Seminelí
Lēsoni 86: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:1–44


Lēsoni 86

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:1–44

Talateú

ʻI Sepitema 1832, naʻe foki ʻa e kau faifekaú ki Ketilani, ʻOhaiō, hili hono malangaʻi ʻo e ongoongoleleí ʻi he feituʻu fakahahake ʻo e ʻIunaiteti Siteití. Lolotonga ʻenau fakataha fiefiá, naʻe maʻu ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻa e fakahā ʻoku lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84. Naʻá ne maʻu ʻa e fakahaá ʻi he ʻaho ʻe ua: 22 mo e 23 ʻo Sepitema, 1832. ʻI he tohi lēsoni ko ʻení, ʻoku vahevahe ʻa e vahe 84 ki he ngaahi lēsoni ʻe tolu. ʻOku nofotaha ʻa e lēsoni ʻuluaki ko ʻení ʻi he ngaahi fakahinohino ʻa e ʻEikí fekauʻaki mo e lakanga fakataulaʻeikí mo e founga ʻe lava ke teuteuʻi ai kitautolu ʻe he lakanga fakataulaʻeikí ke tau maʻu ʻa ia kotoa pē ʻoku maʻu ʻe he Tamai Hēvaní.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:1–30

ʻOku fakahā ʻe he ʻEikí ʻe langa ha temipale mo fakamatalaʻi ʻa e ngaahi taumuʻa ʻo e lakanga fakataulaʻeikí

Kapau ʻe lava, ʻomi ha tatau ʻo e laine ʻo e mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeiki ʻa ha taha ki he kalasí (ʻaʻau pe ko ha mēmipa ho fāmilí). (Mahalo te ke fie hiki ha tatau ʻo e laine ʻo e mafaí ʻi he palakipoé.) Tokoni ke mahino ki he kau akó ʻoku fakahaaʻi ʻe ha laine ʻo e mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí e founga kuo foaki ai e mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí mei ha taha maʻu lakanga fakataulaʻeiki ʻe taha ki ha taha kehe, meia Sīsū Kalaisi ki ha taha maʻu lakanga fakataulaʻeiki he ʻahó ni.

Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84 ha fakahā fekauʻaki mo e lakanga fakataulaʻeikí mo e founga ʻokú ne faitāpuekina e fānau ʻa e Tamai Hēvaní. ʻOku fakahā ʻe he konga ʻuluaki ʻo e fakahaá ʻa e laine lakanga fakataulaʻeiki ʻo Mōsesé. Fakaafeʻi e kau akó ke lau fakavave fakalongolongo ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:6–19 pea kumi e founga ʻe lava ke fakahokohoko ai ʻe Mōsese ʻa hono mafai ʻi he lakanga fakataulaʻeikí ki he ʻOtuá.

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke fakaaʻu ʻa e mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻi ha laine hangatonu ki he ʻOtuá? (Vakai, Hepelū 5:4.)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:17. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai pea kumi ʻa e kupuʻi lea ʻokú ne fakamatalaʻi e natula taʻengata ʻo e lakanga fakataulaʻeikí (“ʻoku ʻikai hano ngataʻanga ʻo hono ngaahi ʻahó pe ngataʻanga ʻo hono ngaahi taʻú”). Mahalo te ke fie fakamoʻoni ange ko e lakanga fakataulaʻeikí ko e mālohi taʻengata mo e mafai ia ʻo e ʻOtuá pea vahevahe hoʻo houngaʻia ʻi hono foaki ʻe he ʻOtuá ʻa e mālohi ko ʻení ki he faʻahinga ʻo e tangatá ki he lelei ʻa ʻEne fānaú.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:19–22. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai pea kumi e ngaahi tāpuaki ʻe lava ke tau maʻu ʻo fakafou ʻi he Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí.

