Seminelí
Lēsoni 106: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:43–101


Lēsoni 106

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:43–101

Talateú

ʻI he ʻaho 16 mo e17 ʻo Tīsema, 1833, naʻe maʻu ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ha fakahā ʻo kau ki he Kāingalotu ʻi Mīsuli ʻa ia kuo nau mavahe mei honau ʻapí ke hao mei he fakatangá. Naʻe pau ke liʻaki ʻe ha tokolahi ʻo e Kāingalotu ko iá ʻenau koloá kotoa. ʻOku aleaʻi ʻa e fakahā naʻe maʻu ʻe he Palōfitá, ʻoku lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101, ʻi ha ngaahi lēsoni ʻe tolu ʻi he tohi lēsoni ko ʻení. ʻOku kau ʻi he lēsoni hono tolu ko ʻení ʻa e talanoa fakatātā ʻa e ʻEikí ki he ʻeiki ʻo e ngoue ʻōlivé, ʻi hono akoʻi Hono finangaló kau ki he huhuʻi ʻo Saioné. ʻOku kau foki ai ʻa e faleʻi ʻa e ʻEikí ke kei hokohoko atu pē hono tānaki fakataha ʻa e Kāingalotú (mo ha lave ki Heʻene talanoa fakatātā ʻo e uité mo e teá) mo kumi ha fakatonutonu ki he ngaahi hia ne fai kiate kinautolú (mo ha lave ki Heʻene talanoa fakatātā ʻo e fefiné mo e fakamaau taʻe-angatonú).

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:43–62

ʻOku fai ʻe he ʻEikí e talanoa fakatātā ʻo e ʻeiki mo e ngaahi fuʻu ʻōlivé

Tohi ʻi he palakipoé, Ko e talanoa fakatātā ʻo e …

Fakamatalaʻi ange ko e talanoa fakatātaá ko “ha talanoa mahinongofua ʻoku ngāue ʻaki ke fakatātaaʻi mo akoʻi ha foʻi moʻoni pe tefito‘i moʻoni fakalaumālie. ʻOku makatuʻunga e talanoa fakatātaá ʻi hono fakafehoanaki ha meʻa pe ko ha meʻa angamaheni ne hoko ki ha foʻi moʻoni” (Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “Talanoa Fakatātaá,” scriptures.lds.org).

Kole ki he kau akó ke nau hiki ha niʻihi ʻo e ngaahi talanoa fakatātā naʻe akoʻi ʻe he Fakamoʻuí lolotonga ʻEne ngāue fakafaifekau ʻi he moʻui fakamatelié. Hangē ko ʻení, ʻe ala fakahā atu ʻe he kau akó ʻa e talanoa fakatātā ʻo e Samēlia leleí pe ko e talanoa fakatātā ʻo e kau tāupoʻou ʻe toko hongofulú.

Fakamatalaʻi ange ʻe aleaʻi ʻe he kau akó ʻi he lēsoni ʻo e ʻaho ní, ha talanoa fakatātā ʻa ia naʻe fai ʻe he Fakamoʻuí ʻo fakafou ʻia Siosefa Sāmita. Fakakakato ʻa e kupuʻi lea ʻi he palakipoé koeʻuhí ke pehē Ko e talanoa fakatātā ʻo e ʻeikí mo e ngaahi fuʻu ʻōlivé.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:43. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo fekumi ki he pōpoaki naʻe folofola ʻa e ʻEikí naʻá Ne finangalo ke fakafehokotaki mo e talanoa fakatātā ko ʻení. (Naʻá Ne finangalo ke mahino ki he kakaí ʻa Hono “lotó ʻo kau ki he huhuʻi ʻo Saioné.”) Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:44–45, pea kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo tokanga ki he ngaahi fakaikiiki ʻo e talanoa fakatātaá. Ke fakapapauʻi ʻoku mahino ki he kau akó e talanoá, fai ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā naʻe fekau ʻe he ʻeikí ki heʻene kau tamaioʻeikí ke faí?

  • Ko e hā naʻe fie maʻu ai ʻe he ʻeikí ha kau tangata leʻo ʻi heʻene ngoue vainé? Ko e hā naʻá ne fie maʻu ai ha tangata leʻo ʻi he funga tauá?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:46. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai pea fekumi ki he founga naʻe muimui lelei ai e kau tamaioʻeikí ki he ngaahi fakahinohino ʻa e ʻeikí.

