Seminelí
Lēsoni 13: Ko e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 4


Lēsoni 13

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 4

Talateú

Ko e fakahā ko ʻení, naʻe fai ʻi Fēpueli ʻo e 1829 kia Siosefa Sāmita ko e Lahí, ko e tamai ʻa e Palōfitá, ko e ʻuluaki ʻeni ʻo ha ngaahi fakahā kimuʻa ne fai ki ha niʻihi fakafoʻituitui naʻa nau fie maʻu ke tokoni ki he ʻEikí ʻi Heʻene ngāué (vakai foki, T&F 11–12; 14–16; 25). Naʻe ui ai ʻa Siosefa Sāmita ko e Lahí, ke ngāue maʻá e ʻOtuá. ʻIkai ngata aí, naʻe fakamatalaʻi ʻe he ʻEikí ʻa e ngaahi fie maʻu mo e ʻulungaanga mahuʻinga kiate kinautolu ʻoku tauhi kiate Iá.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 4:1–3

ʻOku ui ʻa Siosefa Sāmita ko e Lahí ke ngāue maʻá e ʻOtuá

Kamata ʻaki hano fai e ngaahi fehuʻi ko ʻení ke fakalaulauloto ki ai e kau akó:

  • Kuó ke ongoʻi nai ha holi ke ngāue maʻá e ʻOtuá pea fie maʻu ke ʻilo Hono finangaló fekauʻaki mo e founga lelei taha te ke lava ʻo tokoni ʻi hono fakahoko ʻEne ngāué?

Fakamatalaʻi ange naʻe ongoʻi ʻe he tamai ʻa Siosefa Sāmitá ha holi pehē, ka naʻe ʻikai ke ne ʻilo e meʻa naʻe finangalo ʻa e ʻEikí ke ne faí. ʻI Fēpueli ʻo e 1829, ne ʻaʻahi ʻa Siosefa Sāmita ko e Lahí mo hono uaifí, ko Lusi, ki heʻena tama ko Siosefa Sāmita ko e Siʻí ʻi Hāmoni, Penisilivēnia. Lolotonga e ʻaʻahi ko iá, naʻe maʻu ʻe Siosefa Sāmita ko e Siʻí ha fakahā ko e tali ki he fehuʻi ʻa ʻene tamaí. Ko e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 4 ko e folofola ia ʻa e ʻEikí, ʻa ia naʻá Ne fakamatalaʻi ai ʻa e ngaahi ʻulungaanga ʻokú Ne ʻamanaki mai ki ai meiate kinautolu ʻoku tokoni ʻi Heʻene ngāué.

Fakamanatu ki he kau akó ko e taimi ne maʻu ai e fakahā ko ʻení, naʻe teʻeki fokotuʻu ʻa e Siasí pea ne teʻeki fakafoki mai ʻa e lakanga fakataulaʻeikí. Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau fakalongolongo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 4:1, pea fekumi ki he founga naʻe fakamatalaʻi ʻe he ʻEikí ʻa hono toe Fakafoki mai ʻo e ongoongolelei kuo kamata ke fakahokó.

  • Ko e hā e foʻi lea naʻe fakaʻaongaʻi ʻe he ʻEikí ke fakamatalaʻi ʻa hono Fakafoki mai ʻo e ongoongoleleí ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní?

  • Ko e hā ha ngaahi founga naʻe “fakaofo” ai hono Fakafoki mai ʻo e ongoongoleleí?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 4:2 . Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo kumi e meʻa naʻe kole ʻe he ʻEikí meiate kinautolu ʻoku nau kamata ke fai ʻEne ngāué. (Te ke lava ʻo fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga ʻa e foʻi lea kamata ke fai ke kamata.)

  • Fakatatau ki he ngaahi veesi ko ʻení, ko e hā ʻoku ʻamanaki mai ki ai ʻa e ʻEikí meiate kinautolu ʻoku tauhi kiate Iá?

  • Ko e hā hono ʻuhinga ke fai ha meʻa ʻaki e “lotó kotoa, iví, ʻatamaí mo e mālohí”?