  • Fakatatau ki he veesi 19–22, ko e hā e ngaahi tāpuaki te tau lava ʻo maʻu ʻo fakafou ʻi he Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí? (ʻE ala vahevahe ʻe he kau akó ha ngaahi tali. Fakapapauʻi ʻoku nau ʻiloʻi ʻa e tokāteline ko ʻení: ʻOku fakahaaʻi ʻa e mālohi ʻo e anga faka-ʻOtuá ʻi he ngaahi ouau ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí. Tohi ʻa e tokāteline ko ʻení ʻi he palakipoé.)

  • Ko e fē ʻi he ngaahi ouau fakamoʻuí kuo pau ke fakahoko ʻi he mafai ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí? (Hilifakinimá, foaki ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí, ʻenitaumeni ʻi he temipalé, mo e sila ʻi he temipalé. Hiki e ngaahi ouau ko ʻení ʻi he palakipoé.) Kuó ke mamata fēfē ki he fakahaaʻi e mālohi ʻo e anga faka-ʻOtuá ʻi he ngaahi ouau ko ʻení?

  • Fakatatau ki he veesi 22, ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke tau maʻu ʻa e ngaahi ouau ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí? (ʻE fakaʻatā kitautolu ʻe he “mālohi ʻo e anga faka-ʻOtuá” ʻoku fakahaaʻi ʻi he ngaahi ouau ko ʻení ke tau mamata ki he fofonga ʻo e ʻOtuá pea moʻui.)

Hiki ʻa e moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé: Kuo pau ke tau maʻu ʻa e ngaahi ouau ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí, ke hoko ʻo hangē ko e ʻOtuá pea nofo ʻi Hono ʻaó.

Vakai ki he lisi ʻo e ngaahi ouau ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí ʻi he palakipoé.

  • Ko e fē ʻi he ngaahi ouau ko ʻení ʻe lava ke maʻu pē ʻi he temipalé?

Hili e tali ʻa e kau akó, lau ʻa e lea ko ʻeni naʻe fai ʻe ʻEletā Lāsolo M. Nalesoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

ʻĪmisi
ʻEletā Russell M. Nelson

“Ko e temipalé ʻa e taumuʻa ʻo e ʻekitivitī, lēsoni pea mo e sitepu kotoa pē ʻo e fakalakalaká ʻi he Siasí. … ʻOku mātuʻaki mahuʻinga ʻaupito e ngaahi ouau ʻo e temipalé. He ʻikai lava ke tau foki ki he nāunau ʻo e ʻOtuá taʻe te nau kau ai” (“Teuteu ki he Ngaahi Tāpuaki ʻo e Temipalé,” Ensign, ʻOka. 2010, 41).

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:23. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai pea feinga ke ʻiloʻi ʻa e meʻa naʻe fai ʻe Mōsese ke teuteuʻi ai hono kakaí ke nau mamata ki he fofonga ʻo e ʻOtuá. Kole ki he kau akó ke lipooti e meʻa ʻoku nau maʻú. Mahalo te ke fie fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga e foʻi lea ko e fakamāʻoniʻoniʻí ke fakamaʻa mo ngaohi ke māʻoniʻoni. ʻOku fakamāʻoniʻoniʻi kitautolu ʻo fakafou ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí.

Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:24–30 ʻaki hano fakamatalaʻi ange koeʻuhí naʻe fakafefeka ʻe he fānau ʻa ʻIsilelí honau lotó, ne mole honau faingamālie ke maʻu e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí mo e ngaahi ouau ʻoku fekauʻaki mo iá ʻi he moʻuí ni. Ka neongo ia, naʻe hokohoko atu hono tokoniʻi kinautolu ʻe he ʻEikí ke nau fakalakalaka. Naʻá ne fakaʻatā ʻa e lakanga fakataulaʻeiki siʻi angé, pe ko e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné, ke kei hokohoko atu pē ʻiate kinautolu (vakai, T&F 84:26–27).

