Seminelí
Lēsoni Ako ʻi ʻApí: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 65–71 (ʻIuniti 15)


Lēsoni Ako ʻi ʻApí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 65–71 (ʻIuniti 15)

Nāunau ʻOku Teuteu maʻá e Faiako Ako ʻi ʻApí

Fakanounou ʻo e Ngaahi Lēsoni Ako ʻi ʻApi Fakaʻahó

ʻOku ʻikai fakataumuʻa ʻa e fakamatala fakanounou ko ʻeni ʻo e ngaahi meʻa naʻe hokó, ngaahi tokāteliné mo e tefitoʻi moʻoni kuo ako ʻe he kau akó ʻi heʻenau ako ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 65–71 (ʻiuniti 15) ke akoʻi ko ha konga hoʻo lēsoní. ʻOku nofotaha e lēsoni ʻokú ke akoʻí ʻi he niʻihi pē ʻo e ngaahi tokāteline mo e tefitoʻi moʻoni ko ʻení. Muimui ki he ueʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi hoʻo fakakaukauʻi ʻa e fie maʻu hoʻo kau akó.

ʻAho 1 (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 65–66)

Naʻe ako ʻe he kau akó lolotonga ʻenau ako ki he lēsoni ko ʻenī, ʻe aʻu ʻa e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí ki he ngaahi ngataʻanga ʻo e māmaní. Naʻa nau ʻilo ʻoku ʻi ai hotau fatongia ke teuteuʻi kitautolu mo e niʻihi kehé ki he Hāʻele ʻAnga Ua Mai ʻa Sīsū Kalaisí.

ʻAho 2 (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 67)

Naʻe ʻiloʻi ʻe he kau akó ʻi he lēsoni ko ʻení ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení: ʻOku ʻafioʻi ʻe he ʻEikí ʻetau ngaahi lotú hotau ngaahi lotó; kapau te tau fakaʻatā ʻa e manavasiʻí ki hotau lotó, ʻe lava leva ke mole meiate kitautolu ʻa e ngaahi tāpuakí. Naʻa nau ako foki ʻi heʻetau toʻo meiate kitautolu ʻa e meheká mo e ilifiá, fakavaivaiʻi kitautolu, pea hokohoko atu ʻi he faʻa kātakí, te tau lava ʻo kātakiʻi ʻa e nofo ʻi he ʻao ʻo e ʻEikí.

ʻAho 3 (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 68)

Naʻe ako ʻe he kau akó ko ha konga ʻo e lēsoni ko ʻení, ko e taimi ʻoku ueʻi ai e kau tamaioʻeiki ʻa e ʻEikí ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní, ʻe tataki ʻe heʻenau ngaahi leá ʻa e kakaí ki he fakamoʻuí. Naʻe ako foki ʻe he kau akó kuo pau ke fakangofua ʻa e kau Pīsopé ʻe he Kau Palesitenisī ʻUluakí pea fakanofo kinautolu ʻi he mafai totonú. ʻIkai nagta aí, naʻe ʻiloʻi ʻe he kau akó kuo fekau ʻe he ʻEikí ʻa e mātuʻá ke akoʻi ʻenau fānaú ke mahino kiate kinautolu ʻa e tokāteline ʻo e fakatomalá, tui kia Kalaisí, papitaisó, mo e meʻafoaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní.

ʻAho 4 (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 69–71)

Naʻe ako ʻe he kau akó mei he faleʻi ʻa e ʻEikí kia Sione Uitemaá, ʻoku fie maʻu ʻe he ʻEikí ke tauhi e ngaahi hisitōliá ki he lelei ʻo e Siasí mo e toʻu tangata kei tupu haké. Naʻe ʻilo foki ʻe he kau akó ʻe ʻekei ʻe he ʻEikí meiate kitautolu e ngaahi fatongia kuó Ne fakafalala mai kiate kitautolú. Ko hono fakaʻosí, naʻe ako ʻe he kau akó ko e taimi ʻoku fakaangaʻi ai ʻe he kakaí ʻa e Siasí, ʻe lava ke tau tali ʻaki hano vahevahe ʻo e ngaahi moʻoni mei he folofolá mo muimui ki he tataki ʻa e Laumālié.

