Seminelí
Lēsoni 107: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 102


Lēsoni 107

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 102

Talateú

ʻI Sanuali 1834 kuo ne tupulaki e Siasí ki ha kāingalotu ʻe toko 3,000 tupu. Naʻe fakatupu ʻe he tupulaki ko ʻení ha fie maʻu ha tuʻunga fakatakimuʻa lahi ange ke tokangaʻi e ngaahi meʻa ʻa e Siasí. ʻI he ʻaho 17 ʻo Fēpueli, 1834, ne fakataha mai ʻa e kau taulaʻeiki lahi ʻe uofulu mā fā ki he ʻapi ʻo Siosefa Sāmitá ki ha konifelenisi ʻa ia naʻe fokotuʻu ai ʻa e ʻuluaki fakataha alēleaʻanga maʻolunga ʻo e Siasí. Naʻe fakatokangaʻi ʻe ʻOasoni Haiti, ko e kalake ʻo e fakatahá, ne ala fai ʻe he fakataha alēleaʻanga maʻolungá ha ngaahi fehalaaki ʻi he miniti ʻo e fakatahá. Ko ia ai, naʻe fili ʻa e fakataha alēleá ʻoku totonu ke fai ʻe he Palōfitá e ngaahi fakatonutonu pē ʻoku fie maʻú. Naʻe fakaʻaongaʻi ʻe Siosefa Sāmita ʻi he ʻaho hono hokó, 18 ʻo Fēpuelí, ke toe vakaiʻi fakalaumālie ʻo e ʻuluaki miniti ko iá. Naʻe liliu pea tali ʻa e minití ʻi he ʻaho hono hokó, ʻaho 19 ʻo Fēpuelí. ʻOku fokotuʻutuʻu mai ʻe he miniti ko ʻení ʻoku maʻu he taimí ni ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 102, ʻa hono fokotuʻu ʻo e ngaahi fakataha alēleaʻanga māʻolungá mo fai ha fakahinohino ki he kau palesitenisī fakasiteikí mo e ngaahi fakataha alēleaʻanga māʻolungá ʻi heʻenau fakahoko e fakatonutonu ʻo e kakai kuo nau fai ha ngaahi maumaufono mamafá. (Fakatokangaʻi ange ʻe ala fakamafaiʻi foki e kau palesitenisī mo e fakataha alēlea fakavahefonuá ke nau muimui ki he ngaahi founga ko ʻení.)

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 102:1–5

ʻOku fokotuʻu ʻa e ʻuluaki fakataha alēleaʻanga māʻolunga ʻo e Siasí

Lau leʻolahi ʻa e fakamatala ko ʻeni naʻe fai ʻe Palesiteni Hāloti B. Lī:

ʻĪmisi
Palesiteni Harold B. Lee

“ʻI ha ngaahi taʻu lahi kuohilí … naʻá ku hoko ai ko ha palesiteni fakasiteiki. Ne ʻi ai ha meʻa fakamamahi ʻaupito ne ʻomi ki he fakataha alēleaʻanga māʻolungá mo e kau palesitenisī fakasiteikí ʻa ia naʻe iku ke tuʻusi ai ha tangata mei he siasí ʻa ia naʻá ne fakamamahiʻi ha kiʻi taʻahine fakaʻofoʻofa. Hili ha fakataha naʻe meimei pō kakato ʻa ia ne iku ki he tuʻutuʻuni ko iá, naʻá ku ʻalu ongosia ki hoku ʻōfisí ʻi he pongipongi hono hokó ʻo fehangahangai ai mo ha tokoua ʻo e tangatá ni ʻa ia naʻa mau [fakataha ʻi he fakataha alēleá] he pō kimuʻá. Naʻe pehē ʻe he tangatá ni, ‘ʻOku ou fie fakahā atu naʻe ʻikai halaia hoku tokouá ʻi he meʻa ne mou tukuakiʻi ia ki aí.’

“Naʻá ku fehuʻi ange. ‘ʻOkú ke ʻiloʻi fēfē naʻe ʻikai ke ne halaia?’