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:31–44

ʻOku akoʻi ʻe he ʻEikí ʻa e fakapapau mo e fuakava ʻo e lakanga fakataulaʻeikí

Kole ki ha tokotaha ako ʻokú ne maʻu e lakanga fakataulaʻeikí ke ne tali e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • ʻOku faitāpuekina fēfē koe koeʻuhí ko hoʻo maʻu e lakanga fakataulaʻeikí? ʻOku faitāpuekina fēfē koe koeʻuhí ʻoku maʻu ʻe he kakai kehé ʻa e lakanga fakataulaʻeikí?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:31–32. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo fekumi ki he kupuʻi lea naʻe fakaʻaongaʻi ʻe he ʻEikí ke ʻuhinga kiate kinautolu ʻoku nau maʻu ʻa e lakanga fakataulaʻeikí.

  • Naʻe fakamatalaʻi fēfē ʻe he ʻEikí ʻa kinautolu ʻoku nau maʻu e lakanga fakataulaʻeikí? (Tokoni ke mahino ki he kau akó ʻoku ʻuhinga e kupuʻi lea ko e “ngaahi foha ʻo Mōsese” kiate kinautolu ʻoku nau maʻu ʻa e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí pea ʻuhinga e kupuʻi lea ko e “ngaahi foha ʻo ʻĒloné” kiate kinautolu ʻoku nau maʻu ʻa e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné.)

Hiki ʻa e kupuʻi lea ko ʻení ʻi he palakipoé: Fakapapau mo e Fuakava ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí.

Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻiloa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:33–44 ko e fakapapau mo e fuakava ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. ʻOku fakamatalaʻi ʻe he ngaahi vēsí ni (1) ʻa e ngaahi fuakava ʻoku fakahoko ʻe ha taha ʻi heʻene maʻu e lakanga fakataulaʻeikí mo e (2) ngaahi talaʻofa ʻoku fai ʻe he ʻEikí ki he kau maʻu lakanga fakataulaʻeiki faivelengá.

Hiki ʻa e fakamatala taʻe kakato ko ʻení ʻi he palakipoé: Kapau ʻe hanga ʻe kinautou ʻoku maʻu e lakanga fakataulaʻeikí ʻo , ʻe hanga leva ʻe he ʻOtuá ʻo .

Fakaafeʻi e kau akó ke nau ako fakalongolongo pe tautau toko ua e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:33–44. Kole ange ke nau fakakakato ʻa e lea ʻi he palakipoé ʻo fakatefito ʻi he ngaahi veesi ko ʻení.

  • Naʻá ke fakakakato fēfē ʻa e leá? (ʻOku totonu ke ʻiloʻi ʻe he kau akó ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Kapau ʻe hanga ʻe kinautolu ʻoku maʻu lakanga fakataulaʻeikí ʻo fua totonu honau ngaahi fatongiá, muimui ki he ʻEikí mo ʻEne kau tamaioʻeikí, pea tokanga ki he ngaahi lea ʻo e moʻui taʻengatá, ʻe fakamāʻoniʻoniʻi leva kinautolu ʻe he ʻOtuá mo foaki ange ʻa ia kotoa pē ʻokú Ne maʻú.)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e fakamatala ko ʻeni ʻa Palesiteni Kōtoni B. Hingikelií:

ʻĪmisi
Palesiteni Gordon B. Hinckley

“ʻOku tau fua totonu hotau lakanga fakataulaʻeikí mo fakalahi hotau uiuiʻí ʻi heʻetau ngāue faivelenga mo loto vēkeveke ʻi he ngaahi fatongia ko ia kuo ui kitautolu ki ai ʻi he mafai totonú. … ʻOku tau fua totonu hotau fatongiá, mo fakalahi e malava ʻo hotau lakanga fakataulaʻeikí ʻi heʻetau ala atu ʻo tokoni kiate kinautolu ʻoku faingataʻaʻiá pea foaki ʻa e mālohi kiate kinautolu ʻoku toó. … ʻOku tau fua totonu hotau fatongiá ʻi heʻetau ʻaʻeva ʻi he faitotonú mo e angatonú” (“Magnify Your Calling,”Ensign, May 1989, 48–49).