Fakaafeʻi e kau akó ke lau fakalongolongo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:47–50, ʻo toe kumi e founga naʻe muimui lelei ai e kau tamaioʻeikí ki he ngaahi fakahinohino ʻa e ʻeikí.

  • Naʻe muimui lelei fēfē ʻa e kau tamaioʻeikí ki he ngaahi fakahinohinó? (Mahalo te ke fie fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga e kupuʻi lea ʻi he veesi 50, ko e “ʻenau fefakakikihiʻakí” naʻe fefakakikihiʻaki e kau tamaioʻeikí.)

  • Ko e hā ne ʻikai lava ai e kau tamaioʻeikí ʻo langa e tauá?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:51. Kole ki he kalasí ke kumi ʻa e meʻa ne hoko koeʻuhí naʻe ʻikai langa ʻe he kau tamaioʻeikí ʻa e tauá. Fakaafeʻi kinautolu ke nau lipooti e meʻa ne nau maʻú.

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:52–54 ki he kau akó. Kole ange ke nau muimui ki ai, ʻo fekumi ki he ngaahi lea ʻa e ʻeikí ki heʻene kau tamaioʻeikí.

  • Fakatatau ki he veesi 54, ko e hā naʻe loto mamahi ai e ʻeikí ʻi he ʻikai langa ʻe heʻene kau tamaioʻeikí ha tauá?

  • ʻOku fekauʻaki fēfē ʻa e ngaahi meʻa naʻe hoko naʻe fakamatalaʻi ʻi he talanoa fakatātā ko ʻení mo e meʻa naʻe hoko ki he Kāingalotu ʻi Mīsulí?

Te ke fie fakamanatu ange ki he kau akó ko e konga ʻo e fealēleaʻaki ko ʻení, naʻe fili ʻe he ʻEikí ʻi ha fakahā ne fai ʻi Siulai 1831, ʻa e tuʻuʻanga ki ha temipale ʻi Tauʻatāina Mīsuli (vakai, T&F 57). ʻI he ʻaho 3 ʻo ʻAokosi 1831, naʻe fakatapui ai ʻe Siosefa Sāmita e kelekele ʻo e temipalé ʻi Tauʻatāiná. Ka neongo ia, ne ʻikai fai ʻe he Kāingalotú ha meʻa ke langa e temipalé. ʻI he ʻaho 2 ʻo ʻAokosi 1833, naʻe toe fekau ʻe he ʻEikí e Kāingalotu ʻi Mīsulí, ke langa ha temipale (vakai, T&F 97).

  • ʻOku ala fekauʻaki fēfē ʻa e taua ʻi he talanoa fakatātaá mo e temipale naʻe ʻikai lava ke langa ʻe he Kāingalotú?

  • Ko e hā ha ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻe niʻihi ʻi he talanoa fakatātā ko ʻení te tau lava ʻo fakaʻaongaʻi ʻi heʻetau moʻuí? (Koeʻuhí ʻe lava ke maʻu ʻe ha talanoa fakatātā ha ngaahi ʻuhinga lahi, ʻe ala fokotuʻu atu ʻe he kau akó ha ngaahi tefitoʻi moʻoni, ʻo kau ai e meʻá ni: ʻI heʻetau talangofua ki he ngaahi fekau ʻa e ʻEikí, ʻoku fakamālohia ai kitautolu ke tau matuʻuaki e ngaahi fili fakalaumālie mo fakatuʻasinó. ʻOku hoko ʻa e kau palōfitá ko ha kau tangata leʻo ʻi he tauá, ʻi hono fakatokanga mai kiate kitautolu ʻa e ngaahi fakatuʻutāmaki ka hoko maí. ʻOku tau teuteu ke matuʻuaki ʻa e filí, ʻo fakafou ʻi he ngāue fakatemipalé.)

Fakaafeʻi ha kau ako tokosiʻi ke taufetongi ʻi hono lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:55–62. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai pea kumi ʻa e meʻa naʻe fekau ʻe he ʻeikí ki Heʻene tamaioʻeikí ke faí.

  • Ko e hā naʻe fekau ʻe he ʻeikí ki Heʻene tamaioʻeikí ke faí? (Tānaki fakataha ha kau tau pea huhuʻi e ngoue vainé.)

