Seminelí
Lēsoni 138: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 131


Lēsoni 138

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 131

Talateú

ʻOku ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 131 ʻa hono fakatahatahaʻi ʻo e ngaahi tefitoʻi moʻoni naʻe akoʻi ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻi Leimasi, ʻIlinoisi, ʻi he ʻaho 16–17 ʻo Mē, 1843. Naʻá ne akonaki fekauʻaki mo e fuakava foʻou mo taʻengata ʻo e malí pea mo e talaʻofa ʻo e moʻui taʻengatá maʻá e kau faivelengá. Naʻá ne akonaki foki ko e laumālie kotoa pē ko e meʻa ia.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 131:1–4

ʻOku akonaki ʻa Siosefa Sāmita fekauʻaki mo e mahuʻinga ʻo e ngaahi fuakava taʻengata ʻo e malí

Fakaʻaliʻali ki he kau akó ha foʻi loka ʻoku lokaʻi ʻaki ha fika faingofua. Mahalo te ala fakakaukau ke fakaʻaongaʻi ia ke lokaʻi ʻaki ha puha. Kapau ʻoku ʻikai ke ke maʻu ha loka, tā ia ʻi he palakipoé. Fakaafeʻi ha tamasiʻi mo ha taʻahine ke na omi ki muʻa ʻi he kalasí. ʻOange ha laʻipepa ki ha tokotaha ako ʻe taha kuo hiki ai e ʻuluaki konga ʻo e fika ʻo e loká. ʻOange ki he tokotaha ako ʻe tahá ha laʻipepa kuo hiki a e toenga ʻo e fika ʻo e loká. Kapau kuó ke haʻu mo ha loka ki he kalasí, kole ki ha taha ʻo e kau akó ke fakaava ia ʻo ʻikai tokoniʻi ʻe ha tokotaha ako ʻe tahá. Hili iá pea tuku ke na ngāue fakataha ke fakaava e loká.

ʻĪmisi
combination lock

Hiki ʻa e fehuʻi ko ʻení ʻi he palakipoé (pe hiki ia ʻi ha laʻipepa ʻi loto ʻi he puha kuo toki fakaava ʻe ongo tamaiki akó): Kapau ʻoku fakafofongaʻi ʻe he foʻi loká ʻa e hūʻanga ki he tuʻunga māʻolunga taha ʻo e puleʻanga fakasilesitialé, ko e hā ʻoku fakafofongaʻi ʻe he fika loká? Kole ki he kau akó ke kumi e tali ki he fehuʻi ko ʻení ʻi heʻenau ako e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 131.

Fakamatalaʻi ange naʻe fononga ʻa Siosefa Sāmita ki Leimasi, ʻIlinoisi ʻi he ʻaho 16 ʻo Mē, 1843. Lolotonga ʻene nofo ʻi he ʻapi ʻo Penisimani mo Melisa Sionisoní, naʻá ne fakahoko ai ʻena silá ko e husepāniti mo e uaifi ki ʻitāniti. Naʻá ne akoʻi foki kiate kinaua e founga ʻoku fekauʻaki ai e mali taʻengatá mo e puleʻanga fakasilesitialé. ʻOku lekooti ʻa e ngaahi moʻoni ko ʻení ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 131:1–4. (Vakai, History of the Church, 5:391–92.)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 131:1. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi ki ha moʻoni naʻe fakahā ʻe he Palōfitá fekauʻaki mo e puleʻanga fakasilesitialé.

  • Ko e hā naʻe fakahā ʻe Siosefa Sāmita kau ki he puleʻanga fakasilesitialé?

Fakamatalaʻi ange ʻoku tau faʻa ui hono maʻu ʻo e tuʻunga māʻolunga taha ʻo e nāunau ʻi he puleʻanga fakasilesitialé ko e hakeakiʻí pe moʻui taʻengatá. Hiki e foʻi lea ko e hakeakiʻí ʻi he palakipoé. Fakamatalaʻi ange ko kinautolu ʻoku nau maʻu ʻa e tuʻunga ko ʻeni ʻo e nāunau fakasilesitialé te nau moʻui ʻo hangē ko ʻetau Tamai Hēvaní.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 131:2–4, pea kole ki he kalasí ke kumi ʻa e meʻa kuo pau ke tau fai kae lava ke maʻu ai e tuʻunga māʻolunga taha ʻo e puleʻanga fakasilesitialé.

