Seminelí
Lēsoni 48: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 42:30–42


Lēsoni 48

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 42:30–42.

Talateú

ʻI he konga kimuʻa ʻo e 1831, ne hiki e tokolahi ʻo e Kāingalotu naʻe nofo ʻi Niu ʻIoké, kau ai ʻa Siosefa Sāmita, ki ʻOhaiō ke kau ki ha kulupu tokolahi ʻo ha kau papi ului ne toki papitaiso ai. Naʻe fekumi e kau taki ʻo e Siasí ki ha fakahinohino mei he ʻEikí ʻo kau ki he tupu ʻa e Siasí. Naʻe maʻu ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ha fakahā, ʻa ia ʻoku lekooti he taimí ni ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 42:1–73, ʻi he lotolotonga ʻo e kaumātuʻa ʻe toko 12. Naʻe fakafeʻiloaki ʻe he ʻEikí ʻi he fakahā ko ʻení, e ngaahi fono fakatuʻasino, fakaʻekonōmika, mo fakalaumālie ki hono tataki ʻo e kau mēmipa ʻo e Siasí ke tokoni ki he masivá, fakapaʻanga ʻa e ngaahi ngāue ʻa e Siasí, mo tokoni ki he Kāingalotu kehe ne omi ki ʻOhaioó.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 42:30–42

ʻOku fokotuʻu ʻe he ʻEikí ʻa e fono ʻo e fakatapuí

Kimuʻa pea kamata e kalasí, fakaʻaongaʻi ha tepi pe maaka ke ʻai ha laine ʻi ha ipu inu sioʻata ʻe ono. Fakaʻilongaʻi ke māʻolunga kehekehe ʻa e laine ʻi he ipu takitaha. ʻOmi ʻa e ngaahi ipu sioʻatá ki he kalasí. ʻOmi foki ha sioki vai feʻunga ke fakafonu e ʻū ipú kotoa ki he ngaahi laine ne fakaʻilongaʻí. (Mahalo te ke fie fakalanu e vaí ke faingofua e mamata ki ai ʻa e kau akó.)

Fakaʻaliʻali ʻa e siokí, ʻi he kamataʻanga ʻo e lēsoní. Talaange ki he kau akó ʻoku fakafofongaʻi ʻe he vaí ʻa e koloa mo e ngaahi maʻuʻanga tokoni kotoa pē ʻa ha kolo.

Fakamatalaʻi ange naʻe fie maʻu ʻi Fēpueli ʻo e 1831, e Kāingalotu ʻo e Siasí ʻi Ketilani, ʻOhaioó, ke tokoni ʻi hono tokangaʻi e masivá, tokoni ki he kau nofo foʻou mai ʻa ia ne feilaulau lahi ke tānaki fakataha ki ʻOhaioó, pea tokoni ki hono fakapaʻanga e ngaahi ngāue ʻa e Siasí.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 42:30. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo kumi e meʻa naʻe fakahā ʻe he ʻEikí ʻo fekauʻaki mo e masivá.

  • ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā ke “manatuʻi ʻa e masivá”?

Fakamahinoʻi ange naʻe fekau ʻe he ʻEikí ʻa e Kāingalotú ke fakatapui ʻa ʻenau ngaahi koloá ke tauhi ʻaki ʻa e masivá. Hiki e foʻi lea ko e fakatapui ʻi he palakipoé. Kole ki he kau akó ke nau fakalaulauloto ki he fehuʻi ko ʻení:

  • ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā ʻa e fakatapuí?

Hiki ʻi he palakipoé ʻa e fakaʻuhinga ko ʻeni ʻo e foʻi lea ko e fakatapui, ne ʻomi ʻe ʻEletā D. Toti Kulisitofasoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá. Mahalo te ke fie fokotuʻu ange ke hiki ʻe he kau akó e fakaʻuhinga ko ʻení ʻi he tafaʻaki ʻo ʻenau folofolá ofi ki he veesi 30.