Talateú

ʻOku nofotaha e lēsoni ko ʻení ʻi he folofola ʻa e ʻEikí kia Uiliami E. Makalelini ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 66. ʻE lava ke ako ʻehe kau akó mei heʻenau ako e vahe ko ʻení ʻa e mahuʻinga ke fakatomala mei heʻenau ngaahi angahalá kotoa, toʻo mei heʻenau moʻuí e ngaahi meʻa ʻokú ne fakafeʻātungiaʻi ʻenau tupulaki fakalaumālié, pea faivelenga ki he ngataʻangá.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 66

ʻOku fekau e he ʻEikí ʻa Uiliami E. Makalelini ke malanga ʻaki ʻa e ongoongoleleí, siʻaki ʻa e anga taʻemāʻoniʻoni kotoa pē, pea hokohoko faivelenga atu ki he ngataʻangá

Kimuʻa pea fai e kalasí, tā ʻa e fakatātā ko ʻení ʻi he palakipoé

ʻĪmisi
line diagram

ʻI he kamata e kalasí, fakaafeʻi e kau akó ke nau vakaiʻi fakalelei ʻa e fakatātā ʻi he palakipoé. Kole ange ke nau fakalaulauloto fakalongolongo ki he feituʻu te nau fokotuʻu ai kinautolu ʻi he fakatātaá. Toe fokotuʻu ange foki ke nau fakakaukau ki he feituʻu ʻoku nau ʻunu ki aí—ofi ange ki he ʻOtuá pe mamaʻo meiate Ia. Pea fakaafeʻi leva ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e lea ko ʻeni ʻa Palesiteni Henelī B. ʻAealingi ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí. Kole ki he kalasí ke nau fakafanongo ki ha ngaahi founga ʻe lava ke tau ʻunuʻunu ofi ange ai ki he ʻOtuá.

ʻĪmisi
Palesiteni Henry B. Eyring

“Kapau ʻokú ke loto ke vāofi mo ha taha kuó ke ʻofa ai, ka ʻoku ʻikai ke mo vāofi, ʻokú ke ʻiloʻi ʻa e founga ke fai ki aí. Te ke kumi ha founga ke ke talanoa mo kinautolu, te ke fakafanongo kiate kinautolu, pea te ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi founga ke mo fetokoniʻaki aí. Ko e lahi ange ʻene hokó, mo ʻene fuoloa angé, ko e loloto ange ia ʻa e fehokotaki ʻo e ʻofá. Kapau ʻe ʻosi atu ha taimi lahi ʻoku ʻikai ha feleaʻaki, fakafanongo, mo fai ha meʻa, ʻe vaivai leva ʻa e fehokotakí.

“ʻOku haohaoa mo māfimafi ʻa e ʻOtuá, pea ʻoku tau matelie. Ka ko ia ʻetau Tamaí, ʻokú Ne ʻofa ʻiate kitautolu, pea ʻokú ne foaki mai ʻa e faingamālie tatau ke ofi ange ai kiate ia ʻo hangē pē ha kaungāmeʻa ʻofá. Pea te ke fai ia ʻi he founga tatau pē: ʻi he leá, fakafanongó, mo hono fakahokó” (“To Draw Closer to God,” Ensign, May 1991, 66).

  • Fakatatau kia Palesiteni ʻAealingi, ko e hā e founga ʻe lava ke tau ʻunuʻunu ofi ange ai ki he ʻOtuá?

  • ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā ke lea, fakafanongo, mo ngāue ʻi heʻetau feinga ke ʻunu ke ofi ange ki he ʻOtuá?

