Seminelí
Lēsoni 4: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 1


Lēsoni 4

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 1

Talateú

ʻI he aʻu ki Nōvema 1831, kuo maʻu ʻe Siosefa Sāmita ha ngaahi fakahā ne laka hake ʻi he 60 tupú. Neongo ia, ne ʻikai maʻu ʻe he tokolahi ʻo e kāingalotu ʻo e Siasí naʻe ʻikai ke nau maʻu ha ngaahi tatau ʻo e ngaahi fakahaá. Naʻe faiui ʻe he Palōfitá ha konifelenisi ʻi Hailame ʻi ʻOhaiō, ke nau aleaʻi hono pulusi kinautolu ʻe ui ko e Tohi ʻo e Ngaahi Fekaú. Naʻe faʻu ʻe ha kōmiti ʻo ha kaumātuʻá ha talamuʻaki fakaangaanga ki he tohí. Tuʻunga ʻi he taʻefiemālie ʻi he tohi fakaangaanga ko ʻení, ne kole ʻe kinautolu ne kau atu ki he konifelenisí ke kole ʻe Siosefa Sāmita ki he ʻEikí ha talateu. Hili e tautapa ki he ʻEikí ʻi he lotu, naʻe maʻu ʻe Siosefa ha talamuʻaki ha fakahā. Ne hoko e talamuʻaki ʻa e ʻEikí ki he Tohi ʻo e Ngaahi Fekaú ko e vahe 1 ʻo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 1:1-16

ʻOku fakatokanga ʻa e ʻEikí kau ki he ngaahi tautea ʻe hoko mai ki he kau angatuʻú ʻi he Hāʻele ʻAngauá

Te ke ala kamata e lēsoni ko ʻení ʻaki haʻo kole ki he kalasí ke nau fakalaulauloto ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi hoʻo lau leʻolahi ʻa kinautolú. Hili hono ʻoange ha taimi feʻunga, fakaafeʻi ha toko taha pe ua ʻo e kau akó ke vahevahe ʻenau talí.

  • Ko e fē nai ha taimi ne feinga ai ha taha ke maʻu hoʻo tokangá pea fakatokanga atu fekauʻaki mo ha meʻa? Naʻá ke tali fēfē ki ai?

  • Ko e hā ʻokú ke ongoʻi ki he feinga ʻa e taha ke fakatokanga atú? Ko e hā ʻokú ke ongoʻi pehē aí?

Fakaʻaliʻali hoʻo tatau ʻo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá, pea fakamatalaʻi ange ʻoku ʻi he tohí ni ha ngaahi fakatokanga, ngaahi fekau, mo e ngaahi fakahinohino mahuʻinga kuo ʻomi ʻe he ʻEikí, ʻa ia ʻoku mahuʻinga ki heʻetau fiefiá mo e fakamoʻuí. Talaange ki he kau akó ne fakahā mai ʻe he ʻEikí ʻa e vahe 1 ko ha talateu ki he ngaahi fakahā kehe ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá. ʻOku teuteuʻi ʻe he talamuʻakí ʻa e tokotaha laukonga ki he ngaahi meʻa ʻi ha tohi ʻaki hano fakamatalaʻi fakanounou ʻa e pōpoaki mo e ngaahi taumuʻa ʻo e tokotaha faʻu tohí. Ke tokoni ke mahino ki he kau akó ʻa e fakamatala fakahisitōlia ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 1, te ke lava ʻo fakafekauʻaki e niʻihi ʻo e fakamatala mei he talateú ki he lēsoni ko ʻení.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 1:1-3 . Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai pea talamai ʻa e ngaahi foʻi lea pe kupuʻi lea naʻe fakaʻaongaʻi ʻe he ʻEikí ke maʻu e tokanga ʻa kinautolu te nau lau ʻEne ngaahi leá. Fakaafeʻi ha niʻihi ʻo e kau akó ke vahevahe e meʻa ne nau ʻiló. (ʻI he tali ʻa e kau akó, mahalo te ke fie fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga e tokangá ke fakafanongo tokanga. ʻI he taimi ʻoku tau tokanga moʻoni ai ki he ʻEikí, te tau muimui ki Heʻene faleʻí mo tauhi ʻEne ngaahi fekaú.)

  • Ko hai naʻe folofola ki ai e ʻEikí ʻi he ngaahi veesi ko ʻení? (Naʻe folofola ʻa e ʻEikí ki he kakai kotoa pē ʻo e māmaní, kae ʻikai ko e kau mēmipa pē ʻo e Siasí.)

  • ʻOkú ke pehē ko e hā e ʻuhinga ʻo e kupuʻi lea “ʻe lea ʻaki ʻenau ngaahi hiá ʻi he tumutumu ʻo e ngaahi falé, pea ʻe fakahā ʻa ʻenau ngaahi ngāue fufuú”? (T&F 1:3).

