Seminelí
Lēsoni 100: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97


Lēsoni 100

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97

Talateú

Naʻe maʻu ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻa e fakahā ʻoku lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97 ʻi he ʻaho 2 ʻo ʻAokosi 1833. Ne ʻomi ʻe he ʻEikí ʻi he fakahā ko ʻení, ha fakahinohino mo ha fakalotolahi kia Paʻale P. Palati, ʻa ia naʻá ne tokangaʻi ha ako maʻá e kau maʻu lakanga fakataulaʻeiki ʻi Mīsulí, pea mo e kau tangata naʻa nau kau ʻi he ako ko iá. Naʻe fakamamafaʻi foki ʻe he ʻEikí ʻa Hono finangaló ke langa ʻe he Kāingalotu ʻi Mīsulí ha temipale. Naʻá ne talaʻofa mai kapau naʻa nau fai ia, pea kapau naʻe maʻa honau lotó, te Ne ʻafio ai mo Hono nāunaú.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97:1–9

ʻOku akoʻi ʻe he ʻEikí ʻe kau mēmipa ʻo e akoʻanga ʻo e kaumātuʻá ʻi Mīsulí ʻi he meʻa kuo pau ke nau fai ke Ne tali ai kinautolú.

Tohi ʻa e fakamatala taʻe kakato ko ʻení ʻi he palakipoé. Kole ki he kau akó ke nau fakakakato e ngaahi fakamatala ko ʻení ʻi heʻenau pepa ki he kalasí pe tohinoa ako folofolá:

ʻOku ou ʻalu ki he akó koeʻuhí …

ʻOku ou ʻalu ki he lotú koeʻuhí …

Hili ha taimi feʻunga, fakaafeʻi ha niʻihi ʻo e kau akó ke vahevahe e founga naʻa nau fakakakato ai e fakamatala ko ʻení.

Fakamanatu ange ki he kau akó naʻe fakahinohinoʻi ʻe he ʻEikí ʻi he faʻahitaʻu momoko ʻo e 1832–33, ʻa e kau taki ʻo e Siasí ke fokotuʻu e Akoʻanga ʻo e Kau Palōfitá ʻi Ketilani, ʻOhaioó. Naʻe tokangaʻi ʻe Paʻale P. Palati ha ako tatau pē ʻi Tauʻatāina, Mīsuli—ko ha ako maʻá e kaumātuʻá. Naʻe tohi e kau mēmipa ʻo e akó ni kia Siosefa Sāmita, ʻa ia naʻe ʻi ʻOhaioó. Ke tali ki aí, naʻá ne fai ha tohi kiate kinautolu ʻoku ʻi ai e fakahā ko ia ʻoku lekooti he taimí ni ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97. Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau fakalongolongo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97:1 pea feinga ke ʻiloʻi e founga naʻe fakamatalaʻi ai ʻe he ʻEikí e kau taki tokolahi ʻi he fonua ko Saioné (Mīsuli).

  • Naʻe fakamatalaʻi fēfē ʻe he ʻEikí e kau taki tokolahi ʻi Mīsulí?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97:2. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai pea feinga ke ʻiloʻi e meʻa naʻe talaʻofa ʻe he ʻEikí ki he kau tangata ko ʻení. Kole ki he kau akó ke lipooti e meʻa ʻoku nau maʻú.

  • Ko e hā ha tefitoʻi moʻoni ʻi he veesi 1–2, ʻokú ke ʻilo fekauʻaki mo e founga te tau lava ai ʻo maʻu e potó mo e moʻoní? (ʻE ala fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ha ngaahi lea kehe, ka ʻoku totonu ke nau ʻiloʻi ha tefitoʻi moʻoni hangē ko ʻení: Kapau te tau fakavaivaiʻi kitautolu pea fekumi faivelenga ke ako, te tau maʻu ʻa e potó mo e moʻoní.)

  • ʻOkú ke pehē ʻoku tokoniʻi fēfē kitautolu ʻe he loto fakatōkilaló mo e faivelengá ke tau maʻu ʻa e potó mo e moʻoní?

Fakaafeʻi e kau akó ke lau fakalongolongo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97:3–5, ʻo kumi e ongoʻi ʻa e ʻEikí fekauʻaki mo e ngāue ʻa Paʻale P. Palatí mo e meʻa naʻe talaʻofa ʻe he ʻEikí kia Misa Palatí. Kole ki he kau akó ke lipooti e meʻa ʻoku nau akó. Fakapapauʻi ange kiate kinautolu, te nau lava ʻo ʻiloʻi ʻoku hōifua mai e ʻEikí kiate kinautolu ʻi heʻenau hokohoko atu ke muimui ʻiate Iá, ʻo hangē ko Paʻale P. Palati.

Ke teuteuʻi e kau akó ke nau ako e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97:6–9, fakaafeʻi ha ongo tamaiki ako ke tā ha ngaahi fakatātā ʻi he palakipoé. Kole ki he tokotaha ako ʻe taha ke ne tā ha fuʻu ʻakau ʻokú ne ʻomi ʻa e fua lelei pea ʻoku tō ʻi ha kelekele lelei ofi ki ha vaitafe (vakai, veesi 9). Kole ki he tokotaha ako ʻe tahá ke tā ha fuʻu ʻakau ʻoku ʻikai ke ne ʻomi ha fua lelei, mo ha toki ʻoku tuku ʻi hono aká (vakai, veesi 7).

ʻĪmisi
tree with good fruit
ʻĪmisi
tree with ax

Fakamatalaʻi ange ʻoku fakafofongaʻi ʻe he fuʻu ʻakau ʻi he ongo fakatātaá fakatouʻosi, ʻa e kau mēmipa ʻo e Siasí. Fakamanatu ange ki he kau akó naʻe loto fakatōkilalo mo faivelenga ʻa e kau mēmipa tokolahi ʻo e akoʻanga ʻo e kaumātuʻá. Ka neongo ia, ne fakaʻau ke hīkisia mo talangataʻa ha niʻihi kehe.

  • Kapau ʻoku fakafofongaʻi ʻe he ʻakaú e kāingalotu ʻo e Siasí, ʻokú ke pehē ko e hā ʻoku fakafofongaʻi ʻe he ngaahi fuá? (Ko e ngaahi ngāue pe tōʻonga ʻo e kāingalotu ʻo e Siasí. Kapau ʻoku faingataʻaʻia e kau akó hono fakamatalaʻi e tali ko ʻení, mahalo te ke fie fakaafeʻi kinautolu ke nau lau fakalongolongo ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97:6, ʻo fekumi ai e talí.)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97:6–7, pea kole ki he kalasí ke nau kumi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ne akoʻi ʻi he ngaahi veesi ko ʻení.

  • Ko e hā ha ngaahi tefitoʻi moʻoni naʻe akoʻi ʻi he ngaahi veesi ko ʻení?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97:8–9, pea kole ki he kalasí ke nau kumi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ne akoʻi ʻi he ngaahi veesi ko ʻení.

  • Ko e hā ha ngaahi tefitoʻi moʻoni naʻe akoʻi ʻi he ngaahi veesi ko ʻení?

  • ʻE fakaʻaiʻai fēfē nai kitautolu ʻe he ngaahi fakamatala ki he meʻa ʻoku hoko ki he ongo fuʻu ʻakaú ke tau faivelenga lahi angé?

Hiki ʻa e fakamatala taʻe kakato ko ʻení ʻi he palakipoé: Ke tali kitautolu ʻe he ʻEikí, kuo pau ke tau …

Fakaafeʻi e kau akó ke nau toe vakaiʻi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97:8 pea ʻiloʻi e ngaahi ʻulungaanga ʻo ha taha ʻoku tali ʻe he ʻEikí. ʻI heʻenau ʻiloʻi ʻa e ngaahi ʻulungaanga ko ʻení, fakakakato e fakamatala ʻi he palakipoé ʻaki ʻeni: Ke tali kitautolu ʻe he ʻEikí kuo pau ke tau maʻu ha loto angatonu mo mafesifesi mo ha laumālie fakatomala pea loto fiemālie ke tauhi ʻetau ngaahi fuakavá ʻi he feilaulaú.

  • ʻOkú ke pehē ko e hā hono ʻuhinga ke maʻu ha loto mafesifesi mo ha laumālie fakatomalá?

  • ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā ke tauhi ʻetau ngaahi fuakavá ʻi he feilaulaú? (Ko e tali ʻe taha ʻoku ʻuhinga ia ke fai ha meʻa pē kuo pau ke tau fai ke tauhi ai e ngaahi fuakava kuo tau fai mo e ʻEikí.)

  • Ko e hā ha ngaahi feilaulau kuó ke fai kae lava ke tauhi hoʻo ngaahi fuakavá?

ʻOange ha taimi ki he kau akó ke fakalaulauloto ki honau tuʻunga ʻi he ʻao ʻo e ʻEikí pea ke nau fakakaukau ki he founga te nau lava ʻo fakaʻaongaʻi ai e tefitoʻi moʻoni mei he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97:8 ʻi heʻenau moʻuí.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97:10–21

ʻOku fakamamafaʻi ʻe he ʻEikí ʻa Hono finangaló ke langa ʻe he Kāingalotu ʻi Mīsulí ha temipalé

Kole ki ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97:10–12, pea fakaafeʻi e kalasí ke nau kumi ki he feilaulau naʻe fie maʻu ʻe he ʻEikí mei he Kāingalotu ʻi Mīsulí.

  • Ko e hā e feilaulau naʻe fie maʻu ʻe he ʻEikí mei he Kāingalotu ʻi Mīsulí? (Ke nau langa ha temipale—ko ha fale ki he ʻEikí.)

Fakamanatu ange ki he kau akó naʻe fili ʻe he ʻEikí ha konga kelekele ki he temipalé ʻi ha taʻu ʻe ua kimuʻa (vakai, T&F 57:1–3). ʻI Sune 1833, naʻe tohi ʻa Siosefa Sāmita ki he kau taki ʻo e Siasí ʻi Mīsulí pea fakahinohinoʻi kinautolu ke kamata e langa ʻo e temipalé ʻi he taimi pē ko iá. Ka neongo ia, ʻi hono ʻomi e fakahā ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97 ʻi he ʻaho 2 ʻo ʻAokosi 1833, kuo teʻeki kamata ʻe he Kāingalotu ʻi Mīsulí ʻa e langá. ʻIkai ngata aí, ne fakalahi ʻe he ʻuluaki fakatangaʻi ʻo e Kāingalotu ʻi he Vahefonua Siakisoní, ʻa ia naʻe hoko kimuʻa pea aʻu mai ha tatau ʻo e fakahā ko ʻení, ʻa e faingataʻa ke talangofua ki he fekau ko ʻení.

Kole ki he kau akó ke fekumi fakalongolongo ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97:12–14, ʻo feinga ke ʻiloʻi e ngaahi ʻuhinga naʻe fie maʻu ai ʻe he ʻEikí ʻa e Kāingalotu ʻi Mīsulí, ke langa ha temipalé. Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau lipooti ʻa e meʻa ne nau maʻú. Pea fai ange leva e fehuʻi ko ʻení:

  • Kuo hoko fēfē ʻa e temipalé “ko ha potu ʻo e fakafetaʻí” kiate koe? Kuo hoko fēfē ia “ko ha potu ke akoʻi”?

Vahe e kau akó ke nau ngāue tautau toko ua. Kole ange ke nau ako e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97:15–20 mo honau ngaahi hoá, ʻo fekumi ki he ngaahi talaʻofa naʻe fai ʻe he ʻEikí ki he Kāingalotú ʻo kapau te nau langa ha temipale. Fakaafeʻi kinautolu ke lipooti ʻa e meʻa ne nau maʻú.

Ke tokoni ke mahino ki he kau akó ko e talaʻofa ʻo e mamata ki he ʻOtuá ʻi he temipalé ʻe ala kau ai ha meʻa lahi ange ʻi he mamata kiate Ia ʻaki hotau mata fakaekakanó, lau e lea ko ʻeni naʻe fai ʻe ʻEletā Tēvita B. Heiti ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

ʻĪmisi
ʻEletā David B. Haight

“Ko e moʻoni kuo mamata ha niʻihi ki he Fakamoʻuí, ka ʻi he taimi ʻe vakai ai ha taha ki he tikisinalé, ʻokú ne ʻilo ʻoku lahi e ngaahi fakaʻuhinga ki he foʻi lea ko e mamata,hangē ko e ʻilo kau kiate Iá, faʻa ʻiloʻilo kau kiate Iá, ko hono ʻiloʻi Ia mo ʻEne ngāué, ʻa Hono mahuʻingá, pe ko hono maʻu ha mahino kiate Iá” (Temples and Work Therein,”Ensign, Nov. 1990, 61).

  • Fakatatau ki he veesi 15–17, ʻoku tau feʻunga fēfē ke aʻusia ʻa e nāunau mo e ʻafio ʻa e ʻEikí ʻi he temipalé?

Hili e tali ʻa e kau akó, hiki e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé: ʻE fakahā ʻe he ʻOtuá Ia ʻi he temipalé, kiate kinautolu ʻoku loto-maʻá.

  • ʻOkú ke pehē ko e hā hono ʻuhinga ʻo e loto maʻá?

  • Ko e hā te tau lava ʻo fai ke fakahaohaoaʻi ai hotau lotó kae lava ke tau maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo e temipalé?

  • Ko e hā e founga kuó ke ongoʻi faitāpuekina ai ʻi hoʻo ʻalu moʻui taau ki he temipalé? (Kapau ʻoku ʻi ai ha kau ako ʻi hoʻo kalasí kuo teʻeki ke nau maʻu ʻa e faingamālie ke ʻalu ki he temipalé, mahalo te ke fie fai ʻa e fehuʻi ko ʻení: Ko e hā e founga kuó ke ongoʻi kuo faitāpuekina ai ʻi hoʻo feinga ke loto-maʻá?)

Kole ki he kau akó ke lau fakalongolongo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97:21 pea feinga ke ʻiloʻi e anga hono fakaʻuhingaʻi ʻe he ʻEikí e foʻi lea Saioné. ʻOku totonu ke ʻiloʻi ʻe he kau akó e tokāteline ko ʻení: Ko Saione ʻa e loto-maʻá.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97:22–28

ʻOku fakamatalaʻi ʻe he ʻEikí e meʻa kuo pau ke tau fai ke hao ai mei Heʻene houhaú pea maʻu ʻEne ngaahi tāpuakí

ʻĪmisi
tornado

Ke teuteuʻi e kau akó ke mahino kiate kinautolu e pōpoaki ʻa e ʻEikí ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97:22–24, fakaʻaliʻali pe tā ha fakatātā ʻo ha ʻahiohio. Fakamatalaʻi ange ʻoku hoko ʻa e ngaahi ʻahiohió ʻi he funga ʻo e māmaní kotoa. ʻE lava ke hoko ʻa e ʻahiohió ko ha saikolone ʻokú ne fakatupu ha maumau lahi. ʻEke ki he kau akó pe kuo nau mamata tonu pe sio vitiō ʻi ha ʻahiohio pe ko ha saikolone. Tuku ke fakamatalaʻi ʻe he kau akó ʻenau ngaahi aʻusiá.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97:22–24, pea kole ki he kalasí ke nau feinga ke ʻiloʻi e meʻa naʻe fakahoa ʻe he ʻEikí ki ha ʻahiohió. Kole ange ke nau lipooti e meʻa ʻoku nau maʻú. Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga e foʻi lea ʻi he veesi 22, ko e sāuni ki he ngaahi nunuʻa ʻo e talangataʻa ki he ʻEikí.

  • Ko e hā e founga ʻe ala hangē ai e tautea ʻa e ʻEikí ko ha ʻahiohió?

Kole ki he kau akó ke nau fekumi fakalongolongo ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97:25–28, ʻo kumi e meʻa ʻoku fie maʻu ke tau fai ke hao ai mei he tautea ʻa e ʻEikí pea maʻu ʻEne ngaahi tāpuakí. Mahalo te ke fie fokotuʻu ange ke fakaʻilongaʻi ʻe he kau akó e foʻi lea ko e kapau ʻi he taimi kotoa ʻoku ʻasi ai he ngaahi veesi ko ʻení.

  • Ko e hā kuo pau ke tau fai ke hao ai mei he tautea ʻa e ʻEikí pea maʻu ʻEne ngaahi tāpuakí?

  • ʻOku fekauʻaki fēfē ʻa e pōpoaki ʻa e ʻEikí ʻi he ngaahi veesi ko ʻení mo e ngaahi ʻata ʻo e fuʻu ʻakau ʻe ua naʻa tau aleaʻi kimuʻá? Ko e hā ʻoku akoʻi ʻe he veesi 27–28 fekauʻaki mo e fakatomalá mo e fakamolemolé?

Vahevahe hoʻo fakamoʻoni ki he tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Kapau te tau talangofua, te tau hao mei he tautea ʻa e ʻEikí pea maʻu ʻo liunga lahi ʻa ʻEne ngaahi tāpuakí.

Te ke fie fakamatalaʻi ange fakatatau kia Paʻale P. Palati, ko e fakahā ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97 “ne ʻikai talangofua kotoa ki ai e kau takí mo e siasí fakakātoa ʻi Mīsulí, neongo naʻe loto fakatōkilalo mo faivelenga e tokolahi. Ko ia ai, ne lilingi kakato hifo e fakamaau ne fakamanamaná, ʻo hangē ko ia ʻe fakahā ʻe he hisitōlia ʻo e taʻu ʻe nima hono hokó” (Autobiography of Parley P. Pratt, ed. Parley P. Pratt Jr. [1938], 96). ʻI Nōvema ʻo e 1833, naʻe tuli e Kāingalotú mei he Vahefonua Siakisoní, Mīsuli, pea hokohoko atu ʻenau fehangahangai mo ha fakatanga ʻi Mīsuli kae ʻoua kuo tuli kinautolu mei he siteití ʻi he 1838 mo e 1839.

Fakaafeʻi e kau akó ke fakakaukau ki he meʻa ne nau ongoʻi ne ueʻi kinautolu ke faí ʻi heʻenau ako e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97. Poupouʻi kinautolu ke nau ngāue ʻo fakatatau mo e ngaahi ueʻi ko iá kae lava ke nau maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki ʻa e ʻEikí.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97:3. Ko Paʻale P. Palati mo e ako ʻi Saioné

Naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻEletā Paʻale P. Palati ʻa e akoʻanga ʻo e kaumātuʻá ʻi Saioné pea mo ʻene ngaahi ngāue lolotonga e faʻahitaʻu māfana ʻo e 1833:

ʻĪmisi
Parley P. Pratt

“Naʻe fakataha tuʻo taha he uike ʻa e kalasi ko ʻení, ne toko onongofulu nai ke ako. Ne fai e fakatahá ʻi tuʻa, ʻi he malumalu ʻo ha ʻuluʻakau lalahi, ʻi ha feituʻu maomaonganoa, ʻa ia ne mau lotu, malanga mo kikite, mo fakamālohia kimautolu ʻi he ngaahi meʻa-foaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní. Ne lilingi mai heni ha ngaahi tāpuaki lahi, pea fakahā mo akoʻi mai e ngaahi meʻa maʻongoʻonga mo fakaofo lahi. Ne ʻomi ʻe he ʻEikí ha poto lahi kiate au, pea ne u malava ai ke akoʻi mo fakamāmaʻi ʻa e Kaumātuʻá, fakafiemālieʻi mo poupouʻi kinautolu ʻi heʻenau teuteu ki he ngāue maʻongoʻonga ʻa ia ʻoku hanga mai mei muʻá. Naʻe toe fakamāmaʻi foki mo fakamālohia lahi ai au. Ne u fononga lalo ke ʻalu ki he ako ko ʻení, pea ʻikai ha sū he taimi ʻe niʻihi, ʻi ha maile nai ʻe ono. Naʻá ku fai tuʻo taha ʻeni he uike, makehe mei he ʻaʻahi mo malanga ʻi he ngaahi kolo ʻe nima pe ono ʻi he uiké” (Autobiography of Parley P. Pratt, ed. Parley P. Pratt Jr. [1938], 93–94; vakai foki, Doctrine and Covenants Student Manual, 2nd ed. [Church Education System student manual, 2001], 228).

Ko kinautolu ne kau ʻi he akoʻanga ʻo e kaumātuʻá ne nau ako ʻa e folofolá, tokāteliné, mo e ngaahi kaveinga hangē ko e kalama Faka-Pilitāniá, ngaahi lea fakafonua kehe, hisitōlia, ngaahi tohi, fakakaukau fakapoto, fiká, mo e tohí.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97:13–14. Ko e temipalé “ko ha potu ke akoʻi”

Naʻe pehē ʻe ʻEletā Sione A. Uitisou ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

ʻĪmisi
ʻEletā John A. Widtsoe

“ʻOku ʻomai ʻe he ngāue fakatemipalé … ha faingamālie lelei ke pukepuke ai ʻetau ʻiló mo hotau ivi fakalaumālié. … ʻOku fakahā ʻi hotau ʻaó ʻa e ʻilo ki ʻitānití ʻi he ngaahi temipale māʻoniʻoní; ʻoku tau vakai ki taimi mei hono kamataʻanga taʻe-fakangatangatá ki hono ngataʻanga taʻe-fakangatangatá; pea ʻoku tau mamata ki he fakataipe ʻo e moʻui taʻengatá. Pea ʻoku ou mamata lelei ange ai ki hoku tuʻunga ʻi he ngaahi meʻa ʻo e ʻunivēsí, hoku tuʻunga ʻi he ngaahi taumuʻa ʻa e ʻOtuá; ʻoku ou lava lelei ange ʻo tuʻu ʻi he feituʻu ʻoku ou kau ki aí, peá u malava lelei ange ke fakamahuʻingaʻi mo fua, ke fakamavaheʻi mo fokotuʻu ʻa e ngaahi fatongia tatau mo angamaheni ʻo ʻeku moʻuí, koeʻuhí ke ʻoua naʻa fakafaingataʻaʻiaʻi au ʻe he ngaahi meʻa īkí pe toʻo atu ʻeku mahino ki he ngaahi meʻa lalahi ange kuo foaki mai ʻe he ʻOtuá” (ʻi he Conference Report, Apr. 1922, 97–98; vakai foki, Doctrine and Covenants Student Manual, 2nd ed. [Church Educational System student manual, 2001], [00] 229).

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97:15–16. Moʻui taau ke hū he temipalé

Kuo pau ke maʻu ʻe ha mēmipa ʻo e Siasí ha lekomeni temipale, kae lava ke ne ʻalu ki he temipalé. Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Tieta F. ʻUkitofa ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí ʻo pehē:

ʻĪmisi
Palesiteni Dieter F. Uchtdorf

“Ko e mēmipa kotoa pē ʻoku fie ʻalu ki he temipalé, ʻoku fie maʻu ke ne teuteu atu ki he meʻa toputapu ko ʻení, neongo pe ko e hā hono taʻu motuʻá. ʻE fai atu ha ngaahi fehuʻi pau ʻe hoʻo pīsopé mo e palesiteni fakasiteikí, ʻa ia ʻokú na maʻu e ngaahi kī ʻo e mafai fakataulaʻeikí pea ko ha ongo fakamaau fakalūkufa ʻi he Siasí. ʻOku kau he ngaahi fehuʻi mahuʻinga ko ʻení ʻa ʻeni: ʻOkú ke faitotonu? ʻOkú ke moʻui angamaʻa? ʻOkú ke tauhi e Lea ʻo e Potó? ʻOkú ke talangofua ki he fono ʻo e vahehongofulú? Pea ʻokú ke poupouʻi nai e kau maʻu mafai ʻo e Siasí? ʻOku tala ʻe hoʻo tali ki he ngaahi fehuʻi pau ko ʻení, ʻa hoʻo tōʻongá mo e ʻulungāngá.

“… Ko e ngaahi tuʻunga moʻui ko ia kuo fokotuʻu ʻe he ʻEikí ʻi he ngaahi fehuʻi lekomeni temipalé, ʻoku tatau tofu pē ia mo e ngaahi tuʻunga moʻui ʻi he Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú See the End from the Beginning,”Ensign pe Liahona, May 2006, 44).