“Naʻe tali mai ʻe he tangatá, ‘Koeʻuhí he naʻá ku lotu, pea naʻe fakahā mai ʻe he ʻEikí kiate au naʻá ne tonuhia’” (Teachings of Harold B. Lee ed. Clyde J. Williams [1996], 420–21).

  • ʻI hoʻo fakakaukaú, naʻe lava fēfē ke maʻu ʻe he tangatá ha tali naʻe fehangahangai mo e tuʻutuʻuni naʻe fai ʻe he kau palesitenisī fakasiteikí mo e fakataha alēleaʻanga māʻolungá?

Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 102 ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻoku tokoni ke mahino kiate kitautolu ʻa e founga ʻoku fekumi ai e kau palesitenisī fakasiteikí mo e fakataha alēleaʻanga māʻolungá ke ʻiloʻi e finangalo ʻo e ʻEikí fekauʻaki mo e founga ke tokoniʻi ai e kāingalotu ʻo e Siasí kuo nau fai ha maumaufono mamafá.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 102:1. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai pea feinga ke ʻiloʻi pe ko e hā ʻa e fakataha alēleaʻanga māʻolunga.

  • Ko e hā ʻa e fakataha alēleaʻanga māʻolunga? (Ko ha kulupu ʻo e kau taulaʻeiki lahi ʻe toko 12 ʻoku tokangaʻi ʻe he “palesiteni ʻe toko taha pe toko tolu.” ʻI he Siasí he ʻahó ni, ʻoku tokangaʻi ʻe ha palesiteni fakasiteiki mo hono ongo tokoní ha fakataha alēleaʻanga māʻolunga.)

Fakamatalaʻi ange ʻoku kehe pē fakataha alēleaʻanga māʻolunga ia naʻe fakamatalaʻi ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 102 mei he ngaahi fakataha alēleaʻanga māʻolunga ʻi he ngaahi siteikí he ʻaho ní. Naʻe maʻu ia ʻa e mafai fakalūkufua ʻi Ketilani, ʻOhaiō, mo e ngaahi ʻēlia takatakaí pea naʻe puleʻi ia ʻe he Kau Palesitenisī ʻUluakí. Ka neongo ia, ʻi he tupulaki e memipasipi ʻo e Siasí, naʻe fokotuʻu ʻa e ngaahi siteikí pea ui e kau palesitenisī fakasiteikí mo e ngaahi fakataha alēleaʻanga māʻolungá ke tokangaʻi ʻa e Siasí ʻi he takitaha ngataʻanga honau siteikí.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 102:2. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi ʻa e taumuʻa ʻo ha fakataha alēleaʻanga māʻolungá mo e founga hono filí.

  • ʻOku fili fēfē ha fakataha alēleaʻanga māʻolunga? Ko e hā ʻene taumuʻá?

Hili e tali ʻa e kau akó ki he ngaahi fehuʻi ʻi ʻolungá, tohiʻi ʻa e moʻoni ko ʻení he palakipoé: ʻOku fili ha fakataha alēleaʻanga māʻolunga ʻi he fakahā, ke fakaleleiʻi e ngaahi faingataʻa mahuʻinga ʻoku hoko ʻi he Siasí. Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga e “ngaahi faingataʻa mahuʻingá” ki he ngaahi tūkunga kuo fai ai ʻe he kau mēmipá ha maumaufono mamafa.

Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻomi ʻe he fakamatala ʻa Palesiteni Lī ʻi he kamataʻanga ʻo e lēsoní ha sīpinga ʻe taha ʻo e fatongia ʻo ha fakataha alēlea māʻolungá: ke hoko ko ha fakataha alēlea fakatonutonu ʻo e Siasí, ʻo fakatatau mo e fakahinohino ʻa e kau palesitenisī fakasiteikí. Ke tokoni ke mahino ki he kalasí ʻa e taumuʻa ʻo e ngaahi fakataha alēlea fakatonutonú, fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e lea ko ʻení. Kole ki he kalasí ke nau fakafanongo ki he ngaahi taumuʻa ʻe tolu ʻo e ngaahi fakataha alēlea fakatonutonu ʻa e Siasí.