ʻĪmisi
ʻEletā D. Todd Christofferson

“Ko e fakatapuí ko hono fakamavaheʻi pe tekaki ha meʻa ke toputapu, ʻo tuku taha ki he ngaahi taumuʻa māʻoniʻoní” (“Fakakaukauloto ki ha Moʻui kuo Fakatapui,” Ensign pe Liahona, Nōv. 2010, 16).

  • ʻOkú ke pehē ko e hā e fekauʻaki ʻa e fakaʻuhinga ko ʻení ki he ngāue ʻo hono foaki ha meʻa ke tokoniʻi ʻa kinautolu ʻoku faingataʻaʻiá?

  • Ko e hā e founga te ke fakamatalaʻi fakanounou ʻaki ʻa e fekau ʻa e ʻEikí ʻi he veesi 30 fekauʻaki mo e masivá? (Neongo ʻe ala ngāue ʻaki ʻe he kau akó e ngaahi lea kehe, ka ʻoku totonu ke hā mei heʻenau talí ʻa e tokāteline ko ʻení: ʻOku fekauʻi kitautolu ʻe he ʻEikí ke tau tokangaʻi e masivá mo kinautolu ʻoku faingataʻaʻiá. Mahalo te ke fie fakaafeʻi e kau akó ko ha konga ʻo e fealēleaʻaki ko ʻení, ke toe vakaiʻi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 38:16, 34–36.)

Fakamatalaʻi ange ʻoku maʻu ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 42 ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo ha fono naʻe ui ko e fono ʻo e fakatapuí. Ke tokoni ke mahino ki he kau akó ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni tefito ko ʻení, fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e fakamatala ko ʻeni naʻe fai ʻe Palesiteni Malioni G. Lomenī ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí:

ʻĪmisi
Palesiteni Marion G. Romney

“Ko e tefitoʻi moʻoni tefito mo e ʻuhinga lelei ki he fono ʻo e fakatapuí ‘ko e meʻa kotoa pē ʻoku tau maʻú ʻoku ʻa e ʻEikí ia; ko ia ai, ʻe malava ke fie maʻu meiate kitautolu ʻe he ʻEikí ha meʻa pē mo e kotoa ʻo e koloa ʻoku tau maʻú, he ʻoku ʻAʻana ia. … (T&F 104:14–17, 54–57)’ (J. Reuben Clark, Jr., in Conference Report, Oct. 1942, p. 55)” (“Living the Principles of the Law of Consecration,” Ensign, Feb. 1979, 3).

Fakatokangaʻi ange: Ko e lēsoni fakataumuʻa ko hano fakafaingofuaʻi ia ʻo e fono ʻo e fakatapuí ʻi heʻene ʻi he Siasí ʻo aʻu ki he 1833 nai. Hili e taimi ko ʻení, naʻe liliu ʻe he Siasí ʻa e fonó. Ne ʻi ai ha ngaahi tafaʻaki lahi ʻo hono fakahoko e fono ʻo e fakatapuí mo e ngaahi liliu ki hono fakahokó ʻi he ngaahi taʻu kimui aí.

Fakaafeʻi ha kau ako ʻe toko ono ke nau omi ki muʻa ʻi he lokí. ʻOange kiate kinautolu takitaha ha ngeʻesi ipu sioʻata. Fakafonu e ʻū ipú ʻaki ʻa e vai mei he siokí. Fakafonu ha ipu ʻe taha ke aʻu ki he laine naʻá ke ʻai aí, fakafonu ha ipu ʻe tolu ʻaki e vaí ʻi ʻolunga ʻi he ngaahi laine naʻá ke ʻaí, pea fakafonu ha ipu ʻe ua ki lalo hifo ʻi he ngaahi laine kuó ke fakaʻilongaʻí. Fakamatalaʻi ange ʻoku fakafofongaʻi ʻe he ipu takitaha ha fāmili pea ʻoku fakafofongaʻi ʻe he laine ʻi he ipu takitaha ʻa e ngaahi fie maʻu mo e ngaahi holi māʻoniʻoni ʻa e fāmili ko iá. ʻOku fakafofongaʻi ʻe he ongo ipu ʻoku ʻi lalo hifo e vaí he lainé ʻa e ngaahi fāmili ʻoku ʻikai ke ʻi ai ha paʻanga pe koloa feʻunga ke feau ʻaki ʻenau ngaahi fie maʻú.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 42:31. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo kumi e ʻuluaki sitepu ne pau ke fai ʻe he Kāingalotu ko ʻení ke moʻui ʻaki ai e fono ʻo e fakatapuí.

