Seminelí
Lēsoni 104: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:1–16


Lēsoni 104

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:1–16

Talateú

ʻI he ʻaho 16 mo e 17 ʻo Tīsema, 1833, naʻe maʻu ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ha fakahā ʻo kau ki he ngaahi faingataʻa naʻe aʻusia ʻe he Kāingalotu ʻi Mīsulí. ʻE aleaʻi ʻa e fakahā ko ʻení, ʻoku lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101, ʻi ha ngaahi lēsoni ʻe tolu. ʻOku kau ʻi he ʻuluaki lēsoni ko ʻení ʻa e fakamatala ʻa e ʻEikí ki he ʻuhinga naʻá Ne fakaʻatā ai ke fakamamahiʻi ʻa e Kāingalotú. ʻOku kau foki ai ʻEne ngaahi folofola ʻo e faleʻi mo e fakafiemālie ki he Kāingalotu faingataʻaʻiá.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:1–8

ʻOku fakamatalaʻi ʻe he ʻEikí e ʻuhinga ʻokú Ne fakaʻatā ai ʻa Hono kakaí ke nau aʻusia ʻa e ngaahi ʻahiʻahí

Tā ʻa e mape ko ʻení ʻi he palakipoé kimuʻa e kalasí. Mahalo te ke fie vakai ki he mape ʻi he kotoa ʻo e lēsoní ke tokoni ke mahino ki he kau akó ʻa e ngaahi fakamatala fakahisitōlia ʻi he lēsoní.

ʻĪmisi
map, Missouri

Fai ʻa e fehuʻi ko ʻení, ke kamata ʻaki ʻa e lēsoní:

  • Ko e hā ha ngaahi sīpinga ʻo e fakatanga naʻe faingataʻaʻia ai e Kāingalotú ʻi he Vahefonua Siakisoni, Mīsulí? (Te ke ala fie maʻu ke fakamanatu ange ki he kau akó ʻa e fakaʻauha ʻo e ʻōfisi paaki, ngaahi ʻapí, mo e ngoue ʻa e Kāingalotú mo hono valitaaʻi mo fakapipiki fulufuluʻi moa ʻo ʻEtuate Pātilisi mo Sālesi ʻĀlení.)

Fakamatalaʻi fakanounou pe lau e palakalafi ko ʻení pe kole ki ha tokotaha ako ke ne lau ia.

Koeʻuhí ko e fakamamahi ʻo e kau fakatangá ʻi he Vahefonua Siakisoni, Mīsulí, naʻe loto fiemālie e kau taki ʻo e Siasí ʻi Siulai 1833, ke nau mavahe mei he vahefonuá. Ka neongo ia, naʻe fai ha fakataha alēlea ʻo e kau taki fakalūkufua ʻo e Siasí ʻi Ketilani ʻi ʻaokosi 1833, ke aleaʻi ʻa e ngaahi faingataʻa ʻi Mīsulí. Ne nau fai ha fakahinohino ʻoku ʻikai totonu ke fakatau atu ʻe he Kāingalotu ʻi Mīsulí honau kelekelé pe hiki mei he vahefonuá kae ʻoua kuo nau fakamoʻoni hingoa ʻi he ngaahi aleapau ke fai ia. Naʻe kole e kau taki ʻo e Siasí ki he puleʻangá mo ngāue ʻaki e ngaahi founga fakalao naʻe ʻatā ke kei tauhi honau kelekele ʻi Mīsulí pea fekumi ki ha fakamaau totonu kiate kinautolu ne nau fai ʻa e fakamamahí. Hili e fanongo ki he ngaahi ngāue ko ʻení, mo tui naʻe ʻikai palani ʻa e Kāingalotú ke nau mavahe ʻo hangē ko ia ne ʻamanaki ki aí, naʻe toe ʻohofi ʻe he kau nofo fonua foʻou mai ne ʻikai kau ki he Siasí ʻa e Kāingalotú. ʻI he pō 31 ʻo ʻOkatopa 1833, naʻe ʻohofi ʻe ha kau tangata fakatanga ne heka hoosi ʻe toko 50 nai ʻa e Nofoʻanga Uitemaá, ʻi he fakahihifo ʻo Tauʻatāiná. Naʻa nau toʻo ha ngaahi ʻato ʻo ha ngaahi fale ʻe 13 pea tā ha kau tangata, ʻo meimei tāmateʻi ai kinautolu. Naʻe hokohoko atu ʻa e ngaahi ʻohofi ko ʻení ʻi ha pō ʻe ua hono hokó ʻi Tauʻatāina mo ha ngaahi feituʻu kehe naʻe nofo ai ʻa e Kāingalotú. Naʻe tā ʻa e kau tangatá, pea fakamanamanaʻi ʻa e kakai fefiné mo e fānaú.