  • Ko e hā ʻoku fie maʻu ke tau fai ke maʻu ai e tuʻunga māʻolunga taha ʻo e puleʻanga fakasilesitialé? (ʻOku totonu ke ʻiloʻi ʻe he kau akó e tokāteline ko ʻení: Kuo pau ke tau hū ki he fuakava foʻou mo taʻengata ʻo e malí, kae lava ke maʻu ʻa e tuʻunga māʻolunga taha ʻo e puleʻanga fakasilesitialé.)

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻene ʻuhinga ʻa e “ʻikai te [tau] lava ʻo maʻu ha tupulaki” ʻi he veesi 4 ʻo kapau ʻoku ʻikai silaʻi kitautolu ʻi he temipalé ʻi he mafai totonú? (Ke tokoni ke mahino ki he kau akó ʻa e veesi ko ʻení, mahalo te ke fie fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga ʻa e tupulakí ki he faingamālie ke hokohoko atu ke maʻu fānau ʻi he puleʻanga fakasilesitialé.)

Ke tokoni ke mahino ki he kau akó ʻa e kupuʻi lea ko e “fuakava foʻou mo taʻengata ʻo e malí,” fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga e foʻi lea foʻoú ʻi he tuʻunga ko ʻení naʻe toki fakafoki mai ʻa e fuakava ko ʻení ʻi hotau kuongá. ʻOku ʻuhinga e foʻi lea ko e taʻengatá ʻe tuʻuloa ʻa e fuakava mahuʻinga ko ʻení ʻo aʻu ki ʻitāniti. Fakamanatu ange ki he kau akó ʻoku tau hū ki he fuakava ko ʻeni ʻo e mali fakasilesitialé ʻi he temipalé.)

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ha ngaahi founga ʻoku teuteuʻi ai ʻe he mali fakasilesitiale ʻi he vahaʻa ʻo ha tangata mo ha fefiné ki he hakeakiʻí?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā Tēvita A. Petinā ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá. Kole ki he kalasí ke fakafanongo ki he founga ʻoku tokoniʻi ai kitautolu ʻe he nofo-malí ke teuteu ki he moʻui taʻengatá.

ʻĪmisi
ʻEletā David A. Bednar

“ʻOku hanga ʻe ha ongo ʻuhinga fakatokāteline mālohi ʻo fakamahino kiate kitautolu ʻa e ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai ʻa e mali taʻengatá ʻi he palani ʻa e Tamaí.

“ʻUhinga 1: Ko e natula ʻo e laumālie ʻo e tangatá mo e fefiné ke na fefakakakatoʻaki mo fefakahaohaoaʻiʻaki, ko ia naʻe fakataumuʻa ai ʻa e tangatá mo e fefiné ke na fakalakalaka fakataha atu ki he hakeakiʻí. …

“Fakatatau mo e palani faka-ʻOtuá, ʻoku fakataumuʻa ke fakalakalaka fakataha ʻa e tangatá mo e fefiné ki he haohaoá mo ha nāunauʻia kakato. Koeʻuhí ko e mahino hona natulá mo e meʻa ʻokú na malavá, ʻoku ʻomi ai ʻe he tangata mo e fefine takitaha ki he nofo malí ha ngaahi fakakaukau mo ha ngaahi taukei makehe. Neongo ʻoku kehekehe pē e tokoni ʻa e tangatá mo e fefiné, ka ʻoku faitatau ʻena tokoni ki he maʻumaʻulutá mo e uouangatahá, ʻa ia he ʻikai lava ke aʻusia ʻi ha toe founga kehe. ʻOku fakakakato mo fakahaohaoaʻi ʻe he tangatá ʻa e fefiné, pea fakakakato mo fakahaohaoaʻi ʻe he fefiné ʻa e tangatá, ʻi heʻena feakoʻaki mo fefakamālohiaʻakí mo fetāpuekinaʻaki ʻiate kinauá. …

“ʻUhinga 2: ʻI he palani faka-ʻOtuá, ʻoku fakatou fie maʻu ʻa e tangatá mo e fefiné ke ʻomai ha fānau ki he māmaní pea ke na ʻoange ʻa e ʻātakai lelei tahá ki hono ohi mo tauhi ʻo e fānaú” (“Marriage Is Essential to His Eternal Plan,” Ensign, June 2006, 83–84; naʻe toʻo ʻa e fakaʻilongá mo e mataʻitohi fakahihifí).

