Seminelí
Lēsoni 52: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:16–59


Lēsoni 52

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:16–59

Talateú

ʻOku kikite ʻa e Tohi Tapú mo e Tohi ʻa Molomoná ki he ngaahi tuʻunga mo e ngaahi meʻa ʻe hoko kimuʻa he Hāʻele ʻAngaua Mai ʻa Sīsū Kalaisí. Hili ha taimi nounou e hiki ʻa e Siasí mei Niu ʻIoke ki ʻOhaioó, naʻe maʻu ʻe Siosefa Sāmita ʻa e fakahā ne lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45. ʻI he konga ʻo e fakahā ʻoku akoʻi ʻi he lēsoni ko ʻení, naʻe ʻomi ʻe he Fakamoʻuí ha ngaahi fakaikiiki fekauʻaki mo e taimi kimuʻa ʻi Heʻene Hāʻele ʻAngaua Maí. Naʻá Ne toe fakamatalaʻi lahi ange e ngaahi moʻoni kuó Ne akoʻi ki Heʻene kau ākongá ʻi he Moʻunga ʻŌlivé (vakai, Mātiu 24).

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:16–46

ʻOku fakahā ʻe he Fakamoʻuí ʻa e ngaahi fakaʻilonga ko ia ʻe hoko kimuʻa ʻi Heʻene Hāʻele ʻAngaua Maí

Kamata e lēsoní ʻaki hono fai ange e fehuʻi ko ʻení:

  • Te ke lava fēfē ʻo tala e taimi ʻoku ʻamanaki ke ʻuha aí?

Fakamatalaʻi ange ʻoku hangē ko e ʻi ai ʻa e ngaahi fakaʻilonga ke tokoni ke tau ʻiloʻi e taimi ʻe ʻuha aí, ʻoku ʻi ai foki ʻa e ngaahi fakahinohino, pe ngaahi fakaʻilonga, ke tokoni ke tau ʻiloʻi e taimi ʻe hoko ai e Hāʻele ʻAngaua Mai ʻa Sīsū Kalaisí.

Hiki ʻa e meʻá ni ʻi he palakipoé: Ko e Ngaahi Fakaʻilonga ʻo e Hāʻele ʻAngaua Maí.

Fakamatalaʻi ange naʻe fakamatalaʻi ʻe he ʻEikí ʻi he fakahā ne lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45, ha niʻihi ʻo e ngaahi fakaʻilonga ko ia ʻe fakatokanga mai ki he ofi ʻo ʻEne Hāʻele ʻAngaua Maí.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:16–17, ʻo kumi ʻa e meʻa naʻe fehuʻi ʻe he kau ākonga ʻa e ʻEikí kiate Ia ʻo kau ki he meʻa naʻá Ne pehē te Ne fakahā kiate kinautolú.

  • Ko e hā naʻe kole ʻe he kau ākongá ki he ʻEikí ke akoʻi kiate kinautolú?

  • Ko e hā naʻe pehē ʻe he ʻEikí te Ne fakahā ki Heʻene kau ākongá? (ʻA e founga ʻe hoko mai ai e ʻaho ʻo e huhuʻí mo hono toe fakafoki mai ʻa ʻIsileli naʻe fakamoveteveteʻí.)

Ke tokoni ke ʻiloʻi ʻe he kau akó ʻa e ngaahi fakaʻilonga naʻe folofola ʻa e Fakamoʻuí ʻe hoko kimuʻa ʻi Heʻene Hāʻele ʻAngaua Maí, tohiʻi ʻa e ngaahi fakamoʻoni fakafolofola ko ʻení he palakipoé:

T&F 45:18–24

T&F 45:25–27

T&F 45:28–31, 33

T&F 45: 40–43

Vahevahe ʻa e kau akó ke nau tauhoa, pea vahe ki he hoa takitaha ha taha ʻo e ngaahi potufolofola ʻi he palakipoé. Kole ange ke nau lau fakataha ʻa e ngaahi veesi ko ʻení, ʻo kumi ʻa e ngaahi fakaʻilonga naʻe hā ʻi he ngaahi veesi ko iá. Kimuʻa pea nau kamatá, mahalo te ke fie fakamahinoʻi ange kuo ʻosi hoko ha niʻihi ʻo e ngaahi fakaʻilongá.