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ha ngaahi fehuʻi ne ala maʻu ʻe he Kāingalotu ʻi Mīsulí ʻi he taimi ko ʻení? (Kapau ʻoku fie maʻu tokoni ʻa e kau akó ʻi hono tali e fehuʻi ko ʻení, fakakaukau ke fokotuʻu ange mahalo ne mei fifili e Kāingalotú pe ko e hā naʻe fakaʻatā ai ʻe he ʻEikí ke fakatangaʻi kinautolú.)

ʻEke ange ki he kau akó pe kuo nau fifili nai ki he ʻuhinga ʻoku fakaʻatā ai ʻe he ʻEikí kinautolu pe ko e kakai ʻoku nau ʻiloʻí ke nau aʻusia ʻa e ngaahi faingataʻá.

Fakamatalaʻi ange ʻi he faingataʻaʻia ʻa e Kāingalotu ʻi Mīsulí ʻi he ngaahi faingataʻa ko ʻení, naʻe fakahā ʻe he ʻEikí ha ngaahi moʻoni fekauʻaki mo e ʻuhinga ʻokú Ne fakaʻatā ai ʻa Hono kakaí ke nau aʻusia ʻa e ngaahi faingataʻá. Fakaafeʻi e kau akó ke sio ki he talateu ki he vahé ʻo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101 pea feinga ke ʻiloʻi e ngaahi ʻaho ne maʻu ai ʻe Siosefa Sāmita e fakahā ko ʻení. Fakaafeʻi leva kinautolu ke lau fakavave ʻa e toenga ʻo e talateu ki he vahé ke ʻilo ha ngaahi faingataʻa lahi ange ne aʻusia ʻe he Kāingalotú ʻi he vahaʻa ʻo e ʻohofi ʻa e kau fakatangá ʻi he ʻaho 31 ʻo ʻOkatopá mo e ngaahi ʻaho naʻe maʻu ai ʻa e fakahā ko ʻení. Kole ange kiate kinautolu ke lipooti e meʻa ʻoku nau maʻú. (Hili ʻenau lipōtí, mahalo te ke fie fakamatalaʻi ange naʻe kapusi e Kāingalotu ʻe toko 1,000 tupu mei honau ʻapí ʻi he Vahefonua Siakisoní.)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:1–2. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai pea feinga ke ʻiloʻi ha ʻuhinga naʻe fakaʻatā ai ʻe he ʻEikí ke mamahi ʻa e Kāingalotu ʻi he Vahefonua Siakisoní ʻi he fakatangá mo e faingataʻá. Kole ki he kau akó ke lipooti e meʻa ʻoku nau maʻú.

  • Ko e hā te tau lava ʻo ako mei he veesi 2 fekauʻaki mo e ngaahi nunuʻa ʻo hono maumauʻi e ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá? (ʻE ala fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ha ngaahi lea kehe, ka ʻoku totonu ke nau fakahaaʻi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: ʻI heʻetau maumauʻi e ngaahi fekaú, ʻoku tuku ʻe he ʻOtuá ke tau mamahi.)

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke mahino ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení?

Fakamahinoʻi ange neongo naʻe faivelenga mo talangofua ha Kāingalotu tokolahi ʻi Mīsulí, ka naʻa nau kei mamahi pē koeʻuhí ko e fakatangá. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:3–5. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai pea kumi ha ʻuhinga ʻoku fakaʻatā ai ʻe he ʻEikí ke fakamamahiʻi ʻo aʻu ki he Kāingalotu angatonú. Kole ki he kau akó ke lipooti e meʻa ʻoku nau maʻú. Mahalo te ke fie fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga e foʻi lea tautea ke akoʻi pe fakatonutonu, ʻoku ʻuhinga e foʻi lea sivi ke ʻahiʻahiʻi, pea ʻuhinga e foʻi lea fakamāʻoniʻoni ke ngaohi ha taha pe meʻa ke haohaoa pe māʻoniʻoni.