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 1:4–7 , pea kole ki he kalasí ke nau talaatu ʻa e founga naʻe folofola ʻa e ʻEikí te Ne fakahoko ʻaki ʻEne fakatokangá ki he kakai kotoa pē.

  • Ko e hā e founga naʻe folofola ʻa e ʻEikí te Ne fakahoko ʻaki ʻEne fakatokangá ki he kakai kotoa pē? (ʻE lava ke fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ha ngaahi lea kehe, ka ʻoku totonu ke nau ʻiloʻi ʻa e tokāteline ko ʻení: ʻOku folofola ʻa e ʻEikí ʻEne ngaahi fakatokangá ki he kakai kotoa pē ʻo fakafou ʻi Heʻene kau ākonga kuo filí. Te ke lava ʻo fokotuʻu ange ke fakaʻilongaʻi ʻe he kau akó ʻa e tokāteline ko ʻení ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 1:4 pe tohi ia ʻi he tafaʻaki ʻo ʻenau folofolá.)

  • Ko hai ʻa e kau ākonga ʻoku folofola mai ai ʻa e ʻEikí pea pulusi ʻa ʻEne ngaahi fakatokangá?

Fakamatalaʻi nounou ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 1:8–10 ʻaki hano fakamatalaʻi ange naʻe fakahā ʻe he ʻEikí te Ne fakamāuʻi ʻa e kakai kotoa pē ʻo fakatatau ki heʻenau ngaahi ngāué mo e founga naʻa nau fai ki he niʻihi kehé. Kole ki ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 1:11–14 , pea fakaafeʻi e kalasí ke nau muimui ki ai pea feinga ke ʻiloʻi ha toe ngaahi fakatokanga.

  • Fakatatau ki he futinouti 12b, ko e hā e meʻa naʻe ʻuhinga ki ai e ʻEikí ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 1:12?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā e ʻuhinga ʻa e ʻEikí ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 1:14, ʻi Heʻene fakatokanga mai ʻe motuhi atu ʻa kinautolu ʻe ʻikai tokanga ki he kau palōfitá mo e kau ʻaposetoló? (ʻE fakamavaheʻi kinautolu mei he kau māʻoniʻoní pea mole mo e ngaahi tāpuaki ʻe lava ke maʻu ʻi he ngaahi ouau ʻo e ongoongoleleí mo e ngaahi fuakavá.)

Fakamatalaʻi ange ʻoku fie maʻu ʻa e ngaahi fakatokanga ko ʻení koeʻuhí ko e fai angahalá mo e hē mei he moʻoní ʻi he funga māmaní. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 1:15-16 . Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai pea fakatokangaʻi ʻa e ngaahi foʻi lea pe ngaahi kupuʻi lea ʻokú ne fakahaaʻi ʻa e fai angahalá pe hē mei he moʻoní. Kole ki ha niʻihi ʻo e kau akó ke nau vahevahe e meʻa ne nau ʻiló.

  • Ko e hā ha ngaahi founga ʻoku ʻaʻeva ai e kakai ʻi he kuongá ni “ʻi [honau] hala pē ʻoʻona, pea fakatatau ki he tatau ʻo [honau] ʻotuá”? (T&F 1:16).

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 1:17-33

Naʻe fakafoki mai ʻa e ongoongoleleí ʻia Siosefa Sāmita ke teuteuʻi ʻa māmani ki he fakatuʻutāmaki ʻo e ngaahi ʻaho fakaʻosí

Kole ki he kalasí ke nau lau fakavave pē ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 1:17 pea feinga ke ʻilo e foʻi lea ʻoku fakaʻaongaʻi ʻe he ʻEikí ki he faiangahalá, hē mei he moʻoní, mo e fakaʻauha ʻe hoko ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí. ʻI he taimi ʻoku ʻiloʻi ai ʻe he kau akó e foʻi lea fakatuʻutāmakí, fakamatalaʻi ange ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 1:17–33, ʻoku ʻomi ʻe he ʻEikí ha ngaahi founga ke tokoniʻi kitautolu ʻi he fakatuʻutāmaki ʻo e ngaahi ʻaho fakaʻosí. (Te ke lava ʻo fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga ʻe foʻi lea fakatuʻutāmaki ki he ngaahi meʻa fakatuʻutāmaki ʻe hoko ʻoku ō fakataha mo e mole, mamahi, mo e faingataʻaʻia lahi.)

Hiki tatau e saati ko ʻení ʻi he palakipoé, pe ʻoange ia ki he kau akó ʻi ha laʻipepa ke tufa:

Ko e hā e vetekiʻanga naʻe ʻomi ʻe he ʻEikí ki he fakatuʻutāmaki ʻe hoko ki he māmaní?