  • Ko e hā ʻa e ʻuluaki sitepu ki hono moʻui ʻaki ʻe he Kāingalotú ni e fono ʻo e fakatapuí? (Ne pau ke “tuku [ʻenau koloá] ʻi he ʻao ʻo e pīsopé ʻo [e] siasí pea mo hono ongo tokoní.” ʻI hono fakalea ʻe tahá, ne pau ke nau fakahaaʻi ʻenau loto fiemālie ke fakatapui ʻa ʻenau paʻangá mo e koloá ki he Siasí.)

  • Ko hai ʻoku fakafofongaʻi ʻe he pīsopé? (Ko e ʻEikí.)

Kole ki he kau ako ʻe toko onó ke huaʻi ʻa e vai mei heʻenau ʻū ipú ki he siokí, ke fakafofongaʻi hono fakatapui ʻe he Kāingalotu ʻo e Siasí ʻenau koloá ki he Siasí. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 42:32, pea kole ki he kalasí ke nau kumi e sitepu hono ua ne pau ke fai ʻe he Kāingalotu ko ʻení ke moʻui ʻaki ai e fono ʻo e fakatapuí.

Fakamatalaʻi ange naʻe ngāue ʻa e fāmili kotoa pē mo e pīsopé pea maʻu e meʻa naʻe ui ko ha “lakanga tauhi” (T&F 42:72). ʻOku ʻuhinga ʻeni naʻe foaki ki he fāmili takitaha ʻa e koloa mo e ngaahi maʻuʻanga tokoni mei he ʻEikí. Naʻe pule ʻa e ngaahi fāmilí ki he koloa mo e ngaahi maʻuʻanga tokoni ne nau maʻú, pea ne pau ke nau fakaʻaongaʻi ʻenau tauʻatāina ke filí ke tokangaʻi honau lakanga tauhí. ʻI heʻenau hoko ko e kau tauhi ʻo e koloa mo e ngaahi maʻuʻanga tokoni ʻa e ʻEikí, naʻa nau haʻisia ai kiate Ia pea fatongia kakato ʻaki e meʻa naʻá Ne foaki kiate kinautolú.

Lingi ʻa e vaí mei he siokí, ʻo fakafonu ʻa e ipu takitaha ke aʻu ki hono laine.

Kole ki ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 51:3 ke tokoni ke mahino ki he kau akó e founga naʻe tufa ʻaki ʻe he pīsopé ʻa e ngaahi maʻuʻanga tokoní ki he ngaahi fāmilí. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo kumi e founga naʻe vahe ʻaki ʻe he pīsopé (ʻa ia ko ʻEtuate Pātilisi) ha konga ki he fāmili takitaha. Mahalo te ke fie fokotuʻu ange ke tohiʻi ʻe he kau akó ʻa e T&F 51:3 ʻi heʻenau folofolá ʻo ofi ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 42:33.

  • Ko e hā e founga ne vahe ʻaki ʻe he pīsopé ha konga ki he fāmili takitaha? (Naʻe makatuʻunga ʻa e vahevahe ʻo e ngaahi kongá ʻi he ngaahi tūkunga, mo e ngaahi fie maʻu ʻa e fāmili takitaha.)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako kehe ke ne lau leʻolahi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 82:17. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo kumi e founga ʻoku fakafeʻungaʻi ʻe he ʻEikí ʻa e ngaahi fie maʻu ʻa ha taha. Mahalo te ke fie fokotuʻu ange ke tohiʻi ʻe he kau akó ʻa e T&F 82:17 ʻi heʻenau folofolá ʻo ofi ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 42:33.