  • Fakatatau ki he ngaahi veesi ko ʻení, ko e hā ʻoku tauteaʻi mo siviʻi ai ʻe he ʻEikí ʻa Hono kakaí? (ʻOku totonu ke fakahaaʻi ʻe he kau akó ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Kapau he ʻikai ke tau kātakiʻi ʻa e tauteá, he ʻikai lava ke fakamāʻoniʻoniʻi kitautolu. Hiki ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé.)

  • Ko e hā e founga ʻe lava ke tokoni ai ʻa e tauteá ke fakamāʻoniʻoniʻi kitautolú?

  • Ne ala tākiekina fēfē ʻe he pōpoaki ʻi he ngaahi veesi ko ʻení ʻa e Kāingalotu ʻi Mīsulí?

Ke tokoni ke mahino ki he kau akó e founga ʻoku tokoniʻi ai kitautolu ʻe he tauteá mo e ʻahiʻahí ke tau hoko ʻo fakamāʻoniʻoniʻí, fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā D. Toti Kulisitofasoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

ʻĪmisi
ʻEletā D. Todd Christofferson

“Makehe mei hono fakaʻaiʻai ʻetau fakatomalá, ʻe lava ʻe hono kātakiʻi moʻoni ʻa e valokí ʻo fakamaʻa mo teuteuʻi kitautolu ki ha ngaahi monūʻia fakalaumālie lahi ange” (“Ko Kimoutolu ʻOku ou ʻOfa aí, ʻOku ou Valokiʻi mo Tauteaʻi,” Ensign pe Liahona, Mē 2011, 98)

Fakamahinoʻi ange naʻe folofola ʻa e ʻEikí ʻo kau kia ʻĒpalahame ko ha sīpinga ʻo ha taha naʻe tauteaʻi mo siviʻi. Mahalo te ke fie fakaafeʻi ha tokotaha ako ke fakamatala fakanounouʻi e fakamatala ʻo hono fekauʻi ʻe he ʻEikí ʻa ʻĒpalahame ke ne feilaulauʻaki ʻa hono foha ko ʻAisaké (vakai, Sēnesi 22:1–14). Fakamatalaʻi ange naʻe teuteuʻi ʻe he faivelenga ʻa ʻĒpalahame lolotonga e sivi ko iá mo ha ngaahi ʻahiʻahi kehe ke maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki fakalaumālie maʻongoʻonga (vakai, Sēnesi 22:15–18). ʻAi ke vakai e kau akó ki he tefitoʻi moʻoni kuó ke hiki he palakipoé.

  • ʻE lava ke tokoniʻi fēfē kitautolu ʻe he moʻoni ko ʻení lolotonga e ngaahi taimi faingataʻá?

Fakaafeʻi e kau akó ke lau fakalongolongo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:6–8, ʻo fekumi ki he ngaahi angahala naʻe fai ʻe ha niʻihi ʻo e Kāingalotu ʻi Mīsulí ʻa ia naʻe iku ki heʻenau faingataʻaʻia kotoa. Kole ki he kau akó ke lipooti e meʻa ne nau maʻú ki he kalasí.

  • Ko e hā ʻokú ke ako mei he veesi 7–8?

  • Makatuʻunga ʻi he veesi 8, ko e hā ʻoku fakahehema e kakai ʻe niʻihi ke fai ʻi he nonga ʻa ʻenau moʻuí?

  • Fakatatau ki he veesi 8, ko e hā ʻoku kamata ke fai ʻe ha kakai ʻe niʻihi ʻi honau ngaahi faingataʻaʻiá? ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā ke “taufā” ki he ʻEikí?

Poupouʻi e kau akó ke fakalaulauloto ki he ngaahi aʻusia ne tataki ai kinautolu ʻe honau ngaahi faingataʻaʻiá ke fakatafoki honau lotó ki he ʻEikí.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:9–16

ʻOku faleʻi mo fakafiemālieʻi ʻe he ʻEikí ʻa e Kāingalotú

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:9, pea kole ki he kalasí ke nau fekumi ki ha pōpoaki ʻo e ʻamanaki leleí naʻe fai ʻe he ʻEikí ki he Kāingalotu naʻe faingataʻaʻia ʻi Mīsulí.

  • Ko e hā e pōpoaki naʻe fai ʻe he ʻEikí ʻi he veesi 9 ʻe lava ke tokoni kiate kitautolu ʻi heʻetau mamahi ʻi he ngaahi nunuʻa ʻo ʻetau ngaahi angahalá? (ʻE lava ke kehekehe e tali ʻa e kau akó, ka ʻoku totonu ke nau ʻiloʻi ʻa e moʻoni ko ʻení: Naʻa mo ʻetau faiangahalá, ʻe angaʻofa mai ʻa e ʻEikí kiate kitautolu. Tohi e moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé. Mahalo te ke fie fokotuʻu ange ke tohi ia ʻe he kau akó ʻi heʻenau folofolá.)

  • ʻE lava ke ʻomi fēfē ʻe he moʻoni ko ʻení ha ʻamanaki lelei kiate kitautolu?

Kole ki he kau akó ke hiki ʻi heʻenau pepa ki he kalasí pe tohinoa ako folofolá e meʻa te nau lava ʻo fai ke tafoki ai honau lotó ki he ʻEikí pea aʻusia ʻEne angaʻofá.

Fakamatalaʻi fakanounou e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:10–11 ʻaki hano fakamatalaʻi ange neongo naʻe fakaʻatā ʻe he ʻEikí ke fakatangaʻi ʻa e Kāingalotú, ka naʻá Ne folofola te Ne tauteaʻi ʻa e kakai ne nau fakatangaʻi kinautolú. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e ngaahi palakalafi ko ʻení, pea kole ki he kalasí ke nau fakafanongo ki ha ngaahi faingataʻa lahi ange naʻe aʻusia ʻe he Kāingalotu ʻi Mīsulí. Mahalo te ke fie fakaafeʻi e kau akó ke fakakaukau angé pe naʻe mei fēfē ke sio tonu pe aʻusia ʻa e ngaahi faingataʻa ko iá.

Naʻe hokohoko atu hono fakatangaʻi ʻe he kau fakatanga ʻi he Vahefonua Siakisoní ʻa e Kāingalotú kae ʻoua kuo tekeʻi kotoa e kāingalotu ʻo e Siasí ki tuʻa mei he vahefonuá. Naʻe lipooti ʻa Laimani Uaiti ʻo pehē, “Naʻá ku mamata ki he kakai fefine mo e fānau ʻe toko teau hivangofulu kuo tuli ʻi ha maile ʻe tolungofulu ʻi he loto ʻataʻataá, ʻo fakafeʻao ki ai ha kau tangata vaivai pē ʻe toko tolu, ʻi he māhina ko Nōvemá, naʻe kāpui e kelekelé ʻi he ʻuhá; pea ne u lava ke muimui ngofua ʻi he hala ne nau fononga aí ʻi he toto naʻe tafe mei honau vaʻe laveá mei he musie velá!” (ʻi he History of the Church, 3:439).

Naʻe hola e tokolahi ʻo e Kāingalotú ki he tokelaú, ʻa ia naʻe pau ke nau kolosi he Vaitafe Mīsulí. Ne fonu e matāfanga ʻo e vaitafé ofi ki he vaká ʻi he kau kumi hūfangá. Naʻe monūʻia e kakai e niʻihi ke hao mai mo ha niʻihi ʻo ʻenau ngaahi koloa fakafāmilí ka ko e tokolahi ne mole ʻa e meʻa kotoa. Naʻe tohi ʻa Paʻale P. Palati ʻo pehē: “Ne ʻi ai ha kakai ʻe laungeau ʻi he feituʻu kotoa pē, ko ha niʻihi ʻi he ngaahi tēnití mo ha niʻihi ʻi tuʻa ʻo takatakai ʻi heʻenau ngaahi tafuʻanga afi, lolotonga e tō ha ʻuha lahi. Naʻe kumi ʻe he husepānití honau uaifí, uaifí honau husepānití; mātuʻá ʻenau fānaú, mo e fānaú ki heʻenau mātuʻá. … Ne ʻikai lava ke fakamatalaʻi e tūkungá, pea ʻoku ou ʻilo pau, ʻe fakavaivaiʻi ai e loto ʻo ha kakai pē ʻi he māmaní, tuku kehe pē ʻemau kau fakatanga taʻe ʻofá” (Autobiography of Parley P. Pratt, ed. Parley P. Pratt Jr. [1938], 102).

  • Ko e fē ngaahi tafaʻaki ʻo e ngaahi faingataʻa ko ʻení naʻe faingataʻa moʻoni ke ke sio tonu ai pe aʻusiá?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā e founga te ke ala tali ʻaki ʻo kapau te ke ʻausia ha ngaahi faingataʻa pehē? (Mahalo te ke fie fakaʻatā e kau akó ke fakalaulauloto ki he fehuʻi ko ʻení ʻo ʻikai tali leʻolahi.)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:12–16. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai pea fekumi ki he talaʻofa ʻa e ʻEikí ki he Kāingalotu angatonú. Kole ki he kau akó ke lipooti e ngaahi meʻa ne nau maʻú. Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga e kupuʻi lea ʻi he veesi 12, “ko hoku ʻIsilelí kotoa” kiate kinautolu ʻoku moʻoni ki he fuakava ʻo e ongoongoleleí.

  • Ko e hā e tefitoʻi moʻoni ʻokú ke ako mei he veesi 12–16? (Fakamatalaʻi fakanounou e ngaahi tali ʻa e kau akó ʻi ha lea ʻe taha ʻi he palakipoé. ʻOku totonu ke fakahaaʻi ʻe heʻenau ngaahi talí ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: ʻI heʻetau moʻui angatonú, te tau lava ʻo maʻu ʻa e fakafiemālie ʻi he ʻiloʻi ko e kakai kotoa pē ʻoku ʻi he toʻukupu ʻo e ʻEikí.

  • ʻOkú ke pehē ko e hā e ʻuhinga ʻo e fekau ʻi he veesi 16, “ke mou fakalongolongo pē, pea ʻiloʻi ko e ʻOtuá au”?

  • ʻE lava ke tokoniʻi fēfē kitautolu ʻi he “fakalongolongó” ke tau maʻu ʻa e fakafiemālie mei he ʻEikí?

Fakaafeʻi e kau akó ke fakakaukau ki ha ngaahi taimi kuo nau ongoʻi nonga ai mo ʻiloʻi naʻa nau ʻi he toʻukupu ʻo e ʻOtuá. Fakaafeʻi ha niʻihi ʻo e kau akó ke vahevahe ʻenau ngaahi aʻusiá. Mahalo te ke fie vahevahe ha aʻusia kuó ke maʻu ʻi hono tāpuekina koe ʻaki ʻa e nongá lolotonga ha vahaʻataimi ʻo e faingataʻá.

Poupouʻi e kau akó ke hokohoko atu ke tafoki ki he ʻEikí pea falala te Ne fai e meʻa ʻoku lelei taha maʻanautolú.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:2. “Ko e tupu mei heʻenau ngaahi maumau-fonó”

Kimuʻa pea kapusi e Kāingalotú mei he Vahefonua Siakisoni, Mīsulí, naʻa nau maʻu ha ngaahi fakatokanga lahi te nau kātakiʻi ʻa e faingataʻá ʻo kapau naʻe ʻikai ke nau fakatomala. Hangē ko ʻení, ʻi Sānuali 1833, naʻe valokiʻi ʻe Siosefa Sāmita ʻa Uiliami W. Felipisi mo Sitenei Kilipati he “ko e laumālie ʻa ia [naʻe] hā” ʻi he ngaahi tohi naʻá na faí, ʻo pehē ko e faʻahinga laumālie ko iá naʻá ne “maumauʻi e mālohinga ʻo Saioné” pea ʻe “teuteuʻi ai ʻa Saione ki he Fakamaau fakamanavahē ʻa e ʻOtuá.” Naʻe ʻave ʻe ʻOasoni Haiti mo Hailame Sāmita, ha tohi kia Pīsope ʻEtuate Pātilisi, hono ongo tokoní, mo ha fakataha ʻo ha kau taulaʻeiki lahí, ha tohi fakatokanga ki he kau taki ʻo e Siasí ʻi Mīsulí. Naʻá na lau ki ha tohi meia Sitenei Kilipati ʻa ia naʻe ʻi ai ha “ngaahi fakakaukau māʻulalo, fakapoʻuli, & loi.” Naʻá na fakahalaiaʻi foki ha toe tohi ʻe taha ne hā ai naʻe “fekumi [ʻa e Palōfitá] ki ha mālohi mo e mafai Fakatuʻi.” Koeʻuhí ko e ngaahi maumaufono ko ʻení mo ha niʻihi kehe, naʻe fakatokanga ʻa ʻOasoni Haiti mo Hailame Sāmita ʻe fehangahangai ʻa e Kāingalotu ʻi Mīsulí mo “ha malaʻia mo ha fakamaau” (vakai, Documents, Volume 2: July 1831–January 1833, volume 2 of the Documents series of The Joseph Smith Papers [2013], 367, 373–74).

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:5. Ko e taumuʻa ʻo e “fakatonutonu fakalangí”

Naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻEletā D. Toti Kulisitofasoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē:

ʻĪmisi
ʻEletā D. Todd Christofferson

“ʻOku tolu ʻa e taumuʻa ʻo e fakatonutonu fakalangí: (1) ke fakalotoʻi kitautolu ke fakatomala, (2) ke fakaleleiʻi mo fakamāʻoniʻoniʻi kitautolu, pea (3) toe fakatonutonu hotau hala ʻi he moʻuí ke fenāpasi mo e meʻa ʻoku ʻafioʻi ʻe he ʻOtuá ko ha hala ʻoku lelei angé” (“Ko Kimoutolu ʻOku ou ʻOfa aí, ʻOku ou Valokiʻi mo Tauteaʻi,” Ensign pe Liahona, Mē 2011, 98).

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:6. “Naʻe ʻi ai ʻa e ngaahi fakakikihi mālohi, mo e ngaahi fekeʻikeʻi”

Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā D. Toti Kulisitofasoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻi heʻetau feinga ke fokotuʻu ʻa Saioné, ʻe lava ke tau ako mei he ngaahi fehalaaki ʻa e fuofua Kāingalotu ʻi Mīsulí:

ʻĪmisi
ʻEletā D. Todd Christofferson

“Fakatatau mo e fakahinohino ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá, naʻe feinga ʻa e fuofua kāingalotu ʻo e Siasí ke fokotuʻu ʻa e lotolotonga ʻo Saioné ʻi Mīsuli, ka naʻe ʻikai ke nau taau ke langa ʻa e kolo māʻoniʻoní. Naʻe fakamatalaʻi ʻe he ʻEikí ʻa e taha ʻo e ngaahi ʻuhinga naʻe ʻikai ke nau lava aí:

“‘Kuo ʻikai te nau ako ke talangofua ki he ngaahi meʻa naʻá ku ʻekeʻi ʻi honau nimá, ka ʻoku nau fonu ʻi he faʻahinga kovi kotoa pē, pea ʻoku ʻikai te nau foaki ʻenau ngaahi koloá, ʻo hangē ko ia ʻoku taau mo e kau māʻoniʻoní, ki he masivá mo e faingataʻaʻia ʻiate kinautolú;

“‘Pea ʻoku ʻikai te nau uouangataha ʻo hoa mo e loto-taha ʻoku fie maʻu ʻe he fono ʻo e puleʻanga fakasilesitialé’ (T&F 105:3–4).

“‘Naʻe ʻi ai ʻa e ngaahi fakakikihi mālohi, mo e ngaahi fekeʻikeʻi, mo e femehekaʻaki, mo e ngaahi fekīhiaki, mo e ngaahi holi kovi mo e mānumanu ʻiate kinautolu; ko ia naʻa nau ʻuliʻi honau ngaahi tofiʻá ʻi he ngaahi meʻá ni’ (T&F 101:6).

“Neongo ʻoku ʻikai totonu ke tau fakamaauʻi kakaha e Kāingalotú ni, ka ʻoku totonu ke tau vakavakaiʻi kitautolu pe ʻoku tau lelei ange koā.

“ʻOku Saione pē ʻa Saione koeʻuhí ko e ʻulungaanga, tōʻonga moʻui pea mo e tui faivelenga ʻa hono kakaí. Manatuʻi, ‘naʻe ui ʻe he ʻEikí ʻa hono kakaí ko Saione, koeʻuhí he naʻa nau loto-taha pē mo fakakaukau taha, pea nau nofo ʻi he māʻoniʻoni; pea naʻe ʻikai ha kakai masiva ʻiate kinautolu’ (Mōsese 7:18). Kapau te tau fokotuʻu ʻa Saione ʻi hotau ngaahi ʻapí, kolo ʻo e Siasí, uōtí mo e ngaahi siteikí, kuo pau ke tau taau mo e tuʻunga ko ʻení. ʻE fie maʻu leva ke tau (1) hoko ʻo uouangataha ʻi he loto mo e fakakaukau; (2) hoko ko ha kakai māʻoniʻoni, ʻo tatau pē ʻi he fakafoʻituituí mo e fakalūkufuá; pea (3) tokangaʻi lelei ʻa e kakai faingataʻaʻiá ke malava ʻo toʻo atu ʻa e masivá meiate kitautolu. He ʻikai lava ke tau fakatatali e ngaahi meʻá ni kae ʻoua kuo hoko mai ʻa Saione—ʻe toki haʻu pē ʻa Saione heʻene hoko ʻení” (“Haʻu ki Saione,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2008, 38).