Hili ha taimi feʻunga, kole ki he hoa takitaha ke nau lipooti ʻa e meʻa ne nau maʻú ki he kalasí. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke hiki ʻenau talí ʻi lalo he ʻuluʻi tohi “Ko e Ngaahi Fakaʻilonga ʻo e Hāʻele ʻAngaua Maí” ʻi he palakipoé. Fakaʻaongaʻi e fakamatala ʻi he ongo palakalafi ʻe ua hono hokó ke tokoni ke mahino ki he kau akó ʻa e ngaahi kikité, ʻo ka fie maʻu.

ʻOku tau lau ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:18–24, ʻo kau ki he ngaahi kikite kuo ʻosi hokó. Naʻe hoko ʻa e ngaahi meʻa naʻe kikiteʻi ʻi he ngaahi veesi ko ʻení hili pē ha taimi nounou mei he pekia mo e Toetuʻu ʻa e Fakamoʻuí. Fakatokangaʻi ange ʻoku ʻuhinga ʻa e veesi 20 ki he temipale naʻe langa ʻe Hēlota ko e Lahí ʻi Selusalemá. Naʻe fakaʻauha ia ʻe he kau Lomá ʻi he A.D. 70.

ʻOku tau lau ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:25–46, ʻo kau ki he ngaahi kikite ʻe fakahoko ʻi he kuonga fakakosipeli ko ʻení, kimuʻa ʻi he Hāʻele ʻAngaua Mai ʻa e Fakamoʻuí. ʻI he potufolofola ko ʻení, ʻoku ʻuhinga ʻa e kupuʻi lea ko e “ngaahi kuonga ʻo e kau Senitailé” (T&F 45:25, 28, 30) ki hono fuofua malangaʻi ʻo e ongoongoleleí ki he kau Senitailé ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní. Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā Pulusi R. Makongikī ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ko Siosefa Sāmitá “naʻe ʻo e kau Senitailé, ko hono ʻuhingá he naʻá ne hoko ko ha tangataʻi fonua ʻo ha Puleʻanga ʻo e kau Senitailé pea naʻe ʻikai ko ha Siu ia. … Ko e moʻoni, kuo ʻomi ʻa e ongoongoleleí ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí ʻi he ngaahi kuonga ʻo e kau Senitailépea, ko e konga lahi tahá, he ʻikai aʻu ki he kau Siú kae ʻoua kuo hoko mai ʻa e ngaahi kuonga ʻo e kau Senitailé (T. & F. 45:28–30.)” (Mormon Doctrine, 2nd ed. [1966], 311).

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:34 . Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo kumi pe ko e hā naʻe ongoʻi ʻe he kau ākonga ʻi he taimi ʻo Sīsū Kalaisí ʻi Heʻene fakahā ange kiate kinautolu ʻa e ngaahi fakaʻilonga ʻo ʻEne Hāʻele ʻAngaua Maí.

  • Ko e hā ʻokú ke ongoʻi ʻi hoʻo fakakaukau ki he ngaahi fakaʻilonga ʻo e Hāʻele ʻAngaua Maí?

Fakamatalaʻi ange ʻe lava ke tokoni ʻa e ako kau ki he ngaahi fakaʻilonga ʻo e Hāʻele ʻAngaua Maí ke ʻoua naʻa tau nofo fakamahamahalo, ilifia pe hohaʻa. Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:35–38 ke ʻilo e ʻuhinga naʻe ʻomi ai ʻe he ʻEikí ʻa e ngaahi fakaʻilonga ko ʻení. (Kimuʻa pea lau e kau akó, mahalo te ke fie fakamatalaʻi ange ko e ʻakau ko e fikí ʻi ʻIsileli, ʻa e ʻakau fakamuimuitaha ke failau ʻi he faʻahitaʻu failaú pea ʻi he konga kimui ʻo e faʻahitaʻú.)

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke lava ʻo ʻiloʻi e taimi “ʻoku ofi [ai] ʻa e houá,” pe ʻoku tuʻunuku mai ʻa e Hāʻele ʻAngaua Maí?

Hiki he palakipoé ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:32, 39. Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau lau ʻa e ngaahi veesi ko ʻení mo honau hoá pea feinga ke ʻiloʻi ʻe fai ʻe he kau muimui ʻo Sīsū Kalaisí ke mateuteu ai ki Heʻene hāʻele maí.