  • Fakatatau ki he veesi ko ʻení, ko e hā naʻe fie maʻu ʻe he ʻEikí mei he kakai ne nau fakahā ʻenau ngaahi fie maʻú ki he pīsopé? (Ne pau ke nau faitotonu, pe ʻi hono fakalea ʻe tahá, ke angatonu pea faitotonu.)

Fakaʻaliʻali ki he kau akó ʻa e toenga vai ʻi he siokí. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 42:33–36. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo kumi e meʻa naʻe fakahinohinoʻi ʻe he ʻEikí ʻa e Kāingalotú ke fai ki he koloa ne fakatapui ne toe hili hono vahe ʻa e ngaahi lakanga tauhí.

  • Ko e hā naʻe fakahinohinoʻi ʻe he ʻEikí ke fai ʻe he Kāingalotú ki he koloa naʻe toé, pe ko e “toengá”? (Ne pau ke nau fakaʻaongaʻi ia ke tokoni ki he masivá, fakapaʻanga e ngaahi langa ʻa e Siasí, mo tokoniʻi ʻaki e Kāingalotu ne faingataʻaʻiá.) ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku fakafofongaʻi ʻe he siokí ʻi he ngaahi veesi ko ʻení? (Ko e fale tukuʻanga koloa.)

  • Ko e hā e founga ʻe lava ai e fakatapuí ke tokangaʻi e masivá pea mo kinautolu ʻoku faingataʻaʻiá?

  • Ko e hā e founga ʻe hoko ai e fono ʻo e fakatapuí ko ha tāpuaki ki he Siasí?

  • Ko e hā ʻe ala faingataʻa ai hono moʻui ʻaki e fono ʻo e fakatapuí?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 42:38. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai pea kumi ha tefitoʻi moʻoni ʻoku akoʻi ʻe he ʻEikí fekauʻaki mo e fai lelei ki he niʻihi kehé.

  • Ko e hā e tefitoʻi moʻoni naʻe akoʻi ʻe he ʻEikí kau ki he fai lelei ki he niʻihi kehé? (ʻOku totonu ke fakahaaʻi ʻe he kau akó ʻi heʻetau fai lelei ki he niʻihi kehé, ʻoku tau fai ia ki he ʻEikí. Hiki ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé.)

  • Ko e hā e founga ne mei tokoni ai ʻa e moʻoni ko ʻení ki he Kāingalotú ke nau loto fiemālie ke fakatapui ʻa ʻenau ngaahi koloá? Ko e hā e founga ʻe tokoniʻi ai koe ʻe hono manatuʻi e moʻoni ko ʻení ?

  • Ko e fē ha taimi kuó ke ongoʻi ai naʻá ke tauhi ki he ʻEikí ʻi hoʻo fakahoko ha meʻa ke tokoniʻi e niʻihi kehé?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 42:40–42. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo kumi e ngaahi ʻulungaanga kuo pau ke maʻu ʻe ha taha kae lava ke ne moʻui ʻaki e fono ʻo e fakatapuí. (Ke tokoni ke mahino ki he kau akó e founga ʻoku kaunga ai ʻa e veesi 40 ki heʻenau moʻuí, mahalo te ke fie fakamatalaʻi ange ʻoku ʻikai ʻamanaki mai e ʻEikí ke tau ngaohi pē hotau valá. Ka neongo ia, ʻokú Ne fie maʻu ke tau fōtunga maau mo maʻa.)

  • ʻI he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 42:42, ʻoku ʻuhinga e foʻi lea ko e nofo noa ko e fakapikopiko. Ko e hā nai ʻe ala faingataʻa ai ki ha taha ʻoku nofo noá ke moʻui ʻaki e fono ʻo e fakatapuí?

Vahevahe ʻa e kau akó ki ha ngaahi kulupu tautau toko ua pe toko tolu. Fakamatalaʻi ange neongo ʻoku ʻikai ke fekauʻi kitautolu ke tau moʻui ʻaki e fono ʻo e fakatapuí ʻi he founga tatau mo e fuofua Kāingalotú, ka ʻoku kei fakahoko pē ʻa e fonó he ʻahó ni. Fakaafeʻi ʻa e kulupu takitaha ke nau lau leʻolahi, ʻa e lea ko ʻeni ʻa Palesiteni Sipenisā W. Kimipoló, ʻo fakafanongo ki hono ʻuhinga kiate kitautolu he ʻahó ni ke moʻui ʻaki e fono ʻo e fakatapuí. Fakaafeʻi leva e kau mēmipa ʻo e kulupu takitaha ke aleaʻi ʻenau tali ki he ngaahi fehuʻi ʻoku hoko mai ʻi he leá. (Mahalo te ke fie fokotuʻu ange ki he kau akó ke nau hiki ʻa e lea ko ʻení ʻi he tafaʻaki ʻo ʻenau folofolá ofi ki he veesi 30.)

ʻĪmisi
Palesiteni Spencer W. Kimball

“Ko e fakatapuí ko hono foaki ia ʻo e taimi, ngaahi talēniti, mo e koloa ʻa ha taha ke tokangaʻi ʻaki ʻa kinautolu ʻoku faingataʻaʻiá—ʻo tatau ai pē ko e fakalaumālie pe fakatuʻasino—pea ʻi hono langa hake e puleʻanga ʻo e ʻEikí” (“Welfare Services: The Gospel in Action,” Ensign, Nov. 1977, 78).

  • Ko e hā ha ngaahi founga ʻe ala faingataʻaʻia ai ha taha ʻoku mou feohi (makehe mei he meʻa fakapaʻangá)?

  • Ko e hā e taimi, ngaahi talēniti, mo e koloa ʻokú ke maʻu te ke lava ʻo fakaʻaongaʻi ke tokoniʻi ʻa kinautolu ʻoku faingataʻaʻiá?

  • Ko e fē ha taimi kuo faitāpuekina ai koe ʻe ha taha kuó ne foaki hono taimí, ngaahi talēnití, pe koloá ke tokoniʻi koe?

Fakaʻosiʻaki hano vahevahe hoʻo fakamoʻoní ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni naʻe aleaʻi ʻi he lēsoni ko ʻení.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 42:30–34. Ko e fono ʻo e fakatapuí

ʻĪmisi
Palesiteni Joseph Fielding Smith

Naʻe fakamatala ʻa Palesiteni Siosefa Filitingi Sāmita ʻo pehē “ʻoku ʻikai ʻuhinga ʻa e Kautaha Uouongatahá, pe fono ʻo e fakatapuí ʻe kai ʻe he nofo noá ʻa e mā ʻa e tangata ngāué. Neongo ʻoku fevahevaheʻaki kotoa pē pea ʻikai totonu ke maʻu ʻe ha taha ha meʻa ʻo lahi ange ʻi ha taha, kuo pau ke tokoni pea ngāue kotoa pē ki he lelei fakalūkufuá” (Church History and Modern Revelation, 2 vols. [1953], 1:205).

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 42:30–34. Ko e fono ʻo e fakatapui ʻa e ʻEikí ʻi hono fakafehoanaki ki he ngaahi polokalama fakasōsialé

Kuo fokotuʻu mai ʻe ha niʻihi ko hono fakahoko ʻo e fono ʻo e fakatapuí mo e polokalama ʻa e kautaha uouangatahá ko ha faʻahinga tui fakasōsiale pe fakakominiusi pē ia. ʻOku pehē ʻe ha niʻihi kehe ko ha fakalakalaka ia mei he ngaahi fakakaukau poto fakaʻekonōmika ʻo e kuonga ʻo Siosefa Sāmitá pe mei he ngaahi ʻahiʻahi ʻo e nofo fakakolo ʻi he tui fakalotu foʻoú. ʻOku hala ʻa e ngaahi fakamahamahalo peheé. Naʻe fakamatalaʻi ʻe Palesiteni Melioni G. Lomenī ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí founga ʻo e polokalama ʻo e kautaha uouongatahá:

ʻĪmisi
Palesiteni Marion G. Romney

“(1) Ko e makatuliki ʻo e Kautaha Uouangatahá ʻa e tui ki he ʻOtuá mo hono tali ia ko e ʻEiki ʻo e māmaní mo e tupuʻanga ʻo e Kautaha Uouangatahá. …

