Seminelí
Lēsoni 93: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:70–117


Lēsoni 93

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:70–117

Talateú

Ko e fika tolu ʻeni ʻo e ngaahi lēsoni ʻe fā ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88. Ko e konga ʻo e fakahā ʻe nofotaha ai e lēsoní naʻe foaki ʻi ha konifelenisi ʻa e kau taulaʻeiki lahí ʻi Tīsema 27–28, 1832. Naʻe fakahinohinoʻi ʻe he ʻEikí e kaumātuʻa ʻo e Siasí ke nau feakoʻiʻaki mo teuteu ke hoko ko ha kau faifekau. Naʻe akoʻi foki ʻe he ʻEikí ʻo kau ki he ngaahi fakaʻilonga ʻo e Hāʻele ʻAngaua Maí, ko e hokohoko fakalūkufua ʻe toetuʻu ai e kakai kotoa pē, mo e niʻihi ʻo e ngaahi meʻa ne hoko ʻi he tau fakaʻosi mo Sētané.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:70–117

ʻOku fekauʻi ʻe he ʻEikí ʻa e kaumātuʻa ʻo e Siasí ke nau teuteu ki heʻenau ngāue fakafaifekaú mo fakahā mai e ngaahi meʻa ʻe hoko ʻi Heʻene Hāʻele ʻAngaua Maí

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke haʻu ki muʻa ʻi he kalasí pea akoʻi ha tokotaha ako ʻe taha ʻi he founga ke fai ha ngāue faingofua, hangē ko e haʻi ʻo ha hēkesi (pe ko ha ngāue kehe ʻoku ʻikai ʻilo ʻe he tokotaha ako fika uá e founga hono fakahokó). Kole ki he kau akó ke hiki honau nimá kapau naʻa nau tokoni ke akoʻi ha lēsoni pe pōtoʻi ngāue ki ha taha kehe kimuí ni mai. Kole ange ki ha niʻihi ke fakamatalaʻi e meʻa ne nau akoʻí. Pea aleaʻi ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā naʻá ke ako ʻi he teuteu ke faiakó pea ʻi hono akoʻi ʻo ha taha kehé?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku tau faʻa ako lahi ange ai mei he teuteu ke faiakó ʻi hono akoʻi ʻe he niʻihi kehé?

Fakamanatu ange ki he kau akó naʻe foaki ʻe he ʻEikí e fakahā ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88 ki ha kulupu ʻo e kau maʻu lakanga fakataulaʻeikí ʻa ia ne nau lotu ke ʻiloʻi e finangalo ʻo e ʻEikí kau ki hono fokotuʻu ʻo Saioné. ʻI he fakahā ko ʻení, ne folofola ʻa e ʻEikí ki he kulupu ko ʻeni ʻo e kau maʻu lakanga fakataulaʻeikí “ko e ʻuluaki kau ngāue ʻi he puleʻanga fakamuimui ní” (vakai, T&F 88:70, 74) mo fekau ke nau fokotuʻu pea ʻalu ki ha ʻakoʻanga ke teuteuʻi ai kinautolu ke malanga ʻaki ʻa e ongoongoleleí ʻi he ngaahi puleʻanga ʻo e māmaní (vakai, T&F 88:74, 84, 127).

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:73–76. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo fekumi ki he meʻa naʻe fekau ʻe he ʻEikí ki he kau maʻu lakanga fakataulaʻeiki ko ʻení ke fai ke nau teuteu ai ke akoʻi e niʻihi kehé.

  • Ko e hā naʻe fekau ki he “ʻuluaki kau ngāue” ko ʻení ke nau fai ke teuteu ai ke akoʻi e niʻihi kehé ʻi heʻenau hoko ko ha kau faifekau? (Mahalo te ke fie kole ki ha tokotaha ako ke hoko ko ha tangata tohi pea hiki ʻa e ngaahi tali e kau akó ʻi he palakipoé.)

  • Ko e hā te tau lava ʻo fai ke “fokotuʻu,” “teuteu”, mo “fakamāʻoniʻoniʻi” kitautolu ke tau hoko ʻo lelei ange ʻi hono vahevahe ʻo e ongoongoleleí?