Ke tokoni ke mahino lelei ange ʻa e kupuʻi lea ko ʻení ki he kau akó, kole ange ke nau fakamatalaʻi pe ko e hā e ngaahi tōʻonga pe ʻulungaanga ʻoku nau ʻamanaki ke sio ki ai ʻi ha taha ʻoku fāifeinga ke tauhi ki he ʻOtuá ʻaki hono lotó kotoa, iví, ʻatamaí mo e mālohí. Te ke lava foki ke fakaafeʻi kinautolu ke ʻomi ha ngaahi sīpinga ʻo ha kakai ʻoku nau ʻiloʻi ʻoku nau ngāue maʻá e ʻEikí ʻi he founga ko ʻení.

Hiki ʻa e ngaahi fakamatala taʻe kakato ko ʻeni ʻi he palakipoé: Kapau te tau tauhi ki he ʻOtuá ʻaki hotau lotó, iví, ʻatamaí, mo e mālohí kotoa, .

Ke tokoni ke ʻilo ʻe he kau akó ha tefitoʻi moʻoni ʻoku akoʻi ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 4:2, fai ange ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Fakatatau ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 4:2, ko e hā e ngaahi tāpuaki ʻoku maʻu mei he ngāue maʻá e ʻOtuá ʻaki “[hotau] lotó kotoa, iví, ʻatamaí mo e mālohí”? (ʻI he tali ko ia ʻa e kau akó, kole ki ha taha ʻo kinautolu ke nau fakakakato ʻa e fakamatala ʻi he palakipoé. ʻOku totonu ke lau ia ʻo hangē ko ʻení: Kapau te tau tauhi ki he ʻOtuá ʻaki hotau lotó, iví, ʻatamaí, mo e mālohí kotoa, ʻe lava ke tau tuʻu taʻehalaia ʻi muʻa ʻiate Ia ʻi he ʻaho fakaʻosí. Mahalo te ke fie fokotuʻu ange ke fakaʻilongaʻi ʻe he kau akó e kupuʻi lea ko ʻení ʻi heʻenau folofolá.)

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻe fakaʻatā ai kitautolu ke tuʻu taʻehalaia ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá ʻi heʻetau tauhi ki he ʻEikí ʻaki hotau lotó, iví, ʻatamaí, mo e mālohí kotoa?

Poupouʻi e kau akó ke nau fakalaulauloto ki he ongo te nau mei maʻu ke tuʻu “taʻehalaia” ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá.” Te ke lava ʻo fakaafeʻi ha toko taha pe ua ʻo e kau akó ke vahevahe ʻenau ngaahi fakakaukaú.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 4:3. Kole ki he kau akó ke nau muimui ki ai, pea fekumi ki ha ʻulungaanga ʻoku fie maʻu ʻe he tokotaha fakafoʻituituí kae lava ke tokoni ki he ʻEikí ʻi Heʻene ngāué.

  • Ko e hā e ʻulungaanga ʻoku fie maʻu ʻi ha taha kae lava ke tokoni ki he ʻEikí ʻi Heʻene ngāué? (Ko ha holi ke ngāue maʻá e ʻOtuá.)

Te ke lava ʻo fakamatalaʻi ange ʻoku fakakaukau ha niʻihi ko e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 4 ko ha ui pē ke ngāue fakafaifekau taimi kakato. Ka naʻe ʻikai ui ʻa e tamai ʻa Siosefa Sāmitá, ʻa ia ne fai ki ai e fakahā ko ʻení ko ha faifekau taimi kakato. Ka naʻá ne muimui ki he faleʻi ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 4:2–3 ʻi he toenga ʻo ʻene moʻuí, ʻo ngāue ʻi he loto tukupā ʻi ha feituʻu pē pea ʻi he taimi pē naʻe ui ai iá. Ko e taha ia ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻe toko Valu ʻo e Tohi ʻa Molomoná pea ko e fuofua tokotaha ia ke papitaiso ʻi he taimi naʻe fokotuʻu fakalao ai ʻa e Siasí ʻi he ʻaho 6 ʻo ʻEpeleli, 1830. Naʻá ne hoko foki ko e fuofua Pēteliake ʻo e Siasí pea ko e Tokoni ki he Kau Palesitenisī ʻUluakí.

ʻE lava ke fakaʻaongaʻi e faleʻi naʻe fai ʻi he konga ko ʻení kiate kinautolu kotoa pē ʻoku holi ke ngāue maʻá e ʻEikí pea mo e ngaahi founga lahi ʻe lava ke tau langa ai ʻa e puleʻanga ʻo e ʻOtuá.