ʻE tokoni fēfē ʻa e foungá ni ke tau fehangahangai mo e fakatuʻutāmaki ʻo e ngaahi ʻaho fakaʻosí?

T&F 1:17

T&F 1:18-23

T&F 1:29

T&F 1:30

Te ke lava ʻo kole ki he kau akó ke nau fakakakato e sātí fakafoʻituitui pe mo hano hoa. Kole ki he kau akó ke nau lau ʻa e ngaahi veesi folofola ʻi he tafaʻaki toʻohema ʻo e sātí pea talamai ʻa e ngaahi founga kuo foaki ʻe he ʻEikí ke tokoniʻi kitautolu ʻi he fakatuʻutāmaki ʻo e ngaahi ʻaho fakaʻosí. Kole ange ke nau hiki ha ngaahi fakamatala pe tā ha fakatātā ʻo e meʻa ʻoku nau ʻiló ʻi he kōlomu ʻoku ʻi he lotomālie ʻo e saatí. Kole ange ke nau hiki ha ngaahi fakamatala nounou ʻi he ngaahi puha ʻi he tafaʻaki toʻomataʻú, ʻo e founga ʻoku tokoniʻi ai kitautolu ʻe he ngaahi founga takitaha ʻa e ʻEikí ʻi he fakatuʻutāmaki ʻo e ngaahi ʻaho fakaʻosí.

Hili ha taimi feʻunga, fakaafeʻi e kau akó ke nau vahevahe ʻa e meʻa kuo nau tohi ʻi he sātí. ʻOku totonu ke kau ʻi he kōlomu ʻi lotomālié ʻa e ngaahi meʻá ni: Naʻe uiuiʻi ʻe he ʻEikí ʻa Siosefa Sāmita pea fai kiate ia ha ngaahi fakahā mo ha ngaahi fekau (vakai, T&F 1:17); kuo fekauʻi ʻe he ʻEikí ʻa ʻEne kau tamaioʻeikí ke nau ʻalu atu ʻi he māmaní ke fakahā ʻa ʻEne ongoongoleleí mo fokotuʻu ʻa ʻEne fuakavá (vakai T&F 1:18–23); naʻe fakahā ʻe he ʻEikí ʻa e Tohi ʻa Molomoná (vakai, T&F 1:29); pea toe fakafoki mai e ʻEikí ʻa Hono Siasí ki he funga māmaní (vakai, T&F 1:30). ʻE mei kehekehe pē ʻa e ngaahi tali ʻi he kōlomu to‘omataʻú. Fakaafeʻi ha niʻihi ʻo e kau akó ke nau vahevahe e meʻa ne nau tohí.

Ke tokoniʻi e kau akó ke fakakaukau lahi ange ki he folofola ʻa e ʻEikí ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 1:30, te ke lava ʻo fokotuʻu ange ke nau fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi lea ʻi he veesi ko ʻení ʻokú ne fakahaaʻi ʻa e moʻoni ko ʻení: Ko e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní ʻa e siasi moʻoni mo moʻui pē ʻi he māmaní.

  • Makatuʻunga ʻi he meʻa naʻá ke ako ʻi he lēsoni kimuʻá kau ki he Hē Fakaʻaufuli Mei he Moʻoní, te ke fakamatalaʻi fēfē ki ha taha ʻa e ʻuhinga ʻoku hoko ai e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní ko e siasi moʻoni mo moʻui pē ʻi he māmaní?

  • Ko e hā ʻokú ne ʻai ʻa e siasí ke “moʻuí”?

Fakamatalaʻi ange ʻoku lava ke tataki ʻe he ʻEikí Hono Siasí ʻi he meʻafoaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní, ʻi he hokohoko maʻu fakahaá. Ko e maʻu fakahā hokohoko ko ʻení ko ha sīpinga ʻo e founga ʻoku moʻui ai ʻa e Siasí.

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai kiate koe ke ke ʻiloʻi ʻokú ke kau ki he Siasi moʻoni mo moʻui pē taha ʻi he māmaní?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā e ʻuhinga ʻa e ʻEikí ʻi Heʻene folofola naʻá Ne fiefia ʻi Hono Siasí “fakakātoa kae ʻikai ki he tangata fakafoʻituituí”? (T&F 1:30). (Neongo ʻoku moʻoni ʻa e Siasí, pea fakahōifua fakakātoa ki he ʻEikí, ʻoku ʻi ai ha niʻihi ʻo e kau memipa ʻo e Siasí ʻoku ʻikai ke nau moʻui ʻi ha founga ʻoku fakahōifua kiate Ia.)

