Seminelí
Lēsoni Ako ʻi ʻApí: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 17–19 (ʻIuniti 5)


Lēsoni Ako ʻi ʻApí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 17–19 (ʻIuniti 5)

Nāunau ʻOku Teuteu maʻá e Faiako Ako ʻi ʻApí

Fakanounou ʻo e Lēsoni Ako ʻi ʻApi Fakaʻahó

ʻOku ʻikai fakataumuʻa ʻa e fakamatala fakanounou ko ʻeni ʻo e ngaahi meʻa naʻe hokó, ngaahi tokāteliné mo e tefitoʻi moʻoni kuo ako ʻe he kau akó ʻi heʻenau ako ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 17–19 (ʻiuniti 5)ke akoʻi ko ha konga hoʻo lēsoní. ʻOku nofotaha e lēsoni ʻokú ke akoʻí ʻi he niʻihi pē ʻo e ngaahi tokāteline mo e tefitoʻi moʻoni ko ʻení. Muimui ki he ueʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi hoʻo fakakaukauʻi ʻa e fie maʻu hoʻo kau akó.

ʻAho 1 (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 17)

Naʻe ako ʻe he kau akó mei he faleʻi ʻa e ʻEikí ki he Kau Fakamoʻoni ʻe Toko Toku ʻo e Tohi ʻa Molomoná, kapau te tau ngāue ʻaki ʻa e tui ki he ʻOtuá, te tau lava ʻo maʻu ha fakamoʻoni ki he ngaahi moʻoni ʻoku tau fekumi ki aí. ʻOku maʻu ʻe kinautolu ʻoku ʻi ai ʻenau fakamoʻoni ki he moʻoní ha fatongia ke fakamoʻoniʻi ia. Naʻe fakamoʻoni ʻa e Fakamoʻuí tonu ʻoku moʻoni ʻa e Tohi ʻa Molomoná.

ʻAho 2 (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 18)

Naʻe ako ʻe he kau akó ʻi he lēsoni ko ʻení ʻoku mahulu e mahuʻinga ʻo e ngaahi laumālié naʻe mamahi ai mo pekia ʻa Sīsū Kalaisí kae lava ke fakatomala e kakai kotoa pē mo foki hake ki he Tamai Hēvaní. Naʻe ʻiloʻi foki ʻe he kau akó kapau te tau tokoni ki he niʻihi kehé ke fakatomala mo haʻu ki he ʻEikí, te tau fiefia mo kinautolu ʻi he puleʻanga ʻo e ʻOtuá. Te tau lava ʻo fanongo ki he leʻo ʻo Sīsū Kalaisí ʻi heʻetau lau e folofolá ʻi he mālohi ʻo e Laumālié.

ʻAho 3 (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 19:1–22)

Naʻe ako ʻe he kau akó mei he faleʻi ʻa e Fakamoʻuí kia Māteni Hālisí, naʻe fakahoko ʻe Sīsū Kalaisi e finangalo ʻa ʻEne Tamaí pea ʻe fakamaauʻi kitautolu ʻe Sīsū Kalaisi ʻo fakatatau ki heʻetau ngaahi ngāué. Naʻe ako foki ʻe he kau akó kuo pau ke tau fakatomalaʻi ʻetau ngaahi angahalá ka ʻikai te tau faingataʻaʻia. Ko kinautolu ʻoku nau fili ke ʻoua ʻe fakatomalá te nau mamahi ʻi he tautea ʻo ʻenau ngaahi angahalá.

ʻAho 4 (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 19:23–41)

Naʻe ako e kau akó fekauʻaki mo e talaʻofa ʻa e ʻEikí kia Māteni Hālisi: kapau ʻe ako ʻa Māteni Hālisi fekauʻaki mo Ia, fanongo ki Heʻene folofolá, pea ʻaʻeva ʻi he angamalū ʻo Hono Laumālié, te Ne maʻu leva ha nonga. ʻOku ʻaonga foki ʻa e talaʻofa ko ʻení kiate kitautolu. ʻOku tokoni foki e lēsoni ko ʻení ki he kau akó ke nau ako kapau te tau fai e finangalo ʻo e ʻEikí, te Ne foaki mai ha ngaahi tāpuaki kiate kitautolu ʻa ia ʻoku mahuʻinga lahi hake ʻi he ngaahi koloa ʻo e māmaní.