  • ʻOku tākiekina fēfē ʻe hono fakamaʻa mei he angahalá ʻa ʻetau malava ke vahevahe ʻa e ongoongoleleí?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:77–80. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo fekumi ki he meʻa naʻe fekau ʻe he ʻEikí ke fai ʻe he kau maʻu lakanga fakataulaʻeiki ko ʻení ʻi heʻenau fakatahá. Kole ki he kau akó ke nau lipooti e meʻa ne nau maʻú.

  • Ko e hā naʻe talaʻofa ʻe he ʻEikí kiate kinautolu ʻoku nau akoʻi faivelengá? (Te nau maʻu ʻEne ʻaloʻofá pea te nau akoʻi haohaoa ange ʻi he meʻa kotoa pē ʻoku nau fie maʻu ke mahino kiate kinautolu ʻo kau ki he puleʻanga ʻo e ʻOtuá.)

  • ʻOku ʻuhinga ki he hā “ʻe ʻiate kimoutolu [e ʻofa ʻa e ʻEikí]” (T&F 88:78)? (ʻE tokoniʻi kitautolu ʻe he ʻEikí ʻi heʻetau fekumi fakamātoato ke akoʻi mo ako ʻa e ongoongoleleí.)

  • Mei he meʻa naʻá ke ako ʻi he veesi 77–78, te ke fakamatalaʻi fēfē ha tefitoʻi moʻoni fekauʻaki mo e faiakó? (ʻE ala ʻiloʻi ʻe he kau akó ha ngaahi tefitoʻi moʻoni lahi, kau ai e meʻá ni: ʻI heʻetau feakoʻiʻaki faivelengá, ʻe tokoniʻi kitautolu ʻe he ʻEikí ke mahino lelei ange kiate kitautolu ʻEne ngaahi moʻoní. ʻI he feakoʻiʻakí, te tau lava ʻo teuteu ai ke vahevahe ʻa e ongoongoleleí mo e niʻihi kehé. Mahalo te ke fie hiki ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé ʻo fakaʻaongaʻi e ngaahi lea ʻa e kau akó.)

  • Ko e hā ha ngaahi founga kuo tokoniʻi ai koe ʻe hono akoʻi ʻo e ongoongoleleí ki he niʻihi kehé ke toe mahino lelei ange ia kiate koe?

  • Fakatatau ki he veesi 79, ko e hā ha ngaahi kaveinga kehe ʻoku mahuʻinga ke mahino kiate kitautolu? ʻE tokoni fēfē hono maʻu ha ʻilo lahi pehē ki heʻetau akoʻi e ongoongoleleí ki he niʻihi kehé?

Ke tokoni ke ongoʻi ʻe he kau akó e mahuʻinga hono fakaʻaongaʻi e ngaahi tefitoʻi moʻoni ne nau ʻiloʻi ʻi ʻolungá, vahe ki ha ngaahi kulupu tautau toko fā e kau akó ke nau teuteu mo akoʻi ʻa e ngaahi lēsoni iiki ko ʻení ki he kau mēmipa ʻo ʻenau kulupú. Kole ki ha ongo tamaiki ako ʻi he kulupu takitaha ke na ngāue fakataha ke teuteu ke akoʻi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:81–86 pea ngāue fakataha ʻa e ongo tamaiki ako koeé ke teuteu ke akoʻi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:87–98. ʻAi ha tatau ʻo e ngaahi fakahinohino ko ʻení maʻá e kulupu takitaha. Kole ange ke nau lau e ngaahi fakahinohinó mo e ngaahi veesi folofolá pea fili leva e founga te nau akoʻi ai e ngaahi lēsoni iiki takitaha. (Poupouʻi lōua e ongo tamaiki ako ʻi he hoa takitaha ke na kau ʻi he akoʻí.) Fakamatalaʻi ange ʻe maʻu ʻe he hoa takitaha ha miniti nai ʻe nima ke teuteu ai mo ha miniti nai ʻe fitu ke akoʻi ai. Hili hono maʻu ʻe he kau akó ha taimi feʻunga ke teuteú, fakaafeʻi ʻa e ngaahi hoa ne vahe ki ai e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:81–86 ke akoʻi e kau ako kehe ʻi heʻenau kulupú. Hili iá pea kole ki he kau akó ke fetongi tuʻunga pea fakaafeʻi mai e hoa ne vahe ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:87–98 ke na akoʻi. (Fakatokangaʻi ange: Kapau ʻokú ke saiʻia ai, te ke lava ʻo fili ke akoʻi pē ʻe koe e ngaahi lēsoni īkí kae ʻoua toe kole ki he kau akó ke nau feakoʻiʻaki.)

