Seminelí
Lēsoni 150: Ko e Kau Paionia Toho Salioté, 1856–1860


Lēsoni 150

Ko e Kau Paionia Toho Salioté, 1856–1860

Talateú

Naʻe ngāue ʻa e Kāingalotu ne aʻu atu ki he Teleʻa Sōlekí ʻi he 1847 ke fakatupulaki ʻa e ngoué mo ha ngaahi maʻuʻanga tokoni kehe maʻá e kau hikifonua mai ʻi he kahaʻú. Ne toe fai ʻe Pilikihami ʻIongi mo hono ongo tokoni ʻi he Kau Palesitenisī ʻUluakí ʻa e ui ʻi Sepitema ʻo e 1851, ki he Kāingalotu kotoa pē naʻe nofo ʻi ʻAiouaá pea mo e funga ʻo e māmaní ke fakataha mai ki he Teleʻa Sōlekí. Naʻe tali ʻe ha Kāingalotu tokolahi ki he ui ʻa Palesiteni ʻIongí ʻi he feilaulau lahi. Naʻe fekauʻi ʻa e kau mēmipa ʻo e Toko Hongofulu Mā Uá ke tokangaʻi ʻa e hiki fonongá, pea naʻe tokolahi ange ʻa e Kāingalotú ne fononga he 1852 ʻi he hala ki he Teleʻa Sōlekí ʻi ha toe taʻu. ʻIkai ngata aí, naʻe fononga ha Kāingalotu tokolahi ki he Teleʻa Sōlekí ʻi he ngaahi kaungā-fononga saliote toho tangata ʻi he vahaʻa ʻo e taʻu 1856 mo e 1860.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

ʻOku talangofua ʻa e Kāingalotú ki he faleʻi ke tānaki fakataha mai ki he Teleʻa Sōlekí

Kole ki he kau akó ke fakakaukauloto kuo kole ange ke nau fononga lalo ʻi he maile ʻe 1,300 (kilomita nai ʻe 2,090) lolotonga hono toho ha saliote pea ʻoku fakangofua pē ke nau ʻomi ha ngaahi meʻa fakatāutaha pāuni pē ʻe 17 (kilokalami nai ʻe 7.7). Fehuʻi ange pe ko hai ʻi he kalasí ʻe loto fiemālie ki he fonongá.

Fakaʻaliʻali ki he kau akó ha fakatātā ʻo ha saliote toho tangata pe tā e fakatātā ʻoku ʻoatú ʻi he palakipoé. Fakamatalaʻi ange naʻe fokotuʻu mai ʻe Palesiteni ʻIongi ʻi he 1856, ʻoku totonu ke ngāue ʻaki ʻe he kau hikifonua maí ʻa e ngaahi saliote toho tangata kae ʻikai ko e ngaahi salioté koeʻuhí ko e faingataʻaʻia fakapaʻangá. Naʻe ʻikai fuʻu mamafa ʻa e ngaahi saliote toho tangatá pea ʻe fakaʻatā ai ha Kāingalotu tokolahi ange ke hikifonua. Naʻe fili ha Kāingalotu ʻe meimei toko 3,000 ʻi he vahaʻa ʻo e 1856 mo e 1860, ke fononga fakahihifo ʻi he ngaahi potu tokalelei ʻo e ʻIunaiteti Siteití ki ʻIutā, ʻo toho ʻenau ngaahi koloá ʻi ha ngaahi saliote toho tangatá. Naʻe fakaheka ʻe he tokolahi taha ʻo e ngaahi kaungā fononga saliote toho tangatá ʻa e ngaahi maʻuʻanga tokoni, koloa fakatāutaha, mo ha meʻakai ki he saliote toho tangatá pea lue mei ʻAiouā Siti, ʻAiouā, ki Sōleki Siti, Iutā. Naʻe kamata e kaungā fononga hono tolu fakaʻosí ʻa ʻenau fonongá ʻi Fololeni, Nepulasikā.

