Seminelí
Lēsoni Ako ʻi ʻApí: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 106–8; 137 (ʻIuniti 23)


Lēsoni Ako ʻi ʻApí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 106–108; 137 (ʻIuniti 23)

Nāunau ʻOku Teuteu maʻá e Faiako Ako ʻi ʻApí

Fakanounou ʻo e Lēsoni Ako ʻi ʻApi Fakaʻahó

ʻOku ʻikai fakataumuʻa ʻa e fakamatala fakanounou ko ʻeni ʻo e ngaahi meʻa naʻe hokó, ngaahi tokāteliné mo e tefitoʻi moʻoni kuo ako ʻe he kau akó ʻi heʻenau ako ʻa e Tokāteline moe Ngaahi Fuakava 106–108; 137 (ʻiuniti 23) ke akoʻi ko ha konga hoʻo lēsoní. ʻOku nofotaha e lēsoni ʻokú ke akoʻí ʻi he niʻihi pē ʻo e ngaahi tokāteline mo e tefitoʻi moʻoni ko ʻení. Muimui ki he ueʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi hoʻo fakakaukauʻi ʻa e fie maʻu hoʻo kau akó.

ʻAho 1 (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 106; 107:1–20)

Naʻe ʻilo ʻe he kau akó ʻi heʻenau ako fekauʻaki mo e faleʻi ʻa e ʻEikí kia Uāleni Kautele ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 106, kapau te tau fakavaivaiʻi kitautolu ʻi he ʻao ʻo e ʻEikí, te Ne ʻaloʻofa mai leva kiate kitautolu, hiki hake kitautolu, pea ʻomi kiate kitautolu ʻa e ʻaloʻofa mo e fakapapau. Naʻe kamata foki hono ako ʻe he kau akó e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107, ʻa ia ko ha fakahā fekauʻaki mo e lakanga fakataulaʻeikí. Naʻe ako ʻe he kau akó mei he vahe ko ʻení ʻoku ui ʻa e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí ki he lakanga ʻo e ʻAlo ʻo e ʻOtuá. Naʻa nau ako foki e ngaahi tuʻunga mo e fatongia kehekehe ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné mo e Faka-Melekisētekí.

ʻAho 2 (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:21–38)

ʻI he hokohoko atu e ako ʻa e kau akó ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107, naʻa nau ako ai fekauʻaki mo e ngaahi fatongia ʻo e ngaahi kōlomu pule ʻo e Siasí; ko e Kau Palesitenisī ʻUluakí, ko e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, mo e Kōlomu ʻo e Kau Fitungofulú. Naʻa nau ako foki ʻoku fakahoko ʻe he ngaahi kōlomu pule ko ʻení ʻenau ngaahi tuʻutuʻuní ʻi he uouangataha mo e māʻoniʻoni.

ʻAho 3 (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:39–100108)

Naʻe ako ʻe he kau akó mei he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107, ʻoku uiuiʻi ʻa e kau pēteliaké ʻi he fakahā pea ʻoku fakanofo kinautolu ʻi he malumalu ʻo e fakahinohino ʻa e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá pea ʻoku maʻu ʻe he ngaahi tamai ʻoku nau maʻu ʻa e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí ha mafai ke tāpuakiʻi ʻenau fānaú. Naʻe ako foki e kau akó fekauʻaki mo e folofola ʻa e ʻEikí kia Laimani Selamani ʻoku lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 108. Naʻa nau ʻilo ʻoku tau maʻu e fakamolemole ʻa e ʻEikí, ʻa ia ʻokú ne ʻomi ʻa e nongá ki hotau ngaahi laumālié ʻi heʻetau talangofua ki Hono leʻó.

ʻAho 4 (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 137)

Naʻe ako e kau akó ʻi he lēsoni ko ʻení fekauʻaki mo e mata meʻa-hā-mai ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá ki he puleʻanga fakasilesitialé pea mo e kakai naʻá ne mamata ki ai ʻi he feituʻu ko iá. Naʻe fakamamafaʻi ʻe he lēsoni ko ʻení ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení: ʻE maʻu ʻe he kakai kotoa pē ʻoku nau mate taʻe-ʻiloʻi e ongoongoleleí, ka ne nau mei tali ia ʻaki honau lotó kotoa, ʻa e nāunau fakasilesitialé; ʻe fakamaauʻi kitautolu ʻe he ʻEikí ʻo fakatatau mo ʻetau ngaahi ngāué, holi hotau ngaahi lotó; pea ʻe maʻu ʻe he fānau kotoa pē kuo nau mate ʻoku teʻeki lava ke ʻekeʻi meiate kinautolu ʻenau ngaahi ngāué ʻa e nāunau fakasilesitialé.

Talateú

ʻI he ngaahi ngāue fakauike ʻa e kau akó, naʻe ʻikai fie maʻu ia ke nau ako fakaikiiki ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:60–100. Te nau maʻu ʻa e faingamālie ko iá ʻi he lēsoni ko ʻení. ʻE lava ke tokoni ia ke nau feangai mo e ngaahi tuʻunga ʻo e lakanga fakataulaʻeikí mo mahino ange kiate kinautolu honau ngaahi fatongia ko e kau mēmipa ʻo e Siasi ʻo Sīsū Kalaisí. ʻE ako foki e kau akó mei he faleʻi naʻe fai kia Laimani Selamani ʻoku lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 108.

ʻOku mahuʻinga ke tokoniʻi e kau akó ʻi heʻenau ako fekauʻaki mo e ngaahi tuʻunga ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻi he lēsoni ko ʻení ke mahino kiate kinautolu, neongo ʻoku fua ʻe he kakai tangatá e ngaahi tuʻunga kehekehe ko ʻení ko e kau maʻu lakanga fakataulaʻeikí, ʻoku ʻatā e ngaahi tāpuaki ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ki he tokoaha kotoa pē. Naʻe akonaki ʻa ʻEletā Tāleni H. ʻOakesi ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē: “Ko e lakanga fakataulaʻeikí ko e mālohi ia ʻo e ʻOtuá ʻoku ngāue ʻaki ki hono tāpuekina ʻEne fānaú kotoa, ʻa e tangata mo e fefine. ʻOku fakahaaʻi ʻe ha niʻihi ʻo ʻetau ngaahi kupuʻi lea ʻoku fakanounouʻí, hangē ko e ‘ko e kakai fefiné mo e lakanga fakataulaʻeikí,’ ha fakakaukau hala. ʻOku ʻikai ko e kakai tangatá ʻa e ‘lakanga fakataulaʻeikí.’ Ko e fakataha ʻa e lakanga fakataulaʻeikí ko ha fakataha ia maʻanautolu ʻoku nau maʻu mo ngāue ʻaki ʻa e lakanga fakataulaʻeikí. ʻOku ʻatā e ngaahi tāpuaki ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, hangē ko e papitaisó, maʻu ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní, ko e ʻenitaumeni ʻo e temipalé, mo e mali taʻengatá, ki he kakai tangata mo e kakai fefiné foki. ʻOku maʻu ʻi he fāmilí mo e Siasí ʻa e mafai ʻo e ngaahi ngāue ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, ʻo fakatatau mo e tefitoʻi moʻoni kuo fokotuʻu ʻe he ʻEikí” (“Priesthood Authority in the Family and the Church,” Ensign pe Liahona, Nov. 2005, 25–26). ʻOku maʻu ʻe he kakai tangatá mo e kakai fefiné ha ngaahi fatongia mahuʻinga ʻi he fāmilí pea mo e Siasí (vakai, “Ko e Fāmilí: Ko ha Fanongonongo ki Māmani,” Ensign, Nov. 2010, 129).

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:60–100

ʻOku fakahā ʻe he ʻEikí ʻa e ngaahi fatongia ʻo e kau palesiteni ʻo e ngaahi kōlomu ʻo e lakanga fakataulaʻeikí

Ko hono toe vakaiʻi nounou, hiki e ngaahi ʻuluʻi fakamatala Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí mo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné ʻi he palakipoé. Fakaafeʻi e kau akó ke hiki e ngaahi tuʻunga ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻi lalo ʻi he ʻuluʻi fakamatala totonú. Kole ki ha tokotaha ako ʻe taha ke ne tohi ha taha ʻo e lakanga ʻo e lakanga fakataulaʻeikí pea ʻoange e sioká pe māká ki ha tokotaha ako kehe, ʻo hokohoko atu ʻa e founga ko ʻení kae ʻoua kuo hiki ʻe he kau akó ʻa e ngaahi tuʻunga kotoa pē ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. Poupouʻi e kau akó ke fetokoniʻaki ʻo ka fie maʻu. (Ko e ngaahi tuʻunga ʻi he Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí ko e kaumātuʻa, taulaʻeiki lahi, pēteliake, Fitungofulu, mo e ʻAposetolo. Ko e ngaahi tuʻunga ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné ko e tīkoni, akonaki, taulaʻeiki mo e pīsope.)

  • Ko e hā ʻa e kōlomu ʻo e lakanga fakataulaʻeikí? (Ko ha kulupu ʻo e houʻeiki tangata ʻoku nau maʻu ʻa e lakanga fakataulaʻeiki tatau pē.)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke haʻu ki he palakipoé pea siakaleʻi ʻa e ngaahi tuʻunga ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻa ia ʻoku fokotuʻutuʻu ki he ngaahi kōlomú. Poupouʻi e kalasí ke nau tokoni ʻi hano fie maʻu. (ʻOku maʻu ʻe he ngaahi tuʻungá ni ha ngaahi kōlomu: ʻAposetoló, Fitungofulú, taulaʻeiki lahí, kaumātuʻá, taulaʻeikí, akonakí, mo e tīkoní. Mahalo te ke fie fakamatalaʻi ange ʻoku maʻu ʻe he siteiki takitaha ha kōlomu ʻo e taulaʻeiki lahí, pea ko e palesiteni fakasiteikí ʻa e palesiteni ʻo e kōlomú. ʻI he uooti takitaha, ʻoku fokotuʻutuʻu ʻa e kau taulaʻeiki lahí ki ha kulupu ʻo e kau taulaʻeiki lahí.)

Fakaafeʻi ha niʻihi ʻo e kau akó ke tau fetongi ʻi hono lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:60–63, 85–89, 93–94. Fakaafeʻi e kalasí ke muimui ki ai pea feinga ke ʻiloʻi ʻa e meʻa naʻe fakamatala ʻi he ngaahi veesi ko ʻení ʻoku faitatau ai e ngaahi kōlomú.

  • Fakatatau ki he ngaahi veesi ko ʻení, ko e hā ʻoku faitatau ai e ngaahi kōlomu ko ʻeni ʻo e lakanga fakataulaʻeikí? (ʻE lava ke ngaūe ʻaki ʻe he kau akó ha ngaahi lea kehekehe, kae fakapapauʻi ʻoku nau ʻilo ʻa e moʻoni ko ʻení: ʻOku fokotuʻu ha palesiteni ke puleʻi mo tataki e ngāue ʻo e kōlomu takitaha ʻo e lakanga fakataulaʻeikí.)

  • Fakatatau ki he veesi 87–88,, ʻoku kehe fēfē ha kōlomu ʻo e kau taulaʻeiki lahí mei he ngaahi kōlomu ʻo e kau tīkoní mo e kau akonakí? (ʻOku tokangaʻi ʻe he pīsope ʻo e uōtí ʻa e kōlomu ʻo e kau taulaʻeikí. ʻOkú ne toe tokangaʻi foki e kau maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒlone kotoa pē ʻi he uōtí. ʻOku hoko ʻa e palesiteni fakakolo ʻi ha kolo ʻo e Siasí, ko e palesiteni ʻo e kōlomu ʻo e kau taulaʻeikí.)

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke maʻu ʻe he kōlomu takitaha ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ha palesitení? ʻE lava fēfē ʻa e palesiteni ʻo ha kōlomu ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻo tokoniʻi e kau mēmipa ʻo ʻene kōlomú?

Kole ki ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:65–66. Fakaafeʻi e kalasí ke nau muimui ki ai ʻo kumi ʻa e taki ʻo e Siasí ʻokú ne puleʻi ʻa e kau maʻu lakanga fakataulaʻeiki kotoa pē. Fakaafeʻi e kau akó ke lipooti e meʻa ʻoku nau ʻiló. Fakapapauʻi ʻoku mahino ki he kau akó ʻoku ʻuhinga e ngaahi veesi ko ʻení ki he Palesiteni ʻo e Siasí.

Kole ki ha tokotaha ako ʻe taha ke ne lau leʻolahi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:67, 91–92. Fakaafeʻi e kalasí ke nau muimui ʻi hono laú, ʻo kumi e ngaahi lea mo e kupuʻi lea ʻokú ne fakamatalaʻi ʻa e mafai mo e ngaahi fatongia ʻo e Palesiteni ʻo e Siasí.

  • Fakatatau mo e meʻa ʻokú ke ako ʻi he ngaahi veesi ko ʻení, te ke fakamatalaʻi fakanounou fēfē ʻa e mafai mo e ngaahi fatongia ʻo e Palesiteni ʻo e Siasí? (Neongo ʻe ala fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ha ngaahi lea kehe, ka ʻoku totonu ke nau ʻiloʻi e moʻoni ko ʻení: ʻOku maʻu ʻe he Palesiteni ʻo e Siasí e mafai ke fakahoko e ngaahi ouau mo e ngaahi tāpuaki kotoa pē mo tokangaʻi ʻa e Siasí fakakātoa. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne hiki e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé.)

Mahalo te ke loto ke toe fakamahinoʻi ange ha niʻihi ʻo e ngaahi lea i he veesi 92 ʻaki ʻa e ngaahi fakaʻuhinga ko ʻeni meia ʻEletā Sione A. Uitisou ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

ʻĪmisi
ʻEletā John A. Widtsoe

“Ko e palōfitá ko ha faiako ʻo e moʻoni ʻoku ʻiloʻí; ko e tangata kikité ʻokú ne ʻilo ki he moʻoni ʻoku fufuú, koe tangata maʻu fakahaá ko ha taha ʻokú ne ʻomi ha moʻoni foʻou. ʻI hono ʻuhinga fakalūkufuá, ʻa ia ʻoku lahi taha hono ngāue ʻakí, ʻoku kau ʻi he hingoa palōfitá, ʻa e ngaahi hingoa kehe pea ʻokú ne ʻai e palōfitá” (Evidences and Reconciliations, arr. G. Homer Durham, 3 vols. in 1 [1960], 258).

Fakaʻaliʻali ha fakatātā ʻo e Palesiteni lolotonga ʻo e Siasí.

  • Ko e hā ha ngaahi founga ʻoku faitāpuekina ai koe koeʻuhí ko e mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻoku maʻu ʻe he Palesiteni ʻo e Siasí?

Kole ange ki he kau akó ke nau lau fakalongolongo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:99–100

  • Fakatatau ki he veesi ko ʻení, ko e hā kuo pau ke tau fai ke tuʻu ʻi he moʻui taau ai ʻi he ʻao ʻo e ʻEikí? (ʻE lava ke fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ha ngaahi lea kehekehe, ka ʻoku totonu ke ʻiloʻi ʻe he kau akó e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Kuo pau ke tau ako hotau fatongiá mo ngāue ʻi he faivelenga kakato ke fakahoko ia, kae lava ke tau tuʻu moʻui taau ʻi he ʻao ʻo e ʻEikí.)

Neongo naʻe ʻuluaki fakataumuʻa ʻa e ngaahi veesi ko ʻení ki he kau maʻu lakanga fakataulaʻeikí, ka ʻoku kaunga e tefitoʻi moʻoni ʻoku nau akoʻí ki he kāingalotu kotoa ʻo e Siasí.