Lēsoni iiki 1: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:81–86

Kamata hoʻo lēsoní ʻaki ʻa e fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e fē ha taimi kuó ke houngaʻia ai koeʻuhí ne fakatokanga atu ha taha kau ki ha meʻa? (Te ke fie vahevahe foki ha aʻusia.)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:81–83. Kole ki he niʻihi kehé ke nau kumi ʻa e meʻa naʻe akoʻi ʻe he ʻEikí ʻo kau ki he ngaahi fakatokangá. Fakaafeʻi kinautolu ke nau lipooti e meʻa ne nau maʻú. Hili iá pea fai ange ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • ʻOku ʻuhinga ki he hā kuo fakatokanga mai kiate kitautolu? (Kuo akoʻi mai kiate kitautolu ʻa e ngaahi moʻoni ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí kuo fakafoki maí.)

  • Ko e hā e moʻoni te tau lava ʻo ako mei he ngaahi veesi ko ʻení? (ʻE ala fakaʻaongaʻi ʻe kinautolu ʻokú ke akoʻí ha ngaahi lea kehe, ka ʻoku totonu ke nau ʻiloʻi ha tefitoʻi moʻoni tatau mo ʻení: Koeʻuhí kuo fakatokanga mai kiate kitautolu ʻo fakafou ʻi he pōpoaki ʻo e ongoongoleleí, ʻoku ʻamanaki mai e ʻEikí ke tau fakatokanga ki hotau kaungāʻapí. Mahalo te ke fie fokotuʻu ange ke fakaʻilongaʻi ʻe he kau akó e tefitoʻi moʻoni ko ʻeni ʻi he veesi 81.)

Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:84–85 ʻaki hano fakamatalaʻi ange naʻe fakahinohinoʻi ʻe he ʻEikí e kau maʻu lakanga fakataulaʻeiki ʻa ia ne nau ʻi ai ʻi hono maʻu ʻe Siosefa Sāmita e fakahā ko ʻení ke nau ngāue faivelenga ke teuteuʻi kinautolu mo e Kāingalotú ke nau hao mei he ngaahi fakamaau ʻoku fakatatali mai ki he kau faiangahalá ʻi he kahaʻú.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:86. Kole ki hoʻo kulupú ke nau kumi ha founga ʻoku totonu ke tau moʻui ai ʻi heʻetau teuteu ke vahevahe ʻa e ongoongoleleí. Kole ange ke nau lipooti e meʻa ne nau maʻú.

  • ʻOku ʻuhinga ki he hā ke “ʻoua te mou fakaʻefihiaʻi ʻa kimoutolu ʻi he angahalá”? Ko e hā e founga ʻe lava ke fakaʻaongaʻi ai e fakahinohino ko ʻení ʻi hoʻo moʻuí ʻi hoʻo teuteu ke maʻu e ngaahi ouau ʻo e temipalé, ngāue fakafaifekau taimi kakató, pe mali mo maʻu ha fāmilí?

Ke tokoni ke fakakaukau e kau akó fekauʻaki mo e founga ʻe lava ke uesia ʻe he fihia ʻi he angahalá ʻa ʻenau malava ke fakamoʻoni ki he moʻoní, lau e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

ʻĪmisi
Sefilī R. Hōlani

“He ʻikai lava ke ʻikai fakatomala ha faifekau mei he maumaufono fakasekisualé pe lea kapekapé pe moʻui ponokalafí ka ne hanga atu ʻe ia ʻo fakatukupaaʻi e niʻihi kehé ke nau fakatomala kinautolu mei he meʻa tonu pē ko ia ʻokú ne faí! He ʻikai lava ke mou fai ia. He ʻikai nofoʻia koe ʻe he Laumālié pea te ke faingataʻaʻia ʻo kapau te ke lea ʻaki e ngaahi lea ko iá. He ʻikai te ke lava ke fonongaʻia e hala ne ui ʻe Līhai ko e ‘ngaahi hala tapú’ [1 Nīfai 8:28] pea ʻamanaki ke fakahinohinoʻi e niʻihi kehé ki he ‘hala fāsiʻi mo lausiʻí’ [2 Nīfai 31:18] he ʻikai lava ia” ( “ʻOku Tau Kau Kotoa he Tokoní,” Ensign pe Liahona, Nōv. 2011, 45).