ʻĪmisi
map, handcart route
ʻĪmisi
handcart

Fakaʻaliʻali ha puha pe kane mo e ngaahi meʻa ʻoku pāuni fakakātoa ʻe 17 (kilokalami nai ʻe 7.7). Fakangofua ha kau ako tokosiʻi ke hiki ʻa e ngaahi meʻa ʻi he puhá. Fakamatalaʻi ange naʻe fakangofua ha tokotaha lahi ne fononga ʻi ha kaungā-fononga saliote toho tangata ke ne ʻomi e ngaahi koloa pauni ʻe 17. ʻE lava ke ʻomi ʻe he tamasiʻi takitaha ha pauni ʻe 10 (kilokalami nai ʻe 4.5). Naʻe kau ʻi he ngaahi meʻa fakatāutahá ʻa e vala mo ha ngaahi meʻa kehe. Naʻe fua e mamafa ʻo e ngaahi koloá ki he tokotaha takitaha, pea naʻe liʻaki ha meʻa naʻe hulu ʻi he mamafa naʻe fakangofuá.

  • Kapau naʻá ke kau ʻi he kau paionia toho salioté ko ʻení, ko e hā ha ngaahi koloa fakaemāmani naʻá ke mei fili ke ʻomí? Ko e hā hono ʻuhingá?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā naʻe loto fiemālie ai ʻa e Kāingalotú ke feilaulau lahi ke aʻu ki ʻIutaá?

Neongo naʻe faingataʻa ʻa e fonongá, ka naʻe fakakakato lelei ia ʻe he kaungā-fononga ʻe valu ʻo e kaungā fononga toho saliote ʻe hongofulu ko ʻení ʻi he vahaʻa ʻo e 1856 mo e 1860. Ka ʻi he 1856, naʻe kamata tōmui ʻa e kaungā fononga toho saliote fā mo e nimá ʻi he faʻahitaʻú pea aʻusia ha ngaahi faingataʻa fakamamahi. Ko e kaungā fononga toho saliote ia ʻa Uilí, naʻe taki ʻe Sēmisi G. Uili, pea mo e kaungā fononga toho saliote Mātiní, naʻe taki ʻe ʻEtuate Mātini. Hili e fononga fakahihifo ʻi ha meimei maile ʻe 1,000 (kilomita nai ʻe 1,600) mei ʻAiouā, naʻe fuʻu tōlalo ʻa e meʻakai mo e ngaahi maʻuʻanga tokoni ʻa e ongo kaungā fonongá. Naʻe maʻu ʻa e ongo kaungā fonongá fakatouʻosi ʻi ʻOkatopa, ʻi he ngaahi matangi lahi ʻo e faʻahitaʻu momokó ʻi he ngaahi potu tokalelei māʻolunga ʻo Uaiomingí ʻo taʻofi ai ʻenau fonongá. Naʻe faingataʻaʻia ʻaupito e Kāingalotu ko ʻení ʻi he tōtuʻa e momokó mo e sinoú. (Fakakaukau ke fakaʻaliʻali ʻa e ngaahi fakatātā ʻo e kau paionia fononga saliote toho tangatá, ʻo hangē Ko e Fakaofi atu e Kau Paionia Toho Salioté ki he Teleʻa Sōlekí [Tohi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí (2009), fika 102; vakai foki, LDS.org].)

ʻĪmisi
Handcart Pioneers Approaching the Salt Lake Valley

Kapau ʻe lava, ʻoange ki he kau akó ha tatau ʻo e fakamatala ko ʻeni kia ʻĒlone mo ʻIlisapesi Siakisoní. Fakamatalaʻi ange naʻe fononga ʻa e fāmili Siakisoní ʻi he kaungā fononga ʻa Mātiní, ʻa ia naʻe faʻa maile nai ʻe 100 (kilomita nai ʻe 160) ʻi mui mei he kaungā fononga ʻa Uilí. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e fakamatalá. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi ha fakamoʻoni ʻo e tui ʻa ʻĒlone mo ʻIlisapesí.