  • Makehe mei he ngāue fakafaifekau taimi kakató, ko e hā ha ngaahi founga ʻe lava ke tau tokoni ai ki he ʻEikí ʻi Heʻene ngāué?

Ke ʻoange ki he kau akó ha ngaahi fakakaukau ki he founga ʻe lava ai ke nau fakahoko ʻa ʻenau holi ke tokoni ʻi he ngāue ʻa e ʻEikí he taimí ni, fakaafeʻi ha mēmipa ʻo e kalasí ke lau leʻolahi ʻa e lea ko ʻeni mei he Ki hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú:

“Ko e niʻihi ʻo e ngaahi tokoni mahuʻinga taha ʻe lava ke ke faí ʻe fakahoko pē ia ʻi ho ʻapi ʻoʻoú. ʻE lava foki ke ke tokoni ʻi hoʻo ngāue ʻi he Siasí, ʻapiakó mo e tukui koló. ʻE lava ke ke tokoni ʻaki hono fai ʻo e ngāue temipalé mo e hisitōlia fakafāmilí. ʻE lava ke ke tokoni ʻaki hono vahevahe ʻo e ongoongoleleí mo e niʻihi kehé ʻi he taimí ni pea ʻi he kahaʻú ʻaki haʻo ngāue faifekau taimi kakato. ʻOku faʻa fakahaaʻi ʻa e ngāue tokoni mahuʻinga tahá ʻi he ngaahi ngāue faingofua ʻoku fai fakaʻaho ʻi he angaʻofá. Feinga ke maʻu e tataki ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi he ʻaho takitaha ke ke ʻiloʻi ʻa kinautolu ke tokoniʻí mo e founga te ke tokoni ai ke feau ʻenau ngaahi fie maʻú. Muimui ki he faʻifaʻitakiʻanga ʻa e Fakamoʻuí ʻi he taimi ʻokú ke tokoni ai ki he niʻihi kehé” (Ki hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú tohi tufa, 2011], 32).

Fakaafeʻi e kau akó ke nau hiki ʻi heʻenau pepa ki he kalasí pe tohinoa ki he ako folofolá ha founga pau ʻoku nau fie tokoni ai ki he ʻEikí ʻi Heʻene ngāué ʻi he taimi ko ʻení ʻo ʻenau moʻuí.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 4:4

Kuo hina ʻa e ngoué ki he utu-taʻú

ʻĪmisi
fakatātā ʻo ha uite

Kapau ʻe lava, ʻomi ha sīpinga ʻo ha kēleni ki he kalasí. Kapau ʻoku ʻikai lava ke maʻu ia, fakaʻaliʻali ki he kau akó ha fakatātā ʻo ha ngoue kēleni, pe tā ha fakatātā faingofua ʻo ha vaʻa uite ʻi he palakipoé. Fakamatalaʻi ange ʻoku liliu e lanu ʻo e kēlení hangē ko e uité pe paʻalé ʻi heʻenau tupu haké. ʻOku lanu mata e kēlení ʻi heʻene kei tupu haké ka ʻi heʻene matuʻotuʻá ʻoku fakaʻau ke tea ia. ʻI he taimi ʻoku feʻunga ai ke taʻaki e kēlení, ʻoku faʻa fakamatalaʻi ia ʻo pehē ʻoku “hinehina.”

ʻĪmisi
fakatātā ʻo ha uite

Hiki ʻa e ngaahi foʻi lea ko ʻení ʻi he palakipoé: ngoue, utu-taʻú, hele tuʻusí. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 4:4. Kimuʻa peá ne lau iá, fakamatalaʻi ange naʻe hanga ʻe he ʻEikí ʻi he veesi ko ʻení ʻo fakatatau ʻa e kakai ʻo e māmaní ki ha ngoue kēleni. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, pea fekumi ki he founga ʻoku fakamatalaʻi ʻaki ʻe he ʻEikí ʻa e ngoué (pe ko e kakai ʻo e māmaní).