Te ke fie vahevahe hoʻo fakamoʻoni ki he mahuʻinga ʻo e nofo maʻá kae lava ke ola lelei hono vahevahe ʻo e ongoongoleleí. Fakalotolahiʻi ʻa kinautolu ʻokú ke akoʻí ke nau feinga ke maʻa mei he fihia ʻi he angahalá.

Lēsoni iiki 2: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:87–98

ʻEke ki he niʻihi ʻokú ke akoʻí pe kuo nau ʻosi fanongo ki hano vahevahe ʻe ha taha ha fakamoʻoni mālohi. Fakaafeʻi kinautolu ke nau fakamatalaʻi ʻa e fakamoʻoní mo e anga ʻenau ongoʻí ʻi heʻenau fanongo ki aí.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:87–91. Kole ki he kau ako ʻokú ke akoʻí ke nau kumi ha ngaahi sīpinga ʻo e ngaahi fakamoʻoni mālohí. Hili ʻenau laú, fai e fehuʻi ko ʻení:

  • Kimuʻa ʻi he Hāʻele ʻAngaua ʻa e ʻEikí, ko e hā e faʻahinga fakamoʻoni ʻe muiaki ʻi he ngaahi fakamoʻoni ʻa e kau faifekaú?

Fakaafeʻi e kau ako ʻokú ke akoʻí ke lau fakalongolongo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:92 ʻo kumi e meʻa ʻe lea ʻaki ʻe he kau ʻāngelo ʻo e langí lolotonga e taimi ko ʻení kimuʻa e Hāʻele ʻAngaua Maí. Kole ange ke nau lipooti e meʻa ne nau maʻú. Talaange ʻoku ʻuhinga e foʻi lea ko e Tangata Taʻané kia Sīsū Kalaisi.

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke tau mateuteu ki he Hāʻele ʻAngaua Mai ʻa e ʻEikí?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:95–98. Kole ki he kau ako ʻokú ke akoʻí ke fekumi ki ha ongo kulupu kakai kehekehe ʻe hiki hake ke feʻiloaki mo e Fakamoʻuí ʻi Heʻene hāʻele maí. Pea fai leva ʻa e fehuʻi ko ʻení:

  • Ko hai ʻe hiki hake ke feʻiloaki mo Sīsū Kalaisi ʻi Heʻene hāʻele maí? (Ko ʻEne kāingalotu ʻa ia ʻoku moʻuí mo ʻEne Kāingalotu kuo pekiá. Mahalo te ke fie fokotuʻu ange ki he kau ako ʻokú ke akoʻí ke fakaʻilongaʻi e ngaahi foʻi lea pe kupuʻi lea ʻi he ngaahi veesi ko ʻení ʻoku nau akoʻi ʻa e moʻoni ko ʻení: ʻE tuʻu hake ʻa e kau māʻoniʻoní ke feʻiloaki mo Kalaisi ʻi Heʻene hāʻele maí.)

Kole ki he niʻihi ʻokú ke akoʻí ke nau toe vakaiʻi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:98 pea kumi ʻa e ngaahi foʻi lea pe kupuʻi lea ʻoku nau fakamatalaʻi e ngaahi kulupu ʻo e Kāingalotú te nau kau atu ki he hāʻele mai ʻa e ʻEikí. Pea fai leva ʻa e fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā e ngaahi foʻi lea pe ngaahi kupuʻi lea naʻá ke maʻú? (Mahalo te ke fie fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga e kupuʻi lea “ʻuluaki fuá” ki he Kāingalotu angatonú ʻa ia te nau tuʻu hake ʻi he ʻUluaki Toetuʻú.)

Vahevahe hoʻo fakakaukau pe ʻe fēfē ke kau atu ki he Hāʻele ʻAngaua Maí ʻo hangē ko hono fakamatalaʻi ʻi he ngaahi veesi ko ʻení.