  • Fakatatau kia ʻEletā Petinā, ko e hā ʻoku fie maʻu ai e nofo-mali ʻi he vahaʻa ʻo ha tangata mo ha fefiné ki hotau hakeakiʻí?

  • Ko e hā e kaunga ʻo e mahino ki he tokāteline ʻoku mahuʻinga ʻa e mali fakasilesitialé, ki hoʻo founga kumi hao mali ʻi he kahaʻú?

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ʻi hoʻo taʻumotuʻa ko ʻení, ke fakamuʻomuʻa e teuteu ke mali taʻengata ʻi he temipalé?

Te ke fie fakamatalaʻi ange ʻe ʻatā ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo e hakeakiʻí kiate kinautolu ʻoku ʻikai maʻu e faingamālie ke mali fakasilesitiale ʻi he moʻui ní. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e lea ko ʻeni mei he Tuʻu Maʻu ʻi he Tuí:

“ʻOku ʻi ai siʻa Kāingalotu ʻe niʻihi ʻo e Siasí ʻoku teʻeki pē ke nau mali ka ʻoku ʻikai ko hanau foʻui ia ʻo kinautolu, neongo ʻoku nau loto ke nau mali. Kapau ʻokú ke kau ʻi he tuʻunga ko ʻení, ʻiloʻi fakapapau ‘ʻoku fengāueʻaki fakataha ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē ke lelei ai ʻa kinautolu ʻoku ʻofa ki he ʻOtuá’ (Loma 8:28). Kapau te ke moʻui taau ai pē, ʻe ʻi ai ha ʻaho, ʻi he moʻuí ni pe ʻi he moʻui ka haʻú, ʻe foaki atu ai kiate koe ʻa e ngaahi tāpuaki kotoa pē ʻo ha feohi fakafāmili ʻoku taʻengata” (Tuʻu Maʻu ʻi he Tuí: Ko Ha Huluhulu Ki he Ongoongoleleí [2004], 116).

  • ʻOku tokoni fēfē hono tauhi hoʻo ngaahi fuakava ʻo e papitaisó ke ke teuteu ai he taimí ni ke maʻu e ngaahi tāpuaki ʻo e temipalé? Ko e hā ʻe lava ke fai ʻe he kau talavoú mo e kau finemuí he taimí ni ke fakamuʻomuʻa e mali fakasilesitiale ʻi he temipalé? (Mahalo te ke fie tohi ʻa e tali ʻa e kau akó ʻi he palakipoé.

Poupouʻi e kau akó ke fakamuʻomuʻa ʻa e mali taʻengata ʻi he temipalé. Fakamoʻoni ki he ngaahi tāpuaki ʻoku maʻu ʻi he mali fakasilesitialé.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 131:5–6

ʻOku fakamatalaʻi ʻe he Palōfitá ʻa e “lea papau ange ʻo e kikité”

Fakaʻaliʻali ki he kau akó ha tohi fakapapau pe maluʻi.

  • Ko e hā e ngaahi lelei ʻo hono maʻu ha tohi fakapapau?

  • Ko e hā ʻe mātuʻaki mahuʻinga ai ha tohi fakapapau mei he Tamai Hēvaní?

Fakamatalaʻi ange naʻe fai ʻe Siosefa Sāmita ha malanga ʻi Leimasi, ʻIlinoisi, ʻi he pongipongi ʻo e ʻaho 17 ʻo Mē 1843, ʻi ha kupuʻi lea ʻoku hā ʻi he 2 Pita 1:19 ʻa ia ʻokú ne fakafofongaʻi ha tohi fakapapau mei he ʻOtuá (vakai, History of the Church, 5:392). Fakaafeʻi e kau akó ke lau fakalongolongo e 2 Pita 1:19 mo kumi ʻa e kupuʻi leá. (Ko ha “lea papau ange ʻo e kikité.”)

Fakaafeʻi e kau akó ke lau e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 131:5 pea kumi e ʻuhinga ʻo e kupuʻi lea ko e “lea papau ange ʻo e kikité”. Kole ange ke nau lipooti e meʻa ʻoku nau maʻú.