Talateú

ʻE tokoni e lēsoni ko ʻení ki he kau akó ke nau ako e ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai ʻa e fakatomalá. ʻE tokoni ia ke fakaloloto ʻenau mahino ki he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí. Ko e lahi ange e meʻa ʻe mahino kiate kitautolu fekauʻaki mo e fakaleleí mo e talangofua kia Sīsū Kalaisí, ko e hōloa ange ia ʻetau veiveiua ke tokoni ʻi he ngāue ʻa e ʻOtuá.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 17

Naʻe talaʻofa ʻe he ʻEikí ki he Kau Fakamoʻoni ʻe Toko Tolú ʻe fakaʻatā kinautolu ke nau mamata ki he ʻū lauʻi peletí mo e ngaahi meʻa toputapu kehé.

ʻOmi ha meʻa ʻoku hā makehe ki he kalasí, kae ʻoua ʻe tuku ke sio ki ai e kau akó. ʻI he kamata ʻa e kalasí, talaange ki he kau akó naʻá ke haʻu mo e meʻá. ʻEke ki he kau akó pe ʻoku nau tui ʻoku ʻiate koe ʻa e meʻá neongo ʻoku teʻeki ke nau sio ki ai.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 17:2 Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai ʻo kumi e meʻa naʻe fie maʻu ke maʻu ʻe he Kau Fakamoʻoni ʻe Toko Tolú kimuʻa pea nau toki lava ʻo mamata ki he ʻū lauʻi peleti koulá.

  • ʻOkú ke pehē ko e hā hono ʻuhinga naʻe fie maʻu ai ke maʻu ʻe he Kau Fakamoʻoni ʻe Toko Tolú ha tui kimuʻa pea nau lava ʻo mamata ki he ʻū lauʻi peleti koulá?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 17:3–5 Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo kumi ʻa e meʻa naʻe fie maʻu ʻe he ʻEikí ke fai ʻe he Kau Fakamoʻoni ʻe Toko Tolú, hili ʻenau mamata ki he ʻū lauʻi peleti koulá mo e ngaahi meʻa toputapu kehé.

  • Ko e hā naʻe folofola ʻe he ʻEikí ki he Kau Fakamoʻoni ʻe Toko Tolú, ʻe fie maʻu ke nau fai hili ʻenau mamata ki he ʻū lauʻi peleti koulá mo e ngaahi meʻa toputapu kehé?

  • Ko e hā ʻoku fie maʻu ʻe he ʻEikí ke tau fai hili ʻetau maʻu ha fakamoʻoni ʻo e moʻoní? (Hili ʻetau ha fakamoʻoni ʻo e moʻoní, ʻoku tau maʻu ha fatongia ke fakamoʻoniʻi ia.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakalaulauloto ki he meʻa ʻoku nau ʻilo ʻoku moʻoní pea mo e founga te nau lava ai ʻo fakamoʻoni ki he ngaahi meʻa ko iá.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 18–19

ʻOku folofola ʻa e ʻEikí kau ki Heʻene mamahí mo akoʻi e mahuʻinga ʻo e fakatomalá

Fakaʻaliʻali ki he kau akó ha konga fuaʻi ʻakau, pe fakaʻaliʻali ha fakatātā ʻo ha konga fuaʻi ʻakau. ʻEke ange pe ʻoku tau ʻilo fēfē e taimi ʻoku motuʻa ai ʻa e fuaʻi ʻakaú ke kaí. (ʻI hono fōtungá pe ko e ngaahi meʻa kehe ʻokú ne fakaʻilongaʻi ʻene momohó.)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 18:6. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo fekumi ki he meʻa naʻe folofola ʻa e ʻEikí ʻoku fakaʻau ke kakato ʻi he angahalá.

  • ʻOkú ke pehē ko e ʻuhinga ki he hā ʻa e “fakaʻau ke kakato ʻa e faiangahala ʻa e māmaní”?

  • Ko e hā e fakamoʻoni ʻokú ke ʻilo ai ʻoku hoko ʻení?

Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 18:10 (ko ha veesi fakataukei folofola), ʻo kumi e ongo ʻoku maʻu ʻe he ʻEikí ki he kakai kotoa pē, ʻo aʻu kiate kinautolu kuo kakato ʻenau faiangahalá. Kole ange ke nau hoko atu ʻo toutou lau leʻolahi fakataha ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 18:10, kae ʻoua kuo lava ʻe he mēmipa kotoa ʻo e kalasí ʻo lau maʻuloto ia.

  • ʻOku fēfē e ongo ʻoku maʻu ʻe he ʻEikí fekauʻaki mo ʻEne fānaú?

  • ʻOku tākiekina fēfē ʻe hoʻo ʻilo ʻení ʻa e founga hoʻo feohi mo kinautolu ʻi hoʻo ʻātakaí.

  • ʻE ʻilo fēfē ʻe ha taha ʻoku mahuʻinga lahi ki he ʻOtuá?

Fakamahinoʻi ange ʻoku lahi ha ngaahi tūkunga ʻoku fakapapauʻi e mahuʻinga ʻo ha meʻa ʻi he lahi ʻo e paʻanga ʻoku loto fiemālie ha taha ke totongi ʻakí. ʻE lava ke ke fakaʻaliʻali ha ngaahi meʻa ʻe niʻihi ʻoku mahuʻinga kehekehe ke fakatātaaʻi ʻaki ʻeni. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 18:11–12 Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai ʻo kumi e mahuʻinga naʻe totongi ʻe he Fakamoʻuí maʻa hotau ngaahi laumālié.

  • Ko e hā e mahuʻinga naʻe totongi maʻa hotau ngaahi laumālié? Ko e hā naʻe totongi aí? (Te ke lava ʻo hiki e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé: ʻOku lahi fau e mahuʻinga ʻo e tokotaha kotoa pē naʻe mamahi ai mo pekia ʻa Sīsū Kalaisi kae lava ke tau fakatomala mo foki ki he Tamai Hēvaní.)

  • Ko e hā e fekauʻaki ʻa e fakatomalá mo e haʻu ki he Fakamoʻuí?

Ke tokoni ke mahino ange ki he kau akó e founga ʻoku tokoniʻi ai kitautolu ʻe he fakatomalá ke tau haʻu ki he Fakamoʻuí, kole ki ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi e konga ko ʻeni mei he Tuʻu Maʻu ʻi he Tuí:

“ʻOku mahulu atu ia ʻi he fakahā pē ʻo e ngaahi faihalá. Ko ha liliu ia ʻi he fakakaukaú mo e lotó ʻokú ne ʻoatu ha fakakaukau foʻou fekauʻaki mo e ʻOtuá, fekauʻaki mo koe, pea fekauʻaki mo māmani. ʻOku kau heni ʻa e tafoki mei he angahalá mo e tafoki ki he ʻOtuá ke maʻu ha fakamolemolé. ʻOku fakatupu ia ʻe he ʻofa ki he ʻOtuá pea mo ha holi mooni ke talangofua ki Heʻene ngaahi fekaú” (Tuʻu Maʻu ʻi he Tuí: Ko ha Huluhulu Ki he Ongoongoleleí [2004], 50).

Poupouʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki ha ngaahi angahala, tōʻonga, mo ha ngaahi ʻulungaanga ʻe fie maʻu ke nau tafoki mei ai kae lava ke nau fakatomala mo haʻu kia Kalaisi.

Hiki e potufolofola ko ʻení ʻi he palakipoé: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 18:13–16.

Fakaafeʻi ha kau ako ʻe niʻihi ke nau taufetongi hono lau leʻolahi e ngaahi veesi ko ʻení kae muimui ki ai e kalasí. ʻE lava ke ke fokotuʻu ange ke fakaʻilongaʻi ʻe he kau akó ha faʻahinga tuʻunga pē ʻo e foʻi lea fakatomalá ʻi he ngaahi veesi ko ʻení (repenteth (fakatomala) mo e repentance (fakatomala)). Hili hono lau e veesi takitaha, ʻeke ki he kalasí e meʻa ʻoku akoʻi ʻe he veesi ko ʻení fekauʻaki mo e fakatomalá. Te ke lava ʻo fakamahinoʻi ange ko e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 18:15–16 ko ha veesi fakataukei folofola ia.

Tānaki atu ki he palakipoé e ngaahi moʻoni naʻe ʻilo ʻe he kau akó. ʻE lava ke maʻu ʻe he kau akó ha ngaahi tefitoʻi moʻoni kehekehe, kae fakapapauʻi ʻoku mahino kapau te tau tokoni ki he niʻihi kehé ke nau fakatomala mo haʻu ki he ʻEikí, te tau fiefia mo kinautolu ʻi he puleʻanga ʻo e ʻOtuá.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau pe ʻe fēfē e taimi te nau foki ai ki he ʻafioʻanga ʻo e ʻOtuá ke fakamaauʻi kinautolú. ʻEke ange pe ʻoku fēfē ʻenau palani ke teuteu ki he meʻa fakaofo ko iá. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 19:4. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi ʻa e meʻa ʻoku totonu ke tau fai ke teuteu ai ki he ʻaho ko iá.

  • Fakatatau ki he veesi ko ʻení, ko e hā ʻe hoko kapau te tau fili ke ʻoua ʻe fakatomala?

Fakaafeʻi e kau akó ke lau fakalongolongo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 19:13–19 Kole ange ke nau kumi e nunuʻa kiate kinautolu ʻoku fili ke ʻoua ʻe fakatomalá.

  • Fakatatau ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 19:16–19, ko e hā e ʻuhinga naʻe ʻomi ʻe he Fakamoʻuí ki Heʻene mamahi koeʻuhí ko ʻetau ngaahi angahalá? (Te ke lava ʻo tānaki e tokāteline ko ʻení ki he palakipoé: Naʻe mamahi ʻa e Fakamoʻuí koeʻuhí ko ʻetau ngaahi angahalá kae lava ke tau fakatomala pea ʻikai mamahi ʻo hangē ko iá.)

ʻE lava ke ke fakaʻaliʻali ki he kau akó ha fakatātā ʻo e Fakamoʻuí ʻi Ketisemani, hangē Ko e Lotu ʻa Sīsū Kalaisi ʻi Ketisemaní (Tohi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí [2009], fika 56; vakai foki, LDS.org). Fakamatalaʻi ange ko e lahi taha ʻo e ngaahi talanoa ki he mamahi ʻa Sīsū Kalaisí, naʻe fai ia ʻe ha tokotaha kehe meiate Ia (vakai, Mātiu 26:36–39; Luke 22:39–44), ka ʻoku maʻu ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 19 e fakamatala fakataautaha ʻa e Fakamoʻuí ki Heʻene mamahí.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau toe vakaiʻi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 19:15, 19 ʻo fekumi ki he founga naʻe fakamatalaʻi ʻaki ʻe he Fakamoʻuí ʻa e mamahi naʻá Ne aʻusia lolotonga e Fakaleleí.

Hiki ʻa e ongo fehuʻi ko ʻení ʻi he palakipoé:

Ko e konga fē ʻo e fakamatala ʻa e Fakamoʻuí ki Heʻene mamahí ʻoku ʻuhingamālie kiate koé. Ko e hā hono ʻuhingá?

Ko e hā e meʻa ʻi he fakamatala ʻa e Fakamoʻuí ʻoku tokoni ke fakatupulaki hoʻo holi ke fakatomala mo foki kiate Iá?

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fili ha taha ʻo e ngaahi fehuʻí pea aleaʻi ʻenau talí mo honau hoá.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau hivaʻi pe fanongo ki he ngaahi lea ʻo e foʻi himi, “ʻOku Fakaofo” (Ngaahi Himi, fika 102). Kole ange ke nau fakalaulauloto ki he ngaahi lea ʻo e himi ko ʻení pea fakakaukau ki he meʻa kuo fai ʻe he Fakamoʻuí maʻanautolú.

Kapau ʻoku toe lahi e taimí, fakaafeʻi e kau akó ke nau vahevahe ʻenau ngaahi fakamoʻoni fekauʻaki mo e Fakamoʻuí pea mo e ngaahi tāpuaki ʻo e fakatomalá. Poupouʻi kinautolu ke nau ngāueʻi ha faʻahinga ongo pē pe ueʻi fakalaumālie kuo nau maʻu ke fakatomala mo haʻu ai ki he Fakamoʻuí.

Ke fakaʻosí, fakaafeʻi e kau akó ke nau lau maʻuloto e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 19:23, pe lau fakataha ia mei heʻenau folofolá. ʻEke ange e founga ʻoku nau pehē ʻoku felāveʻi ai e veesi fakataukei folofola ko ʻení ki he fakatomalá pea mo e ʻamanaki lelei ʻo e fakamolemoleʻí.

ʻIuniti Hokó (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20–23)

Ko e hā ʻoku tau fai ʻi he Siasí ʻi he ʻahó ni ʻoku tatau mo e taimi naʻe fokotuʻu ai ʻa e Siasí ʻi he ʻaho 6 ʻo ʻEpeleli, 1830? Ko e hā e ngaahi fie maʻu ki he papitaisó? ʻOku fakahinohinoʻi fēfē ha maʻu lakanga fakataulaʻeikí ke ne tāpuakiʻi ʻa e sākalamēnití? Ko e ha e ngaahi fatongia ʻo ha faiako pe ko taulaʻeiki? ʻE ako ʻe he kau akó ha tali ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi heʻenau ako ʻa e Tokātekine mo e Ngaahi Fuakava 20–23.