“Ko e ngaahi maumaufono mamafa tahá, hangē ko hono maumauʻi ʻo e ngaahi lao ʻo e fonuá, ngaohikovia ʻo e malí, fānaú, tonó, feʻauakí, tohotohó, mo e angahala fakamalaʻiá, ʻoku faʻa fie maʻu ke fai ai ha fakatonutonu faka-Siasi. ʻOku ala kau ʻi ha fakatonutonu faka-Siasi totonu hano fakangatangata e ngaahi faingamālie ʻi hono tuʻunga mēmipa he Siasí pe toʻo hono tuʻunga mēmipa he Siasí. …

“… Ko e taumuʻa ʻo e ngaahi fakataha alēlea fakatonutonú ke [1] fakahaofi ʻa e Laumālie ʻo e kau maumaufonó, [2] maluʻi ʻa e tonuhiá, pea mo [3] pukepuke ʻa e maʻá, mo e ngeiá, pea mo e ongoongo ʻo e Siasí.

Ko e fakatonutonu faka-Siasí ko ha founga fakalaumālie ia ʻoku fakahoko ʻi ha vahaʻa taimi. Tuʻunga ʻi he foungá ni mo e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí, ʻe lava ai ha mēmipa ʻo maʻu ha fakamolemole ʻo e angahalá, toe maʻu ha ʻatamai nonga, pea mo maʻu ha ivi ke fakaʻehiʻehi ai mei he maumaufono ʻi he kahaʻú” (Tuʻu Maʻu ʻi he Tuí: Ko ha Huluhulu Ki he Ongoongoleleí [2004], 131–32).

  • Ko e hā ʻa e ngaahi taumuʻa ʻe tolu ʻo e ngaahi fakataha alēlea fakatonutonu faka-Siasí?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 102:4. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo fekumi ki he ngaahi kupuʻi lea ʻoku nau fakamatalaʻi e founga ke fakahoko ai ʻe he kau mēmipa ʻo ha fakataha alēlea māʻolunga ʻa honau uiuiʻí. Kole leva ki he kau akó ke nau lipooti e meʻa kuo nau maʻú.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 102:6–34

ʻOku ʻomi ai e ngaahi founga ngāue ki ha fakataha alēlea fakatonutonú

Fakamatalaʻi fakanounou e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 102:6–11 ʻaki haʻo fakahā ange ki he kau akó ʻoku fakamatalaʻi ʻe he ngaahi veesi ko ʻení e founga ke fakahoko ai ha fakataha alēlea māʻolunga ʻo ka ʻikai ke ʻi ai hono kau mēmipá kotoa. Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau fakalongolongo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 102:12–14 ke ako e founga ʻoku fili ai ha kau mēmipa ʻo ha fakataha alēlea māʻolunga ke lea ʻi ha fakataha alēlea fakatonutonú. Kole leva ki he kau akó ke lipooti e meʻa kuo nau maʻú.

  • ʻOku ʻuhinga ki he hā ke talotaló? (ʻI he tuʻunga ko ʻení, ʻoku toho ʻe he kau mēmipa ʻo e fakataha alēleá ha ngaahi fika mei he 1 ki he 12.)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 102:15–18, pea kole ki he kalasí ke nau kumi e ngaahi ʻuhinga ʻoku toho fika ai ha fakataha alēlea māʻolungá.

  • Ko e hā ʻoku tau ako mei he veesi 15–16 fekauʻaki mo e founga ʻoku totonu ke fakahoko ai e ngaahi fakataha alēlea fakatonutonú? (Hili e tali ʻa e kau akó, hiki e meʻá ni ʻi he palakipoé: ʻI he Siasi ʻo Sīsū Kalaisí, ʻoku fakahoko e ngaahi fakataha alēlea fakatonutonú ʻo fakatatau ki he totonú mo e fakamaau totonú.