ʻI he ʻaho 19 ʻo ʻOkatopa 1856, ne pau ke kolosi ʻa e kau mēmipa ʻo e kaungā fononga toho saliote ʻa Mātiní ʻi ha vaitafe lahi lolotonga ha matangi ʻo e faʻahitaʻu momokó. Naʻe vaivai pea puke ha kau mēmipa tokolahi ʻo e kaungā fonongá, kau ai ʻa ʻĒlone Siakisoni, pea kovi ʻaupito ʻa e kolosi ʻi he vaitafé kiate kinautolu. Naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻIlisapesi Siakisoni ʻa e meʻa naʻe hoko ki hono husepānití ʻi ha ngaahi ʻaho siʻi mei ai ʻo pehē:

“Naʻá ku ʻalu ʻo mohe ʻi he hoko nai ʻa e hivá,. … Naʻá ku mohe ʻo aʻu ki he tuʻuapoó nai, ʻi heʻeku fakakaukaú. Naʻá ku fuʻu mokosia ʻaupito. Naʻe fuʻu momoko ʻaupito ʻa e ʻeá. Naʻá ku fakafanongo ke fanongo pe ʻoku mānava hoku husepānití–naʻá ne tokoto maʻu ʻaupito. Naʻe ʻikai ke u lava ʻo fanongo kiate ia. Naʻe kamata ke u hohaʻa. Ne u ala atu ki hono sinó, naʻá ku manavahē ʻi heʻeku ʻilo kuo hoko ʻa e meʻa naʻá ku manavasiʻi taha ki aí. Kuo pekia hoku husepānití. … Naʻá ku ui tokoni ki he niʻihi kehe ʻi he tēnití. Naʻe ʻikai ke nau lava ʻo tokoni mai. … ʻI he hoko mai ʻa e ʻahó, naʻe teuteuʻi ʻe ha niʻihi ʻo e kau tangata ʻi he fonongá ʻa e sinó ke tanu. … Naʻa nau takatakai ʻaki ia ha sipi kafu ʻo tuku fakataha mo ha toko hongofulu mā tolu kehe ne mālōlō, pea tanu ia ʻaki ʻa e sinoú. …

“He ʻikai ke u feinga ke fakamatala e ngaahi ongo naʻá ku maʻu ʻi heʻeku hoko ko ha uitou ne ʻi ai haʻane fānau ʻe toko tolu, ʻi he ngaahi tūkunga fakamamahi ko ʻení. He ʻikai te u lava ʻo fai ia. Ka ʻoku ou tui kuo hiki ʻe he ʻĀngelo Tauhi Lekōtí ʻi he tauhiʻanga tohi ʻi he langí, pea ʻe fakamāʻoniʻoniʻi ʻeku ngaahi mamahi koeʻuhí ko e Ongoongoleleí, ke u lelei ai” (Leaves from the Life of Elizabeth Horrocks Jackson Kingsford [1908], 6–7; vakai foki, history.lds.org).

  • Ko e hā naʻe pehē ʻe ʻIlisapesi ʻe hoko kiate iá ʻi heʻene mamahi koeʻuhí ko e ongoongoleleí? ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā e kupuʻi lea ko e “fakamāʻoniʻoniʻi … ke u lelei ai”? (ʻE ngaohi ke toputapu mo māʻoniʻoni ʻa e mamahí ke lelei kiate ia.)

  • Ko e hā ʻe lava ke hoko mai kiate kitautolú ʻo kapau ʻe fie maʻu ke tau mamahi ʻi he faʻa kātaki koeʻuhí ko e ongoongoleleí? (Hiki ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé: Kapau te tau mamahi ʻi he faʻa kātaki koeʻuhí ko e ongoongoleleí, ʻe lava ke ne fakamāʻoniʻoniʻi kitautolu ki he leleí. [Vakai, T&F 122:7; 2 Nīfai 2:2.])

  • Neongo mahalo he ʻikai te ke mamahi ʻo hangē ko ʻIlisapesi Siakisoní, ka ko e hā ha ngaahi founga ʻe mei fie maʻu ke ke mamahi ai koeʻuhí ko e ongoongoleleí? ʻE ala tāpuekina fēfē koe ʻi he ngaahi aʻusia ko ʻení?

