Seminelí
Lēsoni 63: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 58:1–33


Lēsoni 63

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 58:1–33

Talateú

ʻI he ʻaho 1 ʻo ʻAokosi 1831, hili pē nai ha uike ʻe ua hono fili ʻe he ʻEikí ʻa Tauʻatāina, Mīsuli, ko e uhouhonga ʻo Saioné, naʻe maʻu ʻe Siosefa Sāmita ʻa e fakahā ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 58. Naʻe ʻomi ʻa e fakahā ko ʻení ko e tali kiate kinautolu naʻa nau vēkeveke ke ʻiloʻi e finangalo ʻo e ʻOtuá ʻo kau kiate kinautolu ʻi he fonua foʻou ko ʻení. Naʻe faleʻi ʻe he ʻEikí ʻa e Kāingalotú ʻi he fakahā ko ʻení, ke nau faivelenga ʻi honau ngaahi faingataʻá mo fakamatalaʻi ange e ʻuhinga kuó Ne fekauʻi ai e Kāingalotú ki Saioné. Naʻe toe poupouʻi foki ʻe he ʻEikí ʻa e Kāingalotú ke nau fakaʻaongaʻi ʻenau tauʻatāina ke filí ki hono fakahoko ʻo e anga māʻoniʻoní.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 58:1–5

ʻOku faleʻi ʻe he ʻEikí ʻa e Kāingalotú ke nau faivelenga ʻi honau ngaahi faingataʻá

Kimuʻa pea kamata e kalasí, hiki e ngaahi lea Lolotongá mo e Kahaʻú ʻi he palakipoé.

Kamata e lēsoní ʻaki hano kole ki he kau akó ke nau fakakaukau ki he ʻahiʻahi lahi taha ʻoku nau lolotonga fehangahangai mo ia ʻi heʻenau moʻuí.

  • ʻE tokoni fēfē nai hoʻo fakakaukau ki ho kahaʻú, ʻi he moʻuí ni mo e moʻui ka hokó, ke ke fehangahangai mo e ngaahi ʻahiʻahi ʻokú ke fepaki mo ia he taimi ní?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi e palakalafi ko ʻení. Kole ki he kalasí ke nau fakafanongo ki he ngaahi ʻahiʻahi ne aʻusia ʻe he Kāingalotu ʻi Mīsulí ʻi he 1831 ne ala fakatupu e loto foʻi ʻa hanau niʻihi.

ʻI Sānuali 1831, naʻe maʻu ʻe ha kau faifekau ha kulupu ʻo ha kau ʻInitia Telaueá ʻoku nau nofo ʻi he Vahefonua ʻo e kau ʻInitiá ʻi he kauʻāfonua fakahihifo ʻo Mīsulí. Naʻe mahuʻingaʻia ʻa e kau ʻInitia Telaueá ʻi hono ako ʻo e ongoongolelei naʻe ʻi he Tohi ʻa Molomoná. Ka koeʻuhí naʻe ʻikai ke maʻu ʻe he kau faifekaú ʻa e ngofua ne fie maʻu ke hū ki he Vahefonua ʻo e kau ʻInitiá pea malanga ʻaki ʻa e ongoongoleleí pea koeʻuhí ko e fakafepaki mei he kau fakafofonga mo e kau faifekau ʻInitia fakalotofonuá, ne fakamālohiʻi ai ke mavahe ʻa e kau faifekaú mei he Siasí mei he vahefonuá. Ne feinga leva ʻa e kau faifekaú ke akoʻi ʻa e kakai hinehina ne nofo ʻi Tauʻatāina, Mīsuli, mo e ngaahi feituʻu takatakai aí, ka naʻe siʻi hifo ʻi he kau ului ʻe toko hongofulu ne kau ki he Siasí ʻi Siulai 1831. ʻI he kamata tūʻuta atu ki Mīsuli ʻa e kaumātuʻa ʻo e Siasí mei ʻOhaiō ʻi Siulai 1831, naʻe loto-mamahi ʻa e niʻihi ʻi he meʻa ne nau mamata aí. Ne ʻamanaki ha niʻihi ʻo kinautolu ke sio ki ha kolo tupulaki vave ʻo e kakai tuí mo ha nofoʻanga naʻe mateuteu ke tauhi ai e kau mēmipa ʻo e Siasí ne hiki angé. Naʻe fakahaaʻi ʻe ha niʻihi ʻenau hohaʻa he naʻe teʻeki ngāueʻi e kelekele ʻi Tauʻatāiná. ʻIkai ngata aí, naʻe poupouʻi ha niʻihi ʻo e kau takí ke nau nofo ʻi Mīsuli pea fakatau ha kelekele ke teuteuʻi ʻa Saione ki he Kāingalotu te nau omi ʻamuí.

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ne mei fakalotosiʻi ai e tūkunga ko ʻení ki ha kau mēmipa ʻe niʻihi ʻo e Siasí?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 58:1–2. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo fekumi ki he meʻa naʻe fakahā ʻe he ʻEikí ki he kaumātuʻá naʻe ala tokoni kiate kinautolu ke nau fehangahangai mo e ngaahi faingataʻa ne nau fepaki mo iá.

  • Ko e hā naʻe fakahā ʻe he ʻEikí ki he kaumātuʻá?

  • Te ke fakamatalaʻi fakanounouʻi fēfē ʻa e ngaahi moʻoni ʻi he veesi 2? (ʻOku totonu ke ʻiloʻi ʻe he kau akó e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení: ʻE tāpuekina kitautolu kapau te tau tauhi ʻa e ngaahi fekau ʻa e ʻEikí. ʻE lahi ange hotau pale taʻengatá ʻo kapau te tau faivelenga ʻi he faingataʻá. Te ke ala fokotuʻu ange ke fakaʻilongaʻi ʻe he kau akó e ngaahi kupuʻi lea ʻoku nau akoʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻi he veesi 2.)

Vakai ki he ongo foʻi lea Lolotongá mo e Kahaʻú ʻi he palakipoé. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 58:3–5. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo fekumi ki he meʻa naʻe fakahā ʻe he ʻEikí ki he kaumātuʻá ʻo kau ki he lolotonga pea mo e kahaʻu ʻo Hono kakaí. Kole ki he kau akó ke nau lipooti e meʻa ne nau maʻú.

  • Fakatatau ki he veesi 3, ko e hā ʻoku ʻikai ke tau faʻa sio pe mahino kiate kitautolu ʻi heʻetau fekuki mo e ʻahiʻahí?

Fakamahinoʻi ange ʻoku hangē ʻoku ʻuhinga ʻa e ngaahi veesi ko ʻení naʻe fie maʻu ʻe he ʻEikí ʻa e kaumātuʻá ke nau sio fakalaka atu ʻi he ngaahi faingataʻa ne nau kātekina pea nofo taha pē ʻi he kahaʻu nāunauʻia te nau aʻusia ʻo kapau te nau faivelengá. ʻE lava ke tokoniʻi kitautolu ʻe he pōpoaki ʻa e ʻEikí ki he Kāingalotu ʻi Mīsulí ke tau kātakiʻi ʻa e ngaahi faingataʻá ʻaki hono tauhi kitautolu ke tau tokanga taha ki he ngaahi tāpuaki ne talaʻofa kiate kinautolu ʻoku kātakiʻi faivelenga ʻa e ngaahi faingataʻá.

  • ʻE lava fēfē ʻe he falala ʻe tāpuekina koe ʻe he ʻEikí ke ke kātakiʻi faivelenga ʻa e faingataʻá?

  • Ko e fē ha taimi kuó ke ongoʻi ai ne tāpuekina koe ʻi hoʻo faivelenga lolotonga e faingataʻá?

Toe fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki he faingataʻa lahi taha ʻoku nau lolotonga aʻusiá. Poupouʻi kinautolu ke nau kei faivelenga pē ki he ongoongoleleí neongo honau ngaahi faingataʻaʻiá kae lava ke nau maʻu ʻa e ngaahi pale kuo teuteu ʻe he ʻEikí maʻanautolu he taimí ni pea ʻi he taʻengatá fakatouʻosi.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 58:6–13

ʻOku fakamatalaʻi ʻe he Fakamoʻuí e ʻuhinga naʻá Ne fekauʻi ai e Kāingalotú ki Saioné

Fai ki he kau akó ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Kuo kole atu nai ke ke fai ha meʻa, ka naʻe ʻikai mahino kiate koe e ʻuhinga naʻe kole atu ai ke ke fai iá? Ko e hā naʻá ke ongoʻí?

  • ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, kuo kole atu nai ʻe ha taha ke ke fai ha meʻa mo tokoni atu ke mahino kiate koe ʻa e ngaahi ʻuhinga ʻo hono fakahoko iá? Ko e hā e faikehekehe naʻe hoko ʻi hono ʻiloʻi e ngaahi ʻuhingá?

Fakamatalaʻi ange naʻe fakahā ʻe he ʻEikí ha niʻihi ʻo ʻEne ngaahi ʻuhinga ki hono ʻave ʻo e kakaí ke fakatoka e fakavaʻe ʻo Saioné. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 58:6–8. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo kumi e ngaahi ʻuhinga ne ʻoange ʻe he ʻEikí ki hono ʻave ʻo e kakaí ke fakatoka e fakavaʻe ʻo Saioné. Fakaafeʻi e kau akó ke nau lipooti e meʻa ne nau ʻiló.

Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 58:9–13 ʻaki hono fakamatalaʻi ange ko ha ʻuhinga ʻe taha naʻe ʻave ai ʻe he ʻEikí ʻa e kakaí ke fakatoka ʻa e fakavaʻe ʻo Saioné ke teuteuʻi ʻa e māmaní ki he Hāʻele ʻAngaua Mai ʻa Sīsū Kalaisí. Naʻe ʻuhinga ʻa e ʻEikí ʻi he ngaahi veesi ko ʻení, ki ha talanoa fakatātā ʻi he Fuakava Foʻoú ʻoku akoʻi ai ʻe fakaafeʻi ʻa e kakai ʻi he ngaahi puleʻanga kotoa pē ke maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo e ongoongoleleí.

  • ʻE tokoniʻi fēfē nai ʻa e kaumātuʻá ke nau faivelenga ʻi heʻenau ngaahi faingataʻá ʻi hono ʻiloʻi ʻoku nau teuteuʻi ʻa e māmaní ki he Hāʻele ʻAngaua Mai ʻa Sīsū Kalaisí?

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 58:14–23

ʻOku fakamatalaʻi ʻe he ʻEikí ʻa e ngaahi fatongia ʻo ha pīsope mo fekauʻi ʻa e Kāingalotú ke nau tauhi e ngaahi lao ʻo e fonuá

ʻĪmisi
Edward Partridge

Fakamanatu ange ki he kau akó naʻe ui ʻe he ʻEikí ʻa Pīsope ʻEtuate Pātilisi ke tataki ʻa e ngaahi ngāue ke langa e kolo ko Saioné. Naʻe fakahinohinoʻi ʻe he ʻEikí ʻa Pīsope Pātilisi mo Sitenei Kilipati ke nofo ʻi Mīsuli ke tokangaʻi e ngaahi koloa ʻo e Siasí mo fakatau mai ʻa e kelekele ʻi loto pea takatakai ʻi Tauʻatāina, Mīsulí (vakai, T&F 57:7–8). Fakamatalaʻi ange ʻi he teuteu ʻa e Kāingalotú ke fakatau mai ʻa e kelekelé, naʻe fakakikihi ʻa Pīsope Pātilisi mo Siosefa Sāmita fekauʻaki mo e tuʻunga lelei ʻo e kelekele ʻa ia kuo filí. Naʻá ne ongoʻi ne totonu ke fakatau mai ha konga kelekele kehe ia. Naʻe iku ʻa e faikehekehé ni ki ha valoki mei he ʻEikí.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 58:14–15. Kole ange ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo kumi e meʻa naʻe fakahā ʻe he ʻEikí kia Pīsope Pātilisí. Kole ki he kau akó ke nau lipooti e meʻa ne nau maʻú.

  • Fekau e kau akó ke nau toe foki ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 58:3. Ne mei tokoni fēfē nai ʻa e ngaahi moʻoni ne fakahā mai ʻi he veesi ko iá kia Pīsope Pātilisi ke fakatomala ʻi he fakakikihi mo e Palōfitá fekauʻaki mo e konga kelekele ne totonu ke fakatau maí?

Fakamatalaʻi ki he kalasí naʻe tali ʻe Pīsope Pātilisi ʻa e valoki ʻa e ʻEikí ʻi he loto fakatōkilalo pea naʻe fakamolemoleʻi ʻene ngaahi angahalá.

  • ʻE tokoniʻi fēfē kitautolu ʻe he ngaahi moʻoni ne fakahā mai ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 58:3 ke tau tali ʻa e ngaahi fekau ʻa e ʻEikí ʻi he tui kae ʻikai ʻi he taʻetui mo e kui ʻo e lotó?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 58:16-20. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo fekumi ki he meʻa naʻe fakahā ʻe he ʻEikí kia Pīsope Pātilisi fekauʻaki mo hono fatongia ko e pīsopé mo hono fatongia ke tokoni ke langa ʻa Saioné.

  • Fakatatau ki he ngaahi veesi ko ʻení, ko e hā e fatongia ʻo ha pīsopé?

  • Ko e hā ha ngaahi founga ʻoku totonu ke fakamāuʻi ʻaki ʻe he kau pīsopé ʻa e kakai ʻo e ʻEikí he ʻahó ni?

Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 58:21–23 ʻaki hano fakamatalaʻi ange ʻoku ʻamanaki mai e ʻEikí ke tau tauhi ʻa e ngaahi kao ʻo e fonuá kae ʻoua kuó Ne hāʻele mai pea pule lolotonga e Nofotuʻí.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 58:24–33

ʻOku faleʻi ʻe he ʻEikí ʻa e Kāingalotú ke fakaʻaongaʻi ʻenau tauʻatāina ke filí ke fai lelei

Fakamatalaʻi ʻa e tūkunga ko ʻení ki he kalasí:

Fakakaukau angé ʻi hoʻo lue atu he halá ʻokú ke sio ʻoku tō ha taha toulekeleka . Ko e fē ʻi he ngaahi meʻá ni ʻoku totonu ke ke faí?

  1. Tatali ki he Laumālié ke ueʻi koe ke ke tokoni.

  2. Tatali ki ha taha kehe ke ne talaatu ʻa e meʻa ke faí.

  3. Tatali ʻo sio pe ʻe tokoni ha taha kehe.

  4. Tokoniʻi ʻa e tokotaha naʻe toó ʻi he taimi pē ko iá.

Hili e tali ʻa e kau akó, fai ʻa e fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke tokoniʻi ʻa e tokotahá kae ʻikai tatali ki ha ngaahi fakahinohino mei ha taha kehe?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138:25–28. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai pea kumi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni naʻe akoʻi ʻe he ʻEikí ki he Kāingalotú ʻi heʻenau fehangahangai mo e faingataʻa ʻo hono langa ʻo e kolo ko Saioné. (Mahalo te ke fie fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga ʻa e kupuʻi lea “ko ia ia ʻoku fakamālohiʻi ʻi he ngaahi meʻa kotoa pē” [T&F 58:26] ki ha taha ʻoku ʻikai ngāue kae ʻoua kuo fekauʻi ia ke fai ia.)

  • Ko e hā e ngaahi moʻoni naʻá ke ʻilo ʻi he veesi 26–28? (ʻE lava ke tali ʻa e kau akó ʻaki e ngaahi moʻoni ʻo hangē ko ʻení: ʻOku tau maʻu ʻa e mālohi ke fili ke ngāue ʻiate kitautolu pē. Kapau te tau tatali ki he ʻEikí ke fakahā mai e meʻa kotoa pē ʻoku totonu ke tau faí, ʻe mole hotau palé. Kapau te tau fakaʻaongaʻi ʻetau tauʻatāina ke filí ke fai ʻa e ngaahi meʻa ʻokú ne ʻomi ʻa e māʻoniʻoní, ʻe fakapaleʻi kitautolu. Fakaʻaongaʻi e ngaahi lea ʻa e kau akó, ʻo tohi ʻa e ngaahi moʻoni ko ʻení he palakipoé.)

  • Ko e hā ʻa e “totongi” ʻoku ʻuhinga ki ai ʻa e ngaahi veesi ko ʻení? ʻE kaunga fēfē hono fai e ngaahi meʻa lelei lahi ʻi heʻetau loto tauʻatāiná ki heʻetau maʻu ʻa e moʻui taʻengatá?

  • Ko e hā ha ngaahi founga te ke lava ʻo femoʻuekina ai ʻi he fai lelei ʻi ʻapí? ʻI he akó? ʻI ho uōtí pe koló?

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke vahevahe ʻa e aʻusia ne nau maʻu ʻi hano fakaaʻaongaʻi ʻenau tauʻatāina ke fili ke fai leleí.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 58:29–33. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo fekumi ki he meʻa ʻoku hoko kiate kinautolu ʻoku ʻikai ke fakaʻaongaʻi ʻenau tauʻatāina ke filí ke fai ha lelei pe ʻoku nau fakafehuʻia e ngaahi fekau ʻa e ʻEikí.

  • Ko e hā ʻoku hoko kiate kinautolu ʻoku ʻikai ke fakaʻaongaʻi ʻenau tauʻatāina ke filí ke fai ha lelei pe ʻoku nau fakafehuʻia e ngaahi fekau ʻa e ʻEikí?

  • ʻOku tali fēfē ʻe he kakai ʻe niʻihi ʻi he ʻikai ke nau maʻu ʻa e ngaahi tāpuakí koeʻuhí ko ʻenau fakapikopikó pe talangataʻá? Ko e hā e fakatokanga ʻoku fai ʻe he ʻEikí ki he niʻihi fakafoʻituitui peheé ʻi he veesi 33?

Fakamoʻoni ki hono mahuʻinga hono fakaʻaongaʻi ʻetau tauʻatāina ke filí ke fai leleí. Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakaʻaongaʻi ʻenau tauʻatāina ke filí ke fai ha meʻa lelei kimuʻa pea toe fakataha mai ʻa e kalasí. Talaange ki he kau akó te nau maʻu ha faingamālie ke vahevahe ʻa e meʻa naʻa nau faí ko ha konga ʻo e lēsoni hokó.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 58:2–4. “ʻA e nāunau ʻe hoko mai hili ʻa e faingataʻa lahí”

Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Pilikihami ʻIongi ʻa e ngaahi meʻá ni kau ki hono maʻu ha fakakaukau taʻengatá pea fekauʻaki mo e nāunau ʻa ia ʻoku maʻu ʻe he kau faivelengá:

ʻĪmisi
Palesiteni Brigham Young

“ʻOku tau talanoa ʻo kau ki hotau ngaahi ʻahiʻahi mo hotau ngaahi faingataʻaʻia ʻi he moʻui ní; ka tau pehē pē, te ke lava ʻo sio loto atu kiate koe ʻi ha hili ha taʻu ʻe lauafe mo laumiliona mei hoʻo fakamoʻoniʻi ʻa hoʻo mateakiʻi hoʻo tui fakalotú, hili ho ngaahi taʻu siʻi mo nounou ko ia ʻi he moʻui ní, kuó ke maʻu ʻa e fakamoʻui taʻengatá pea mo ha kalauni ʻo e nāunau ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá? Peá ke toe fakamanatu hoʻo moʻui ʻi hení, ʻo ke vakai ki he ngaahi meʻa ʻoku molé, faingataʻa, mo hoʻo ngaahi loto taʻe fiemālié; … te ne taʻotaʻofi koe mei haʻo kalanga, ‘kae fēfē ʻa e ngaahi meʻa kotoa ia ko ʻeé? Ko e ngaahi meʻa ko iá ʻoku fakataimi pē, ka kuo tau ʻi heni he taimí ni. Ne tau faivelenga ʻi ha taimi siʻi ʻi heʻetau moʻui fakamatelié, ka ko ʻeni ʻoku tau fiefia ʻi he moʻui taʻengatá mo hono nāunaú’” (“Remarks,” Deseret News, Nov. 9, 1859, 1). (Vakai foki, Doctrine and Covenants Student Manual, 2nd ed. [Church Educational System manual, 2001], 119–20.)

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 58:3. “ʻOku ʻikai te mou lava ʻo mamata ʻaki homou mata fakanatulá … ki he finangalo ʻo homou ʻOtuá”

Naʻe vahevahe ʻe ʻEletā Niila A. Mekisuele ha lea naʻe fai ʻe C. S. Luisi, ʻa ia naʻá ne fakamatalaʻi ʻoku ʻikai ke mahino maʻu pē kiate kitautolu ʻa e meʻa kuo teuteu ʻe he ʻOtuá maʻatautolú:

ʻĪmisi
ʻEletā Neal A. Maxwell

“ʻOku fakamatalaʻi ʻe C. S. Luisi, ʻi heʻene tohi Mere Christianity, ʻa hotau vā fetuʻutaki mo e ʻOtuá ʻi ha founga makehe ʻe lava ke tokoniʻi kitautolu ke fakahoungaʻi ʻa e founga pē ʻe lava ke hoko ai ʻa e tupulaki fakalaumālié ko ʻetau tukulolo ki hono finangaló:

“‘Fakakaukauloto angé ko ha fale moʻui koe. ʻOku hāʻele mai ʻa e ʻOtuá ke toe langa ʻa e fale ko iá. Mahalo ʻe lava ke mahino kiate koe ʻi he kamataʻangá, a e meʻa ʻokú Ne faí. ʻOkú Ne fakatonutonu ʻa e ʻū fakatafenga vaí pea taʻofi ʻa e mama ʻi he ʻató mo fai pehē atu: naʻá ke ʻiloʻi naʻe fie maʻu ke fai ʻa e ngāue ko iá pea ʻoku ʻikai te ke ʻohovale. Ka ʻoku kamata ke ne fai ha ngaahi liliu ki he falé ʻi ha founga matuʻaki fakamamahi pea hangē ʻoku ʻikai ke ʻuhingamālié. Ko e hā nai ʻEne taumuʻá? Ko e fakamatalá ʻokú Ne langa ha fale ʻoku kiʻi kehe mei he meʻa ne ke fakakaukau ki aí—fokotuʻu atu ha tafaʻaki foʻou hē, ʻai ha faliki lahi ange ʻi hē, langa mo ha ngaahi taua, ʻai mo ha ngaahi lotoʻataʻatā. Naʻá ke fakakaukau ʻe ngaohi ko ha kiʻi fale fakaʻofoʻofa: ka ʻokú Ne langa ha palasi. …’ (New York: The Macmillan Company, 1952, p. 160.)” (“The Value of Home Life,” Ensign, Feb. 1972, 5).

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 58:8–11. “[Ko e] ʻohomohe ʻa e ʻEikí”

“ʻOku felāveʻi ʻa e ongo fakaʻilonga ʻe ua ʻo e kātoanga maʻu meʻatokoní mei he Fuakava Motuʻá ki he ʻOhomohe ʻa e ʻEikí: ko e ‘kātoanga ʻo e ngaahi meʻa momoná’, pea mo e ‘uaine motuʻa kuo maʻa.’ Ko e ongo fakaʻilonga fakatouʻosi ʻo e leleí, ʻo fakahaaʻi ko e kātoanga ʻoku ʻuhinga ki ai hení ʻoku mahuʻinga lahi (vakai foki, T&F 57:5–14; 65:3; Mātiu 22:1–14; Fakahā 19:7–9)” (Doctrine and Covenants Student Manual [Church Education System manual, 2001], 120).

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 58:14–15. Naʻe fakatomala ʻa Pīsope Pātilisi mei heʻene ngaahi angahalá

Naʻe fakakikihi ʻa Pīsope Pātilisi mo Siosefa Sāmita fekauʻaki mo e tuʻunga lelei ʻo e kelekele kuo fili ʻi Mīsulí. Naʻá ne ongoʻi ne totonu ke fakatau mai ha konga kelekele kehe ia. Naʻe valokiʻi ʻe he ʻEikí ʻa Pīsope Pātilisi ʻi hono ʻulungāngá.