  • Kapau ʻoku toho ʻe ha aleaʻanga māʻolunga ha fika tauhoa lolotonga ha fakataha alēlea fakatonutonu, ko e hā hono fatongiá? ʻOku fakahaaʻi fēfē ʻe he meʻá ni e tokanga ʻa e ʻEikí ki he kāingalotu ʻo e Siasí ʻoku nau fakahoko ha angahala mamafá?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 102:19. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai pea feinga ke ʻiloʻi e meʻa kuo pau ke fai ʻe he palesiteni ʻo e fakataha alēleá hili ʻene fanongo ki he ongo tafaʻaki fakatouʻosi ʻo e meʻa ʻoku hokó. Kole leva ki he kau akó ke lipooti e meʻa kuo nau maʻú.

  • ʻE tokoni fēfē ki he faituʻutuʻuni ʻa e palesiteni fakasiteikí, ke ne fanongo ki ha fakamatalaʻi ʻe he kau mēmipa ʻo e fakataha alēleá e ngaahi meʻa ʻe lelei ki he tokotaha ʻoku tukuakiʻí, kae pehē ki he ngaahi meʻa ʻe lelei ki he Siasí?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e lea ko ʻeni ʻa Palesiteni Kōtoni B. Hingikelií, pea fakaafeʻi e kalasí ke nau fakatokangaʻi e meʻa ʻoku fai ʻe he palesiteni ʻo ha fakataha alēlea, ʻo ʻikai ngata pē ʻi heʻene fanongo ki he ongo tafaʻaki fakatouʻosi ʻo ha fakatonutonú:

ʻĪmisi
Palesiteni Gordon B. Hinckley

“ʻOku ou fie fakapapauʻi atu ʻeni kiate kimoutolu … ʻoku ou tui ʻoku ʻikai pē fakahoko ha fakamaau ia kae ʻoua kuo fai ha lotu. Ko e fuʻu meʻa lahi ʻaupito ia ke fai ha faʻahinga tuʻutuʻuni ki ha mēmipa ko e ola ʻo ha fakamaau ʻataʻatā pē ʻa e tangatá, kae tautautefito ki he tangata pē ʻe toko taha. Kapau ʻoku fie maʻu ʻa e fakamaau totonú, kuo pau ke fai ha fekumi fakamātoato pea muimui ki he tataki ʻa e Laumālié” (In … Counsellors There Is Safety,”Ensign, Nov. 1990, 50).

  • Ko e hā ʻoku fai ʻe he palesiteni fakasiteikí, makehe mei he fanongo ki he ongo tafaʻaki fakatouʻosi ʻo ha fakatonutonú?

  • Fakatatau ki he veesi 19, ko e hā ʻoku kole ʻe he palesitení ki he fakataha alēleá ke nau fai hili ʻene fai ha tuʻutuʻuní?

Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 102:20–22 ʻaki hano fakamatalaʻi ange ʻoku ʻomi ʻe he ngaahi veesi ko ʻení ha fakahinohino fekauʻaki mo e meʻa ke fai kapau ʻoku ʻi ai ha veiveiua ki he tuʻutuʻuní.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 102:23. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai pea feinga ke ʻiloʻi e meʻa ʻoku totonu ke fai ki he ngaahi meʻa ʻoku ʻikai fuʻu mahino ai e tafaʻaki fakatokāteliné. Fakaafeʻi e kau akó ke lipooti e meʻa ʻoku nau akó.

  • Ko e hā ʻa e moʻoni ʻoku akoʻi ʻi he veesi 23? (Hili e tali ʻa e kau akó, hiki e moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé: ʻOku fakahā ʻe he ʻEikí ʻEne fakakaukaú kiate kinautolu ʻoku nau puleʻi ʻa e ngaahi fakataha alēlea fakatonutonú.

Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 102:27–34 ʻaki hano fakamatalaʻi ange ʻe lava ke fai ha tohi tangi ki he Kau Palesitenisī ʻUluakí, fekauʻaki mo e ngaahi tuʻutuʻuni ʻa e fakataha alēlea fakatonutonu ʻa e siteikí.

Toe vakaiʻi mo e kau akó e fakamatala naʻe fai ʻe Palesiteni Hāloti B. Lī ʻi he kamataʻanga ʻo e lēsoni ko ʻení.