Fakamatalaʻi ange ʻi heʻetau maʻu ʻa e ngaahi uiuiʻi ʻi he Siasí, ʻoku tau maʻu ai ʻa e faingamālie ke teuteuʻi kitautolu mo e niʻihi kehé ke maʻu ʻa e ngaahi ouau fakamoʻui ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. Kole ki ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e lea ko ʻeni ʻa Palesiteni Tōmasi S. Monisoní:

ʻĪmisi
Palesiteni Thomas S. Monson

“Ko e hā e founga ʻoku fua totonu ai ʻe ha taha ha fatongia? ʻI hono fai e ngāue ʻoku fekauʻaki mo iá. … ʻOku ou fakaʻamu ʻaki hoku lotó mo e laumālié kotoa ʻe fakaʻapaʻapaʻi ʻe he talavou kotoa pē ʻokú ne maʻu e lakanga fakataulaʻeikí ʻa e lakanga fakataulaʻeiki ko iá pea faitotonu ki he falala ʻa ia ʻoku fakahaaʻi ʻi hono foaki iá” (“Priesthood Power,” Ensign, Nov. 1999, 49, 51).

  • Ko e hā ha ngaahi founga ʻoku fua totonu ai ʻe he kau maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné honau ngaahi fatongia ʻi he lakanga fakataulaʻeikí?

  • Ko e fē ha taimi kuo tāpuekina ai koe koeʻuhí kuo fua totonu ʻe ha taha hono fatongiá?

Tokoni ke vakai ʻa e kau akó ko e ngaahi tāpuaki ʻo e fakapapau mo e fuakava ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻoku ʻikai maʻá e kau maʻu lakanga fakataulaʻeikí pē. ʻOku maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki māʻongoʻonga taha ʻa e ʻOtuá ʻe he kau tangata mo e kau fafine ʻa ia ʻoku silaʻi ʻi he temipalé. Lau ʻa e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā Lāsolo M. Nalesoní:

ʻĪmisi
ʻEletā Russell M. Nelson

“ʻE ʻi ai ha ʻaho te ma nofo fakataha ai mo Sisitā Nalesoni ʻi he haʻohaʻonga ʻo e fāmilí pea mo e ʻEikí ʻo lauikuonga. Kuó ma faivelenga ki he ngaahi fuakava ne fai ʻi he temipalé pea ki he fakapapau mo e fuakava ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, ʻa ia kuo fakapapauʻi mai, ʻi he ngaahi lea ʻa e ʻEikí, ‘ko e meʻa kotoa pē ʻoku maʻu ʻe heʻeku Tamaí, ʻe foaki ia kiate [kimoua]’ (T&F 84:38).

“ʻOku vahevahe ʻe he kau fafine faivelengá ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. Fakakaukau ki he ngaahi lea ko ia ‘ko e meʻa kotoa pē ʻoku maʻu ʻe heʻeku Tamaí.’ … ʻOku ʻuhinga ia ʻoku ʻikai lava ha totongi fakaemāmani—ʻikai mo ha toe lavameʻa—ke ne totongi e ngaahi tāpuaki ʻe foaki ʻe he ʻEikí kiate kinautolu ʻoku ʻofa kiate Ia, tauhi ʻEne ngaahi fekaú (vakai, Molonai 4:3), pea kātaki ki he ngataʻangá (vakai, T&F 14:7)” (“Identity, Priority, and Blessings,” Ensign, Aug. 2001, 10).

Ke tokoni ke mahino ki he kau akó e ngaahi talaʻofa pau ʻoku fai ʻe he ʻEikí ko e konga ʻo e fakapapau mo e fuakava ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, hiki e lea taʻe kakato ko ʻení ʻi he palakipoé: ʻOku talaʻofa e ʻEikí ke …