Fakamatalaʻi ange lolotonga e ngaahi ʻaho hono hoko hili e mālōlō ʻa ʻĒlone Siakisoní, naʻe laka atu ki muʻa ʻa e kaungā fononga ʻa Mātiní ʻi ha maile nai ʻe 10 (kilomita nai ʻe 16). Naʻe pekia ha kakai tokolahi lolotonga e taimi ko ʻení. ʻI ha pō ʻe taha lolotonga e fononga ko ʻení, ne ʻikai ha ivi feʻunga ha taha ke fokotuʻu ʻa e ngaahi tēnití. Naʻe tangutu ʻa ʻIlisapesi Siakisoni ʻi ha funga maka mo ha taha ʻo ʻene fānaú ʻi hono fungá pea takitaha leva hono tafaʻakí ʻe ha toko ua ʻo ʻene fānaú. Naʻá ne nofo pehē pē ʻo aʻu ki he pongipongí. Naʻe kamata ke loto-foʻi ʻa ʻIlisapesi. Pea ʻi he poʻuli ʻo e ʻaho 27 ʻo ʻOkatopá, naʻá ne aʻusia ha meʻa naʻá ne ʻoange ha ʻamanaki ki ha fakahaofi. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e fakamatala ko ʻení, pea kole ki he kalasí ke fakafanongo ki he meʻa naʻe ako ʻe ʻIlisapesi ʻi ha misí.

“ʻE mahinongofua ʻaupito ʻa ʻeku ongoʻi taʻotaʻomia ʻi he ngaaahi tūkunga faingataʻa peheé. Naʻá ku ʻi ha maile ʻe ono afe pe fitu afe mei hoku fonua tupuʻangá, ʻi ha fonua lingolingoa, makamaka, mo moʻungaʻia, ʻi ha tūkunga tuenoa, ne ʻufiʻufi ʻe he sinoú ʻa e kelekelé, pea ʻufiʻufi ʻe he ʻaisí ʻa e vaí, pea ʻi ai mo ʻeku fānau tamai mate ʻe toko tolu, pea siʻi ha meʻa ke maluʻi kinautolu mei he ngaahi matangi mālohí. ʻI heʻeku ʻalu ke mohe ʻi he pō ko iá, ko e ʻaho 27 ʻo ʻOkatopá, naʻá ku maʻu ha fakahā matuʻaki fakaʻofoʻofa moʻoni. ʻI heʻeku misí, naʻe tuʻu hoku husepānití ʻi hoku tafaʻakí peá ne pehē—‘ʻE ʻIlisapesi, ke ke fiefia, he ʻoku ofi mai ʻa e ʻaho ʻo e fakahaofí’” (Leaves from the Life of Elizabeth Horrocks Jackson Kingsford, 8; vakai foki, history.lds.org).

Talaange ki he kau akó naʻe fakahoko ʻa e misí ʻi he aʻu atu ha kau fakahaofi moʻui mei Sōleki Siti ki he kaungā fononga ʻa Mātiní ʻi he ʻaho hono hokó.

Fakamatalaʻi ange ʻi he ʻaho 4 ʻo ʻOkatopa 1856, ʻi he ngaahi uike kimuʻa pea hoko e ngaahi matangi ʻo e faʻahitaʻu momokó ʻa e kaungā fononga toho salioté, naʻe lipooti ʻe he kau fonongá kia Palesiteni Pilikihami ʻIongi naʻe kei ʻi he ngaahi potu tokaleleí ʻa e kaungā fononga paioniá pea naʻa nau mamaʻo ʻaki ha ngaahi maile ʻe lauingeau. ʻI he ʻaho hono hokó, ʻi ha lotu ʻo e Sāpaté, naʻe lea ai ʻa Pilikihami ʻIongi ʻo kau ki hono fakahaofi ʻo e kau paionia toho saliote ko ʻení. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau ʻa e ngaahi konga ko ʻeni ʻo ʻene leá. Kole ki he kalasí ke fakafanongo ki ha tefitoʻi moʻoni naʻe akoʻi ʻe Palesiteni ʻIongi ki he Kāingalotú. (Kapau ʻe lava, ʻoange ki he kau akó ha tatau ʻo e lea ko ʻení ke lava ke nau muimui ki ai.)