  • Ko hai ʻe lahi ange hoʻo falala ki aí — ko e kau palesitenisī fakasiteikí mo e fakataha alēleaʻanga māʻolungá pe ko e tangata naʻá ne fakafepakiʻi ʻenau tuʻutuʻuní?

  • Makatuʻunga ʻi he ngaahi moʻoni kuó ke ʻilo mei hoʻo ako e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 102, ko e hā ka taú ka falala ai ki he ngaahi tuʻutuʻuni naʻe fai ʻe he ngaahi fakataha alēlea fakatonutonu ʻa e Siasí?

Hili e tali ʻa e kau akó, te ke fie fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e toenga ʻo e fakamatala ʻa Palesiteni Lií:

ʻĪmisi
Palesiteni Harold B. Lee

“Naʻá ku kole kiate ia ke hū mai ki he ʻōfisí peá ma tangutu hifo, pea naʻá ku ʻeke ange, ‘Te ke loto fiemālie pē kapau te u fai atu ha ngaahi fehuʻi fakataautaha?’

“Naʻá ne pehē, ‘ʻOku lelei ʻaupito.’ …

“Ko ho taʻu fiha ʻeni?’

“‘Fāngofulu mā fitu.’

“‘Ko e hā e lakanga fakataulaʻeiki ʻokú ke maʻú?’

“Naʻá ne pehē ko ha akonaki ia.

“‘ʻOkú ke tauhi ʻa e Lea ʻo e Potó?’

“‘ʻIkai.’ …

“‘ʻOkú ke totongi hoʻo vahehongofulú?’

“Naʻá ne pehē mai, ‘ʻIkai’—pea he ʻikai ke ne fai ia lolotonga ʻoku … kei pīsope ʻa e tangata ko iá ʻi he Uooti Tolungofulu Mā Uá.

“Naʻá ku pehē ange, ‘ʻOkú ke ʻalu ki hoʻo ngaahi fakataha lakanga fakataulaʻeikí?’

“Naʻá ne tali mai, ‘ʻIkai, tangataʻeiki!’ …

“‘ʻOku ʻikai foki te ke ʻalu koe ki hoʻo houalotu sākalamēnití ē?’

“‘ʻIkai, tangataʻeiki.’

“‘ʻOku mou lotu fakafāmili?’ peá ne pehē mai ʻikai.

“‘ʻOkú ke ako e folofolá?’ Naʻá ne pehē, naʻe kovi hono matá, pea naʻe ʻikai ke ne fuʻu lava ʻo laukonga. …

“Naʻá ku pehē ange, ‘Sai leva, naʻe lotu ha toko hongofulu mā nima ʻo e kau tangata fisifisimuʻa taha ʻo e Siteiki Paioniá ʻanepō. … pea naʻe uouangataha ʻa e tangata kotoa. … Ko koe leva ʻeni, ʻoku ʻikai ke ke fai ha taha ʻo e ngaahi meʻá ni, ʻokú ke pehē naʻá ke lotu peá ke maʻu ha tali kehe. Te ke fakamatalaʻi fēfē ia?’

“Pea naʻe fai leva ʻe he tangatá ni ha tali ʻoku ou pehē naʻe tonu ʻaupito. Naʻá ne pehē, ‘ʻE Palesiteni Lī, ʻoku ou tui mahalo pē naʻá ku maʻu ʻeku talí mei ha feituʻu hala’” (Teachings of Harold B. Lee, 421–22).