Fakamatalaʻi ange ʻoku fakafofongaʻi ʻe he tamaioʻeiki ne fakamatala ki ai ʻi he veesi 55 ʻa Siosefa Sāmita (vakai, T&F 103:21). Naʻe muimui ʻa Siosefa Sāmita ki he fekau ʻa e ʻEikí pea fokotuʻu ha kulupu naʻe ui ko e ʻApitanga ʻo Saioné ke huhuʻi ʻa e fonua ko Saioné. ʻE aleaʻi ʻa e ʻApitanga ʻo Saioné ʻi he lēsoni 108 mo e 110.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:63–75

ʻOku naʻinaʻi ʻa e ʻEikí ki he Kāingalotú ke hokohoko atu e ngāue ʻo e tānakí

Fakamatalaʻi ange neongo naʻe tuli ʻa e Kāingalotu ʻi he Vahefonua Siakisoni, Mīsulí, mei honau ʻapí, ka naʻe fekau kinautolu ʻe he ʻEikí ke hokohoko atu ke langa hake Hono puleʻangá. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:63–64 pea kole ki he kalasí ke nau kumi e meʻa naʻe folofola ʻa e ʻEikí te Ne kei hokohoko atu pē ke faí. Kole ki he kau akó ke nau lipooti e meʻa ne nau maʻú.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau fakalongolongo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:65–66 ʻo fekumi ki ha talanoa fakatātā ne ʻuhinga ki ai e Fakamoʻuí.

  • Ko e hā ʻoku fakafofongaʻi ʻe he uité mo e teá ʻi he talanoa fakatātā ko ʻení? (ʻOku fakafofongaʻi ʻe he uité ʻa e kāingalotu faivelenga ʻo e Siasí, pea ʻoku fakafofongaʻi ʻe he teá ʻa e kakai faiangahala ʻo e māmaní. Te ke fie fakamatalaʻi ange ko e teá ko e vao ʻoku fōtunga hangē ko e uité ʻi heʻene kei hulí.)

Ke tokoni ke mahino ki he kau akó ʻa e talanoa fakatātā ko ʻení, fakamatalaʻi ange ko e feleokó ʻi he kuonga muʻá, ko e feituʻu ia naʻe tānaki mo tauhi ke malu ai e uité. ʻI he lave ki he talanoa fakatātā ko ʻení mo e ngaahi akonaki kehe ʻi he folofolá, naʻe fakamatala ʻa ʻEletā Tēvita A. Petinā ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē, “Ko e ngaahi feleokó ʻa e ngaahi temipale māʻoniʻoní” (“Maʻu ha Hingoa mo ha Ongoongo ʻOku Lelei,” Ensign pe Liahona, Mē 2009, 97). Tohi ʻeni ʻi he palakipoé: feleokó = ngaahi temipale māʻoniʻoní.

  • Makatuʻunga ʻi he talanoa fakatātā ko ʻení, ko e hā e ngaahi tāpuaki te tau maʻu ʻi he tānaki fakataha ki he ngaahi temipalé mo ngāue tokoni aí? (ʻE ala fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ha ngaahi lea kehe, ka ʻoku totonu ke nau ʻiloʻi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: ʻI heʻetau tānaki fakataha ki he temipalé, ʻoku tau maʻu ai ʻa e maluʻi mo teuteuʻi kitautolu ki he moʻui taʻengatá.)

  • ʻOkú ke pehē ʻe lava ke maluʻi mo teuteuʻi fēfē kitautolu ʻe he ngaahi ouau mo e ngaahi fuakava ʻo e temipalé ki he moʻui taʻengatá?

Fakaafeʻi ha niʻihi ʻo e kau akó ke nau vahevahe e founga kuo hoko ai e temipalé ko ha maʻuʻanga ʻo e maluʻi mo e teuteu kiate kinautolu mo honau ngaahi fāmilí. Mahalo te ke fie tānaki hoʻo fakamoʻoni ki he tefitoʻi moʻoni ko ʻení.