ʻĪmisi
Palesiteni Brigham Young

“ʻOku tokolahi ʻa hotau ngaahi tokoua mo e tuofāfine ʻoku ʻi he konga fonua tokaleleí ʻi ha ngaahi saliote toho tangata, pea mahalo ʻoku nau feʻunga mo ha maile ʻe 700 (kilomita nai ʻe 1,100) mei heni, pea kuo pau ke ʻoatu ha tokoni kiate kinautolu. …

“Ko ʻeku tui fakalotú ia; ko e fakahinohino ia kuo fai mai ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní kiate aú, ke fakahaofi ʻa e kakaí. … Ko ʻeni ʻa e fakamoʻui ʻoku ou fekumi ki ai ʻi he taimi ní, ke fakahaofi hotau kāinga ʻe ala maté, pe fuʻu faingataʻaʻiá, kapau he ʻikai ke tokoniʻi kinautolu.

“Te u kole tokoni ki he kau Pīsopé ʻi he ʻahó ni, he ʻikai ke u tatali ki ʻapongipongi, pe ko e ʻaho ka hoko maí, ke ʻomi ha timi ʻasi toho saliote lelei ʻe 60 mo ha saliote ʻe 12 pe 15 … [pea pehē ki ha] toni mahoaʻa ʻe 12 mo ha kau tangata angi taukei ʻe 40 makehe meiate kinautolu te nau angi ʻa e fanga hōsí mo e fanga ʻasí. …

“ʻOku ou pehē kiate kimoutolu he ʻikai lava ʻe hoʻomou tuí, tui fakalotú, mo e lotu ʻoku mou talakí, ʻo fakahaofi ha foʻi laumālie ʻe taha ʻo kimoutolu ʻi he Puleʻanga Fakasilesitiale ʻo hotau ʻOtuá, kae ʻoua kuo mou fakahoko ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ia ʻoku ou akoʻi atu ko ʻeni kiate kimoutolú. Mou ʻalu atu ʻo ʻomi ʻa e kakai ko ia ʻoku nau lolotonga ʻi he feituʻu toafa tokaleleí” (“Remarks,” Deseret News, Oct. 15, 1856, 252).

  • Ko e hā naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Pilikihami ʻIongi ki he Kāingalotú? (Mahalo ʻe lava ke ʻiloʻi ʻe he kau akó ha ngaahi tefitoʻi moʻoni kehekehe, kae fakapapauʻi ʻoku mahino kiate kinautolu kuo pau ke tau tokoniʻi ʻa kinautolu ʻoku faingataʻaʻiá, ʻi heʻetau hoko ko e kau ākonga ʻa Sīsū Kalaisí.)

Fakamatalaʻi ange naʻe tali ki ai ha kau tangata mo fafine tokolahi, pea ʻi he ʻaho pē ʻe ua ʻo e malanga ʻa Palesiteni ʻIongí, naʻe mavahe ʻa e kau tangatá ke kumi ʻa e kau hikifonua maí, ʻo fakaʻuli ʻi ha ngaahi saliote kuo fakafonu ʻaki ha ngaahi nāunau.

  • Naʻe hoko fēfē nai ʻa e feinga fakahaofi ko ʻení ko ha feilaulau ki he Kāingalotu ʻi he Teleʻa Sōlekí?

  • Ko e hā ha ngaahi feilaulau te tau lava ʻo fai ke tokoniʻi ʻa kinautolu ʻoku faingataʻaʻia fakatuʻasinó?

  • Ko e hā ha ngaahi feilaulau te tau lava ʻo fai ke tokoniʻi ʻa kinautolu ʻoku faingataʻaʻia fakalaumālié?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e lea ko ʻeni ʻa Palesiteni Kōtoni B. Hingikelií. Kole ki he kalasí ke nau fakafanongo ki ha ngaahi founga lahi ange te tau lava ai ʻo tokoniʻi ʻa kinautolu ʻoku faingataʻaʻiá.

