Seminelí
Lēsoni 97: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 93:1–20


Lēsoni 97

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 93:1–20

Talateú

ʻI he ʻaho 6 ʻo Mē 1833, naʻe maʻu ai ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻa e fakahā ʻoku lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 93. ʻE akoʻi ʻa e fakahā ko ʻení ʻi ha konga ʻe ua. ʻOku nofotaha ʻa e lēsoni ko ʻení ʻi he veesi 1–20, ʻa ia naʻe fakamatalaʻi ai ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e taumuʻa ʻo e fakahaá: “ʻOku ou ʻoatu kiate kimoutolu ʻa e ngaahi leá ni koeʻuhí ke mahino kiate kimoutolu pea mou ʻiloʻi ʻa e founga ke hū aí, pea ʻiloʻi ʻa ia ʻoku mou hū ki aí, pea mou maʻu mei hono fonú ʻi hono taimi totonu” (T&F 93:19).

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 93:1–5

ʻOku akoʻi ʻe Sīsū Kalaisi e founga ʻe lava ai e niʻihi fakafoʻituituí ʻo mamata ki Hono fofongá mo ʻilo ʻokú Ne moʻui

Fakaʻaliʻali ha fakatātā ʻo ha taha ʻiloa ʻe ʻiloʻi ʻe hoʻo kau akó, pea ʻeke ange pe ʻoku nau ʻiloʻi e hingoa ʻo e tokotahá. (Kapau ʻoku ʻikai ke ke lava ʻo fakaʻaliʻali ha fakatātā, hiki e hingoa ʻo e tokotahá ʻi he palakipoé pea kole ki he kau akó ke fakamatalaʻi pe ko hai ʻa e tokotahá mo e meʻa ʻoku ʻiloa aí.)

  • Ko e hā ʻoku ʻiloʻi ai ʻe he kakaí ʻa e tokotaha ko ʻení?

  • ʻOkú ke pehē ʻoku mahuʻinga nai ke ʻilo pe ko hai ʻa e tokotaha ko ení? Ko e hā hono ʻuhingá?

Fakaʻaliʻali ha fakatātā ʻo Sīsū Kalaisi (te ke lava ʻo fakaʻaongaʻi e Sīsū Kalaisi [Tohi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí (2009), fika 1]; vakai foki, LDS.org), pea fakamatalaʻi ange ʻoku ʻikai ʻiloʻi ʻe he kakai tokolahi he ʻahó ni pe ko hai Ia.

ʻĪmisi
Jesus Christ
  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke ʻiloʻi pe ko hai ʻa Sīsū Kalaisí?

Fakamoʻoni ange ʻoku ʻikai ke tau lava ʻo aʻusia hotau tuʻunga māʻolunga tahá ʻi heʻetau hoko ko e fānau ʻa e ʻOtuá kae ʻoua ke tau ʻilo fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi. Fakamatalaʻi ange naʻe akoʻi ʻe he ʻEikí ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 93 e founga te tau lava ai ʻo fakatupulaki ʻetau ʻilo ʻo kau kiate Ia mo Hono mālohi ke tāpuakiʻi kitautolu he taimí ni pea ʻi he kotoa ʻo e taʻengatá. Hiki e ongo fehuʻi ko ʻení ʻi he palakipoé, ʻo tuku ha ʻatā ki he kau akó ke hiki ai ʻenau ngaahi talí ʻi lalo he ongo fehuʻí.

Ko e hā kuo pau ke tau fai ke maʻu ai ha fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí?

Ko e hā te tau lava ʻo ʻilo fekauʻaki mo Ia kapau te tau fai ʻa e ngaahi meʻá ni?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 93:1–5. Kimuʻa pea kamata lau ʻa e tokotaha akó, kole ki he vaheua ʻe taha ʻo e kau akó ke nau kumi e tali ki he fehuʻi ʻuluakí pea ki he vaheua ʻe tahá ke nau kumi e tali ki he fehuʻi hono uá. Hili hono lau e ngaahi vēsí, fakaafeʻi ha niʻihi ʻo e kau akó ke nau haