Seminelí
Lēsoni Ako ʻi ʻApí: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 90–97 (ʻIuniti 19)


Lēsoni Ako ʻi ʻApí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 90–97 (ʻIuniti 20)

Nāunau ʻOku Teuteu maʻá e Faiako Ako ʻi ʻApí

Fakanounou ʻo e Lēsoni Ako ʻi ʻApi Fakaʻahó

ʻOku ʻikai fakataumuʻa ʻa e fakamatala fakanounou ko ʻeni ʻo e ngaahi meʻa naʻe hokó, ngaahi tokāteliné mo e tefitoʻi moʻoni kuo ako ʻe he kau akó ʻi heʻenau ako ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 90–97 (ʻiuniti 22) ke akoʻi ko ha konga hoʻo lēsoní. ʻOku nofotaha e lēsoni ʻokú ke akoʻí ʻi he niʻihi pē ʻo e ngaahi tokāteline mo e tefitoʻi moʻoni ko ʻení. Muimui ki he ueʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi hoʻo fakakaukauʻi ʻa e fie maʻu hoʻo kau akó.

ʻAho 1:(Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 90–92)

Naʻe ako ʻe he kau akó ʻi he lēsoni ko ʻení kapau te tau vaʻinga ʻaki e ngaahi fakahā ʻoku foaki ʻe he ʻOtuá ʻo fakafou ʻi Heʻene kau palōfitá, te tau humu pea tō. Naʻa nau ʻilo foki kapau te tau fekumi faivelenga, lotu maʻu ai pē, tui, mo tauhi ʻetau ngaahi fuakavá, ʻe ngāue fakataha e ngaahi meʻa kotoa pē ki heʻetau leleí. Naʻe ako ʻe he kau akó mei heʻenau ako ki ha fakahā fekauʻaki mo e ʻApokelefá, ʻe lava ke tokoniʻi kitautolu ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní ke tau ʻilo pe ʻoku moʻoni e ngaahi meʻa ʻoku tau laú. (ʻIkai ngata aí, naʻe ʻilo ʻe he kau akó e tefitoʻi moʻoni kapau te tau tau faivelenga ʻi hono tauhi e ngaahi fekau ʻa e ʻEikí, ʻe tāpuekina leva kitautolu ʻo taʻengata.

ʻAho 2 (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 93)

Naʻe ʻilo ʻe he kau akó ʻi heʻenau ako ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 93, ko Sīsū Kalaisi ʻa e ʻUluaki ʻAlo ʻi he kotoa ʻo e fānau ʻa e Tamai Hēvaní pea te tau lava ʻo hangē ko Sīsū Kalaisi mo e Tamai Hēvaní ʻi heʻetau maʻu ʻa e māmá mo e moʻoní. Naʻa nau ako foki ʻoku tau maʻu ʻa e moʻoní mo e māmá ʻi heʻetau tauhi e ngaahi fekaú, pea ʻe lava ke fakatupu ʻe he talangataʻá mo e ngaahi tukufakaholo halá ke mole meiate kitautolu ʻa e māmá mo e mooní. Naʻe ako foki ʻe he kau akó mei he faleʻi ʻa e ʻEikí ki ha niʻihi ʻo e kau taki ʻo e Siasí, kuo pau ke tau lotu maʻu pē mo faivelenga mo tokanga ʻi ʻapi, ka ʻikai ʻe maʻu ʻe he taha angahalá ʻa e mālohi kiate kitautolu.

ʻAho 3 (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 94–96)

Naʻe ako ʻe he kau akó mei he valoki naʻe fai ʻe he ʻEikí ki he Kāingalotú ʻi heʻenau fakaliʻeliʻaki hono langa ʻo e Temipale Ketilaní, ʻoku tauteaʻi ʻe he ʻOtuá ʻa kinautolu ʻokú Ne ʻofa aí. Naʻa nau ako foki ʻoku teuteuʻi ʻe he ʻEikí ʻa ʻEne kau tamaioʻeikí ʻi he temipalé ke fakahoko ʻEne ngāué pea fakakoloaʻi kinautolu ʻaki ha mālohi. ʻIkai ngata aí, naʻe ʻilo ʻe he kau akó kapau te tau tauhi e ngaahi fekaú, te tau maʻu ha mālohi ke fai e meʻa ʻoku kole mai ʻe he ʻEikí ke tau fakahokó.

ʻAho 4 (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97)

Naʻe ako ʻe he kau akó mei he ngaahi fakahinohino ʻa e ʻEikí ki he Kāingalotu ʻi Mīsulí, kapau te tau fakavaivaiʻi kitautolu pea fekumi faivelenga ke ako, te tau maʻu ʻa e potó mo e moʻoní. Naʻe ʻilo foki ʻe he kau akó ʻa e meʻa kuo pau ke tau fai kae tali kitautolu ʻe he ʻEikí, pea ne nau ako ʻoku fakahā ʻe he ʻOtuá Ia ʻi he temipalé kiate kinautolu ʻoku loto maʻá. ʻIkai ngata aí, naʻe ako ʻe he kau akó ʻoku ʻi Saione ʻa e kau loto maʻá, pea kapau te tau talangofua te tau hao mei he tautea ʻa e ʻEikí mo maʻu ha ngaahi tāpuaki lahi.

Talateú

Naʻe ʻomi ʻe he ʻEikí ʻa e fakahā ʻoku lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 93 ʻi he ʻaho 6 ʻo Mē, 1833. ʻOku nofotaha ʻa e lēsoni ko ʻení ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 93:1–20, ʻa ia naʻe fakamatalaʻi nounou ʻi he lēsoni ʻa e kau akó ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 93. Naʻe akoʻi ʻe Sīsū Kalaisi ʻi he ngaahi veesi ko ʻení e founga te tau lava ai ʻo ʻilo Iá mo e founga te tau lava ai ʻo hangē ko Iá mo ʻetau Tamai Hēvaní.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 93:1–5

ʻOku akoʻi ʻe Sīsū Kalaisi e founga ʻe lava ai e niʻihi fakafoʻituituí ʻo mamata ki Hono fofongá mo ʻilo ʻokú Ne moʻui

Fakaʻaliʻali ha fakatātā ʻo ha taha ʻiloa ʻe ʻiloʻi ʻe hoʻo kau akó, pea ʻeke ange pe ʻoku nau ʻiloʻi e hingoa ʻo e tokotahá. (Kapau ʻoku ʻikai ke ke lava ʻo fakaʻaliʻali ha fakatātā, hiki e hingoa ʻo e tokotahá ʻi he palakipoé pea kole ki he kau akó ke fakamatalaʻi pe ko hai ʻa e tokotahá mo e meʻa ʻoku ʻiloa aí.)

  • Ko e hā ʻoku ʻiloʻi ai ʻe he kakaí ʻa e tokotaha ko ʻení?

  • ʻOkú ke pehē ʻoku mahuʻinga nai ke ʻilo pe ko hai ʻa e tokotaha ko ení? Ko e hā hono ʻuhingá?

Fakaʻaliʻali ha fakatātā ʻo Sīsū Kalaisi (te ke lava ʻo fakaʻaongaʻi e Sīsū Kalaisi Tohi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí (2009), fika 1]; vakai foki, LDS.org pea fakamatalaʻi ange ʻoku ʻikai ʻiloʻi ʻe he kakai tokolahi he ʻahó ni pe ko hai Ia.

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke ʻiloʻi pe ko hai ʻa Sīsū Kalaisí?

Fakamatalaʻi ange naʻe akoʻi ʻe he ʻEikí ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 93 e founga te tau lava ai ʻo fakatupulaki ʻetau ʻilo ʻo kau kiate Ia mo Hono mālohi ke tāpuakiʻi kitautolu he taimí ni pea ʻi he kotoa ʻo e taʻengatá. Hiki e ongo fehuʻi ko ʻeníʻi he palakipoé, ʻo tuku ha ʻatā ki he kau akó ke hiki ai ʻenau ngaahi talí ʻi lalo he ongo fehuʻí:

Ko e hā kuo pau ke tau fai ke maʻu ai ha fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí?

Ko e hā te tau lava ʻo ʻilo fekauʻaki mo Ia kapau te tau fai ʻa e ngaahi meʻá ni?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 93:1–5. Kimuʻa pea kamata lau ʻa e tokotaha akó, kole ki he vaheua ʻe taha ʻo e kau akó ke nau kumi e tali ki he fehuʻi ʻuluakí pea ki he vaheua ʻe tahá ke nau kumi e tali ki he fehuʻi hono uá. Hili hono lau e ngaahi vēsí, fakaafeʻi ha niʻihi ʻo e kau akó ke nau haʻu ki he palakipoé ʻo hiki ʻenau tali ki he ongo fehuʻí. Pea fai leva ki he kalasí ʻa e fehuʻi ko ʻení:

  • Te ke fakamatalaʻi fēfē ʻa e talaʻofa ʻi he veesi 1 ko ha tefitoʻi moʻoni “kapau ʻe–pea ʻe”? (ʻOku totonu ke fakahaaʻi ʻe he ngaahi tali e kau akó ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Kapau te tau siʻaki ʻetau ngaahi angahalá, haʻu kia Kalaisi, ui ki Hono huafá, talangofua ki Hono leʻó, mo tauhi ʻEne ngaahi fekaú, te tau mamata leva ki Hono fofongá pea ʻiloʻi Ia.)

Te ke fie fakamamafaʻi ange ʻe haʻu ʻa e tāpuaki ko ʻení ʻi he taimi ʻa e ʻEikí, ʻi Heʻene founga pē ʻAʻana, pea fakatatau ki Hono finangaló (vakai, T&F 88:68; vakai foki, ʻĪnosi 1:27).

  • ʻE lava ke tokoniʻi fēfē ʻe he ngaahi ngāue taki taha ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 93:1 ke tau ʻilo ʻa Sīsū Kalaisí?

  • Mei he meʻa ʻokú ke ako ʻi he veesi 3, ko e hā ha tokāteline mahuʻinga ke mahino fekauʻaki mo e Tamaí mo e ʻAló? (ʻOku totonu ke ʻiloʻi ʻe he kau akó e tokāteline ko ʻení: ʻOku taha ʻa e Tamaí mo e ʻAló.

  • Ko e hā e ʻuhinga ʻoku taha ʻa e Tamaí mo e ʻAló?

Tokoni ke mahino ki he kau akó ko e Tamaí mo e ʻAló ko ha ongo sino mavahevahe mo kehekehe ia, ʻo taki taha maʻu ha sino fakamatelie nāunauʻia (vakai, T&F 130:22). Ka neongo ia, ʻoku taha ʻa e Tamaí mo e ʻAló ʻi he taumuʻá mo e tokāteliné. ʻOkú na fāitaha ʻi he haohaoa ke fakahoko e palani ʻo e fakamoʻui ʻa e Tamai Hēvaní.

Fakamahinoʻi ange ʻa e kupuʻi lea ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 93:4: “Ko e Tamaí koeʻuhi naʻá ne foaki kiate au mei hono fonú.” Kole leva ki ha tokotaha ako ke lau e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 93:17, 26. Fai ange ʻa e fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā e ʻuhinga naʻe maʻu ʻe Sīsū Kalaisi ʻa hono kakato ʻo e Tamaí? (Vakai, T&F 93:16–17, 26.)

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 93:6–20

ʻOku fakaʻaongaʻi e lekooti ʻa Sioné ke tokoni ke mahino kiate kitautolu ʻa e founga naʻe maʻu ai ʻe Sīsū Kalaisi ha kakato ʻo e nāunau ʻa e Tamai Hēvaní.

ʻE lava ke ke toe fokotuʻutuʻu e ngaahi fakatātā ko ʻení ke teuteuʻi e kau akó ke mahino kiate kinautolu e founga naʻe maʻu ai ʻe he Fakamoʻuí e kakato ʻo e Tamai Hēvaní. Fakaafeʻi ha tokotaha ako kuó ne fokotuʻu ha pōtoʻi ngāue pau, hangē ko ha vaʻinga ʻi ha sipoti pe fakaʻaongaʻi ha nāunau hiva pe faʻu ha faʻahinga ngāue, pe fakatātaaʻi nounou pe fakamatalaʻi ha pōtoʻi ngāue. Pea kole ange leva ki he tokotaha akó ke ne fakamatalaʻi ki he kalasí ʻa e taimi naʻá ne fakatupulaki ai e pōtoʻi ngāue ko iá. (ʻOku totonu ke tokoni e tali ʻa e tokotaha akó ki he kalasí ke mahino kiate kinautolu ʻoku fie maʻu ha ngāue lahi ka te toki hoko ko ha tokotaha vaʻinga lelei, tokotaha hiva lelei, pe ngāue lelei ʻa ia ʻoku ʻikai tupukoso pē ʻene hokó.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 93:12–17. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai pea feinga ke ʻiloʻi e founga ʻoku hoko ai ʻa Sīsū Kalaisi ʻo hangē ko ʻEne Tamaí.

  • Ko e hā e founga ne hoko ai ʻa Sīsū Kalaisi ʻo hangē ko ʻEne Tamaí? (ʻOku totonu ke fakahaaʻi ʻe he kau akó ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Naʻe tupulaki ʻa Sīsū Kalaisi mei he ʻaloʻofa ki he ʻaloʻofa kae ʻoua kuó Ne maʻu ʻa hono kakato ʻo e nāunau ʻo e Tamaí. Mahalo te ke fie fokotuʻu ange ke fakaʻilongaʻi ʻe he kau akó e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he veesi 13.)

  • ʻOkú ke pehē ko e hā e ʻuhinga naʻe hokohoko atu ai ʻa Sīsū Kalaisi mei he ʻaloʻofa ki he ʻaloʻofa kae ʻoua kuó Ne maʻu ʻa hono kakató?