Fakakaukau ke vahevahe hoʻo fakamoʻoni fekauʻaki mo e ʻuhinga te tau lava ʻo falala ai ki he ngaahi tuʻutuʻuni ʻa e kau palesitenisī fakasiteikí mo e ngaahi fakataha alēleaʻanga māʻolungá ʻi he Siasí.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 102. Ngaahi fakataha alēlea fakatonutonu ʻo e Siasí

Naʻe fakamatala ʻe ʻEletā Lāsolo M. Nalesoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e meʻá ni fekauʻaki mo e ngaahi fakataha alēlea fakatonutonu ʻo e Siasí:

ʻĪmisi
ʻEletā M. Russell Ballard

“ʻOku faʻa fehuʻi ʻe he kāingalotú pe ko e hā ʻoku fai ai ʻa e ngaahi fakataha alēlea fakatonutonu ʻa e Siasí. ʻOku konga tolu ʻa e taumuʻá: ke fakahaofi ʻa e laumālie ʻo e tokotaha maumaufonó, ke maluʻi ʻa e tonuhiá, pea ke maluʻi ʻa e haohaoa, ngeia mo e ongoongo ʻo e Siasí.

“Kuo fakahinohino ʻe he Kau Palesitenisī ʻUluakí kuo pau ke fai e ngaahi fakataha alēlea fakatonutonú ki he hia ko e fakapoó, hia fakamalaʻia, [ngaohikovia e fānaú (fakasekisuale pe fakaesino)], pe ko e hē mei he moʻoní. Kuo pau foki ke fai ha fakataha alēlea fakatonutonu ʻi he fakahoko ʻe ha taki ʻiloa ʻo e Siasí ha maumaufono mamafa, ʻi he hoko ʻa e taha maumaufonó ko ha fakamālohi pe fakamanamana ki ha taha kehe, ʻo ka toutou fakahoko ʻe he tokotahá ha ngaahi maumaufono mamafa, [pea] ʻi he ʻilo lahia ha maumaufono mamafá. …

“ʻE lava foki ke fokotuʻutuʻu e ngaahi fakataha alēlea fakatonutonú ke tokangaekina ha tuʻunga ʻo ha mēmipa ʻi he Siasí hili ha maumaufono mamafa hangē ko e fakatōtamá, tafa liliu tuʻunga tangata pe fefiné, feinga fakapoó, tohotohó, ngaohikovia fakasekisuale fakamālohí, fakataumuʻa fakalavea fakaesino ki he niʻihi kehé, tonó, feʻauakí, nonofo fakahomosekisualé, … ngaohikovia e malí, siʻaki ʻiloʻilopau ʻo e ngaahi fatongia fakafāmilí, kaihaʻá, hae falé, ngāue-hala ʻaki e paʻangá, fakatau ʻo e faitoʻo konatapú, kākaá, fakamatala loí, pe fuakava loí. [ʻE lava foki ke fai ha fakataha alēlea fakatonutonu ʻi he taimi ʻoku halaia ai e tokotaha maumaufonó ʻi he ngaahi founga kākā mamafá, takihalaʻí, pe ngaahi founga kehe ʻo e kākaá pe taʻe faitotonú ʻi he ngaahi fengāueʻaki fakapisinisí.]

“ʻOku ʻikai ui e ngaahi fakataha alēlea fakatonutonú ke hopoʻi ha ngaahi meʻa fakapuleʻanga pe faihia. ʻE ala tokoni e tuʻutuʻuni ʻo ha fakamaauʻanga fakapuleʻanga ke fakakaukauʻi pe ʻoku totonu ke fai ha fakataha alēlea fakatonutonu faka-Siasí. Ka neongo ia, ʻoku ʻikai pule atu e tuʻutuʻuni ia ʻa ha fakamaauʻanga fakapuleʻanga ki he tuʻutuʻuni ʻa e fakataha alēlea fakatonutonú.

“ʻOku ʻikai fai e ngaahi fakataha alēlea fakatonutonú ki he ngaahi meʻa hangē ko e ʻikai ke totongi vahehongofulú, ʻikai ke talangofua ki he Lea ʻo e Potó, ʻikai ʻalu ki he lotú, pe ʻikai ke tali e kau faiako fakaʻapí. ʻOku ʻikai fai koeʻuhí ko ha tōlalo ʻa e pisinisí pe taʻetotongi moʻua. ʻOku ʻikai fakataumuʻa kinautolu ke fakaleleiʻi ʻakii ha fekeʻikeʻi ʻa e kāingalotú. Pe fai kinautolu ki he kāingalotu ʻoku nau fie maʻu ke toʻo honau hingoá mei he ngaahi lekooti ʻo e Siasí pe [hoko ʻo māmālohí]. …