Fakamatalaʻi fakanounou e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:67–75 ʻaki hano fakamatalaʻi ange neongo naʻe fakamālohiʻi e Kāingalotú ke mavahe mei he Vahefonua Siakisoni, Mīsulí, ka naʻe faleʻi kinautolu ʻe he ʻEikí ke hoko atu ke fakatau mai ʻa e kelekele ʻi ai pea ʻi he ngaahi vahefonua ofi maí.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:76–101

ʻOku faleʻi ʻe he ʻEikí ʻa e Kāingalotú ke hokohoko atu ke fekumi ki ha founga ke nau toe foki ai ki honau ʻapi ʻi Mīsulí

Fakamatalaʻi ange ne ʻikai ngata ʻi hono fakahinohinoʻi e Kāingalotú ke nau fakatau mai ʻa e kelekelé, ka naʻe fakahā ange ʻe he ʻEikí ke nau “kole tāumaʻu ke fai ha fakatonutonu” koeʻuhí ko e ngaahi ngāue ʻa kinautolu naʻa nau fakatangaʻi kinautolú (vakai, T&F 101:76). ʻI hono fakalea ʻe tahá, naʻá Ne talaange kiate kinautolu ke nau fekumi ki he fakamaau totonú ʻo fakafou ʻi he founga fakalao ʻa e puleʻangá.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:76–80. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai pea feinga ke ʻiloʻi ʻa e faʻunga ʻo ha ngaahi lao te nau lava ʻo fakaʻatā ʻa e Kāingalotú ke nau kumi tokoni ki he kau taki ʻo e puleʻangá.

  • Fakatatau ki he ngaahi veesi ko ʻení, naʻe fakahinohino ʻe he ʻEikí ʻa e fokotuʻu ʻo e Konisitūtone ʻo e ʻIunaiteti Siteití ʻi he ngaahi taʻu kimuʻá. Ko e hā ʻokú Ne finangalo ai ke tauhi ʻa e konisitūtone ko ʻení?

  • Naʻe folofola ʻa e ʻEikí ko ha taumuʻa ʻe taha ʻo e “tauʻatāina ke filí” ke fakapapauʻi ʻoku “ʻekeʻi [meiate kitautolu ʻetau] ngaahi angahalá” (T&F 101:78). Ko e hā ʻoku hoko ai e ʻekeʻi meiate kitautolú—ʻa hono fatongia ʻaki ʻetau tōʻongá—ko ha konga mahuʻinga ʻo e tauʻatāina ke filí? Te ke tali fēfē ki ha taha ʻokú ne pehē “ʻOku ou tauʻatāina ke fai ha meʻa pē ʻoku ou fie maʻú”?

  • Naʻe folofola ʻa e ʻEikí ʻoku ʻikai totonu ke pōpula ha taha ki ha taha kehe. ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke ʻoua ʻe pōpula ʻa e kakaí?

Hiki e meʻá ni ʻi he palakipoé, ko ha konga ʻo e fealeaʻaki ko ʻení: Kuo foaki mai ʻe he ʻOtuá kiate kitautolu ʻa e tauʻatāina ke filí, ʻa e mālohi ke filí, ka ʻoku tau …

Fakaafeʻi e kau akó ke fakakakato ʻa e lea ko ʻení ʻo fakatefito ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:78. (ʻI he ʻiloʻi ʻe he kau akó ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení, fakakakato ʻa e lea ʻi he palakipoé: Kuo foaki mai ʻe he ʻOtuá kiate kitautolu ʻa e tauʻatāina ke filí, ʻa e mālohi ke filí, ka ʻoku tau haʻisia ki heʻetau ngaahi filí.)

Fakamatalaʻi ange naʻe fakaʻaongaʻi ʻe he ʻEikí ha talanoa fakatātā ke poupouʻi e Kāingalotú ke nau kumi tokoni mei he kau taki ʻo e puleʻangá. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau ʻa e talanoa fakatātā ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:81–84 (vakai foki, Luke 18:1–8). Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai pea fakakaukau ki he founga naʻe fakaʻaongaʻi ai ʻa e talanoa fakatātaá ki he Kāingalotu ʻi Mīsulí. Pea kole leva ha tokotaha ako ʻe taha ke lau e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:85–88. Kole ki he kalasí ke nau kumi ʻa e founga naʻe fakaʻaongaʻi ai ʻe he Fakamoʻuí ʻa e talanoa fakatātaá ki he Kāingalotu ko iá.