  • Ko e hā e folofola ʻa e ʻEikí ʻo kau ki Heʻene ngoué (pe ko e kakai ʻo e māmaní)?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻa e ʻuhinga ʻo e kupuʻi lea “kuo hina e ngoué ki he utu-taʻú”? (ʻOku mateuteu ʻa e kakai ʻo māmaní ke tānaki fakataha kinautolu ki he ʻEikí mo Hono Siasí.)

ʻEke ange pe ʻe lava ʻe ha taha pē ʻo fakamatalaʻi ko e hā ʻa e hele tuʻusi pea ʻoku fakaʻaongaʻi ia ki he hā. (Ko e hele tuʻusí ko ha hele ʻoku piko pea ʻoku fakaʻaongaʻi ki hono tutuʻu ʻo e kēlení. Mahalo te ke fie tā ha fakatātā faingofua ʻo ha hele tuʻusi ʻi he palakipoé.)

ʻĪmisi
tā fakatātā ʻo ha hele tuʻusi
  • ʻOkú ke pehē ko e hā e ʻuhinga e ʻai hoʻo hele tuʻusí ʻaki ho tūkuingatá? (Ke ngāue faivelenga ke ʻomi e niʻihi kehé kia Sīsū Kalaisi.)

  • Fakatatau ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 4:4, ko e hā e tāpuaki ʻoku maʻu ʻe kinautolu ʻoku ngāue faivelenga ke ʻomi e niʻihi kehé kia Sīsū Kalaisí? (ʻE lava ke fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ha fakalea kehe, ka ke fakapapauʻi ʻoku nau ʻiloʻi ʻa e moʻoni ko ʻení: ʻI heʻetau ngāue faivelenga ke ʻomi e niʻihi kehé kia Sīsū Kalaisí, ʻoku tau lava foki ʻo maʻu ʻa e fakamoʻuí maʻatautolu pē. Mahalo te ke fie tohi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé.)

  • ʻOku tokoniʻi fēfē kitautolu ʻe heʻetau tokoniʻi e niʻihi kehé ke haʻu kia Sīsū Kalaisí ke tau toe haʻu foki mo kitautolu kiate Ia?

Ke tokoniʻi ʻa e kau akó ke fakamālohia ʻenau fakamoʻoni ki he tefitoʻi moʻoni ko ʻení, fakaafeʻi ha niʻihi ke nau ʻomi ha ngaahi sīpinga ʻo e founga kuo nau ongoʻi ofi ange ai ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi ʻi heʻenau ngāue ke tokoniʻi e niʻihi kehé ke haʻu kiate Kinauá. Te ke lava foki ke vahevahe ha meʻa kuó ke aʻusia pe fakamoʻoni ki he tefitoʻi moʻoni ko ʻení.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 4:5-7

ʻOku fakamatalaʻi ʻe he ʻEikí ha ngaahi fie maʻu mo ha ngaahi ʻulungaanga mahuʻinga ki he tauhi kiate Iá

Kole ki he kau akó ke nau talaatu ha ngaahi ngāue maʻuʻanga moʻui. Fili ha ngāue maʻuʻanga moʻui ʻe taha pe ua ne nau talaatu pea kole ange ke nau talaatu ʻa e ngaahi fie maʻu mo e ngaahi ʻulungaanga kuo pau ke maʻu ʻe ha taha kae lava ke lavameʻa ʻi he ngāue ko iá. Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 4:5, pea fekumi ki he ngaahi ʻulungaanga ʻokú ne fakafeʻungaʻi ha taha ke tokoni ʻi he ngāue ʻa e ʻEikí. (Mahalo te ke fie fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne hiki ʻa e ngaahi ʻulungaanga ko ʻení he palakipoé ʻi hono ʻiloʻi kinautolu ʻe he kalasí. ʻE lava foki ke ke fokotuʻu ange ke fakaʻilongaʻi kinautolu ʻe he kau akó ʻi heʻenau folofolá.)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 4:6. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, pea fakatokangaʻi e ngaahi ʻulungaanga kehe ne faleʻi ʻe he ʻEikí ke “manatuʻi” ʻe Heʻene kau tamaioʻeikí. (Te ke lava ʻo kole ki ha tokotaha ako ke ne hiki ʻa e ngaahi ʻulungaanga ko ʻení ʻi he palakipoé ʻi he tafaʻaki e ngaahi ʻulungaanga mei he veesi 5.)

