Seminelí
Lēsoni 84: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 81


Lēsoni 84

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 81

Talateú

ʻI he ʻaho 8 ʻo Māʻasi 1832, ne ui ai ʻe he ʻEikí ʻa Sese Kause mo Sitenei Likitoni ke hoko ko ha ongo tokoni kia Siosefa Sāmita. Hili ha uike ʻe taha mei ai, ʻi he ʻaho 15 ʻo Māʻasi 1832, naʻe tuku mai ʻe he ʻEikí e fakahā ʻoku lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 81. Naʻá Ne fakamatalaʻi ʻi he fakahaá ni, ʻa e fatongia ʻo e ongo tokoni ki he Palesiteni ʻo e Siasí pea fakamatalaʻi e ngaahi tāpuaki kiate kinautolu ʻoku faivelenga ʻi heʻenau ngāue fakafaifekaú. Ne ʻikai ke faivelenga ai pē ʻa Sese Kause, pea naʻe ui ʻe he ʻEikí ʻa Feletiliki G. Uiliamisi, ʻa ia ʻoku hā he taimí ni hono hingoá ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 81, ke fetongi e tuʻunga ʻo Misa Kause ʻi he kau Palesitenisií. ʻI he taimi ʻo e fakahā ko ʻení, naʻe ui ʻa e Palesiteni ʻo e Siasí mo hono ongo tokoní ko e Kau Palesitenisī ʻo e Lakanga Fakataulaʻeiki Māʻolungá. Ne kamata ʻi he 1834, ne ui ʻi he ngaahi fakahaá ʻa e Palesitení mo hono ongo tokoní ko e Kau Palesitenisī ʻUluakí (vakai, T&F 102:26–28).

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 81:1–7

ʻOku fakamatalaʻi ʻe he ʻEikí ʻa e fatongia ʻo e ongo tokoni ʻi he Kau Palesitenisī ʻUluakí

Kimuʻa e kalasí, hiki e ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi he palakipoé:

Ko e hā ʻoku ʻomi ai ʻe he ʻEikí ha ngaahi uiuiʻi kiate kitautolu ʻi Hono Siasí?

Ko e hā ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo hono fakahoko faivelenga ha uiuiʻí?

ʻE fēfē kapau ʻoku fili ha taha ke ʻoua te ne fakahoko faivelenga ʻa hono uiuiʻí?

Kamata e kalasí ʻaki hono fakaafeʻi e kau akó ke tali e ngaahi fehuʻi ʻi he palakipoé. Mahalo te ke fie fakamatalaʻi ange ko e konga ʻo e fealēleaʻakí, neongo ʻe lava ke maʻu ʻe ha taki ʻo e Siasí ʻa e ueʻi fakalaumālie ke ui ha mēmipa ʻo e Siasí ki ha lakanga pau, ka ko e meʻa pē ia ʻa e fakafoʻituitui ʻokú ne maʻu ʻa e uí ke ne tali faivelenga ki ai.

Kole ki ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e talateu ki he vahé ʻo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 81. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo fekumi ki ha sīpinga ʻo ha taha ʻa ia naʻe ui ʻe he ʻEikí ka naʻe ʻikai ke faivelenga ki hono uiuiʻí.

  • Ko hai naʻe ʻuluaki ui ʻe he ʻEikí ke hoko ko ha tokoni kia Siosefa Sāmita ʻi he Kau Palesitenisī ʻo e Lakanga Fakataulaʻeiki Māʻolungá?

  • Ko e hā naʻe mole ai meia Sese Kause hono uiuiʻí?

Fakamatalaʻi ange naʻe ui ʻa Sese Kause ke hoko ko ha tokoni ʻi he Kau Palesitenisī ʻo e Lakanga Fakataulaʻeiki Māʻolungá ʻi Māʻasi 1832. ʻI he ʻaho 1 ʻo ʻAokosi 1832, naʻá ne kamata ngāue fakafaifekau mo Sēpeti Kolotilini. Lolotonga e ngāue fakafaifekaú ni, ne ʻaʻahi ʻa Misa Kause ki hono uaifí pea feinga ke fakalotoʻi ia ki he moʻoní, ka naʻá ne fakafisi ke kau ki he Siasí. Hili ha taimi nounou mei ai, naʻe fuʻu puke lahi ʻa Misa Kolotilini pea foki ki Ketilani. Meʻapango, naʻe ʻikai fakakakato ʻe Misa Kause ʻene ngāue fakafaifekaú pea ʻikai ke ne nofo faivelenga ʻi he Siasí.