ʻĪmisi
Palesiteni Gordon B. Hinckley

“ʻOku ou houngaʻia ʻoku ʻikai ha taha ʻi hotau kakaí ʻoku maʻutangī he ʻahó ni ʻi he ngaahi feituʻu māʻolunga ʻo Uaiomingí. Ka ʻoku ou ʻilo ʻoku ʻi ai ha tokolahi ʻiate kitautolu ʻoku fie maʻu tokoni pea ʻoku taau ke fakahaofi. ʻI heʻetau hoko ko e kau muimui ʻo e ʻEiki ko Sīsū Kalaisí, kuo pau ai ke hoko ʻetau misiona ʻi he moʻuí, ko ha misiona ʻo e fakahaofi. ʻOku ʻi ai ʻa e tukuhāusiá, fiekaiá, mo e masivá. ʻOku mahino ʻa honau tuʻungá. Kuo tau fai ha meʻa lahi. Te tau lava ʻo fai ha meʻa lahi ange ke tokoniʻi ʻa kinautolu ʻoku siʻi ʻa e meʻa ke moʻui aí.

“Te tau lava ʻo ala atu ke fakamālohia ʻa kinautolu ʻoku maʻunimā ʻe he ponokalafí, lahi fau e anga taʻemaʻá, mo e faitoʻo konatapú. Kuo maʻunimā ʻa e tokolahí ʻo mole ai meiate kinautolu ʻa e mālohi ke puleʻi honau ikuʻangá. ʻOku nau loto-mamahi mo mafasia. ʻE lava ke fakahaofi mo fakamoʻui ʻa kinautolu. …

“ʻOku ʻikai ko kinautolu ʻi he ngaahi potu tokalelei māʻolunga ʻo Uaiomingí ʻoku fie maʻu ke tau tokanga ki ai he ʻaho ní. Ka ko e tokolahi ʻoku tau feohi vāofi mo ia, ʻi hotau fāmilí, uōtí mo e siteikí, pea ʻi hotau kaungāʻapí mo e tukui koló” (“Our Mission of Saving,” Ensign, Nov. 1991, 59).

  • Ko e fē ha taimi naʻá ke mamata ai ki hono tokoniʻi ʻe ha taha ʻa kinautolu ʻoku faingataʻaʻia fakalaumālie pe fakatuʻasinó? Naʻa nau tokoni fēfē?

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke fakalaulauloto mo lotu ke ʻiloʻi e founga te nau lava ai ʻo tokoniʻi ha taha kehé. Mahalo te ke fie ʻoange kiate kinautolu ha kiʻi taimi ke hiki ʻenau fakakaukaú ʻi heʻenau pepa ki he kalasí pe tohinoa ako folofolá.

Ke tokoni ke vakai ʻa e kau akó ʻoku tāpuekina kitautolu ʻi heʻetau kātekina ʻa e ngaahi faingataʻá ʻi he tuí, fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau ʻa e fakamatala ko ʻení:

ʻI he 1856, naʻe maʻu ʻe Falanisisi mo Petisī Uepisitā ha paʻanga feʻunga ke fononga saliote ki ʻIutā, ka naʻá na foaki ʻena paʻangá ki ha paʻanga naʻe tānaki ke tokoni ki he hiki mai ʻa e Kāingalotú ki ʻIutaá (ko e Paʻanga Hikifonua Tuʻu Maʻu). Naʻe fakaʻatā ʻe heʻena foakí ha niʻihi fakafoʻituitui ʻe toko hiva kehe ke fononga ʻi he saliote toho tangatá. Naʻe fononga ʻa Falanisisi mo Petisī, ʻa ia naʻe ʻamanaki ke fāʻeleʻi haʻana pēpeé, ki Sōleki Siti mo e kaungā fononga toho saliote ʻa Mātiní pea faingataʻaʻia fakataha mo e toenga ʻo e kaungā fonongá.