Naʻe tali ʻe Pīsope Pātilisi ʻa e valoki ʻa e ʻEikí ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 58 ʻi he loto fakatōkilalo. Hili pē ha ngaahi ʻaho siʻi mei hono ʻomi ʻo e fakahā ko ʻení, naʻá ne tohi ki hono uaifí: “ʻOkú ke ʻiloʻi ʻoku ou tuʻu ʻi ha tuʻunga mahuʻinga pea ʻi hono valokiʻi aú ʻoku ou faʻa ongoʻi he taimi ʻe niʻihi hangē kuo pau ke u tō, ʻo ʻikai ke tukuange ʻa e ngāué, ka ʻoku ou manavasiʻi ʻoku māʻolunga hoku tuʻungá ʻi he meʻa te u lava ke fai ke tali ʻe heʻeku Tamai Hēvaní” (tohi kia Litia Pātilisi, ʻAokosi 5–7, 1831, Church History Library, Salt Lake City). Naʻe pehē ʻe ha miniti ʻo ha fakataha ʻi Saione ne lau ki he fakakikihi ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá mo Pīsope Pātilisí ne pehē ʻe Pātilisi “ʻokú ne pea kuó ne loto fakamolemole maʻu pē” koeʻuhí ko e taʻefelotoí (Minute Book 2, Mar. 10, 1832, 23, Church History Library, Salt Lake City; vakai foki, josephsmithpapers.org). Naʻe fakahaaʻi ʻe ha fakahā naʻe fai ʻi he ʻaho 11 ʻo Sepitema 1831, kuo fakamolemoleʻi ʻa Pātilisi ʻi heʻene tōʻongá (Documents, Voliume 2: July 1831–January 1833, vol. 2 ʻo e Document series of The Joseph Smith Papers 2013], 62).

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 58:27–28. “Fai ʻa e ngaahi meʻa lahi ko ʻenau fili tauʻatāina ʻanautolu pē”

ʻOku maʻu ha sīpinga lelei ʻo e muimui ki he faleʻi ke “femoʻuekina … ʻi he holi lahi ʻi ha ngāue lelei” (T&F 58:27) ʻi ha aʻusia ne vahevahe ʻe ʻEletā Vooni J. Fetasitouni ʻo e Kau Fitungofulú:

ʻĪmisi
ʻEletā Vaughn J. Featherstone

“ʻI hoku taʻu hongofulú pe hongofulu mā tahá nai, ne omi homau kāinga tokolahi ʻo ʻaʻahi mai. Ne ʻi ai ha toko 35 pe 40 nai. Naʻe fakaafeʻi kotoa kinautolu ʻe he Fineʻeikí ki he maʻu meʻatokoni efiafí. Hili e maʻu meʻatokoni efiafí ne ʻalu e tokotaha kotoa pē ki he loki ʻe tahá pea tangutu hifo ʻo talanoa. Naʻe ʻi ai ha ʻū fokotuʻunga peleti mo e meʻa ngaahi kai he feituʻu kotoa pē. Ne teʻeki ʻave ʻo tuku e meʻakaí, pea naʻe ʻi ai ha ʻū kulo mo e fakapaku ʻuli mei he feimeʻatokoní.

“ʻOku ou manatuʻi ʻeku fakakaukau ʻe mavahe ʻa e tokotaha kotoa pē ʻamui ange, pea ʻe fai ʻe heʻeku faʻeé ʻa e fakamaʻá kotoa pē. Naʻe haʻu ha fakakaukau kiate au. Naʻá ku kamata ke fakamaʻá. Ko e ngaahi ʻaho ia kimuʻa he ngaahi meʻa fufulu peleti ʻuhilá. Naʻe fakamaʻa maʻu pē ʻa e Fineʻeikí, pea naʻá ne akoʻi kimautolu ʻi he founga totonu ke fufulu mo holoholo ʻa e ʻū peletí. Naʻá ku kamata ʻa e fuʻu ngāue lahi ko ʻení. Faifaiangé, fakafuofua ki ha houa ʻe tolu mei ai, naʻe ʻosi ʻeku fakamōmoa ʻa e peleti fakaʻosí. Naʻá ku ʻave kotoa ʻa e meʻakaí ʻo tuku, fakamaʻa ʻa e ngaahi funga kānitá, singí, mo e falikí. Naʻe maʻa ʻa e peitó.

“He ʻikai teitei ngalo ʻiate au ʻa e fofonga ʻo e Fineʻeikí ʻi he pō ko iá ʻi he mavahe kotoa ʻa e kau ʻaʻahí peá ne haʻu ki he peitó ke fakamaʻá. Naʻá ku viviku mei hoku fatafatá ki hoku ongo tuí. Naʻe ʻaonga ʻa e ngāue kotoa pē naʻá ku faí ke sio ki he fofonga ʻo e Fineʻeikí. Ko hano fakatahatahaʻi ia ʻo e ongo fakaelotó, fiemālié, mo e fiefiá. Naʻá ku fai ha fili he taimi ko iá te u feinga ke ne toutou maʻu ʻa e fofonga ko iá” (“We Love Those We Serve,” New Era, Mar. 1988, 19).