Hili e feakoʻiʻaki ʻa e ngaahi kulupu ʻo e kau akó, fai e fehuʻi ko ʻení ki he kalasí kotoa:

Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:97–107 ʻaki hano fakamatalaʻi ange naʻe fakahā ʻe he ʻEikí ʻe toetuʻu ʻa e kau pekiá ʻi he fakahokohoko ʻo ʻenau anga māʻoniʻoní. Ko kinautolu ʻoku ʻuluaki toetuʻú te nau maʻu ʻa e puleʻanga fakasilesitialé (vakai, T&F 88:97–98). Ko kinautolu ʻe kau ki he toetuʻu hono uá te nau maʻu ʻa e puleʻanga fakatelesitialé (vakai, T&F 88:99). ʻE toetuʻu ʻa kinautolu te nau maʻu ʻa e puleʻanga fakatilesitialé hili ʻa e Nofotuʻí (vakai, T&F 88:100–101). Fakaʻosí, ko kinautolu ʻoku nau “kei ʻulí”—ʻa kinautolu kuo nau moʻui ʻi he māmaní pea kuo hoko ko e ngaahi foha ʻo e malaʻiá–te nau toetuʻu pea kapusi ki he fakapoʻuli ʻi tuʻá (vakai, T&F 88:102). ʻI he fakaʻosinga ʻo e taʻu ʻe taha afe ʻo e melinó ʻoku ʻiloa ko e Nofotuʻí, ʻe haʻu ʻa Sētane mo ʻene kau muimuí ke tauʻi ʻa e kakai ʻa e ʻOtuá ʻa ia ʻe taki ʻe Maikeli (pe ko ʻĀtama). ʻE ikunaʻi ʻa Sētane mo ʻene kau muimuí pea kapusi ki he fakapoʻuli ʻi tuʻá.

Tuhu ki he tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé: “ʻI heʻetau feakoʻiʻaki faivelengá, ʻe tokoni ʻa e ʻEikí ke mahino lelei ange kiate kitautolu ʻa ʻEne ngaahi moʻoní.” Pea fai leva ʻa e fehuʻi ko ʻení:

Poupouʻi ʻa e kau akó ke kumi ha ngaahi faingamālie ke akoʻi ai ʻa e ongoongoleleí ki he niʻihi kehé. Fakamoʻoni ki he ngaahi tāpuaki te nau maʻu ʻi hono fai iá.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:73–76. “Te u fakavavevaveʻi ʻa ʻeku ngāué”

ʻI ʻOkatopa 2012, hili pē ha taimi nounou hono fanongonongo ʻe Palesiteni Tōmasi S. Monisoni ʻe holoki e taʻu ngāue fakafaifekau ki he kau talavoú mo e kau finemuí, ne fakamatalaʻi ʻe ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e fanongonongo ko ʻení ko ha sīpinga ia ʻo e fakavavevaveʻi ʻe he ʻOtuá ʻEne ngāué:

ʻĪmisi
ʻEletā Jeffrey R. Holland

“ʻOku fakavavevaveʻi ʻe he ʻOtuá ʻa ʻEne ngāué. Pea ʻokú Ne fie maʻu ha kau faifekau tokolahi ange ʻoku nau fie ngāue mo feʻunga ke fakamafola ʻa e māmá mo e moʻoní mo e ʻamanaki leleí pea mo e fakamoʻui ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí ki ha māmani ʻoku faʻa fakapoʻuli mo fakamanavahē. …

“… Ko e fanongonongo ko ʻení … ʻoku ʻikai fekauʻaki ia mo koe. ʻOku fekauʻaki ia mo e pōpoaki fakaʻofoʻofa mo haohaoa ʻoku kole atu ke ke vahevahé” (ʻi he “Church Lowers Age Requirement for Missionary Service,” Church News, Oct. 6, 2012, ldschurchnews.com).

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:81–82. Fakatokanga ki hotau kaungāʻapí

Naʻe fakamatalaʻi ʻe Palesiteni Henelī B. ʻAealingi ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí ʻa hotau fatongia ko e kau mēmipa ʻo e Siasí ke vahevahe ʻa e ongoongoleleí mo e niʻihi kehé ʻo pehē:

ʻĪmisi
Palesiteni Henry B. Eyring

“ʻOku ʻiate kitautolu kotoa kuo tau tali ʻa e fuakava ʻo e papitaisó ha fatongia ke fakatokanga ki hotau kaungāʻapí. ʻOku totonu ke tau talanoa mo hotau kaungāmeʻá mo e kāinga ʻoku ʻikai siasí ʻo fekauʻaki mo e ongoongoleleí. Ko ʻetau taumuʻá ke fakaafeʻi kinautolu ke akoʻi ʻe he kau faifekau taimi kakató ʻa ia kuo uiuiʻi mo vaheʻi ke faiako. …