Fakaafeʻi e kau akó ke nau toe lau fakalongolongo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:33–34, 38, 42. Kole ange ke nau feinga ke ʻiloʻi e ngaahi tāpuaki ʻoku talaʻofa ʻe he ʻEikí ko ha konga ʻo e fakapapau mo e fuakava ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. Mahalo te ke fie hiki ʻenau ngaahi talí ʻi he palakipoé. Te nau ala talaatu ʻe hanga ʻe he ʻEikí ʻo: (1) fakamāʻoniʻoniʻi kitautolu ʻi he Laumālié (vakai, veesi 33); (2) fakafoʻou hotau sinó (vakai, veesi 33); (3) lau kitautolu ʻi he hako ʻo ʻĒpalahamé—ʻi hono fakalea ʻe tahá, ʻe ʻomi kiate kitautolu ʻa e ngaahi tāpuaki ne talaʻofa kia ʻĒpalahame mo hono hakó (vakai, veesi 34); (4) ngaohi kitautolu ko ʻEne kakai fili (vakai, veesi 34); (5) foaki mai kiate kitautolu e meʻa kotoa pē ʻoku maʻu ʻe he Tamaí (vakai, veesi 38); mo e (6) tuʻutuʻuni ki Heʻene kau ʻāngeló ke nau tokangaʻi kitautolu (vakai, veesi 42). (ʻI he lave ʻa e kau akó ki he talaʻofa ʻi he veesi 38, mahalo te ke fie poupouʻi kinautolu ke nau fakakaukau ki he ngaahi ʻulungaanga mo e nāunau ʻa e ʻOtuá, kae ʻikai ko e koloa fakamāmaní. Hangē ko ʻení, te tau lava ʻo maʻu ʻEne moʻoní, ʻEne ʻofá, ʻEne fiefiá, mo ʻEne melinó. ʻE lava ke tāpuekina kitautolu ʻaki ha kakato ʻo Hono mālohí.)

Fakaafeʻi e kau akó ke vahevahe e ʻuhinga ʻoku mahuʻingamālie ai kiate kinautolu ʻa e lakanga fakataulaʻeikí. Fakakaukau ke vahevahe hoʻo fakamoʻoni ki he ngaahi tāpuaki ʻo e lakanga fakataulaʻeikí.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:3–5. “ʻToʻu tangata ko ʻení”

ʻOku tau lau ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:3–5 ʻa e fakahā ʻa e ʻEikí ʻe langa ha temipale ʻi he kolo ko Selusalema Foʻoú ʻi he siteiti ʻo Mīsulí. Naʻe folofola ʻa e ʻEikí ʻi he fakahā ko ʻení, naʻe fai ʻi he 1832, ʻe langa ha temipale ʻi he “toʻu tangata ko ʻení” (T&F 84:4–5). Kuo teʻeki ai ke langa ʻa e temipale ko iá, ka kuo fekauʻi ʻe he ʻEikí ʻa Hono Kāingalotú ke nau langa ha ngaahi temipale lahi kehe. Kuo fakaʻatā fakataimi ʻe he ʻEikí Hono kakaí mei hono langa ʻo e temipale ʻi he kolo ko Selūsalema Foʻoú (vakai, T&F 124:49–51).

Naʻe tohi ʻa Palesiteni Siosefa Filitingi Sāmita fekauʻaki mo e kupuʻi lea “toʻu tangata ko ʻení”, ʻo pehē:

ʻĪmisi
Palesiteni Joseph Fielding Smith

“Kuo hoko ʻa e lea ko ʻení ko ha maka tūkiaʻanga ki ha niʻihi pea kuo ʻi ai ha ngaahi fakaʻuhinga kehekehe ki he ʻuhinga ʻo ha toʻu tangatá. ʻOku pehē ʻe ha niʻihi ko e toʻu tangatá ʻoku taʻu ʻe teau; pea taʻu teau uofulu ha niʻihi kehe; ʻoku pehē ʻe ha niʻihi kehe ko ha toʻu tangata ʻo hangē ko hono fakamatalaʻi ʻi heni mo e ngaahi folofola kehé ʻoku felāveʻi ia mo ha vahaʻataimi ʻoku ʻikai fakangatangata. Naʻe folofola ʻa e Fakamoʻuí ʻo pehē: ‘ʻOku fekumi ha toʻu tangata kovi mo feʻauaki ki ha fakaʻilonga.’ Naʻe ʻikai fekauʻaki ʻeni mo ha ngaahi taʻu, ka ki ha vahaʻataimi ʻo e faiangahala. ʻE ʻuhinga ha toʻu tangata ki he taimi ʻo e kuonga fakakosipeli ko ʻení. ʻIkai ngata aí, ʻoku fakafeʻungaʻi ʻa e leá ʻi he fakahā ko ʻení ʻi he lea naʻe fai ʻi ʻolungá. ‘He ko e moʻoni he ʻikai mole atu ʻa e toʻu tangatá ni,’ mo e hā fua. ʻOku ʻikai ko ʻemau taumuʻá ke fokotuʻu ha faʻahinga fakaʻuhinga ʻi he lea ko ʻení, ka ke pehē ko e ngaahi meʻá ni ʻoku ʻi he toʻukupu ia ʻo e ʻEikí pea te Ne fakahoko ʻa ʻEne ngaahi taumuʻá ʻi Heʻene finangalo kuo hokosia e taimí” (Church History and Modern Revelation, 2 vols. [1953], 1:337).

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:24–25. “Naʻá ne toʻo … e Lakanga Fakataulaʻeiki Toputapú”

ʻOku tau lau ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:25, ʻoku ʻave ʻe he ʻEikí ʻa e lakanga fakataulaʻeiki toputapú mei he lotolotonga ʻo e fānau ʻa ʻIsilelí ʻa ia ne nau nofo mo Mōsese ʻi he feituʻu maomaonganoá. Naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻEletā Pulusi R. Makongikī ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá “naʻe toʻo [ʻe he ʻEikí] ʻa e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí, ʻa ia ʻokú ne puleʻi ʻa e ongoongoleleí, mei honau lotolotongá ʻi he ʻuhinga naʻe ʻikai ke kei hokohoko atu pea ʻave mei ha maʻu lakanga fakataulaʻeiki ʻe taha ki ha taha kehe ʻi he ʻuhinga angamaheni ʻo e foʻi leá. Ne ʻave e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí mo Mōsese koeʻuhí ka ʻi ai ha faʻahinga ouau ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, ʻi he kahaʻú ʻe fie maʻu ki ai ha fakamafai fakalangi makehe” (The Mortal Messiah, 4 vols. [1979–81], 1:60).

Naʻe toe fakamatala ʻa Palesiteni ʻEselā Tafu Penisoni ʻo pehē:

ʻĪmisi
Palesiteni Ezra Taft Benson

“ʻOku tau ʻilo mei he Liliu ʻa Siosefa Sāmitá naʻe fakahinohinoʻi ʻe he ʻEikí … ʻa Mōsese: ‘Te u toʻo ʻa e lakanga fakataulaʻeikí mei honau lotolotongá; ko ia ko hoku lakanga toputapú pea mo e ngaahi ouau ʻo iá.’ (LSS ʻEkesōtosi 34:1; tānaki atu e mataʻitohi fakahihifí.)

“Naʻe toʻo ʻa e lakanga fakataulaʻeiki māʻolunga ange ko ʻení, mo hono ngaahi ouau fekauʻakí, mei ʻIsileli kae ʻoua kuo aʻu ki he kuonga ʻo Sīsū Kalaisí. …

“ʻI he vahaʻataimi ʻo Mōsese mo Kalaisí, ko e kau palōfita pau pē ne nau maʻu e totonu ki he lakanga fakataulaʻeiki māʻolunga angé mo e ngaahi tāpuaki te ne lava ʻo ʻomi ʻa e tangatá ki he ʻao ʻo e ʻOtuá” (“What I Hope You Will Teach Your Children about the Temple,” Ensign, Aug. 1985, 9).