  • Ko e hā te tau lava ʻo fai ke mateuteu ai ki he hāʻele mai ʻa e ʻEikí?

Hiki ʻa e lea taʻe kakato ko ʻení ʻi he palakipoé: Kapau te tau tuʻu ʻi he ngaahi potu toputapú pea tokanga ki he ngaahi fakaʻilongá, te tau …

  • Makatuʻunga ʻi he meʻa kuo tau akó, te ke fakakakato fēfē ʻa e lea ko ʻení? (Ko e founga ʻeni ʻe taha ʻe ala fakakakato ʻaki ʻe he kau akó ʻa e tefitoʻi moʻoní: Kapau te tau tuʻu ʻi he ngaahi potu toputapú pea tokanga ki he ngaahi fakaʻilongá, te tau mateuteu ki he Hāʻele ʻAngaua Mai ʻa e ʻEikí. Fakaʻosi hono tohi e tefitoʻi moʻoní ʻi he palakipoé.)

  • ʻOkú ke pehē ʻe lava fēfē ha muimui ʻo Sīsū Kalaisi ke “tuʻu ʻi he ngaahi potu toputapú”? Ko e fē ʻa e ngaahi feituʻu ʻe niʻihi ʻi hoʻo moʻuí ʻokú ke lau ko e “ngaahi potu toputapú”?

Ke tokoni ke fakalahi e mahino ʻa e kau akó ki hono ʻuhinga ke tuʻu ʻi he ngaahi potu toputapú, fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e lea ko ʻení. Poupouʻi e kalasí ke nau fakafanongo ki he ʻuhinga ke tuʻu ʻi he ngaahi potu toputapú:

“ʻOku ʻuhinga lahi ange ʻa e ʻngaahi potu toputapú’ ki he founga ʻo e moʻui ʻa ha taha ʻi he feituʻu ʻoku nofo aí. Kapau te tau moʻui taau ke maʻu e takaua ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní ʻoku tau tuʻu leva ʻi ha potu toputapu. … Ko e potu toputapú ko ha faʻahinga feituʻu pē ʻoku fiefia ai ha taha ʻi he Laumālie ʻo e ʻOtuá” (Doctrine and Covenants Student Manual, 2nd ed. [Church Educational System manual, 2001], 196).

  • Ko e hā e founga te tau lava ai ʻo tuʻu ʻi he ngaahi potu toputapú lolotonga ʻoku ʻākilotoa kitautolu ʻe he fai angahala ʻo e māmaní?

Fakakaukau ke fakaʻaliʻali e fakatātā Ko e Hāʻele ʻAngauá (Tohi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí[2009], fika 66; vakai foki, LDS.org). Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:44–46 ʻaki hano fakamatalaʻi ange ʻe mamata ʻa kinautolu ʻoku nau mateuteu ki he hāʻele mai ʻa e Fakamoʻuí ki Heʻene hāʻele mai ʻi he nāunau. ʻE toetuʻu ʻa e kau māʻoniʻoni ʻa ia kuo pekia kimuʻa ʻi Heʻene hāʻele maí pea tuʻu hake ke fakafetaulaki kiate Ia. ʻE toe ʻohake foki ʻa e Kāingalotu faivelenga ʻoku nau moʻui ʻi he māmaní ke fakafetaulaki kiate Ia (vakai, T&F 88:96–98).

ʻĪmisi
The Second Coming

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:47–59

ʻOku fakahā ʻe he Fakamoʻuí ʻa e ngaahi fakaʻilonga mo e ngaahi meʻa fakaofo ʻe hoko ʻi Heʻene Hāʻele ʻAngaua Maí

Fakaʻaliʻali pe fakaafeʻi e kau akó ke nau ʻalu ki he Mape Fika 1 (“Mape ʻo e Fonua Tapú”) ʻi he konga ki he Ngaahi Mape ʻo e Tohi Tapú ʻi heʻenau folofolá. Fakamahinoʻi ange ʻa e tuʻuʻanga ʻo e Moʻunga ʻŌlivé ofi ki Selusalemá, pea fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:48 ki he feituʻu mahuʻinga ko ʻeni ʻi ʻIsilelí. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:48. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo kumi e meʻa ʻe hoko ki he moʻunga ko ʻení pea mo e māmaní ʻi he toe hāʻele mai ʻa e Fakamoʻuí.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:49–50. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai pea fekumi ki ha toe meʻa kehe ʻe hoko ʻi he Hāʻele ʻAngauá.