Fakamatalaʻi ange ʻi he ngaahi fuofua ʻaho ʻo e Siasí, ne ʻunu ofi ange ai ha tangata ko Uiliami E. Makalelini ki he ʻOtuá ʻi heʻene ako fekauʻaki mo e ongoongolelei kuo fakafoki maí. Naʻe papitaiso ia ʻi he ʻaho 20 ʻo ʻAokosi 1831. Hili pē iá, naʻe fakanofo ia ko ha kaumātuʻa, pea naʻá ne ʻalu fakataha mo Hailame Sāmita ʻi ha ngaahi uike siʻi ko ha faifekau. Naʻá ne fononga ʻi ʻOkatopa 1831, ki ʻOhaiō ki ha konifelenisi ʻa e Siasí. Lolotonga ʻene ʻi aí, naʻá ne fetaulaki ai mo e Palōfita ko Siosefa Sāmitá. ʻI he ʻaho 29 ʻo ʻOkatopá, naʻe lotu ʻa Misa Makalelini ʻi he lilo, ʻo kole ki he ʻEikí ke fakahā ange ʻa e tali ki ha ngaahi fehuʻi pau ʻe nimá ʻo fakafou ʻi he Palōfitá. Naʻe kole ai ʻe Misa Makalelini ha fakahā, ʻo ʻikai tala ange kia Siosefa Sāmita. ʻI hono hiki ʻe he Palōfitá e fakahā ʻoku maʻu ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 66 naʻe ʻilo ai ʻe Misa Makalelini naʻe tali ʻa ʻene ngaahi fehuʻí. Naʻe ʻoange ʻe he ʻEikí ha ngaahi fakahinohino mo e fakatokanga ke tokoni kiate ia ke ne faivelenga pea faifai pē peá ne maʻu ʻa e moʻui taʻengatá.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 66:1–2. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo kumi ki he ngaahi ʻuhinga naʻe tāpuekina ai ʻe he ʻEikí ʻa Uiliami Makalelini ʻi he taimi ʻo e fakahā ko ʻení.

  • Ko e hā naʻe lava ai ʻe Misa Makalelini ʻo maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki mei he ʻEikí? (Koeʻuhí kuó ne tafoki mei heʻene ngaahi angahalá, maʻu ʻa e ngaahi moʻoni ʻa e ʻEikí, pea tali ʻa e kakato ʻo e ongoongoleleí.)

Fakaafeʻi e kau akó ke lau fakalongolongo ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 66:3 ʻo kumi ki he meʻa naʻe folofola ʻa e ʻEikí naʻe kei fie maʻu ke fai ʻe Misa Makalelini ʻe fakahoifua kiate Iá. Kole ki he kau akó ke nau lipooti e meʻa ʻoku nau akó.

  • ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā ke “maʻa, kae ʻikai ʻi he meʻa kotoa pē”? (Mahalo te ke fie tokoni ke mahino ki he kau akó neongo naʻe fakalakalaka lahi ʻa Misa Makalelini pea kuo tāpuekina ia ʻi heʻene ngaahi ngāué, ka naʻe kei fie maʻu pē ke ne fakatomala mei ha ngaahi angahala ʻe niʻihi.)

  • Ko e hā ʻe te tau lava ʻo ako mei he faleʻi ʻa e ʻEikí ʻi he veesi 3? (ʻOku totonu ke ʻiloʻi ʻe he kau akó ʻa e fekau ko ʻení: ʻOku fekauʻi kitautolu ke tau fakatomala mei heʻetau ngaahi angahala kotoa pē.

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke tau fakatomala mei heʻetau ngaahi angahalá, kae ʻikai ko ha niʻihi pē?

  • Ko e hā te tau lava ʻo ako mei he veesi ko ʻení fekauʻaki mo e founga ʻe tokoniʻi ai kitautolu ʻe he ʻEikí ʻi heʻetau fakatomalá? (ʻE ala kehekehe e ngaahi tali ʻa e kau akó ka ʻoku totonu ke nau fakahaaʻi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: ʻE fakahā mai ʻe he ʻEikí ʻa e ngaahi meʻa ʻoku fie maʻu ke tau fakatomala mei aí.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e lea ko ʻeni ʻa Palesiteni Henelī B. ʻAealingi. Kole ki he kalasí ke nau fakafanongo ki ha founga ʻe taha te tau lava ai ʻo kole ki he ʻEikí ke tokoni mai ke tau fakatomalá.