“(2) ʻOku fakahoko ʻa e Kautaha Uouangatahá ʻi he ngaahi ngāue loto tauʻatāina ʻa e tangatá, ʻo fakamoʻoniʻi ʻi hano fakatapui kotoa ʻenau koloá ki he Siasi ʻo e ʻOtuá. …

“(3) … ʻOku fakalele ʻa e Kautaha Uouangatahá ʻi he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo ha meʻa fakafoʻituitui mo e pule fakafoʻituituí. …

“(4) ʻOku ʻikai fakapolitikale ʻa e Kautaha Uouangatahá. …

“(5) ʻOku tomuʻa fie maʻu ha kakai māʻoniʻoni ki he Kautaha Uouangatahá. …

“ʻOku hakeakiʻi ʻe he Kautaha Uouangatahá e masivá pea fakavaivaiʻi e koloaʻiá. ʻOku fakamāʻoniʻoniʻi kinaua fakatouʻosi ʻi hono fakahoko iá. ʻOku tukuange ai ʻa e masivá mei he haʻisiá mo e fakangatangata fakamā ʻo e masivá, pea nau malava ʻi heʻenau hoko ko e kakai tauʻatāiná ke aʻusia e meʻa kotoa te nau malavá ʻi he fakatuʻasino mo e fakalaumālie fakatouʻosi. ʻOku fakahaaʻi ʻe he koloaʻiá, ʻi hono fakatapui mo foaki ʻenau koloa hulú ke ʻaonga ki he masivá, ʻo ʻikai ʻi he fakamālohi ka ʻi he ngāue loto fiemālie, ʻo fakamoʻoni ko e ʻofa faka-Kalaisi ki honau kāingá naʻe fakamatalaʻi ʻe Molomona ko e ‘ʻofa haohaoa ʻa Kalaisí.’ (Molonai 7:47.)” (ʻi he Conference Report, Apr. 1966, 97).

ʻĪmisi
Palesiteni J. Reuben Clark Jr

Naʻe pehē ʻe Palesiteni J. Lūpeni Kalake ko e Siʻí ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí: “Kuo teʻeki mahino lelei ʻa e Kautaha Uouangatahá. … Naʻe ʻikai ko ha polokalama fakakolo [ia]. … ʻOku ʻikai ʻuhinga tatau ʻa e Kautaha Uouangatahá mo e kominiusí” (ʻi he Conference Report, Oct. 1943, 11).

Naʻe fakamatalaʻi ʻe Palesiteni Lomenī ʻoku fie maʻu ke tau fatongia fakatāutaha ʻaki hono tokangaʻi e masivá mo e faingataʻaʻiá: “ʻI he māmani fakaonopooni ko ʻeni kuo uesia ʻe he ngaahi faʻufaʻu ki he palani ʻa e ʻEikí, kuo pau ke ʻoua naʻa takihalaʻi kitautolu ki he mahalo te tau lava ʻo tukuange hotau ngaahi fatongia ki he masivá mo e faingataʻaʻiá ʻaki hono tuku ʻa e fatongiá ki ha potungāue fakapuleʻanga pe ha potungāue ʻe taha maʻá e kakaí. Te tau toki lava pē ʻo fakatupulaki ʻa e manavaʻofa ko ia naʻe fakamatalaʻi ʻe Molomoná ko e ‘ʻofa haohaoa ʻa Kalaisí’ ʻi hono foaki loto tauʻatāina ʻi he ʻofa ki hotau kaungāʻapí. (Molonai 7:47.)” “Caring for the Poor and Needy,” Ensign, Jan. 1973, 98).