  • Fakatatau ki he talateu ʻo e vahé, ko hai naʻe ui ʻe he ʻEikí ke ne fetongi ʻa Sese Kausé?

Mahalo te ke fie fokotuʻu ange ke fakaʻilongaʻi ʻe he kau akó e kupuʻi lea ko ʻení ʻi he talateu ʻo e vahé: “ʻOku totonu ke lau ʻa e fakahā … ko ha sitepu ia ki hono fokotuʻu ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí.” Fakamatalaʻi ange he ʻikai ui ʻa e Palesiteni ʻo e Siasí mo hono ongo tokoní (ʻa e Kau Palesitenisī ʻo e Lakanga Fakataulaʻeiki Māʻolungá) “ko e Kau Palesitenisī ʻUluakí” kae ʻoua kuo aʻu ki he 1834 (vakai, T&F 102:26–28). Naʻe ʻikai fakahā fakaʻangataha ʻe he ʻEikí e fokotuʻu kakato ʻo Hono Siasí ki he Palōfitá. Naʻá Ne fakahā ʻa e ngaahi konga kehekehe ʻo e fokotuʻú ʻi hono fie maʻú pea ʻi he mateuteu ʻa e Kāingalotú ke tali ʻa kinautolú.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 81:1–2. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo fekumi ki he meʻa naʻe akoʻi ʻe he ʻEikí kia Feletiliki G. Uiliamisi fekauʻaki mo e Kau Palesitenisī ʻo e Lakanga Fakataulaʻeiki Māʻolungá.

  • Fakatatau ki he veesi 2, ko e hā ʻoku maʻu ʻe he Palesitenisií? (ʻOku totonu ke ʻiloʻi ʻe he kau akó ʻa e moʻoni ko ʻení: ʻOku maʻu ʻe he Kau Palesitenisī ʻo e Lakanga Fakataulaʻeiki Māʻolungá ʻa e ngaahi kī ʻo e puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻi he māmaní. Te ke fie fokotuʻu ange ke fakaʻilongaʻi ʻe he kau akó e ngaahi foʻi lea mo e ngaahi kupuʻi lea ʻoku nau akoʻi ʻa e foʻi moʻoni ko ʻení.)

Ke tokoni ke mahino ki he kau akó ʻa e tokāteline ko ʻení, fakamanatu ange kiate kinautolu “ko e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ko e mafai ia kuo foaki ʻe he ʻOtuá ki he kau taki ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ke nau tataki, tokangaʻi, pea mo puleʻi hono fakaʻaongaʻi ʻo Hono lakanga fakataulaʻeikí ʻi he māmaní. Ko hono fakaʻaongaʻi e mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻoku puleʻi ia ʻe kinautolu ʻoku nau maʻu hono ngaahi kií (vakai, T&F 65:2; 81:2; 124:123). ʻOku maʻu ʻe kinautolu ʻoku nau maʻu ʻa e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻa e totonu ke puleʻi pea mo tataki ʻa e Siasí ʻi ha feituʻu kuo vahe ange.

“ʻOku maʻu ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e kī kotoa pē ʻo e lakanga fakataulaʻeikí fekauʻaki mo Hono Siasí. Naʻá Ne ʻosi foaki ki Heʻene kau ʻAposetoló ʻa e ngaahi kī kotoa ʻoku fekauʻaki mo e puleʻanga ʻo e ʻOtuá he māmaní. Ko e ʻAposetolo fuoloa taha ʻoku kei moʻuí, ko e Palesiteni ʻo e Siasí, ko ia toko taha pē ʻi he māmaní kuo ʻosi fakamafaiʻi ke ne ngāue ʻaki ʻa e ngaahi kī kotoa ʻo e lakanga fakataulaʻeikí” (Tohi Tuʻutuʻuni Fika 2: Ko Hono Puleʻi ʻo e Siasí [2010], 2.1.1).

  • Ko e hā ʻoku fakaʻatā ʻe he ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻa e Kau Palesitenisī ʻUluakí ke nau faí? (Tataki e ngāue ʻa e ʻEikí ʻi he māmaní.)

Fakaʻaliʻali ha fakatātā ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluaki lolotongá pe ko ha ngaahi tā kehe ʻo hono kau mēmipá. ʻEke ki he kau akó pe te nau lava ʻo talamai e hingoa ʻo e kau mēmipa ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí.

Hiki ʻa e ʻuluʻi fakamatala ko ʻení ʻi he palakipoé: Ko ha Tokoni ʻi he Kau Palesitenisī ʻUluakí.

ʻĪmisi
First Presidency
  • Mei he mahino ʻokú ke maʻú, ko e hā e ngaahi ngafa mo e ngaahi fatongia ʻo e ongo tokoni ʻi he Kau Palesitenisī ʻUluakí?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 81:3. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo fekumi ki he fakahinohino naʻe ʻoange ʻe he ʻEikí kia Feletiliki G. Uiliamisi ʻo kau ki hono uiuiʻi ko ha tokoni ʻi he Kau Palesitenisī ʻUluakí.

  • Fakatatau ki he veesi 3, ko e hā naʻe totonu ke fai ʻe Feletiliki G. Uiliamisi ʻi heʻene hoko ko ha tokoni ʻi he Kau Palesitenisī ʻUluakí? (Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke hiki e ngaahi talí ʻi he palakipoé ʻi lalo he ʻuluʻi tohí. Mahalo te ke fie fakamatalaʻi ange ʻoku poupouʻi mo fakamālohia ʻe he ongo tokoni ʻi ha kau palesitenisī ʻa e palesitení.)

  • ʻOkú ke pehē ko e hā e ʻuhinga ke “tui faivelenga [ha tokoni] ʻi he faleʻi” ki he palesitení?

Ke tokoni ke mahino lelei ange ki he kau akó hono ʻuhinga ke tui faivelenga ʻi he faleʻí, fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e lea ko ʻeni naʻe fai ʻe Palesiteni Kōtoni B. Hingikelií. Kole ki he kalasí ke nau fakafanongo ki he founga ʻoku totonu ke fealeaʻaki ai ha tokoni ʻi ha kau palesitenisī mo e palesitení.

ʻĪmisi
Palesiteni Gordon B. Hinckley

“[Ko e tokoní] ko ha tokoni ia ki heʻene palesitení.

“ʻI heʻene hoko ko e tokoní, ʻoku ʻikai ko e palesitení ia. ʻOku ʻikai ke ne toʻo ha fatongia pea fai ia ʻo ʻikai fakaongoongo ki heʻene palesitení.

“ʻI he ngaahi fakataha ʻa e kau palesitenisií, ʻoku ʻatā ke lea ʻa e tokoni takitaha ki heʻene fakakaukaú ʻi he ngaahi meʻa kotoa pē ʻoku ʻomi ki he kau palesitenisií. Ka neongo ia, ko e totonu ia ʻo e palesitení ke fai e filí, pea ko e fatongia ia ʻo e ongo tokoní ke na poupouʻi ia ʻi he fili ko iá. ʻOku hoko leva ʻene filí ko ʻena fili, neongo pe ko e hā ʻena ngaahi fakakaukau kimuʻá” (In … Counsellors There Is Safety,”Ensign, Nov. 1990, 49).

  • Fakatatau kia Palesiteni Hingikelī, ko e hā e founga ʻoku totonu ke fealeaʻaki ai ha tokoni ʻi ha kau palesitenisī mo e palesitení?

  • ʻE tokoni fēfē ʻa e mahino ki he founga ke faivelenga ai ʻi he faleʻí ki ha taha ʻa ia ʻoku hoko ko ha tokoni ʻi ha kau palesitenisī pē ʻi he Siasí?

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke fakakaukau ki ha ngaahi taimi kuo nau ngāue ai (pe mamata ki ha niʻihi kehe ʻoku ngāue) ʻi ha kau palesitenisī ʻi he Siasí. (Te ke fie fakamahinoʻi ange ʻoku hoko ʻa e kau pīsopelikí ko e kau palesitenisī ʻo ha uooti.) Kole ange ke nau fakakaukau ki he meʻa kuo nau fai pe ko e niʻihi kehé ke tokoni lelei ai ki he kau palesitenisī ʻi heʻenau ngaahi kōlomu ʻo e lakanga fakataulaʻeikí pe ngaahi kalasi ʻa e Kau Finemuí. Fakaafeʻi ha kau ako toko siʻi ke vahevahe ʻenau ngaahi fakakaukaú mo e kalasí.

Fakaafeʻi e kau akó ke lau fakalongolongo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 81:4, ʻo fekumi ki he meʻa naʻe talaʻofa ʻe he ʻEikí kia Feletiliki G. Uiliamisí ʻo kapau te ne faivelenga ʻi hono uiuiʻí. Te ke fie fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga ʻa e kupuʻi lea ko e “fakatupulekina ai ʻa e nāunau ʻo … ho ʻEikí” te tau lava ʻo tokoni ke tataki ʻa e kakaí ke nau fakaʻapaʻapa mo hū ki he ʻEikí, ʻi heʻetau faivelenga ʻi hotau ngaahi uiuiʻí.

  • Fakatatau ki he veesi 4, ko e hā te tau lava ʻo fai ʻo kapau te tau faivelenga ʻi hotau ngaahi uiuiʻí? (Neongo ʻe ala fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ha ngaahi lea kehe, ka ʻoku totonu ke hā ʻi heʻenau ngaahi talí ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Kapau te tau faivelenga ʻi hotau ngaahi uiuiʻí, te tau lava ʻo fai ha lelei lahi maʻá e niʻihi kehé pea fakatupulekina e nāunau ʻo e ʻOtuá. ʻI hono fakaʻaongaʻi e ngaahi lea ʻa e kau akó, tohi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé.)

  • ʻE ala tokoni fēfē hono fakahoko faivelenga hotau ngaahi uiuiʻi ʻi he Siasí ke tau fai ha lelei lahi maʻá e kakai kehé?

  • ʻE ala tokoni fēfē hono fakahoko faivelenga hotau ngaahi uiuiʻi ʻi he Siasí ke fakatupulekina ʻa e nāunau ʻo e ʻOtuá?

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke fakakaukau ki ha taimi kuo nau mamata ai ki hano fai ʻe ha taha fakafoʻituitui ha lelei lahi maʻá e niʻihi kehé ʻaki hono fakahoko faivelenga hono uiuiʻí. Fakaafeʻi ha kau ako toko siʻi ke vahevahe ʻenau ngaahi fakakaukaú mo e kalasí.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 81:5. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo fekumi ki ha toe faleʻi naʻe ʻoange ʻe he ʻEikí kia Feletiliki G. Uiliamisi.

  • Fakatefito ʻi he meʻa naʻe fakahā ʻe he ʻEikí kia Feletiliki G. Uiliamisi ʻi he veesi 5, ko e hā te tau lava ʻo ako kau ki he faivelenga ʻi hotau ngaahi uiuiʻi ʻi he Siasí pe hoko ko e kāingalotu faivelenga ʻo e Siasí?

  • ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā ke “tokoniʻi ʻa e vaivaí, hiki hake ʻa e ngaahi nima ʻoku tautau ki laló, pea fakamālohi ʻa e ngaahi tui ʻoku vaivaí”?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā Māvini J. ʻEsitoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá. Kole ki he kalasí ke nau fakafanongo ki he ngaahi fakakaukau ki he ʻuhinga ʻo e ngaahi kupuʻi lea ko ʻení.

ʻĪmisi
ʻEletā Marvin J. Ashton

“ʻI he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 81:5 ʻe ala fakaʻuhingaʻi ʻa e vēsí ko hono faleʻi ʻe he ʻEikí ʻa Feletiliki G. Uiliamisi ke foaki ʻa e mālohi ki he vaivaí (‘tokoniʻi ʻa e vaivaí’), ʻoange ha fakalotolahi kiate kinautolu ʻoku ongosia pe loto-foʻí (‘hiki hake ʻa e ngaahi nima ʻoku tautau ki laló’), pea ʻoange ha toʻa mo e mālohi kiate kinautolu ʻoku vaivai e tuí mo loto manavaheé” (“Strengthen the Feeble Knees,” Ensign Nov. 1991, 70).

  • Ko e hā e ngaahi founga ʻe niʻihi te tau lava ai ʻo “tokoniʻi ʻa e vaivaí, hiki hake ʻa e ngaahi nima ʻoku tautau ki laló, pea fakamālohi ʻa e ngaahi tui ʻoku vaivaí”? (Hiki e tali ʻa e kau akó ʻi he palakipoé.)

  • Ko e fē ha taimi kuo hiki hake ai pe fakamālohia koe ʻe ha taha kehe?

Fakatukupaaʻi e kau akó ke fili ha meʻa mei he lisi ʻo e ngaahi tali he palakipoé pea fekumi ki ha ngaahi faingamālie ke tokoniʻi ai kinautolu ʻoku nau feohí.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 81:6–7. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo fekumi ki he ngaahi tāpuaki naʻe talaʻofa ʻe he ʻEikí kia Feletiliki G. Uiliamisi ʻo kapau te ne faivelenga ki he ngataʻangá. Kole ki he kau akó ke lipooti e meʻa ne nau maʻú.

Fakamoʻoni ki he mahuʻinga ʻo e faivelenga ʻi hotau ngaahi uiuiʻí mo hono tokoniʻi kinautolu ʻoku tau feohí, kae lava foki, ke fakafeʻungaʻi kinautolu ki he moʻui taʻengatá.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 81:1. Ongo Tokoni ʻi he Kau Palesitenisī ʻUluakí

Naʻe fakamatalaʻi ʻe Palesiteni Hāloti B. Lī ʻa e fatongia mahuʻinga ʻo e ongo tokoni ʻi he Kau Palesitenisī ʻUluakí:

ʻĪmisi
Palesiteni Harold B. Lee

“ʻI heʻeku fakakaukau ki homa fatongia mo Palesiteni Tená ʻi heʻema hoko ko e ongo tokoni [ʻo Palesiteni Siosefa Filitingi Sāmita], naʻá ku fakakaukau ki ha tūkunga ʻi he moʻui ʻa Mōsesé, ne hangē pē ʻa e ngaahi fili ʻo e siasí ʻi he ʻaho ko iá mo ia he ʻaho ní. Ne nau fakamanamana ke ikunaʻi mo fakaʻauha pea taʻofi e ngāue ʻa e siasí. ʻI he tangutu ʻa Mōsese ʻi he funga moʻungá pea hiki hake ʻa e tokotoko ʻo hono mafaí, pe ko e ngaahi kī ʻo hono lakanga fakataulaʻeikí, naʻe ikunaʻi ʻe ʻIsileli hono ngaahi filí; ka ʻi he fakalau atu ʻa e ʻahó, ne kamata ke mamafa hono ongo nimá pea naʻe kamata ke tautau ʻi hono tafaʻakí.

“Pea ko ia naʻe pukepuke hake ʻe [ʻĒlone mo Hua] hono ongo nimá ke ʻoua te na vaivai pea ʻoua ʻe tuku hifo ʻa e tokotokó. Naʻe poupouʻi ia ke ʻoua ʻe mālohi e ngaahi fili ʻo e siasí ʻi he kāingalotu ʻo e ʻOtua Fungani Māʻolunga Tahá. (Vakai, ʻEkisōtosi 17:8–12.)

“ʻOku ou pehē ko e fatongia ia kuo pau ke ma fakahoko mo Palesiteni Tená. ʻE lava ke fakaʻau ʻo ongosia ʻa e ongo nima ʻo Palesiteni Sāmitá. ʻE lava ke na tāupe ʻi ha ngaahi taimi koeʻuhí ko hono ngaahi fatongia mamafá; ka ʻi heʻema hiki hake hono ongo nimá, pea ʻi heʻema tataki ʻo fakatatau ki heʻene fakahinohinó, ʻi hono tafaʻakí, he ʻikai mālohi ʻa e ngaahi matapā ʻo helí ʻiate kimoutolu pea mo ʻIsileli” (ʻi he Conference Report, Oct. 1970, 153).

ʻI he konifelenisi lahi ʻa e Siasí ʻi ʻEpeleli 1994, naʻe fakahā ai ʻe Palesiteni Kōtoni B. Hingikelī, ʻa ia naʻe Tokoni ʻUluaki ʻi he Kau Palesitenisī ʻUluakí he taimi ko iá, naʻe “faingataʻaʻia lahi [ʻa Palesiteni ʻEselā Tafu Penisoni, ko e Palesiteni ʻo e Siasí ʻi he taimi ko iá], mei he ngaahi nunuʻa ʻo e taʻu motuʻá mo e mahamahakí pea ne ʻikai lava ke ne fakahoko e ngaahi ngafa mahuʻinga ʻo hono lakanga toputapú.” Naʻe fakamatalaʻi leva ʻe Palesiteni Hingikelī ʻo pehē:

ʻĪmisi
Palesiteni Gordon B. Hinckley

“ʻI he taimi ʻoku puke pe ʻikai lava ai ke ngāue kakato ʻi he ngaahi ngafa kotoa pē ʻo hono lakangá, ʻoku hoko hono ongo Tokoní ko ha Kōlomu ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí. ʻOkú na hokohoko atu e ngāue fakaʻaho ʻo e Kau Palesitenisií. ʻI he ngaahi tūkunga makehé, ʻi he malava pē ʻa e tokotaha ke ngāué, te ne lava ʻo ngāue ʻi he mafai ʻo e lakanga ʻo e Kau Palesitenisií ʻo hangē ko ia ʻoku fakamatalaʻi ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava vahe 102, veesi 10–11” (“God Is at the Helm,” Ensign, May 1994, 54).