  • Ko e hā ʻe hoko ki he ngaahi puleʻanga ʻo e māmaní ʻi he Hāʻele ʻAngauá?

  • ʻOkú ke pehē ko hai ʻoku ʻuhinga ki ai ʻa e “ko kinautolu naʻe katá”?

Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:51–53, ʻo kumi e founga ʻe tali ʻaki ʻe he kau Siú ʻa e ʻEikí ʻi Heʻene hāʻele mai ki he Moʻunga ʻŌlivé.

  • Ko e hā ʻe tangi ai e kau Siú ʻi he foki mai ʻa e ʻEikí?

Ke tokoni ke mahino ki he kau akó ʻa e ngaahi founga kehe ke teuteu ai ki he Hāʻele ʻAngaua Mai ʻa e ʻEikí, fakaʻaliʻali e fakatātā ʻo e Ko e Talanoa Fakatātā ʻo e Kau Taupoʻou ʻe Toko Hongofulú (Tohi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí [2009], fika 53; vakai foki, LDS.org). Kole ki he kau akó pe ʻoku ʻi ai ha taha ʻiate kinautolu te ne lava ʻo fakamatalaʻi ʻa e talanoa fakatātā ʻo e kau tāupoʻou ʻe toko hongofulú. Kapau ʻe fie maʻu, fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e talanoa fakatātaá mei he Mātiu 25:1–13.

ʻĪmisi
Parable of the Ten Virgins
  • Ko e hā ha ngaahi founga naʻe poto ai e kau tāupoʻou ʻe toko nimá?

  • Ko e hā e fekauʻaki ʻa e talanoa fakatātā ko ʻení mo e Hāʻele ʻAngaua Mai ʻa e Fakamoʻuí?

Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:56–57, ʻo kumi e founga ʻe fakahoko ai e talanoa fakatātā ʻo e kau tāupoʻou ʻe toko hongofulú.

  • ʻE fakahoko fēfē ʻa e talanoa fakatātā ko ʻení ʻi he Hāʻele ʻAngaua Maí?

Ke tokoni ke mahino lahi ange ki he kau akó e talanoa fakatātā ʻo e kau tāupoʻou ʻe toko hongofulú, fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā Tāleni H. ʻOakesi ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá. Kole ki he kalasí ke nau fakafanongo ki he meʻa ʻoku fakafofongaʻi ʻe he kau tāupoʻou ʻe toko hongofulú:

ʻĪmisi
ʻEletā Dallin H. Oaks

“ʻOku fakailifia a e pōpoaki ʻo e talafakatātaá ni. ʻOku mahino hono fakafofongaʻi ʻe he kau tāupoʻou ʻe toko hongofulú ʻa e kāingalotu ʻo e Siasi ʻo Kalaisí, he naʻe fakaafeʻi ʻa e taha kotoa ki he kātoangá pea naʻe ʻilo ʻe he taha kotoa ʻa e meʻa naʻe fie maʻu ke hū mo ia he taimi ʻe hoko mai ai ʻa e tangata taʻané. Ka ko e konga pē naʻe mateuteu ʻi heʻene haʻú” (“Preparation for the Second Coming,” Ensign pe Liahona, Mē 2004, 8).

  • Fakatatau ki he veesi 57, ko e hā kuo pau ke tau fai kae lava ke mateuteu ai ki he hāʻele mai ʻa e ʻEikí? (ʻOku totonu ke ʻiloʻi ʻe he kau akó ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Kapau ʻoku tau maʻu ʻa e moʻoní pea maʻu ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ke hoko ko hotau fakahinohino, te tau kātakiʻi ʻa e Hāʻele ʻAngaua Mai ʻa e Fakamoʻuí. Hiki ʻa e tefitoʻi moʻoní ʻi he palakipoé.)

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki he tefitoʻi moʻoni ʻi he palakipoé pea fakalaulauloto ki he ngaahi taimi ne nau tali ai ʻa e moʻoní pe muimui ki he Laumālie Māʻoniʻoní. Fakaafeʻi ha niʻihi toko siʻi ke vahevahe ʻenau ngaahi aʻusiá.

  • ʻOkú ke pehē ʻe tokoniʻi fēfē koe ʻe hoʻo ngaahi aʻusia ʻi hono maʻu ʻo e moʻoní mo e muimui ki he Laumālie Māʻoniʻoní ke ke mateuteu ke feʻiloaki mo e ʻEikí ʻi Heʻene Hāʻele ʻAngaua Maí?