ʻĪmisi
Palesiteni Henry B. Eyring

“Ko e taha ʻeni ʻo e ngaahi fehuʻi kuo pau ke tau ʻeke ki heʻetau Tamai Hēvaní ʻi he lotu fakatāutahá ʻa e: ‘Ko e hā kuó u fai pe taʻe fai he ʻahó ni, ʻa ia ʻoku ʻikai fakahoifua ki he ʻAfio ná? Kapau pē te u lava ʻo ʻiloʻi, te u fakatomala ʻaki hoku lotó kotoa ʻo ʻikai fakatoloi.’ ʻE tali ʻa e lotu loto-fakatōkilalo ko iá” (“Do Not Delay,” Ensign, Nov. 1999, 34).

Poupouʻi ʻa e kau akó ke nau fakakaukau ki he ngaahi tāpuaki kuo nau maʻu ʻi heʻenau tafoki mei he angahalá pea tali ʻa e ongoongoleleí. Fakaafeʻi kinautolu ke fekumi ke ʻiloʻi e ngaahi meʻa ʻoku fie maʻu ke nau fakatomala mei aí kae lava ke nau maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki lahi ange.

Vahevahe ʻa e kau akó ke nau tauhoa. Kole ki he ngaahi hoá ke nau lau fakataha ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 66:5–9 ʻo kumi ki he meʻa naʻe fie maʻu ʻe he ʻEikí ke fai ʻe Misa Makaleliní. Kole ki he kau akó ke lipooti e meʻa ʻoku nau maʻú.

  • Fakatatau ki he veesi 8–9 ko e hā e ngaahi tāpuaki ʻe maʻu ʻe Misa Makalelini ʻo kapau te ne fakahoko faivelenga ʻa e finangalo ʻo e ʻEikí?

  • Ko e hā te tau lava ʻo ako mei he ngaahi veesi ko ʻení fekauʻaki mo e ngaahi tāpuaki te tau lava ʻo maʻu ʻi heʻetau muimui ki he finangalo ʻo e ʻEikí kiate kitautolú? (ʻOku totonu ke ʻiloʻi ʻe he kau akó e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Kapau te tau fakahoko faivelenga ʻa e finangalo ʻo e ʻEikí, te Ne ʻiate kitautolu mo tāpuakiʻi kitautolu ke tau lava ʻo fakahoko e meʻa ʻokú Ne fie maʻu meiate kitautolú.)

Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻikai ngata pē ʻi hono ʻoange kia Uiliami Makalelini ha ngaahi fakahinohino fekauʻaki mo e meʻa ke faí, naʻe ʻoange ʻe he ʻEikí ha fakatokanga kiate ia. Kole ki ha tokotaha ako ke lau ʻa e ongo ʻuluaki sētesi ʻo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 66:10. Kimuʻa peá ne laú, fakamahinoʻi ange ʻoku kau ʻi he sētesi ʻuluakí ʻa e foʻi lea ko e haʻisia. Fakamatalaʻi ange ʻoku tau haʻisia ki ha meʻa kapau ʻokú ne fakafihiaʻi hotau halá pe ʻai ha fuʻu ngāue faingataʻa ke fakahoko.

  • Naʻe fekau ʻe he ʻEikí ʻa Misa Makalelini ke “liʻaki ʻa e taʻemāʻoniʻoni kotoa pē.” Ko e hā e founga ʻe haʻisia ai ʻene ngāue fakafaifekaú ʻi he taʻe-māʻoniʻoní, pe faiangahalá?

  • Ko e hā e founga ʻoku hoko ai e taʻemāʻoniʻoní ke tau haʻisia fakalaumālie ai?

Lau leʻolahi ʻa e sētesi hono tolu ʻo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 66:10 pea fakaafeʻi e kalasí ke nau kumi ha fakatokanga pau naʻe ʻoange ʻe he ʻEikí kia Uiliami Makalelini.