“… Kuo pau ke tau … fakaafe ʻaki ʻa e fakamoʻoní. ʻE fakaava ʻe he ʻofá mo e sīpingá ʻa e halá. Ka ʻoku kei fie maʻu pē ke tau fakaava hotau ngutú pea fakamoʻoni. …

“Mahalo ʻe faingataʻa ki ha niʻihi ʻo kitautolu ke tau tui ʻoku feʻunga pē ʻetau ʻofá, pe ʻoku lelei pē ʻetau moʻuí, pe ʻoku feʻunga ʻetau mālohi ke fakamoʻoní ke tali ʻetau fakaafe ki hotau kaungāʻapí. Ka naʻe ʻafioʻi ʻe he ʻEikí ʻe lava pē ke tau ongoʻi pehē. Fakafanongo ki Heʻene ngaahi folofola fakalotolahí, ʻa ia naʻá Ne fakahinohino mai ke fokotuʻu he vahe ʻuluaki ʻo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá, ʻi Heʻene tuku mai hotau fatongiá: ʻPea ʻe fai ʻa e lea ʻo e fakatokangá ki he kakai kotoa pē, ʻi he ngutu ʻo ʻeku kau ākongá, ʻa ia kuó u fili ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosi ko ʻení’ (T&F 1:4).

“Hili iá, peá ke fanongo ki Heʻene fakamatalaʻi e tuʻunga feʻunga ʻo e kau ākonga ko iá—ʻa kitautolú: ‘ʻE ō mai ʻa e ngaahi meʻa vaivai ʻo e māmaní ʻo holoki hifo ʻa e kau māfimafí mo e kau mālohí’ (T&F 1:19).

“Pea kimui ange, ‘Koeʻuhí ke lava ʻo malanga ʻaki hono kakato ʻo ʻeku ongoongoleleí ʻe he kau vaivaí mo e kau māʻulaló ki he ngaahi ngataʻanga ʻo e māmaní’ (T&F 1:23).

“Pea toe folofola, ‘Pea fakatatau ki heʻenau loto-fakatōkilaló ʻe lava ʻo ngaohi ʻa kinautolu ke mālohi, pea tāpuekina mei ʻolunga’ (T&F 1:28).

“Naʻe fai e tala fakapapau ko ʻení ki he ʻuluaki kau faifekau ʻo e Siasí pea ki he kau faifekau ʻo e kuonga ní. Ka ʻoku toe ʻomi foki ia kiate kitautolu hono kotoa. Kuo pau ke tau tui ʻe feʻunga ʻetau ʻofá pea kuo feʻunga hono tokoniʻi ʻetau moʻuí ʻe he ongoongoleleí ke lava ʻo ongona ʻetau fakaafe ʻo hangē tofu pē ko e haʻu fakahangatonu ia mei he ʻEikí ʻa ia ʻoku ʻAʻana e fakaafé” (“A Voice of Warning,” Ensign, Nov. 1998, 33–35).

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:117. Ngaahi fakataha molumalú

Ne fakahoko ʻi Ketilani ha ngaahi fakataha ʻi he vahaʻa ʻo Sānuali mo Mē ʻo e 1836. Ko e niʻihi ʻo e ngaahi fakataha ko ʻení ko e ngaahi fakatahaʻanga molumalu. Ko e ngaahi fakataha molumalú ko e ngaahi fakataha makehe ia mei he ngaahi fakataha kehe ʻa e Siasí. Lolotonga e uike ʻo e ʻaho 27 ʻo Māʻasi 1836, naʻe fakahoko e ngaahi fakataha molumalú ko ha konga ʻo hono fakatapui ʻo e Temipale Ketilaní, pea naʻe fakahoko ha fakataha molumalu ʻe taha ʻi ha ʻaho ʻe tolu mei ai ʻi Māʻasi 30, 1836. Naʻe fai ha fakataha molumalu ʻe taha hili ha taʻu nai ʻe taha mei ai ʻi ʻEpeleli 6, 1837.