  • Fakatatau ki he veesi 5, ko e hā ʻoku fakapapauʻi ʻe he Tamai Hēvaní ki ha taha ʻo fakafou ʻi he lea papau ange ʻo e kikité? (Moʻui taʻengatá.)

  • ʻOkú ke pehē ko e hā e ongo ʻe maʻu kapau ʻe maʻu ha fakapapau pehē? Ko e hā hono ʻuhingá?

Fakatokangaʻi ange: ʻOua ʻe fakamahamahalo ki ha niʻihi fakafoʻituitui ʻoku kei moʻui ʻo pehē kuo nau maʻu ʻa e “lea papau ange ʻo e kikité.” Neongo ia, ʻoku fakamatala ʻa e folofolá ki ha niʻihi fakafoʻituitui kuo nau maʻu ʻa e fakapapau ko ʻeni ʻo e moʻui taʻengatá lolotonga ʻenau kei ʻi he moʻui fakamatelié. Hangē ko ʻení, naʻe fakahā ʻe he ʻEikí ʻa e fakapapau ko ʻení kia Siosefa Sāmita (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132:49) pea kia ʻAlamā (vakai, Mōsaia 26:20).

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 131:6, pea kole ki he kalasí ke kumi ha meʻa te ne taʻofi ha taha mei hono maʻu e moʻui taʻengatá.

  • Ko e hā naʻe lea ʻaki ʻe Siosefa Sāmita ʻe taʻe-malava ai ke fakahaofi kitautolu, pe maʻu ʻa e moʻui taʻengatá? (ʻE ala fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ha ngaahi lea kehe, ka ke fakapapauʻi ʻoku mahino kiate kinautolu he ʻikai lava ke fakahaofi kitautolu ʻi he taʻeʻiló. Mahalo te ke fie tohi e moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé.)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau ʻa e fakamatala ko ʻeni naʻe fai ʻe Palesiteni Melioni G. Lomenī ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí ʻo kau ki he moʻoni ko ʻení. Kole ki he kau akó ke fakafanongo ki he faʻahinga ʻilo ʻoku tau fie maʻú kae lava ke maʻu ʻa e moʻui taʻengatá.

ʻĪmisi
Palesiteni Marion G. Romney

“Ko e ʻilo ki he ʻʻOtua moʻoni pē taha, mo Sīsū Kalaisí’ (Sione 17:3) ʻa e ʻilo mahuʻinga taha ʻi he ʻunivēsí; ko e ʻilo ia naʻe pehē ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá he ʻikai lava ke fakamoʻui ha tangata taʻe kau ai ia. Ko e ʻikai ke maʻu iá ko e taʻe ʻilo ia ne fakamatala ki ai e fakahā kuo tohi: ‘ʻOku ʻikai lava ke fakamoʻui ha tangata ʻi he taʻeʻiló.’ (T&F 131:6.)” (“Except a Man Be Born Again,” Ensign, Nov. 1982, 14).

  • Ko e hā e faʻahinga ʻilo kuo pau ke tau maʻu kae lava ke maʻu ʻa e moʻui taʻengatá? ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ʻa e faʻahinga ʻilo ko ʻení ki he fakamoʻuí?

  • Ko e hā te tau lava ʻo fai ke fakatupulaki ʻetau ʻilo ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí?

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 131:7–8

ʻOku akoʻi ʻe Siosefa Sāmita ko e laumālie kotoa pē ko e meʻa ia

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 131:7–8. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e meʻa ʻoku faʻu ʻaki ʻa e laumālié.

  • Ko e hā ʻokú ke ako mei he ngaahi veesi ko ʻení? (ʻOku faʻu ʻaki e ngaahi fakatupu kotoa pē ʻa e meʻa, ka ko e meʻa ʻo e laumālié ʻoku “pelepelengesi ʻaupito pe haohaoa ia.”)