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:16. “ʻOku ʻi hoku nimá ʻa e kakano kotoa pē; ke mou fakalongolongo, pea ʻiloʻi ko e ʻOtuá au”

Naʻe fakamatala ʻa Palesiteni Kōtoni B. Hingikelī ki ha taimi naʻe fakafiemālieʻi ai ia ʻe he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:16:

ʻĪmisi
Palesiteni Gordon B. Hinckley

“Lolotonga haʻaku fāinga kimuí ni ʻi hoku ʻatamaí mo ha palopalema ne u fakakaukau ʻe hoko ko ha nunuʻa fakatuʻutāmaki, naʻá ku tūʻulutui ʻo lotu. Naʻe haʻu ki heʻeku fakakaukaú ha ongo ʻo e nongá mo e ngaahi lea ʻa e ʻEikí, ‘Ke mou fakalongolongo, pea ʻiloʻi ko e ʻOtuá au.’ Naʻá ku tafoki ai ki he folofolá ʻo lau ʻa e lea fakafiemālie ko ʻeni naʻe fai ki he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻi he taʻu ʻe 150 kuo hilí: ‘Tuku ke fiemālie ʻa homou lotó ʻo kau ki Saione; he ʻoku ʻi hoku nimá ʻa e kakano kotoa pē; ke mou fakalongolongo, pea ʻiloʻi ko e ʻOtuá au.’ (T&F 101:16.)

“ʻOku lalanga ʻe he ʻOtuá hono falá ʻo fakatatau ki heʻene fokotuʻutuʻu maʻongoʻongá. ʻOku ʻi hono toʻukupú ʻa e kakano kotoa pē. ʻOku ʻikai haʻatau totonu ke faleʻi Ia. Ko hotau fatongia ia mo hotau faingamālie ke maʻu ha nonga ʻi hotau ʻatamaí mo hotau lotó, pea ke ʻiloʻi ko e ʻOtuá ia, ko ʻEne ngāué ʻeni, pea he ʻikai te ne tuku ke tō ia.

“ʻOku ʻikai fie maʻu ke tau ilifia. ʻOku ʻikai fie maʻu ke tau hohaʻa. ʻOku ʻikai fie maʻu ke tau fifili. Ko ʻetau fie maʻu mahuʻingá ke ʻilo ʻoku tau fakahoko hotau fatongia fakafoʻituitui ʻi he ngaahi uiuiʻi kuo ʻomi kiate kitautolú. Pea koeʻuhí, ko e taimi lahi, ʻoku ʻaʻeva ʻa e Kāingalotu ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní ʻi he tui mo ngāue ʻi he loto fakapapau, ʻoku hokohoko atu e tupulaki ʻa e Siasí ʻo mālohi angé” (“He Slumbers Not, nor Sleeps,” Ensign, May 1983, 6).

Naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻEletā W. Keleki Suiki ʻo e Kau Fitungofulú ʻa hono ʻuhinga ke ʻi he toʻukupu ʻo e ʻOtuá:

ʻĪmisi
ʻEletā W. Craig Zwick

ʻOku fokotuʻu mai ʻe he pehē ke ʻi he toʻukupu ʻo e ʻOtuá ʻoku ʻikai ngata pē ʻi Heʻene tokangaʻi kitautolú ka ʻoku maluʻi mo leʻohi foki kitautolu ʻe Hono mālohi fakaofó.

“ʻOku fakamatala ʻi he kotoa ʻo e folofolá ʻo kau ki he toʻukupu ʻo e ʻEikí. ʻOku toutou fakamoʻoniʻi ʻa ʻEne tokoni fakalangí. Naʻe fakatupu ʻe Hono toʻukupu mālohí ʻa e ngaahi māmaní, ka naʻe vaivai feʻunga ia ke faitāpuekina ai ʻa e fānau valevalé” (“The Lord Thy Good Will Hold Thy Hand,” Ensign pe Liahona, Nov. 2003, 34).