“ʻOku kamata ha fakataha alēlea fakatonutonu ʻaki ha fua lotu, hoko atu ai ha fakamatala ki he ʻuhinga hono fakahoko ʻo e fakataha alēleá. ʻOku kole ki he mēmipá ke fakahā ʻi ha ngaahi lea faingofua mo fakalūkufua fekauʻaki mo e maumaufonó pea ke fakamatalaʻi e ngaahi ongo ʻokú ne maʻú mo e ngaahi sitepu ʻo e fakatomalá kuó ne fakahokó. ʻE lava ke tali ʻe he mēmipá e ngaahi fehuʻi ʻa e kau takí ke fakamahinoʻí. Hili iá ʻoku fakaʻatā leva ia, pea fealēleaʻaki fakataha ʻa e kau takí, lotu, pea nau fai ha tuʻutuʻuni.

“ʻOku fakakaukauʻi ʻe he fakataha alēleá ha ngaahi meʻa lahi, hangē ko e, pe kuo maumauʻi ha ngaahi fuakava ʻo e temipalé pe malí; pe kuo ngaohikovia ha tuʻunga ʻo e falalá pe mafaí; ko hono toutou fakahokó, mamafá, mo e lahi ʻo e maumaufonó; ko e taʻú, matuʻotuʻá, mo e aʻusia ʻa e tokotaha maumaufonó; ko e ngaahi fie maʻu ʻo e kau mamahi taʻehalaiá mo e kau mēmipa ʻo e ngaahi fāmili taʻehalaiá; ko e vahaʻataimi ʻo e maumaufonó mo e vetehiá; pe naʻe [vetehia taʻefakakounaʻi] pe ʻikai; mo e fakamoʻoni ʻo e fakatomalá.

“Ko kinautolu ʻoku ʻi he fakataha alēleá kuo pau ke nau tauhi ʻa e meʻa kotoa pē ke ʻoua naʻa fakahāhāholo pea tokangaekina e meʻa ʻoku hokó ʻi he laumālie ʻo e ʻofá. ʻOku ʻikai ko ʻenau taumuʻá ke sāuni; ka ke tokoni ki he mēmipá ke ne fai e ngaahi liliu ʻoku fie maʻu ke toe tuʻu ai kuo maʻa ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá.

“Kuo pau ke fai e ngaahi tuʻutuʻuni ʻa e fakataha alēleá ʻi he ueʻi fakalaumālie. ʻE lava ke fai ʻe he fakataha alēlea ha taha ʻo e ngaahi tuʻutuʻuni ʻe fā: (1) fakaʻatā, (2) maluʻi tuʻutuʻuni, (3) fakamavahe, pe (4) tuʻusi.

“Tatau ai pē pe kuo fai ha maumaufono, ʻe ala fili ʻa e fakataha alēlea ke fakaʻatā he taimi ko iá. (ʻE poupouʻi ʻa e mēmipá ke maʻu ha faleʻi lahi ange mei heʻene pīsopé.)

“Ko e maluʻi tuʻutuʻuní ko ha tuʻunga fakataimi pē ia ʻo e fakatonutonú, naʻe fakahoko ko ha founga ke tokoniʻi ʻa e mēmipá ke ne fakatomala kakato. ʻOku fakamahinoʻi mai ʻe he ʻōfisa pule ʻo e fakataha alēleá ʻa e ngaahi tuʻunga ʻa ia ʻe lava ke fakangata ai ʻa e maluʻí. Lolotonga e maluʻí, ʻoku tauhi ʻe he pīsopé pe palesiteni fakasiteikí ha fetuʻutaki vāofi ke tokoni ki he fakalakalaka ʻa e fakafoʻituituí.