  • Lolotonga e vahaʻataimi ko ʻeni ʻo e hisitōlia ʻo e Siasí, ko hai ʻe ala fakafofongaʻi ʻe he uitoú? (Kāingalotu ʻo e Siasí.) Ko hai ʻoku lava ke fakafofongaʻi ʻe he fakamāú? (ʻOku lava ke fakafofongaʻi ʻe he fakamāú ʻa e kau fakamaau mo e kau taki ʻo e puleʻangá ʻa ia ʻe kole tokoni ki ai ʻa e Kāingalotú. Te ne ala fakafofongaʻi foki ʻa e Tamai Hēvaní, ʻa ia ʻe hokohoko atu e Kāingalotú ke lotu ki aí.)

  • ʻI hono fakaʻaongaʻi e talanoa fakatātā ko ʻení, ko e hā e ngaahi meʻa pau naʻe fakahinohinoʻi ʻe he ʻEikí e Kāingalotú ke faí?

Fakamatalaʻi ange naʻe kole tokoni ʻa e Kāingalotú ki he kau fakamaau ʻi he ngaahi fakamaauʻanga fakalotofonuá ka naʻe ʻikai ke nau maʻu ʻa e poupou ne nau ʻamanaki ki aí. Naʻa nau kole kia Taniela Tanikilini, ko e kōvana ʻo Mīsulí, mo ʻAnitelū Siakisoni, ko e palesiteni ʻo e ʻIunaiteti Siteití, ke tokoni ke nau toe foki ki honau ʻapí mo e kelekelé pea ke maluʻi kinautolu. Naʻe fakatou fakafisi ʻa e ongo takí fakatouʻosi ke tokoniʻi kinautolu. Naʻe tautapa foki ʻa e Kāingalotú ki he falealea Mīsulí, ka naʻa nau fakafisi ke tokoni.

Vakai ki he tefitoʻi moʻoni kuó ke tohi ʻi he palakipoé. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:89–91. Kole ki he kalasí ke nau kumi ha founga ʻe ʻekeʻi ai mei he kau taki ʻo e puleʻangá pe naʻa nau fakafisi ke tokoniʻi e Kāingalotú. Kole ki he kau akó ke nau lipooti e meʻa ʻoku nau maʻú.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau fakalongolongo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:92–95, ʻo fekumi ki he meʻa naʻe fakahā ʻe he ʻEikí ki he Kāingalotú ke fakahoko maʻa honau kau taki ʻi he puleʻangá.

  • Ko e hā ʻoku akoʻi mai ʻe he veesi 92 fekauʻaki mo e ʻEikí? (ʻOku ʻikai ke Ne loto ke tauteaʻi ʻa e kakaí. ʻOkú Ne finangalo ke fakatomala ʻa e kakai kotoa pē kae lava ke ne ʻaloʻofa kiate kinautolu.)

Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:96–101 ʻaki hono fakamatalaʻi ange naʻe faleʻi ʻe he ʻEikí e Kāingalotú ke tauhi ʻenau ngaahi kelekele ʻi he Vahefonua Siakisoní, neongo naʻe ʻikai ngofua ke nau nofo ai. Naʻá ne talaʻofa mai kapau te nau moʻui taau, te nau lava ʻi ha ʻaho ʻo nofo ai.

Ke fakaʻosí, vahevahe hoʻo fakamoʻoní ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni kuo aleaʻi ʻe he kau akó.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:44–64. Ko e talanoa fakatātā ʻo e ʻeikí pea mo e ngaahi fuʻu ʻōlivé

ʻOku fakamatalaʻi ʻe he ngaahi palakalafi ko ʻení ha founga ʻe taha ke fakaʻuhingaʻi ai e talanoa fakatātā ʻo e ʻeikí mo e ngaahi fuʻu ʻōlivé:

“ʻE ngalingali ʻoku ʻuhinga peheni ʻa e talanoa fakatātaá: ko e ʻeikí, ʻa e ʻEikí, ʻa ia ko ʻene fonua kuo fili ʻi Heʻene ngoue vainé ko Saione ʻi Mīsulí. Ko e ngaahi feituʻu ʻoku nofo ai ʻa e Kāingalotú ʻi Saioné ko e ʻulu ʻōlivé. Ko e kau tamaioʻeikí ʻa e kakai ʻo e Siasí ne ʻaunofo maí, pea ko honau kau tangata leʻó ʻa ʻenau kau ʻōfisa ʻi he Siasí. Lolotonga hono langa hake ʻa Saioné, ne nau fefaikehekeheʻaki pea ʻikai langa e tauá pe ko e Temipalé ʻa ia naʻe fakatapui hono tuʻuʻangá ʻi he ʻaho 3 ʻo ʻAokosí, 1831. Kapau ne nau langa ia ʻo hangē ko e fakahinohinó, naʻe mei hoko ia ko ha hūfangaʻanga fakalaumālie kiate kinautolu, he naʻe mei lava ʻa e kau tangata leʻo ʻa e ʻeikí ʻo mamata mei ai ʻi he fakahā ki he ngaahi ngāue ʻa e filí mei he mamaʻó. Naʻe mei fakahaofi kinautolu mo ʻenau ngāue mālohí ʻe he tokaimaʻananga ko ʻení ʻi he ʻoho ʻa e filí.

“Ka naʻe fakapikopiko, taʻetokanga, mo mohe ʻa e Kāingalotu ʻi Mīsulí. Naʻe haʻu ʻa e filí, pea naʻe tupu ai e ngaahi fakatanga ʻi Mīsulí. Naʻe fakamoveteveteʻi e kakai ʻo e ʻEikí pea naʻe taʻeʻaonga e konga lahi ʻo ʻenau ngāué. Naʻe valokiʻi ʻe he ʻOtua Māfimafí ʻa Hono kakaí, ʻo hangē ko ia kuo tau ʻosi mamata ki aí, ka naʻá Ne fekau ha taha ʻo ʻEne kau tamaioʻeikí (veesi 55), ʻa Siosefa Sāmita (103:21), ke tānaki fakataha ʻa e ‘mālohinga ʻo hoku falé’ pea fakahaofi Hono ngaahi kelekelé mo e koloá.

“Naʻe faifai pē pea ō e Palōfitá mo ʻene kau taki ʻi he ʻApitanga ʻo Saioné ki Mīsuli ʻi he 1834 ʻi ha feinga ke fakahoko e ngaahi fie maʻu ʻo e talanoa fakatātaá. Kimuʻa pea nau oó, naʻe maʻu ha toe fakahā kehe (vakai, 103:21–28) fekauʻaki mo e huhuʻi ʻo Saioné. Naʻe fakahinohinoʻi ʻa e kau takí ke nau feinga ke fakatau mai ha kelekele ʻi Mīsuli, ʻo ʻikai fakamālohi; pea kapau ʻe haʻu ʻa e filí kiate kinautolu, ne pau ke nau ʻomi ha fakamalaʻia kiate kinautolu. Naʻe ʻikai ke huhuʻi ʻa Saione ʻi he taimi ko iá, ka te tau lava ʻo fekumi ki ai ʻi he kahaʻu vave maí. … ʻE huhuʻi ia ʻi he finangalo ki ai ʻa e ʻEikí.” (Sidney B. Sperry, Doctrine and Covenants Compendium [1960], 521–22; naʻe hā ʻi he Doctrine and Covenants Student Manual [Church Educational System manual, 2001], 243).

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:78. Tauʻatāina ke fili ki he totonú mo e ʻekea meiate kitautolú

Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā D. Toti Kulisitofasoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá e ʻuhinga ʻoku sai ange ai e foʻi lea tauʻatāina ke fili ki he totonú ʻi he foʻi lea tauʻatāina ke filí:

ʻĪmisi
ʻEletā D. Todd Christofferson

“ʻI he ngaahi taʻu kuo hilí, naʻa tau fakaʻaongaʻi e foʻi lea tauʻatāina ke filí. ʻOku ʻikai ke hala ia, ka kimuí ni ange kuo tau fakatokangaʻi ʻoku ʻikai hā e tauʻatāina ke filí ʻi he folofolá. ʻOku nau talanoa ki heʻetau ‘tauʻatāina ke fili’ mo ‘tauʻatāina ke ngāue’ ʻiate kitautolu pē pea mo hotau fatongia ke fai e ngaahi meʻa lahi ʻi heʻetau ‘loto tauʻatāiná.’ Ka ʻoku hā e foʻi lea tauʻatāina ke filí ʻiate ia pē pe, ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava vahe 101, veesi 78, mo e foʻi lea fakalahi ko e totonú: ‘Koeʻuhí ke lava ʻe he tangata kotoa pē ʻo ngāue ʻi he tokāteline mo e tefitoʻi moʻoni … ʻo fakatatau ki he tauʻatāina ke fili ki he totonú ʻa ia kuó u foaki kiate iá, koeʻuhí ke lava ʻo ʻekeʻi mei he tangata kotoa pē ʻa ʻene ngaahi angahala ʻaʻaná ʻi he ʻaho ʻo e fakamāú’ (naʻe tānaki atu hono fakamamafaʻí). ʻI heʻetau fakaʻaongaʻi ʻa e lea tauʻatāina ke fili ki he totonú, ʻi he taimi ko iá, ʻoku tau fakamamafaʻi totonu ʻa e ʻekeʻi meiate kitautolú ʻa ia ko ha konga mahuʻinga ʻo e meʻaʻofa fakalangi ʻo e tauʻatāina ke filí. Ko e kakai angatonu kitautolu mo e kau fakafofonga kiate kitautolu, ʻoku tauʻatāina ke fili kae haʻisia foki ki heʻetau ngaahi filí” (“Moral Agency” [lea ʻi ha fakataha lotu ʻa e Brigham Young University, Jan. 31, 2006], 1, speeches.byu.edu).

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:80. Naʻe fokotuʻu ʻe he ʻOtuá ʻa e Konisitūtone ʻo e ʻIunaiteti Siteití

Naʻe pehē ʻe Palesiteni J. Lūpeni Kalake ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí:

ʻĪmisi
Palesiteni J. Reuben Clark Jr

“Kiate au, hoku ngaahi tokoua mo e tuofāfine, ʻoku fokotuʻu ʻe he lea ʻa e ʻEikí, ‘Kuó u fokotuʻu ai ʻa e Konisitūtone ʻo e fonua ko ʻení,’ ʻa e Konisitūtone ʻo e ʻIunaiteti Siteití ʻi he tuʻunga ʻa ia ʻe ʻi aí ʻo kapau naʻe tohi ia ʻi he tohi Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá pē. ʻOku ʻai ʻe he meʻá ni ʻa e Konisitūtoné ko e folofola ʻa e ʻEikí kiate kitautolú. Naʻe foaki ia, ʻo ʻikai ʻi he ngutú, ka ʻi he ngāue ʻa hono ʻatamaí mo e laumālié ʻi he fakakaukau ʻa e tangatá, ʻi hono ueʻi fakalaumālie kinautolu ki he ngāue mei he fakamatalá ni ʻo ha puleʻanga ʻo e tangatá, ʻo ʻikai liliu ʻa hono mafaí” (ʻi he Conference Report, Apr. 1935, 93).

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:80. “Kau tangata poto ʻa ia naʻá ku fokotuʻu hake ki he taumuʻa pē ko ʻení”

Naʻe lea ʻa Palesiteni Pilikihami ʻIongi ki he niʻihi ʻo e kau tangata ʻa ia ne hoko ko ha ngaahi meʻangāue ʻi he toʻukupu ʻo e ʻOtuá ke fokotuʻu ʻa e Konisitūtone ʻo e ʻIunaiteti Siteití ʻo pehē:

ʻĪmisi
Palesiteni Brigham Young

“ʻOku mau tui kuo teuteu ʻa e ʻEikí koeʻuhí ʻi heʻene tuku mai ʻene ngāué, koeʻuhí ʻi he hokosia kakato ʻa e taimi kuo fokotuʻú, ʻe ʻi ai ha feituʻu ʻi hono topuvaʻé ʻe ongoʻi ai ʻa e tauʻatāina feʻunga ʻo e konisēnisí, ke nofo ai ʻa ʻene Kāingalotú ʻi he melino ʻi he malumalu ʻo e maluʻi lahi ʻi he lao fakakonisitūtoné pea mo e ngaahi totonú. ʻI he fakakaukau ko ʻení ʻoku tau fakakaukau ai naʻe ueʻi fakalaumālie ʻa e kau tangata ʻi he Taú ʻe he ʻOtua Māfimafí, ke liʻaki e ngaahi meʻa fakapōpula ʻo e puleʻangá, fakataha mo ʻene tui fakalotu ne fokotuʻú. ʻI he meʻá ni naʻe ueʻi fakalaumālie ai ʻa ʻĀtama, Sefasoni, Felengilini, Uasingatoni, mo ha kakai tokolahi kehe ke fakafepaki ki he ngaahi ngāue ʻa e Tuʻi ʻo Pilitānia Lahí … ʻaki hono fokotuʻu ʻo ha puleʻanga foʻou ʻi ha tefitoʻi moʻoni ʻo e tauʻatāina lahi angé, ko ha fakavaʻe ia ʻo e puleʻanga fakatāutahá ʻo fakaʻatā ai e tauʻatāina ke lotú.