Fakamoʻoni ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni naʻe aleaʻi ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 131, pea poupouʻi e kau akó ke hokohoko atu hono maʻu ʻo e ʻilo ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi kae lava ke nau hoko ai ʻo hangē ko Kinaua.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 131:1–4. “[Ko e] fuakava foʻou mo taʻengata ʻo e malí”

Naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻEletā Pulusi R. Makongikī ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e fehokotaki ʻa e mali fakasilesitialé mo hono fakapapauʻi e uiuiʻi mo hono fili ʻo ha taha:

ʻĪmisi
ʻEletā Bruce R. McConkie

“ʻI he fakakaukau tatau pē ko ia ʻoku fakaava ʻe he papitaisó ʻa e matapaá mo kamata e fononga ʻa e kakai fakatomalá ʻi he hala ʻoku fakatau ki he moʻui taʻengatá, ʻoku pehē foki ʻa e mali fakasilesitialé. ʻOku toe fakaava foki ʻe he ouau toputapú ni ʻo e malí ha matapā ʻoku fakatau ki he hakeakiʻi fakasilesitialé. …

“Hangē ko ia ʻoku ʻiloʻi ʻe he tokotaha kotoa pē kuo mali ʻi he temipalé, ʻoku talaʻofa kiate kinautolu ʻoku fakatahaʻi peheé—ʻi he mālohi mo e mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeiki māʻoniʻoní pea ʻi he māoniʻoni ʻo e mālohi faisila naʻe fakafoki mai ʻe ʻIlaisiaá—ha tukufakaholo ʻo e nāunau, lāngilangi, mālohi, mo e pule ʻi he puleʻanga ʻo e ʻOtuá. Kae, hangē pē ko e papitaisó, ʻoku makatuʻunga ʻa e ngaahi talaʻofa kotoa pē; ʻoku fakamatalaʻi pau mo mahino maí ʻi he muimui faivelenga ʻa e ongo faʻahi ʻoku kau ki aí. Kapau te na tauhi ʻa e ngaahi fekaú hili ʻa e mali fakasilesitialé, ʻoku hokohoko atu ʻena fakatahá ʻi he moʻui ka hokó; kapau ʻoku ʻikai ke na muimui ki he ngaahi tuʻunga moʻui ʻo e angatonu fakatāutahá ʻoku kau ki aí, ʻoku ʻikai mālohi ʻena nofo malí ʻi he taimi ʻokú na mate aí peá na toe foki pē ki hona tuʻunga mavahevahe mo tāutahá. …

“… Koeʻuhí ko hono fakapapauʻi e uiuiʻi mo e fili ʻo ha tahá ʻa e maʻu ʻo ha fakapapau ʻo e moʻui taʻengatá—ko e meʻa fakanatula pē ia ʻi he māmaní ke fakahā ʻe he ʻEikí ʻa e tokāteline ʻo e mali taʻengatá mo e tokāteline ʻo e silaʻi ki he moʻui taʻengatá (ko hono ʻuhingá ke fakapapauʻi e uiuiʻi mo e fili ʻo ha taha) fakatouʻosi ʻi he fakahā tatau pē ʻe taha. Ko hono moʻoní ʻoku makatuʻunga ʻa e tahá ʻi he meʻa ʻe tahá. Ko e tahá ko ha talaʻofa ʻoku ʻi ai hono makatuʻunga ʻo e moʻui taʻengatá; ko e tahá leva ko ha palōmesi ʻoku ʻikai hano makatuʻunga. …

“… Kuo pau ke tau moʻui ke maʻu ʻa e fakapapaú ni ʻa ia kuo ui kitautolu ki aí, mo e ngaahi fakapapau ʻoku fekauʻaki mo hotau filí, ʻa ia ʻoku foaki mai ʻo makatuʻunga pē ʻi he mali fakasilesitialé. Hangē ko e papitaisó, ʻoku pehē mo e mali fakasilesitialé; hili ʻa e talaʻofa nāunauʻia ʻo e moʻui taʻengatá ʻa ia ko e konga ʻo e ngaahi fuakava takitahá ni, kuo pau ke tau vivili atu ki muʻa ʻi he māʻoniʻoní kae ʻoua kuo fakapapauʻi hotau uiuiʻí mo e filí; pea tupu mei ai ʻa e lavameʻa fakakoloa ko ʻení pea ko e pale fungani ia ʻo e mali fakasilesitialé” (Doctrinal New Testament Commentary, 3 vols. [1965–1973], 3:331, 332 333).