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:28. Fakanofo ʻe ha ʻāngelo

Naʻe fakamatala ʻa ʻEletā Pulusi R. Makongikī ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻi he lea ko ʻení ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:28 pea fakamatalaʻi ʻi he ʻaho valu pē ʻo Sione Papitaisó, naʻe fakanofo ia, pe fili, ke ne fakahoko ha misiona—naʻe ʻikai ke fakanofo ia ki he lakanga fakataulaʻeikí ʻi he taimi ko iá. Naʻe fakanofo ʻa Sione ke ikunaʻi ʻa e puleʻanga ʻo e kau Siú pea ke teuteu ʻa e hāʻeleʻanga ʻo e ʻEikí. Naʻe fakahā ʻe ha ʻāngelo te ne fai ia.

ʻĪmisi
ʻEletā Bruce R. McConkie

“ʻOku pehē ʻe Luke: ‘Naʻe hoko ʻa e folofola ʻa e ʻOtuá kia Sione ko e foha ʻo Sakaliá ʻi he toafá.’ ʻOku pehē ʻe Sione kimui ange ai: ‘Ko ia naʻá ne fekau au ke papitaiso ʻaki ʻa e vaí, naʻe pehē ʻe ia kiate au,’ mo e ngaahi meʻa pehē. (Sione 1:33.) ʻOku ʻikai ke tau ʻilo pe ko hai naʻá ne fekauʻi mai iá. ʻOku tau ʻilo ʻnaʻe papitaiso ia lolotonga ʻene kei siʻí [ʻo ʻuhinga, naʻá ne taʻu valu], pea naʻe fakanofo ia ʻe he ʻāngelo ʻa e ʻOtuá ʻi he taimi naʻá ne ʻaho valu aí ke maʻu ʻa e mālohí ni [fakatokangaʻi, ʻikai ki he Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné, ka] ke ikunaʻi ʻa e puleʻanga ʻo e kau Siú, pea ke fakatonutonu ʻa e hāʻeleʻanga ʻo e ʻEikí kimuʻa ʻi he ʻao ʻo hono kakaí, ke teuteuʻi ʻa kinautolu ki he hāʻele mai ʻa e ʻEikí ʻa ia kuo tuku ki hono toʻukupú ʻa e mālohi kotoa pē. (T&F 84:24.) ʻOku ʻikai ke tau ʻilo e taimi naʻá ne maʻu ai e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné, ka ʻoku mahino naʻe hoko ia hili hono papitaisó, ʻi he taʻu motuʻa totonú, pea kimuʻa pea fekauʻi mai ia ʻe ha tokotaha ʻa ia ne ʻikai ke ne fakahā hono hingoá ke malanga mo papitaiso ʻaki ʻa e vai” (The Mortal Messiah, 4 vols. [1979–81], 1:384–85).

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:33–44. Ko e loto falala ʻi he fakapapau mo e fuakava ʻo e lakanga fakataulaʻeikí

Naʻe lea ʻa Palesiteni Henelī B ʻAealingi ki he loto falala ʻoku totonu ke maʻu ʻe he kau maʻu lakanga fakataulaʻeikí ʻi heʻenau hū ki he fakapapau mo e fuakava ʻo e lakanga fakataulaʻeikí:

ʻĪmisi
Palesiteni Henry B. Eyring

“ʻOku hanga ʻe he feinga ke taau mo e fakapapau mo e fuakava ko iá, ʻo ʻomi ʻa e meʻaʻofa maʻongoʻonga taha ʻi he ngaahi meʻaʻofa kotoa ʻa e ʻOtuá: ʻa ia ko e moʻui taʻengatá. Ko ha taumuʻa ia ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí. ʻI heʻetau tauhi ʻa e ngaahi fuakavá ʻi hono maʻu ʻo e lakanga fakataulaʻeikí pea mo fakafoʻou kinautolu ʻi he ngaahi ouau fakatemipalé, ʻoku talaʻofa mai ai kiate kitautolu ʻi ha fakapapau meia ʻElohimi ko ʻetau Tamai Hēvaní, te tau maʻu ʻa e fonu ʻo Hono nāunaú ʻi heʻetau moʻui ʻo tatau mo Iá. Te tau maʻu ʻa e tāpuaki ki hono silaʻi kitautolu ʻi ha fāmili ke taʻengata pea mo e talaʻofa ʻo e tupulaki taʻengatá. …