Naʻe akonaki ʻa ʻEletā Tēvita B. Heiti ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē:

ʻĪmisi
ʻEletā David B. Haight

“ʻOku ʻuhinga ha fakataha molumalu, hangē ko ia ʻoku fokotuʻu mai ʻe he hingoá, ki ha meʻa toputapu, fakamātoato, mo ʻaʻapa ʻi he fakataha mai e Kāingalotú ʻi he fakahinohino ʻa e Kau Palesitenisī ʻUluakí. ʻOku fakaʻaongaʻi e ngaahi fakataha molumalú ki ha ngaahi taumuʻa ʻe tolu: ko e fakatapui ʻo e ngaahi temipalé, fakahinohino makehe ki he kau taki lakanga fakataulaʻeikí, mo hono hikinimaʻi ha Palesiteni foʻou ʻo e Siasí” (“Solemn Assemblies,” Ensign, Nov. 1994, 14).

Naʻe fakamatala ʻa Lōpeti J. Nōmani, ko e talēkita mālōlō ʻo e ʻInisititiuti Fakalotu ʻi Tūsoní ʻo pehē:

“ʻOku fakahoko e ngaahi fakataha molumalú ke fakatupulaki ʻa e tuʻunga fakalaumālie ʻo e Kāingalotú pea ke toe tānaki atu e fakamamafa ki he mahuʻinga ʻo e taumuʻa ʻo e fakatahá. Naʻe pehē ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá, ‘Kuo pau ke tau teuteuʻi ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē, pea ui ʻetau fakataha molumalú ʻo hangē ko ia kuo fekauʻi ʻe he ʻEikí kiate kitautolú, ke tau lava ʻo fakahoko ʻa ʻEne ngāue maʻongoʻongá, pea kuo pau ke fai ia ʻi he founga pē ʻa e ʻOtuá. Kuo pau ke teuteuʻi e fale ʻo e ʻEikí, pea ui ʻa e fakataha molumalú mo fokotuʻu ia ai, ʻo fakatatau ki he fokotuʻutuʻu ʻo e fale ʻo e ʻOtuá.’ (Teachings of the Prophet Joseph Smith, sel. Joseph Fielding Smith, Salt Lake City: Deseret Book Co., 1938, p. 91.)

“Naʻe lekooti ʻe Hiipa C. Kimipolo e ngaahi fakahinohino ʻa e Palōfitá ki he kaumātuʻá kimuʻa ʻi he fakataha molumalu ko iá: ‘Kuo fekauʻi ke tau teuteuʻi kitautolu ki ha fakataha molumalu. Faifai pea aʻu ki he taimi ke fai ʻa e fakatahá ni; kimuʻa pea fakalotolahiʻi ʻe he Palōfita ko Siosefá ʻa e kaumātuʻá ke fakamāʻoniʻoniʻi honau ʻatamaí, ʻo fakasītuʻaʻi ʻa e kovi kotoa pē meiate kinautolu, ʻi he fakakaukau, leá mo e ngāué, pea ke tuku ke fakamāʻoniʻoniʻi honau lotó, koeʻuhí he ʻoku ʻikai fie maʻu ke nau ʻamanaki ki ha tāpuaki mei he ʻOtuá taʻe teuteu feʻunga ki ai, he ʻoku ʻikai nofo ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi he ngaahi temipale taʻe-māʻoniʻoní.’ (Orson F. Whitney, Life of Heber C. Kimball, 3d ed., Salt Lake City: Bookcraft, 1967, p. 91.)

“Ne fai ʻa e fakataha molumalu ko ʻeni ne tatali fuoloa ki aí ʻi he Temipale Ketilaní ʻi he ʻaho 30 ʻo Māʻasi 1836, ʻi ha ʻaho ʻe tolu hili hono fakatapuí. ʻI he fakatahá, naʻe fakataha ha houʻeiki tangata ʻe toko tolungeau pea maʻu ai ha niʻihi ʻo e ngaahi ouau ʻo e ongoongoleleí, pea fokotuʻutuʻu maau ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻa e ngaahi kōlomu kehekehe ʻo e Siasí. (Vakai, History of the Church, 2:430–33; T&F 88:139–141; 109:35.) Hili ha taʻu ʻe taha mei ai, ʻi he ʻaho 6 ʻo ʻEpeleli 1837, ne ui ha fakataha molumalu ʻe taha ke kātoangaʻi e taʻu ʻo e Siasí pea mo toe fokotuʻutuʻu e ngaahi kōlomu ʻo e lakanga fakataulaʻeikí” (Robert J. Norman, “I Have a Question,” Ensign, Dec. 1988, 53).