ʻI he tangutu ʻa Misa Uepisitā ʻi ha kalasi Lautohi Faka-Sāpate ʻi ha ngaahi taʻu mei ai, naʻá ne fanongo ki hono fakaangaʻi ʻe ha Kāingalotu ʻe niʻihi ʻo e Siasí ʻa e kau taki ʻo e Siasí ʻi he meʻa fakamamahi ne hoko ki he kau fononga toho salioté. Naʻá ne tuʻu hake ʻi he ʻikai lava ke ne mapuleʻi iá, pea fakamoʻoni ki he ngaahi tāpuaki ʻo e kau ʻi he kaungā fononga toho saliote ʻa Mātiní. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e fakamoʻoni ʻa Falanisisi Uepisitaá, pea kole ki he kau akó ke feinga ke ʻiloʻi ha founga ʻe taha naʻe faitāpuekina ai ʻa kinautolu naʻe faingataʻaʻia ʻi he kaungā fononga toho salioté.

“ʻOku ou kole atu ke taʻofi ʻa e ngaahi fakaanga ko ʻení he ʻoku mou aleaʻi ha meʻa ʻoku ʻikai haʻamou ʻilo ki ai. ʻOku ʻikai ha ʻuhinga ʻo e ngaahi moʻoniʻi meʻa fakahisitōlia ʻo e momokó ʻi heni he ʻoku ʻikai te nau ʻoatu e fakaʻuhinga totonu ʻo e ngaahi fehuʻi ʻoku kaunga ki aí. Ko e fehalaaki nai ia ke fekauʻi tōmui atu ʻa e kaungā fononga toho salioté ʻi he faʻahitaʻú? ʻIo. Ka naʻá ku ʻi he kaungāfononga ko iá mo hoku uaifí foki. … Naʻa mau faingataʻaʻia ʻo mahulu hake ʻi ha meʻa te mou lava ke fakakaukauʻí pea pekia mo ha tokolahi he momokó pea mo e fiekaiá. Ka kuo mou fanongo nai ʻi ha taha ne hao moʻui mai ʻi he kaungāfonongá ni kuó ne puʻaki ha foʻi lea fakaanga? …

“Naʻá ku faʻa tafoki ʻo sio ki mui ke vakai pe ko hai ʻokú ne teke mai ʻa e salioté, ka naʻe ʻikai ke u fakatokangaʻi ha taha. Pea naʻá ku ʻilo he taimi ko iá naʻe ʻi ai ʻa e kau ʻāngelo ʻa e ʻOtuá.

“Naʻá ku fakaʻiseʻisa nai ʻi heʻeku fili ke u haʻu mo e kaungāfononga saliote toho tangatá? ʻIkai. Naʻe ʻikai pehē ia ʻi he taimi ko iá, pea he ʻikai pehē ia ʻi ha toe taimi ʻi heʻeku moʻuí. Ko e meʻa naʻa mau fakahoko ke feangainga ange mo e ʻOtuá ne hoko ia ko ha monū ke mau fakahoko, pea ʻoku ou fakamālō ʻi heʻeku maʻu ʻa e faingamālie ko ia ke fononga fakataha mai mo e Kaungāfononga Mātiní” (ʻi he William R. Palmer, “Pioneers of Southern Utah,” The Instructor, vol. 79, no. 5 [May 1944], 217–218).

  • Ko e hā e tefitoʻi moʻoni te tau lava ʻo ako mei he fakamoʻoni ʻa Falanisisi Uepisitaá? (ʻOku totonu ke ʻiloʻi ʻe he kau akó ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Kapau te tau kātekina faivelnga ʻa e faingataʻá, te tau lava ʻo feangainga mo e ʻOtuá.)

  • Ko e hā ha faʻahinga tōʻonga fakakaukau pe ʻulungaanga kuó ke mamata ai ʻiate kinautolu kuo nau kātekina faivelenga ʻa e faingataʻaʻiá? Ko e hā ha ngaahi founga kuó ke feangainga ai mo e ʻOtuá ʻi he ngaahi ʻahiʻahi kuó ke fehangahangai mo iá?