Kole ki he kau akó ke nau talamai ha foʻi moʻoni mei he veesi 5–6 fekauʻaki mo e meʻa ʻoku fakaʻatā ke tau fai ʻi heʻetau fakatupulaki e ngaahi ʻulungaanga faka-ʻOtuá. ʻE lava ke fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ha ngaahi lea kehe, ka ʻoku totonu ke nau ʻiloʻi ʻa e moʻoni ko ʻení: ʻE tokoni ʻa ʻetau feinga ke fakatupulaki e ngaahi ʻulungaanga faka-ʻOtuá ke tau feʻunga mo taau ke tokoni ʻi he ngāue ʻa e ʻEikí. (Mahalo te ke fie tohi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé. Te ke lava foki ke fokotuʻu ange ki he kau akó ke hiki ia ʻi heʻenau ngaahi folofolá ʻi he tafaʻaki ʻo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 4:5–6.)

  • ʻE fēfē hano tokoniʻi kitautolu ʻi heʻetau fakatupulaki e ʻulungaanga takitaha ʻi he , veesi 5–6 ke tau toe lelei ange ʻi hono tokoniʻi e ngāue ʻa e ʻEikí?

  • Ko e fē ʻi he ngaahi ʻulungaanga ko ia ʻoku hā ʻi he ngaahi veesi ko ʻení ʻokú ke loto ke fakatupulaki lahi angé? Ko e hā hono ʻuhingá?

Kole ki ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 4:7 lolotonga ʻa e fekumi ʻa e kalasí ki he founga te tau lava ʻo fekumi pea fakatupulaki ai ʻa e ngaahi ʻulungaanga ko ʻení.

  • Ko e hā hono ʻuhinga ke “kole” pea ke “tukitukí”?

  • ʻOkú ke pehē ʻe lava fēfē ʻa e lotú ʻo tokoniʻi kitautolu ke fakatupulaki ʻa e ngaahi ʻulungaanga faka-ʻOtuá?

Ke fakaʻosi e lēsoní, te ke lava ke fakaafeʻi e kau akó ke fakamoʻoni ki he ngaahi tāpuaki kuo nau maʻu ʻi heʻenau tokoni ʻi he ngāue ʻa e ʻEikí.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 4. Fakahinohino ki he niʻihi ʻoku nau holi ke ngāue ʻi he Siasí

Naʻe pehē ʻe Palesiteni Siosefa Filitingi Sāmita ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí:

ʻĪmisi
Palesiteni Joseph Fielding Smith

“[ʻOku nounou ʻaupito ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 4], ʻoku veesi pē ʻe fitu ka ʻoku ʻi ai ha faleʻi mo ha fakahinohino feʻunga ke ako he moʻuí kotoa. Kuo teʻeki ʻilo kanokato ia ʻe ha taha. Naʻe ʻikai fakataumuʻa ia ko ha fakahā fakatāutaha kia Siosefa Sāmita, ka ke hoko ʻo ʻaonga kiate kinautolu kotoa pē ʻoku nau fie maʻu ke kamata ke fai ʻa e ngāue ʻa e ʻOtuá. Ko ha fakahā ia ki he mēmipa takitaha ʻo e Siasí, tautautefito kiate kinautolu kotoa ʻoku nau maʻu ʻa e Lakanga Fakataulaʻeikí. Mahalo ʻoku ʻikai ha toe fakahā ʻi he kotoa ʻo ʻetau folofolá ʻokú ne fakatahaʻi ʻa e ngaahi fakahinohino lahi ange kau ki he meʻa ʻoku fie maʻu mei he kāingalotu ʻo e Siasí ke ngāue maʻá e ʻOtuá, pea ʻi ha founga nounou ʻo hangē ko e fakahā ko ʻení. ʻOku lahi, pea māʻolunga pea loloto ʻo hangē ko e taʻengatá. ʻOku ʻikai feʻunga ki ha kaumātuʻa ʻo e Siasí ke faiako ʻi he Siasí pe malanga ʻaki e pōpoaki ʻo e Fakamoʻuí ki he māmaní, kae ʻoua kuó ne maʻu, ha kiʻi konga siʻi pē ā ʻo e fakahinohino fakalangi ko ʻení” (Church History and Modern Revelation, 2 vols. [1953], 1:35).