Naʻe fai ʻe Palesiteni Kalake ʻa e fakamatala ko ʻení fekauʻaki mo e ngaahi paʻanga tokoni fakapuleʻangá:

ʻĪmisi
Palesiteni J. Reuben Clark Jr

“Kuo ʻomi ʻe hono foaki e ngaahi paʻanga tokoni lahi fau ko ʻení ki he ʻatamai ʻo e kakai ʻe laukilu—pe kakai ʻe laui miliona… ha ʻofa ki he nofo noá, ha ongoʻi ʻoku moʻua ange ʻa e māmaní kiate kinautolu ha maʻuʻanga moʻui. Kuó ne fokotuʻu ha ngaahi tūkunga ki he niʻihi ʻo e ngaahi tefitoʻi moʻoni fakapolitikale fakatuʻutāmaki taha kuo ʻi aí, … pea ʻoku ou pehē te ne ala tataki kitautolu ki ha faingataʻaʻia fakapolitikale moʻoni” (ʻi he Marion G. Romney, “Church Welfare Services’ Basic Principles,” Ensign, May 1976, 121).

ʻĪmisi
Palesiteni J. Reuben Clark Jr

“ʻOku ʻikai moʻua ʻa e sosaietí ki ha tangata nofo noa, ʻo tatau ai pē pe ko e hā hono taʻu motuʻá. Kuo teʻeki ai ke u mamata ki ha laine ʻe taha ʻi he Folofolá ʻoku fakamatala, pe fakangofua ʻa e meʻá ni. Kuo teʻeki ai ha sosaieti tauʻatāina ʻi he kuohilí te ne lava ke poupouʻi e nofo noá ʻi he ngaahi kulupu lahi pea moʻui tauʻatāina” (ʻi he Conference Report, Apr. 1938, 107).

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 42:30–34, 54–55. Ko e ngaahi founga ngāue fakakolo naʻe ʻi muʻa ʻi he fakahā ʻo e fono ʻo e fakatapuí

Lolotonga e kuonga ʻo Siosefa Sāmitá, naʻe feinga ha ngaahi kulupu ke faʻu e ngaahi founga pule fakakolo ʻo vahevahe ai ʻe he kulupú ʻa e pule ki he kotoa ʻo e koloá mo e ngaahi maʻuʻanga tokoni kotoa pē. Kimuʻa ʻi he fakahā kau ki he fono ʻo e fakatapuí, naʻe fokotuʻu ʻe ha Kāingalotu ʻe niʻihi ʻo e Siasí ʻi ʻOhaioó ha kulupu pehē. Naʻe faingataʻa e niʻihi ʻo ʻenau ngaahi foungá:

“ʻI he tūʻuta [ʻa Siosefa Sāmita] ʻi ʻOhaioó [naʻá ne] ʻiloʻi ha kulupu ʻo ha kakai nai ʻe toko nimangofulu kuo nau fokotuʻu ha founga fengāueʻaki naʻe fakatefito ʻi heʻenau fakaʻuhinga ʻo e fakamatala ʻi he tohi ʻa Ngāué, ʻo fakamatalaʻi ne tatau e meʻa kotoa pē ne maʻu ʻe he fuofua Kāingalotú (vakai, Ngāue 2:44–45; 4:32). Ko e kulupu ko ʻeni, naʻe ʻiloa ‘ko e fāmilí,’ … ko ha Kāingalotu ia ʻo e Siasí ne nofo ʻi he faama ʻa ʻAisake Moalií ʻo ofi ki he kolo ko Ketilaní. ʻI he tūʻuta ai ʻa Sione Uitemā ʻi he konga ki loto ʻo Sānualí, naʻá ne fakatokangaʻi ne fakatupu ʻe he meʻa naʻa nau faí ha ngaahi palopalema lahi. Hangē ko ʻení, naʻe ʻave ʻe Heamani Pāsete ha uasi ʻa Līvai Henikoka pea fakatau atu ia. ʻI he fehuʻi ange hono ʻuhingá, naʻe tali ange ʻe Heamani, ‘Ōo, naʻá ku fakakaukau au ko e meʻa kotoa pē ia ʻa e fāmilí.’ Naʻe tali ʻe Līvai naʻe ʻikai ke ne saiʻia ʻi he ‘angafai fakafāmili’ peheé pea he ʻikai ke ne toe makātakiʻi ia. [Levi W. Hancock, “Levi Hancock Journal,” LDS Historical Department, Salt Lake City, p. 81.]”