Fakaafeʻi ha niʻihi ʻo e kau akó ke vahevahe ʻenau fakamoʻoní ki ha taha ʻo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ne ako ʻi he lēsoní he ʻaho ní. Mahalo te ke fie tānaki atu hoʻo fakamoʻoní.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

ʻE lava ʻo iku ki fē ʻa e ngaahi ʻahiʻahí mo e faingataʻá?

ʻI he fakakaukau ki he feilaulau ʻo e fuofua Kāingalotu paioniá, naʻe pehē ʻe Palesiteni Sēmisi E. Fausi ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí:

ʻĪmisi
Palesiteni James E. Faust

“ʻI he ngaahi meʻa fakamamahi ʻo e moʻuí, hangē ʻoku toki lava ke tau fanongo lelei ange ai ki he ngaahi fanafana leʻo siʻi ʻo e Tauhisipi Fakalangí.

“ʻOku hoko foki ki he tokotaha kotoa pē ha ngaahi ʻaho fakamamahi ʻo e faingataʻá. Hangē ʻoku lahi e loto taʻemanongá, loto mamahí mo e loto lavea ʻa e tokotaha kotoa ʻo kau ai foki mo e niʻihi tokolahi ʻoku nau feinga fakamātoato ke fakahoko ʻa e meʻa totonú pea moʻui faivelenga. Naʻe lea ʻa e ʻAposetolo ko Paulá ʻo kau ki hono ngaahi faingataʻaʻiá ʻo pehē: ‘Pea telia naʻá ku fie lahi fau … , naʻe tuku kiate au ʻa e tolounua ʻi he kakanó, ko e meʻa fekau ʻa Sētané, ke tukiʻi au, telia naʻá ku fie lahi fau’ [2 Kolinitō 12:7].

“ʻOku faʻa hanga ʻe he ʻakau talatala ʻo e mamahí mo e faingataʻaʻiá ʻo liliu ʻa e moʻuí pea ʻoku ngali kaihaʻasi meiate kinautolu e ngaahi meʻa mahuʻingá mo e ʻamanaki leleí. ʻOku hoko ʻa e liliu ko ʻení ʻo fakafou ʻi ha founga fakamaʻa ʻoku faʻa fefeka mo faingataʻa. ʻOku hoko leva ai ʻa e tangatá ʻo hangē ko ha ʻumea molū ʻi he nima ʻo e ʻEikí, ʻi hono langaki hake ʻo e moʻuí ʻi he tui, moʻui ʻaonga, fakaʻofoʻofa mo e mālohi. ʻOku ʻi ai ha niʻihi ʻoku faʻa hoko e afi fakamaʻá ko e moleʻanga ʻo e tui mo e falala ki he ʻOtuá, ka ʻoku mahino kiate kinautolu ʻoku nau vakai lōloa atu ki he taʻengatá, ko e meʻa ʻoku hokó ko e konga pē ia ʻo e founga honau fakahaohaoaʻí. …

“ … ʻOku lava pē ke hoko e ngaahi ʻahiʻahí mo e faingataʻá ko ha teuteu ki hono toe fanauʻi foʻou kitá” (“Refined in Our Trials,” Ensign, Feb. 2006, 4).

Kei nofo faivelenga ʻi ha feituʻu maomaonganoa fakaʻulungaanga fakafonua

Naʻe fakahā ʻe ʻEletā Niila A. Mekisuele ko e faingataʻá ko ha konga ia ʻo ʻetau fononga fakatāutaha ʻi he māmani ʻo e ʻaho ní:

ʻĪmisi
ʻEletā Neal A. Maxwell

“Kapau te tau faivelenga ʻe hokosia ʻa e ʻaho ʻe fakamāloʻia ai ʻe he kau paionia ʻoku tau fakamālōʻiaʻi ki heʻenau ikunaʻi ʻa e ngaahi faingataʻa ʻi heʻenau fononga ʻi he maomaonganoá, ʻa e kau faivelenga ʻo e ʻaho ní ʻi hono lavaʻi lelei e fononga ʻi ha toafa ʻo e siva e ʻamanakí pea mo hono ikunaʻi ha tukufakaholo maomaonganoá, kae kei tauhi pē ʻa e tuí” (If Thou Endure It Well [1996], 28).