Tokoni ke mahino ki he kau akó ko e ʻaloʻofá ko e ivi mo e mālohi ia mei he ʻOtuá ʻokú ne fakaʻatā ke tau maʻu ʻa e moʻui taʻengatá mo e hakeakiʻí. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 93:19–20. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai pea feinga ke ʻiloʻi e ʻuhinga ne ʻomi ʻe he Fakamoʻuí ki hono fakahā e founga naʻá Ne maʻu ai e kakato ʻo e Tamaí.

  • Fakatatau ki he veesi 19, ko e hā naʻe fakahā ai ʻe he Fakamoʻuí e founga naʻá Ne maʻu ai e kakato ʻo e Tamaí?

Tokoni ke ʻilo ʻe he kau akó naʻe fakahā ʻe he Fakamoʻuí e founga naʻá Ne maʻu ai hono fonú koeʻuhí ke lava ʻo “mahino kiate kinautolu pea mou ʻiloʻi” Ia mo e Tamai Hēvaní pea ʻiloʻi e founga ke hū ai ki he Tamaí mo maʻu Hono fonú. Tohi ʻa e lea ko ʻeniʻa ʻEletā Pulusi R. Makongikī ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻi he palakipoé. (ʻOku maʻu ʻa e lea ko ʻení ʻi he The Promised Messiah: The First Coming of Christ [1978], 568.)

“Ko e faʻifaʻitakí ʻa e lotu haohaoá. ʻOku tau fakaʻapaʻapaʻi kinautolu ʻoku tau faʻifaʻitaki ki aí” (ʻEletā Bruce R. McConkie).

  • ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā ke moihū?

  • Ko e hā e founga ʻoku totonu ke tau hū ai ki he Tamai Hēvaní? (ʻOku totonu ke fakahaaʻi ʻe he kau akó ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: ʻOku totonu ke tau hū ki he Tamai Hēvaní ʻaki ʻetau muimui ki he sīpinga ʻa Sīsū Kalaisí. Mahalo te ke fie maʻu ke fokotuʻu ki he kau akó ke nau tohi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he tafaʻaki ʻo ʻenau folofolá.)

  • Ko e hā e founga ʻoku tatau ai e fakalakalaka ʻa e Fakamoʻuí mei he ʻaloʻofa ki he ʻaloʻofá mo e founga ʻo e akó mo e fakalakalaká te tau lava ʻo aʻusiá?

  • Ko e hā e talaʻofa ʻoku ʻomi ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 93:20 kiate kinautolu ʻoku nau muimui ki he sīpinga ʻa Sīsū Kalaisí mo tauhi ʻEne ngaahi fekaú? (ʻOku totonu ke fakahaaʻi ʻe he kau akó ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Kapau te tau tauhi e ngaahi fekaú, te tau lava ʻo maʻu e kakato ʻo e Tamaí, ʻo hangē ko ia kuo maʻu ʻe Sīsū Kalaisí.)

Puke hake e fakatātā ʻo e Fakamoʻuí naʻá ke fakaʻaliʻali ʻi he kamataʻanga ʻo e kalasí.

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke maʻu ha fakamoʻoni ki he sīpinga, ngaahi akonaki, mo e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí?

  • Ko e hā te ke lava ʻo fai ke kei hokohoko atu pē “mei he ʻaloʻofa ki he ʻaloʻofa” (T&F 93:13) pea hangē ai ko Iá?

Kole ki he kau akó ke nau fakakaukau ki ha founga pau te nau fāifeinga ai ke tupulaki mo fakalakalaka ʻi he muimui ki he sīpinga ʻa e Fakamoʻuí. Fakaafeʻi kinautolu ke nau fokotuʻu ia ko ha taumuʻa ke feinga ai ke ne ikunaʻi ia.

ʻIuniti Hokó (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 98–101)

Ke teuteu e kau akó ki heʻenau ako e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 98–101, te ke lava ʻo fakaafeʻi kinautolu ke nau fakakaukau ki he ngaahi meʻá ni: Kuo ngaohi kovia nai koe peá ke fakakaukau ki he founga naʻe totonu ke ke tali ʻaki iá? Te ke ako ʻi he lēsoni hokó fekauʻaki mo e fakatanga mo e ʻahiʻahi naʻe aʻusia ʻe he Kāingalotú ʻi Mīsulí. Te ke ako foki ki he meʻa naʻe akoʻi ʻe he ʻEikí ki he Kāingalotú fekauʻaki mo ʻenau tali ki he fakatangá, kau ai ʻEne ngaahi ongo fekauʻaki mo e taú.