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 131:5. “[Ko e] lea papau ange ʻo e kikité”

“Ko e lea papau ange ʻo e kikité ko hono ʻuhingá ko hono ʻiloʻi ʻe ha tangata kuo fakamaʻu hake ia ki he moʻui taʻengatá, ʻi he fakahā pea mo e laumālie ʻo e kikité, tuʻunga ʻi he mālohi ʻo e Lakanga Fakataulaʻeiki Toputapú” (T&F 131:5). ʻOku toe ʻuhinga foki ʻa e tāpuaki ko ʻení ki he “fakatuʻumaʻu homou uí mo homou filí” (2 Pita 1:10).

“ʻOku lava ʻo lau fakataha ʻa e kau muimui māʻoniʻoni ʻo Kalaisí ʻi he kakai fili ko ia ʻoku nau maʻu ʻa e fakapapau te nau maʻu ʻa e hakeakiʻí. ʻOku kamata ʻa e ui mo e fili ko ʻení ʻaki e fakatomalá mo e papitaisó. ʻOku fakaʻau ʻo kakato ia ʻi he taimi ʻoku nau ‘vilitaki atu [ai] pea keinanga ʻi he folofola ʻa Kalaisí, pea kātaki ki he ngataʻangá’ (2 Nīfai 31:19–20). ʻOku ui ʻe he folofolá ʻa e founga ko ʻení ko hono fakatuʻumaʻu hotau uí mo hotau filí (2 Pita 1:4–11; T&F 131:5–6)” (Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “Uí Mo e Filí,” scriptures.lds.org).

Naʻe fakamatala ʻa ʻEletā Pulusi R. Makongikī ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē:

ʻĪmisi
ʻEletā Bruce R. McConkie

“Ko e kāingalotu ko ia ʻo e Siasí ʻoku līʻoa kakato ki he māʻoniʻoní, moʻui ʻaki e folofola kotoa pē ʻoku ʻalu atu mei he fofonga ʻo e ʻOtuá, ʻoku nau fakapapauʻi [honau] uiuiʻí mo e filí. ʻOku ʻuhinga ia, ʻoku nau maʻu ʻa e lea papau ange ʻo e kikité, ʻa ia ʻoku ʻuhinga ia ʻoku fakamaʻu ʻe he ʻEikí honau hakeakiʻí kiate kinautolu lolotonga ʻenau kei ʻi he moʻui ní. Naʻe fakamatalaʻi fakanounou ʻe Pita ʻa e hala ʻo e māʻoniʻoní ʻa ia kuo pau ke fou ai ʻa e kāingalotú ke fakapapauʻi honau uí mo honau filí pea pehē (ʻuhinga ki heʻene aʻusia ʻi he Moʻunga ʻo e Liliú mo Sēmisi pea mo Sioné) leva kuo maʻu ʻe he toko tolu ko ʻení e lea papau ange ko ʻeni ʻo e kikité. (2 Pita 1.)

“Naʻe akonaki ʻa Siosefa Sāmita ʻo pehē: ‘Hili e tui ha tokotaha kia Kalaisi, fakatomala mei heʻene ngaahi angahalá, pea papitaiso ki he fakamolemoleʻi ʻo ʻene ngaahi angahalá pea maʻu ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní, (ʻi he hilifaki ʻo e nimá), ʻa ia ko e ʻuluaki Fakafiemālié ia, pea tuku ke ne hokohoko atu ke fakavaivaiʻi ia ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá, ʻi he fiekaia mo fieinua ki he māʻoniʻoní, pea moʻui ʻaki ʻa e ngaahi folofola kotoa pē ʻo e ʻOtuá, pea he ʻikai fuoloa kuo folofola ʻa e ʻEikí kiate ia, Foha, ʻe hakeakiʻi koe. ʻI he fakamoʻoniʻi kakato ia ʻe he ʻEikí, pea ʻilo ʻoku fakapapau ʻa e tangatá ke tauhi kiate Ia ʻi he ngaahi fakatuʻutāmaki kotoa pē, pea ʻe ʻilo leva ʻe he tangatá ʻoku fakapapauʻi hono uiuiʻí mo e filí, pea ʻe hoko ia ko hono faingamālie ke maʻu ʻa e Fakafiemālie ʻe tahá.’ Ke maʻu ʻa e Fakafiemālie ʻe tahá ko e hā mai ia ʻa Kalaisi kiate iá peá ne mamata ki he ngaahi meʻa hā mai ʻo ʻitānití. [Teachings of the Prophet Joseph Smith, sel. Joseph Fielding Smith [1976], 149–51; tānaki atu ʻa e mataʻitohi fakahihifí].