“Ko e tuʻutuʻuni hono tolu ʻe lava ke fai ʻe he fakataha alēleá ko e fakamavahe ʻa e mēmipá. ʻOku [fakataumuʻa ke] ʻa e fakamavahé ke fakataimi pē, neongo ʻoku ʻikai faʻa fie maʻu ia ke nounou. ʻOku tauhi ʻe he taha fakamavahé ʻa hono tuʻunga mēmipasipi ʻi he Siasí. ʻOku poupouʻi kinautolu ke kau ki he ngaahi fakataha ʻa e Siasí, ka ʻoku haʻanau totonu ke fai ha ngaahi lotu pea lea ʻi he kakaí. He ʻikai lava ke nau maʻu ha fatongia ʻi he Siasí, maʻu ʻa e sākalamēnití, kau ʻi hono hikinimaʻi ʻo e kau ʻōfisa ʻo e Siasí, maʻu ha lekomeni temipale, pe fakaʻaongaʻi e lakanga fakataulaʻeikí. Ka neongo ia, te nau lava ʻo totongi ʻenau vahehongofulú mo e ngaahi foakí mo kei hokohoko atu pē hono tui e ngaahi kāmeni fakatemipalé, kapau kuo osi ma‘u ʻenitaumeni.

“Ko e tuʻusí ʻa e tautea taupotu taha ʻe lava ke fai ʻe ha fakataha alēlea fakatonutonu ʻo e Siasí. Ko e niʻihi kuo tuʻusí, ʻoku ʻikai ke nau kei hoko ko ha mēmipa ʻo e Siasí. Ko ia ai, ʻoku taʻofi meiate kinautolu e ngaahi faingamālie ʻo e hoko ko ha mēmipa ʻo e Siasí, kau ai hono tui ʻo e kāmeni fakatemipalé pea mo e totongi vahehongofulú mo e ngaahi foakí. ʻE lava ke nau ō ki he ngaahi fakataha ʻa e Siasí ʻi he haʻofanga kakaí, ka ʻoku fakangatangata pē ʻenau kau ki he ngaahi fakataha peheé, ʻo hangē ko e kakai ne fakamavahé. ʻOku poupouʻi e kakai ne tuʻusi mei he Siasí ke nau fakatomala pea moʻui ʻi ha founga taau ke nau toe iku ai ki he papitaisó” (“A Chance to Start Over: Church Disciplinary Councils and the Restoration of Blessings,” Ensign, Sept. 1990, 15–16).

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 102:18. Ko e ngaahi totonu ʻa e talatalaakí mo e fakaʻiloá

ʻI he 1840, naʻe fai ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ha fakahinohino ki he ngaahi fakataha alēlea maʻolungá ʻo fekauʻaki mo e totonu ʻa kinautolu naʻe tukuakiʻi ki he angahalá. ʻOku hokohoko atu hono fakaʻaongaʻi e ngaahi tefitoʻi moʻoni naʻá ne akoʻí, ʻi he ngaahi fakataha alēlea fakatonutonu ʻa e Siasí he ʻahó ni. Naʻá ne akonaki ʻo pehē:

ʻĪmisi
Palōfita ko Siosefa Sāmitá

“ʻOku ʻikai totonu ke fakamāuʻi ʻe he Fakataha Alēleá ha meʻa taʻe ʻi ai e ongo tafaʻakí fakatouʻosi, pe ʻoange ha faingamālie ke na ʻi ai; pe te nau fanongo ki he lāunga ʻa ha taha kimuʻa pea ʻohake ʻene tōnounoú ke fakamāuʻí; pe te nau tuku ke tāpalasia ha ʻulungaanga ʻo ha taha ʻi he ʻo e fakataha Alēlea Māʻolungá kapau ʻoku ʻikai ʻi ai e tokotahá mo ne mateuteu ke maluʻi ia; ke ʻoua ʻe fakapalataha e fakakaukau ʻa e kau aleaʻanga māʻolungá ki ha taha pē te nau ala fai ha ngāue kiate ia” (ʻi he History of the Church, 4:154). Kapau ʻoku ʻikai lava ha faʻahi pe fakamoʻoni mahuʻinga ʻo ʻalu ki he fakataha alēlea fakatonutonú, ʻe fakaafeʻi ia ʻe he ʻōfisa pulé ke ne fakahū mai haʻane tohi fakamatala.