Vahevahe e kau akó ke nau tauhoa. Fakaafeʻi kinautolu ke aleaʻi e ngaahi fehuʻi ko ʻení. Lau tahataha ʻa e ngaahi fehuʻí pe hiki kinautolu ʻi he palakipoé.

  • Kuo tāpuekina fēfē koe ʻe he ngāue ʻa ha mēmipa ʻo e Siasí ʻa ia kuó ne fakahoko faivelenga hono fatongiá?

  • Ko e hā ʻokú ke fai ke ako ho fatongiá mo ngāue ʻi he faivelenga kakato ke fakahoko ia?

ʻOange ki he kau akó ʻa e faingamālie ke fakamoʻoni ai ki he mahuʻinga ʻo hono fakahoko hotau fatongia ʻi he Siasí pea ʻi hotau ngaahi fāmilí.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 108:4–8

ʻOku ʻoange ʻe he ʻEikí ha faleʻi mo e ngaahi talaʻofa kia Laimani Selamani

Fakamanatu ki he kau akó ʻoku ʻi he tohi Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 108 ha fakahā ʻo e finangalo ʻo e ʻEikí kia Laimani Selamani, ʻa ia naʻá ne fehuʻi ki he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ke ʻilo lahi ange fekauʻaki mo hono fatongiá.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 108:7–8. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo fekumi ki he ngaahi fakahinohino ne ʻoange ʻe he ʻEikí kia Laimaní. Kole ki he kau akó ke nau lipooti e meʻa ne nau maʻú. ʻE ala fie maʻu ke ke fakamatalaʻi ange ko e naʻinaʻí ko ha faleʻi ia pe fakalotolahi.

  • Ko e hā ha ngaahi founga naʻe finangalo e ʻEikí ke fakamālohia ai ʻe Laimani Selamani hono kāingá?

Kole ki he kau akó ke nau kumi ha tefitoʻi moʻoni mei he fakahinohino ʻa e ʻEikí kia Laimani ʻi he veesi 7–8. Te nau ala ʻilo ha ngaahi moʻoni kehekehe kau ai ʻa e meʻá ni: ʻOku totonu ke tau fakamālohia e niʻihi kehé ʻi heʻetau talanoá mo e tōʻonga kotoa pē. (Mahalo te ke fie fokotuʻu ange ke fakaʻilongaʻi ʻe he kau akó e kupuʻi lea ko ʻení ʻi heʻenau folofolá.)

  • Te ke lava ʻo fakamālohia fēfē ʻa kinautolu ʻoku mou feohí ʻi hoʻomou talanoá?

  • Te ke lava ʻo fakamālohia fēfē ʻa kinautolu ʻoku mou feohí ʻi hoʻo ngaahi tōʻongá?

Kole ki he kau akó ke nau fakamatalaʻi ha aʻusia kuo nau maʻu ʻi ha taimi naʻe fakamālohia ai ʻe ha taha kinautolu ʻaki ʻenau fai ha taha ʻo e ngaahi ngāue ʻoku lisi ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 108. Fakakaukau ke ke vahevahe haʻo aʻusia pē ʻaʻau. Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki ha tokotaha te nau lava ʻo fakamālohia he ʻahó ni mo ha ngāue pau te nau fai ke fakahoko ai ia.

ʻIuniti Hoko (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 109–112)

Ke tokoni ki hono teuteu e kau akó ke nau ako e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 109–112, fakaafeʻi kinautolu ke nau fakakaukau ki he ngaahi meʻá ni: Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ʻa e ngaahi temipalé? Kuó ke ʻosi kau atu ki hano fakatapuí ha temipalé? Fakamatalaʻi ange te nau ako ʻi he ʻiuniti hokó fekauʻaki mo hono fakatapui ʻo e Temipale Ketilaní. Te nau ako lahi ange fekauʻaki mo e meʻa naʻe hokó pea mo ia naʻe hā hā aí moe founga ʻe lava ke tāpuakina ai kinautolu mo honau ngaahi fāmilí ʻe he meʻa naʻe fakahā angé ʻo taʻengata.