“Ko ia, hangē ko ia ne toe lea ʻaki foki ʻe he Palōfitá, ‘ʻOku ʻuhinga e lea papau ange ʻo e kikité ki hono ʻiloʻi ʻe ha tangata kuo fakamaʻu ia ki he moʻui taʻengatá, ʻi he fakahā pea mo e laumālie ʻo e kikité, tuʻunga ʻi he mālohi ʻo e Lakanga Fakataulaʻeiki Toputapú.’ (T. & F. 131:5.) ʻOku silaʻi ʻa kinautolu ʻoku hōifua ki ai ʻa e ʻEikí mei he faʻahinga kotoa pē ʻo e angahalá mo e lea koví tuku kehe pē hono lohiakiʻi e Laumālie Māʻoniʻoní mo hono lilingi ʻo e toto taʻehalaiá. Ko ia, ʻoku fakapapauʻi ai [honau] hakeakiʻí; pehē ki honau uí mo e filí, koeʻuhí he kuo nau talangofua ki he kakato ʻo e ngaahi fono ʻa e ʻOtuá pea ikunaʻi ʻa e māmaní. …

“… Naʻe silaʻi ʻa e meʻá ni ki he Palōfitá. ʻA ia ko e pehē, naʻá ne ʻilo ‘ʻi he fakahā pea mo e laumālie ʻo e kikité, ʻi he mālohi ʻo e Lakanga Fakataulaʻeiki Māʻoniʻoní,’ te ne maʻu ʻa e tuʻunga faka-ʻOtuá ʻi he maama ka hoko maí. Naʻe folofola ʻa e ʻOtuá kiate ia: ʻKo au ko e ʻEiki ko ho ʻOtuá, pea te u ʻiate koe ʻo aʻu ki he ngataʻanga ʻo e māmaní, pea mo hono kotoa ʻo e taʻengatá; he ko e moʻoni ʻoku ou fakamaʻu kiate koe ʻa ho hakeakiʻí, pea teuteu ha taloni moʻou ʻi he puleʻanga ʻo ʻeku Tamaí, fakataha mo ʻĒpalahame ko hoʻo tamaí.’ (T. & F. 132:49; tānaki atu e mataʻitohi fakahihifí.)

“ʻOku totonu ke mahino lelei ko e ngaahi tāpuaki māʻolunga ko ʻení ʻoku ʻikai ko e konga ia ʻo e mali fakasilesitialé. ‘ʻOku makatuʻunga ʻa e ngaahi tāpuaki ʻoku foaki ki he ngaahi hoa-malí fekauʻaki mo e mali fakasilesitialé ʻi he faivelenga maʻu pē ʻa e ongo meʻa malí.’ (Docrtines of Salvation, vol. 2, p. 46–47.)” (Mormon Doctrine, 2nd ed. [1966], 109–10).

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 131:6. “ʻOku ʻikai lava ke fakamoʻui ha tangata ʻi he taʻeʻiló.”

Naʻe fai ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻi he ʻaho 7 ʻo ʻEpeleli 1844, ha malanga ʻi he meʻafakaʻeiki ʻo hono kaungāmeʻa ko Tuʻi Fōletí. Naʻá ne akonaki ʻi he malangá, fekauʻaki mo e mahuʻinga ʻo e ʻiló:

ʻĪmisi
Palōfita ko Siosefa Sāmitá

“ʻOku fakamoʻui ʻe he ʻiló ha tangata; pea ʻi he maama ʻo e ngaahi laumālié he ʻikai lava ʻo hakeakiʻi ha tangata ka ʻi he ʻiló pē. Kapau he ʻikai tokanga ha tangata ki he ngaahi fekaú, kuo pau ke ne talangofua ki he taʻe kau ai ʻa e fakamoʻuí. Kapau ʻoku maʻu ʻe ha tangata ʻa e ʻiló, ʻe lava ʻo fakamoʻui ia” (“The King Follett Sermon,” Ensign, May 1971, 15).