono tokouá mei he maté, pea naʻa ne fai ha fakamoʻoni ʻa ia ʻe ʻikai taʻetui ki ai ha taha (3 Nīfai 7:15–19; 19:4). Naʻe tauhi ʻe Nīfai ʻa e lekooti ʻo e folofolá (3 Nīfai 1:2–3).

Ko e tohi 3 Nīfaí

Ko ha tohi ia naʻe hiki ʻe Nīfai, ko e foha ʻo Nīfai ʻi he Tohi ʻa Molomoná. ʻOku fakahā ʻi he vahe 1–10 hono fakahoko ʻo e ngaahi kikite kau ki he hāʻele mai ʻa e ʻEikí. Naʻe fakahā mai ʻa e fakaʻilonga ki he ʻaloʻi ʻo Kalaisí; naʻe fakatomala ʻa e kakaí; ka naʻa nau toe foki pē ki he fai angahalá. Naʻe faifai pea tō mai ʻa e ngaahi matangi, ngaahi mofuike, ngaahi afā fakamanavahē, mo e ngaahi fakaʻauha lahi ke fakaʻilongaʻi ʻaki ʻa e pekia ʻa Kalaisí. ʻOku tohi ʻi he vahe 11–28 ʻa e hāʻele mai ʻa Kalaisi ki he ongo ʻAmeliká. Ko e konga mahuʻinga taha ʻeni ʻo e tohi 3 Nīfaí. ʻOku faitatau ha konga lahi ʻo e ngaahi folofola ʻa Kalaisí mo ʻene ngaahi malanga kuo tohi ʻi he Tohi Tapú (hangē ko e Mātiu 5–7 mo e 3 Nīfai 12–14). ʻOku ui ʻa e vahe 29–30 ko e ngaahi lea ʻa Molomona ki he ngaahi puleʻanga ʻo e ngaahi ʻaho fakaʻosí.

Ko e tohi 4 Nīfaí

ʻOku veesi pē ʻe fāngofulu mā hiva, ʻi ha vahe ʻe taha ʻa e tohi ko ʻení. ka ʻoku kau ki ai ha meimei taʻu ʻe tolungeau ʻo e hisitōlia ʻo e kau Nīfaí (34–321 T.S.). Naʻe tokoni ki hono hiki ʻo e tohi ko ʻení ha kau tangata hiki tohi ʻi ha ngaahi toʻu tangata lahi, ʻa ia naʻe kau ki ai ʻa Nīfai. ʻOku pehē ʻi he veesi 1–19 naʻe hili ʻa e hāʻele mai ʻa e Kalaisi kuo toe tuʻú, naʻe ului ʻa e kau Nīfaí mo e kau Leimaná kotoa pē ki he ongoongoleleí. Naʻe pule ʻa e melinó, ʻofá, mo e uouongatahá ʻi he kakaí. Naʻe tauhi mai ki he kakaí ʻa e kau Nīfai ko ia ʻe toko tolu naʻe tuku ʻe Kalaisi ke nau nofo ʻi he māmaní kae ʻoua ke ne hāʻele ʻanga ua maí (3 Nīfai 28:4–9). Naʻe tuku ʻe Nīfai ʻa e ngaahi lekōtí ki hono foha ko ʻĀmosí. Ko e veesi 19–47 ko e lekooti ia ʻo e ngāue fakafaifekau ʻa ʻĀmosí (taʻu ʻe 84) pea mo e ngāue fakafaifekau ʻa hono foha ʻoʻona ko ʻĀmosi (taʻu ʻe 112). Naʻe kamata ke toe hanga ʻe he loto-hīkisiá ʻo fakatupu ha ngaahi palōpalema ʻi he kakaí ʻi he taʻu 201 T.S. pea naʻa nau fakafaʻafaʻahi ʻa kinautolu ki ha ngaahi tuʻunga kakai kehekehe pea kamata ʻa e ngaahi siasi loí ke maʻu mei ai haʻanau tupu (4 Nīfai 1:24–34).

ʻOku hā mei he ngaahi veesi fakaʻosi ʻo e 4 Nīfaí kuo toe foki ʻa e kakaí ʻo fai angahala (4 Nīfai 1:35–49). Naʻe pekia ʻa ʻĀmosi ko e foha ʻo ʻĀmosí ʻi he taʻu 305 T.S. pea hanga leva ʻe hono tokoua ko ʻEmaloní ʻo fufuuʻi ʻa e ngaahi lekōtí kotoa ke maluʻi kinautolu. Naʻe toki tuku ki mui ʻe ʻEmaloni ʻa e ngaahi lekōtí kia Molomona, ʻa ia naʻá ne hiki ha ngaahi meʻa lahi naʻe hoko lolotonga ʻene moʻuí peá ne toki fakanounouʻi ia (Molom. 1:2–4).