“Naʻe fakatokangaʻi ʻe he Palōfita ko Siosefá … ʻa e fie maʻu ke fokotuʻu ha founga ʻoku haohaoa angé ke ne feau e fakautuutu e fie maʻu fakaʻekonōmika ʻa e Siasí. Naʻe fie maʻu ha paʻanga hū mai ke fakapaʻanga ʻa e ngaahi ngāue ʻa e Siasí, hangē ko hono pulusi ʻo e ngaahi fakahaá mo e ngaahi tohi tufa ʻa e kau faifekaú. … Ne fie maʻu ha paʻanga, mo ha koloa ke tokoniʻi e masivá mo tokoni ki he kau hiki fonua mai ʻa ia ne nau feilaulau lahi ke fakataha ki ʻOhaioó, ko ia naʻe fehuʻi ai ʻa Siosefa ki he ʻEikí” (Church History in the Fulness of Times Student Manual, 2nd ed. [Church Educational System manual, 2003], 95).

Ko e fakahā ʻoku lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 42, ʻa ia ʻokú ne fakahā ai e fono ʻo e fakatapui ʻa e ʻEikí, ko e taha ia ʻo ha ngaahi fakahā lahi naʻe ʻomi ko e tali ki he fehuʻi ʻa Siosefá.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 42:34, 55. Ko e fale tukuʻanga koloa ʻa e pīsopé

“ʻI he 1831 naʻe fakahā ʻe he ʻEikí ki he Palōfita ko Siosefa Sāmit ʻoku totonu ke ‘foaki [ʻe he Kāingalotu ʻo e Siasí] ʻa [ʻenau] koloá ki he masivá, … pea ʻoku totonu ke tuku ia ʻi he ʻao ʻo e pīsopé … [pea] tauhi ʻi hoku fale tukuʻanga koloá, ke tufa ki he masivá mo e faingataʻaʻiá’ (T&F 42:31, 34).

“Hili ha taʻu ʻe 180 tupu mei ai, ʻoku kei hokohoko atu hono tokoniʻi ʻe he ngaahi fale tukuʻanga koloa ʻo e pīsopé ʻi he funga e māmaní ke poupouʻi ʻa e kau pīsopé ʻi he ui ke ʻfaivelenga; tuʻu ʻi he lakanga kuo fili [kimoutolu] ki ai [ʻe he ʻEikí]; tokoniʻi ʻa e vaivaí, hiki hake ʻa e ngaahi nima ʻoku tautau ki laló, pea fakamālohia ʻa e ngaahi tui ʻoku vaivaí’ (T&F 81:5).

“Tatau ai pē pe ko ha fale ʻoku ʻi ai ha meʻakai mo ha ngaahi nāunau kehe pe ha ngaahi maʻuʻanga tokoni ʻi he uōtí ʻe lava ke toʻo mei ai ʻe ha pīsope, ʻoku fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi fale tukuʻanga koloa ʻa e pīsopé ke tokoni kiate kinautolu ʻoku faingataʻaʻiá.

“ʻOku pehē ʻe he tohi lēsoni ʻa e Siasí ko e, Basic principles of Welfare and Self-Reliance (2009), ‘ʻOku ʻatā ʻa e fale tukuʻanga koloa ʻo e ʻEikí ki he pīsope kotoa pē pea ʻoku ʻi he uooti kotoa pē. Neongo ʻoku fehangahangai mo e ʻilo angamahení, ka ʻoku ʻikai fakangatangata ʻa e fale tukuʻanga koloa ʻo e ʻEikí ki ha fale pe ha fale tukuʻanga koloa kuo fakafonu ʻaki ʻa e ngaahi koloa ʻoku fakatatali ke tufaki atu.’

“ʻI he feituʻu ʻoku ʻikai maʻu ai ha fale tukuʻanga koloá, ʻe lava ke fakatau ʻe he kau pīsopé ʻo fakatau e ngaahi koloa ʻoku fie maʻú mei ha falekoloa fakalotofonua ʻo fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi foaki ʻaukaí” (“Bishops’ Storehouse Opens the Windows of Heaven,” Church News and Events, May 20, 2011, LDS.org).