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni kuo hiki he palakipoé ke nau fokotuʻu ha taumuʻa ʻe tokoni ke nau mateuteu ai ki he hāʻele mai ʻa e Fakamoʻuí.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:55, 58–59 ke ʻiloʻi ha ngaahi tāpuaki kehe ʻe hoko mai kiate kinautolu ʻoku nau mateuteu mo kātakiʻi ʻa e ʻaho ʻo e Hāʻele ʻAngaua Maí. Kole kiate kinautolu ke lipooti e meʻa ʻoku nau maʻú.

Fakamatalaʻi ange naʻe fakamamafaʻi ʻe Palesiteni Poiti K. Peeka ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e mahuʻinga ʻo hono maʻu ʻo e Laumālié ʻi he taimi faingataʻá. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e lea ko ʻení, pea fakaafeʻi e kalasí ke nau fakafanongo ki he meʻa ne pehē ʻe Palesiteni Peeka te tau lava ʻo ongoʻi fekauʻaki mo e moʻui ʻi he taimi kimuʻa ʻa e Hāʻele ʻAngaua Maí:

ʻĪmisi
President Boyd K. Packer

“ʻOku tau moʻui ʻi ha kuonga faingataʻa-faingataʻa ʻaupito. ʻOku tau fakaʻānaua, pea tau lotua, ha ngaahi ʻaho lelei ange. Ka he ʻikai ke hoko ia. ʻOku fakahā mai ia ʻe he ngaahi kikité kiate kitautolu. He ʻikai fakaʻatā kitautolu, ko ha kakai, fāmili, pe ko ha niʻihi fakafoʻituitui mei he ngaahi faingataʻa ʻe hoko maí. …

“ʻOku ʻikai fie maʻu ke tau nofo ʻo manavahē ki he kahaʻú. ʻOku tau maʻu ʻa e ʻuhinga kotoa pē ke fiefia ai pea siʻisiʻi ʻa e ʻuhinga ke manavaheé. Kapau te tau muimui ki he ngaahi ueʻi ʻa e Laumālié, te tau malu, tatau ai pē pe ko e hā ʻoku tokateu mai ʻi he kahaʻú. ʻE fakahā mai kiate kitautolu ʻa e meʻa ke faí” (“The Cloven Tongues of Fire, ” Ensign, May 2000, 8).

Kole ki he kau akó ke nau vahevahe ha meʻa ne nau ako kau ki he Hāʻele ʻAngaua Maí mei he lēsoni ko ʻení. Te ke fie vahevahe foki ʻa e meʻa ʻokú ke ongoʻí.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45. Fakamatala fekauʻaki mo e Hāʻele ʻAngaua Maí

Naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻEletā M. Lāsolo Pālati ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ha vakai fakalūkufua ki he ngaahi meʻa ʻe hoko ʻi he Hāʻele ʻAngaua Maí ʻi ha fakamatala ʻoku ui ko e “When Shall These Things Be?” Naʻe hā ʻa e fakamatalá ʻi he Ensign ʻo Tīsema 1996. ʻOku maʻu ia ʻi he LDS.org.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:25–28. “[Ko e] ngaahi kuonga ʻo e kau Senitailé”

Naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻEletā Pulusi R. Makongikī ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē:

ʻĪmisi
Elder Bruce R. McConkie

“Ko e ngaahi kuonga ʻo e kau Senitailé ko e taimi ko ia pe kuonga, ʻa e vahaʻataimi ko ia, ʻoku ʻave ai ʻa e ongoongleleí ki he kau Senitailé ʻi ha tuʻunga māʻolunga angé. Naʻe ʻuluaki foaki ʻa e ongoongoleleí ʻi he kuonga ʻo Sīsuú ki hono kāinga Siú; ʻo toki malangaʻi pē kimui ange ai ki he kau Senitailé. ʻI hotau kuongá ni kuo ʻosi fakafoki mai ia ki he kau Senitailé, ʻo ʻuhinga ki he kakai ʻoku ʻikai ko e kau Siú—ko e kakai ʻa ia ʻoku ʻo e fale ʻo ʻIsilelí. ʻOku akoʻi ia he taimí ni ʻi ha tuʻunga māʻolunga ange ki he kau Senitailé pe ko e kakai ʻoku ʻikai ko e kau Siú, he ʻoku hangē ko ia ne lea ʻaki ʻe Paulá, ‘kuo fakakui ʻa e niʻihi ʻo ʻIsilelí, kae ʻoua ke hokosia hono fakakātoa mai ʻo e kakai Senitailé.’ (Loma 11:25.)