“… ʻOku ʻi ai ha ʻuhinga ʻe ua ke ke ongoʻi lototoʻa ai kae ʻikai lotofoʻi ʻi he ngaahi tautea ʻe hoko mai mei he tōnounou ko ia ke tauhi ʻa e fakapapau mo e fuakavá pe ko hoʻo fili ke ʻoua naʻá ke tali iá. Tatau ai pē pe te ke tali ʻa e fakapapaú mo e fuakavá pe te ke pehē ʻoku fuʻu faingataʻa ke fai ia, ka ʻo kapau he ʻikai ke ke feinga, ʻe kei tatau pē ʻa e tauteá ia. Ko ia ʻoku ʻikai ha toe veiveiua, ko e founga lelei taha kiate kitauá ko hono maʻu ʻo e lakanga fakataulaʻeiki māʻoniʻoní pea feinga ʻaki e kotoa hotau lotó ke tauhi ʻa hono ngaahi fuakavá. Kapau te tau fili ke ʻoua naʻa tau feinga, ko e moʻoni ʻe mole meiate kitautolu ʻa e faingamālie ki he moʻui taʻengatá. Kapau te tau feinga, ʻe tokoni mai ʻa e ʻOtuá ke tau lava ʻo maʻu ʻa e moʻui taʻengatá.

“ʻOku toe ʻi ai ha ʻuhinga ʻe taha ke ke fili ai he taimí ni ʻaki ho lotó kotoa ke feʻunga mo e fakapapau pea mo e fuakava ko iá, peá ke loto falala te ke ikuna. ʻOku talaʻofa atu ʻe he ʻOtuá te Ne ʻoatu ha tokoni mo ha mālohi, pea kapau te ke fakaʻaongaʻi hoʻo tuí, te Ne tuku ke ke lavameʻa.

“Tuku muʻa ke u fakamatalaʻi atu ha niʻihi ʻo e ngaahi tāpuaki ʻe lava ke ke maʻu ʻi hoʻo laka atu ki muʻa ʻi he tuí.

“ʻUluakí, ko e foʻi moʻoni ko ia kuo ʻoatu kiate koe ʻa e fakapapaú mo e fuakavá, ko ha fakamoʻoni ia kuo fili koe ʻe he ʻOtuá neongo ʻEne ʻafioʻi ho mālohí mo e meʻa te ke malavá. Kuó Ne ʻafioʻi koe talu mei hoʻo nofo fakataha mo Ia ʻi he maama fakalaumālié. ʻI Heʻene tokaimaʻananga ki ho mālohingá, kuó Ne tuku ai ke ke ʻilo ki he Siasi moʻoni ʻo Sīsū Kalaisí pea foaki atu ʻa e lakanga fakataulaʻeikí. ʻE lava ke ke ongoʻi loto falala he ʻokú ke maʻu ha fakamoʻoni ki Heʻene falala atu kiate koé.

“Uá, ʻi hoʻo feinga ke tauhi hoʻo ngaahi fuakavá, kuo talaʻofa mai ʻe he Fakamoʻuí ʻa ʻEne tokoni fakataūtahá. Kuó Ne folofola ʻi hoʻomou laka atu ki muʻa ʻo fakaʻapaʻapaʻi ʻa e lakanga fakataulaʻeikí: ʻTe u ʻi ai foki mo au, he te u muʻomuʻa ʻi homou ʻaó. Te u ʻi homou nima toʻomataʻú pea ʻi homou toʻohemá, pea ʻe ʻi homou lotó ʻa hoku Laumālié, pea ʻe takatakai ʻa kimoutolu ʻe heʻeku kau ʻāngeló, ke poupouʻi hake ʻa kimoutolu’ [T&F 84:88]” (“Tui mo e Fakapapau mo e Fuakava ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí,” Ensign pe Liahona, Mē 2008, 61–62).