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fekumi ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 1:31–33 pea ʻiloʻi ʻa e folofola ʻa e ʻEikí fekauʻaki mo e angahalá mo e fakatomalá.

  • ʻOku fēfē ʻa e vakai ʻa e ʻEikí ki he angahalá? ʻE lava fēfē ke fakamolemoleʻi kitautolu?

  • Fakatatau ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 1:33, ko e hā ʻoku hoko kiate kinautolu ʻoku ʻikai ke fakatomalá?

  • ʻOku ʻuhinga ki he hā ke ʻave ʻa e “māmá”?

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 1:34-39

ʻOku fakahinohinoʻi kitautolu ʻe he ʻEikí ke tau fakatotolo ʻi he ngaahi fakahā mo e ngaahi fekau ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá

Fakamatalaʻi nounou ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 1:34–36 ʻaki hono fakamatalaʻi naʻe toe fakahā ʻe he ʻEikí ʻa ʻEne fakaʻamu ke fakatokanga ki he kakai kotoa pē ke teuteu ki Heʻene hāʻele ʻAngaua Maí. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻo lahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 1:37–39 Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai pea kumi e ngaahi moʻoni naʻe fakamamafaʻi ʻe he ʻEikí ʻi he fakaʻosinga ʻo ʻEne talamuʻaki ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá.

  • Ko e hā e ngaahi moʻoni naʻe fakamamafaʻi ʻe he ʻEikí ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 1:37–39? (ʻI hono vahevahe ʻe he kau akó e ngaahi moʻoni kuo nau ʻiló, fakapapauʻi ʻoku mahino ʻa e meʻá ni: ʻOku totonu ke tau fekumi ʻi he ngaahi fekau kuo foaki mai ʻe he ʻEikí. ʻE fakahoko kotoa e ngaahi folofola ʻa e ʻEikí. ʻOku moʻoni e ngaahi folofola ʻa e ʻEikí ʻo tatau ai pē pe ʻoku meiate Ia pe mei Heʻene kau tamaioʻeikí.)

  • Makatuʻunga ʻi he meʻa kuó ke ako he ʻahó ni, ʻe tāpuekina fēfē koe kapau te ke fekumi ʻi he ngaahi fekau mo e ngaahi fakahā kuo ʻomi ʻe he ʻEikí ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá?

Fakaafeʻi ha niʻihi ʻo e kau akó ke vahevahe ʻa e founga kuo faitāpuekina ai ʻenau moʻuí ʻe he fekumi ʻi he folofolá. Mahalo te ke loto ke fakaafeʻi e kau akó ke nau hiki ʻi heʻenau pepa ki he kalasí pe tohinoa ako folofolá ha taumuʻa ke ako fakaʻaho e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava lolotonga e taʻu fakaakó. Kole ange ke nau fakakaukau ki ha taimi, feituʻu, pea mo e fuoloa te nau ako ai ʻi he ʻaho takitaha. Talaange kiate kinautolu te ke toutou vakaiʻi ia ke tokoni ke nau lavameʻa ʻi heʻenau ako fakaʻahó.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 1:1. “Tokanga ki he ngaahi lea ʻa e kau palōfitá”

Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā Lāsolo M. Pālati:

ʻĪmisi
Elder M. Russell Ballard

“ ʻE kāinga, ʻoku ʻikai ko ha meʻa siʻi ke ʻi ai ha palōfita ʻa e ʻOtuá ʻi hotau lotolotongá. ʻOku maʻongoʻonga mo fakaofo ʻa e ngaahi tāpuaki ʻoku tau maʻu ʻi heʻetau fakafanongo ki he folofola ʻa e ʻEikí ʻoku fakafou mai ʻiate ia kiate kitautolu. ʻI he taimi tatau pē, ʻoku fakakoloaʻi foki kitautolu ʻaki ha fatongia ʻi hono ʻiloʻi ko ia [ko e Palesiteni ʻo e Siasí] ko e palōfita ia ʻa e ʻOtuá. ʻI he taimi ʻoku tau fanongo ki he faleʻi ʻa e ʻEikí ʻoku fakafou mai ʻi he ngaahi lea ʻa e Palesiteni ʻo e Siasí, ʻoku totonu ke tau tali lelei mo vave. Kuo fakahaaʻi ʻe he hisitōliá ʻoku ʻi ai e malu, nonga, tuʻumālie, mo fiefia ʻi he tali ki he faleʻi fakaepalōfitá ʻo hangē ko Nīfaí ʻo e kuonga muʻá: ‘Te u ʻalu ʻo fai ʻa e ngaahi meʻa kuo fekau ʻe he ʻEikí’ (1 Nīfai 3:7)” (“His Word Ye Shall Receive,” Ensign, May 2001, 65).