“ʻOku tomuʻa fakahā mai ʻe he fakafoki mai ʻo e ongoongoleleí ʻa e fakaʻosinga ʻo e kuonga ʻo e kau Senitailé mo e kamata ʻo e kuonga ʻo e kau Siú. ʻOku pehē ʻe heʻetau ngaahi fakahaá hili hono fakamoveveteʻi ʻa e hako ʻo e kau Siu ʻo Selusalemá ʻi he ngaahi puleʻanga kotoa pē, ʻe ʻi ai ha meʻa ʻa ia kuo fuoloa ʻene hokó, ‘ʻe toe tānaki mai ʻa kinautolu.’ Ka neongo ia, kuo pau ke nau nofo ʻi honau tuʻunga ne fakamoveteveteʻi ʻakí ‘kae ʻoua ke kakato ʻa e ngaahi kuonga ʻo e kau Senitailé. … Pea ʻo ka hoko mai ʻa e ngaahi kuonga ʻo e kau Senitailé, ʻe ulo atu ha maama ʻiate kinautolu ʻoku nofo ʻi he fakapoʻulí, pea ko e kakato ia ʻo ʻeku ongoongoleleí. Ka ʻoku ʻikai te nau [ʻuhinga ki he kau Siu kuo fakamoveteveté] tali ia; he ʻoku ʻikai te nau ʻiloʻi ʻa e māmá, pea nau fakatafoki honau lotó meiate au koeʻuhi ko e ngaahi akonaki ʻa e tangatá. Pea ʻe kakato ʻi he toʻu tangata ko iá ʻa e ngaahi kuonga ʻo e kau Senitailé. (T&F 45:24–29.) ʻOku ʻiloa e kamata ke tui he taimí ni ha kau Siu ʻe niʻihi, ki he ongoongolelei kuo fakafoki maí pea toe foki ki honau Mīsaia moʻoní. ʻE vavé ni pē ʻa e kakato e ngaahi kuonga ʻo e kau Senitailé, pea toe kamata ke hoko mai ʻa e kuonga ʻo e kau Siú” (The Mortal Messiah: From Bethlehem to Calvary, 4 vols. [1979–81], 1:97).

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:35–38. “ʻOku ofi ʻa e houá”

Naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻEletā Niila A. Mekisuele ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻe lava ke hoko vave ʻa e ngaahi meʻa ʻe hoko kimuʻa ʻi he Hāʻele ʻAngaua Maí:

ʻĪmisi
ʻEletā Neal A. Maxwell

“Ko e hā hono lahi e taimi kimuʻa e Hāʻele ʻAngaua Maí? Koeʻuhí ʻoku ʻikai ʻilo ʻe he kau ʻāngeló, ko ha niʻihi fakafoʻituitui ʻoku lahi ʻenau ʻiló, ʻa e ʻahó pe ko e houá (fēfē ʻa e taʻú?), ʻoku ʻikai ha taha ʻiate kitautolu te ne ʻilo. Ka neongo ia, ʻoku ʻikai ke tau ʻilo ʻa e taimi paú, te tau kei lava ʻo vakai ki he ngaahi lau ʻo e fikí mo e ngaahi fakaʻilonga ʻo e ngaahi kuongá ne kikiteʻí. ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, ʻoku mahino ʻoku lahi fau e meʻa ʻoku teʻeki ke hokó: ʻuluakí, kuo pau ke malangaʻi ʻa e ongoongoleleí ki he puleʻanga kotoa pē ko ha fakamoʻoni (vakai, Mātiu 24:14). Ka ʻi he tafaʻaki ʻe tahá, ʻe lava ke hoko ʻa e ngaahi meʻa lahi ʻi ha kiʻi vahaʻataimi nounou pē (hangē ko ʻení, ko hono fakaava ʻo e ngaahi matapā ki he ngaahi puleʻanga ʻa ia ʻoku tāpuni he taimi ní)” (That Ye May Believe [1992], 7).