“Ko e leʻo ia ʻo e ʻEikí ʻi hono ueʻi fakalaumālie ʻa e kau tangata moʻui taau kotoa pē naʻa nau fuesia ʻa e ngaahi taimi faingataʻa ko iá, ʻo ʻikai ngata pē ʻi he taú ka ke ngāue ʻaki ʻa e poto ʻi he fakataha alēleá, lototoʻa, lotolahi, mo e kātaki ʻi he malaʻe taú, pea pehē ke hokohoko atu ke faʻu mo fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi founga fakapotopoto mo lelei ko ia ʻoku nau fakamaʻu ai kiate kinautolu mo e ngaahi toʻu tangata hokó, ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo ha puleʻanga tauʻatāina mo tuʻu toko taha” (Discourses of Brigham Young sel. John A. Widtsoe, [1954], 359–60).

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:81–95. “ʻOku totonu ke nau hokohoko atu ʻi he kole tāumaʻu ke fai ha fakatonutonu”

ʻI he fakahā ʻoku lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101, naʻe toe fakahoko ʻe he ʻEikí ʻene talanoa fakatātā ʻo e fefine ʻa ia naʻá ne fakahohaʻasi ha fakamaau kae ʻoua kuó ne foaki kiate ia ʻene kolé (vakai, ʻi he Luke 18:1–8). Naʻá ne fakatatau ʻa e talanoa fakatātaá ki he tūkunga ʻo e Kāingalotu kuo tuli mei honau ʻapi ʻi Mīsulí. Ne pau ke nau ō ki he kau taki ʻo e puleʻangá ke fekumi ki he fakamaau totonú mo e maluʻí, ʻo kamata ʻaki ha fakamaau pea, kapau ʻe fie maʻu, ke ō ki he kōvana ʻo Mīsulí pea mo e palesiteni ʻo e ʻIunaiteti Siteití. Kapau ne taʻetokangaʻi e kole ʻa e Kāingalotú, naʻe folofola ʻa e ʻEikí te Ne fakaʻau ʻo ʻita pea fai ʻa e fakamaau totonú kiate kinautolu ne nau tuli ʻa e Kāingalotú, he ko e kakai tangata kotoa pē ʻe “tuku taʻe ʻi ai ha ʻuhinga” (T&F 101:93). Naʻe fakamatala ʻa Palesiteni Siosefa Filitingi Sāmita ʻo pehē:

ʻĪmisi
Palesiteni Joseph Fielding Smith

“Naʻe fakahinohinoʻi foki e kāingalotú ke ʻave ʻenau lāungá ki he ʻōfisa fakapuleʻanga totonú pea fekumi ki ha fakatonutonu ʻo hono ngaohikovia kinautolú. Ko ha sitepu mahuʻinga ʻaupito ʻeni, pea ʻi he fai ʻeni ʻe he Kāingalotú pea fakaʻikaiʻi meiate kinautolu ʻenau totonu fakapuleʻanga mo fakalotú, ne ʻikai toe hao e kau ʻōfisa ko iá, pea naʻe fakatonuhiaʻi e ngaahi tautea ʻa e ʻOtua Māfimafí ʻa ia naʻe hoko ʻamui ange kiate kinautolu lolotonga e Tau Fakalotofonuá. …

“Koeʻuhí he ʻoku ʻi ai ha fono totonu ʻo e fakamāú, ʻoku tuʻu maʻu mo taʻengata ʻo hangē ko e ngaahi fono kehe ʻa e ʻOtua Māfimafí [vakai, 2 Kolinitō 9:6; T&F 6:33], kuo pau ke hoko mai ʻa e ʻaho ʻe ʻi ai ha ngaahi fakatonutonu ʻe fai ʻi he ʻao ʻo ha Fakamaau Totonu ʻa ia ʻe ʻikai ilifia ki he fakamanamana ʻa e kau fakatangá” (Church History and Modern Revelation, 2 vols. [1953], 1:462, 469).