  • Fakatatau ki he veesi 10, ko e hā ʻa e ʻahiʻahi ne fefaʻuhi mo Misa Makaleliní?

  • Ko e hā te tau lava ʻo ako mei he veesi 10 fekauʻaki mo e meʻa ʻoku ʻafioʻi ʻe he ʻEikí fekauʻaki mo kitautolu takitaha? (Tokoni ke sio ʻa e kau akó ʻoku ʻafioʻi ʻe he ʻEikí ʻetau ngaahi faingataʻa pau mo e ngaahi ʻahiʻahi paú, ʻo hangē pē ko ʻEne ʻafioʻi ʻa Misa Makaleliní.

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke mahino ʻoku ʻafioʻi ʻe he ʻEikí ʻa ʻetau ngaahi faingataʻaʻiá mo e ngaahi ʻahiʻahi paú?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 66:11–13. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo kumi ha toe faleʻi naʻe ʻoange ʻe he ʻEikí kia Uiliami Makaleliní.

  • Fakatatau ki he veesi 12, ko e hā ʻoku fie maʻu ke tau fai ke maʻu ai ʻa e moʻui taʻengatá? (Tokoni ke ʻiloʻi ʻe he kau akó kapau te tau hokohoko atu ʻi he faivelenga ki he ngataʻangá, te tau maʻu ʻa e moʻui taʻengatá.)

  • Ko e hā ʻene ʻuhinga kiate koe ke hokohoko atu ʻi he faivelenga ki he ngataʻangá?

Fakamatalaʻi ange ʻi hono foaki ʻa e fakahā ko ʻení, naʻe maʻu ʻe Uiliami Makalelini ha fakamoʻoni ki he ongoongolelei kuo fakafoki maí. Hili hono foaki ʻa e fakahaá, naʻá ne fakamoʻoni ki he uiuiʻi fakapalōfita ʻo Siosefa Sāmitá. Naʻe ngāue faivelenga ʻa Misa Makalelini ʻi he ngaahi taʻu lahi pea naʻe ui ia ke hoko ko e taha ʻo e kau fuofua mēmipa ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻi he kuonga fakakosipeli ko ʻení. Ka neongo ia, naʻe ʻikai ke ne hokohoko atu ke faivelenga ki he ngataʻangá. Ko hono moʻoní, naʻá ne fakafepaki ki he Palōfita ko Siosefa Sāmitá, pea naʻe tuʻusi ia mei he siasí ʻi he 1838.

Taki e tokanga ʻa e kau akó ki he fakatātā ʻi he palakipoé, pea fokotuʻu ange ke nau toe fakakaukau pe ko e fē te nau fokotuʻu ai kinautolu ʻi he fakatātā ko iá. Kole ange ke nau fakalaulauloto ki he fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā te ke fai ke ʻunu ofi ange ai ki he ʻOtuá pea ke hokohoko atu ke faivelenga ki he ngataʻangá?

Fakamoʻoni ki he ngaahi tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni kuo mou aleaʻí, pea poupouʻi e kau akó ke nau ngāueʻi e ngaahi moʻoni ko ʻení.

ʻIuniti Hokó (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 72–76)

Kole ki he kau akó ke nau fakakaukauloto pē ʻe fēfē kapau naʻá te ʻilo ha meʻa fekauʻaki mo heli (fakapoʻuli ʻi tuʻá) mo e mamahi kehe ʻo e moʻui taʻe faka-ʻOtuá pea maʻu leva ha meʻa-hā-mai ki he puleʻanga ʻo e nāunau fakasilesitialé, fakatelesitialé mo e fakatilesitialé. Fakamatalaʻi ange koeʻuhí ko ʻena ngāue ʻi hono ueʻi fakalaumālie ʻo e liliu ʻo e Tohi Tapú, naʻe malava ai ke mamata e Palōfita ko Siosefa Sāmitá mo Sitenei Likitoni ki ha meʻa-hā-mai ʻo e ngaahi nāunau ʻe tolú, ʻa ia ʻoku lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76.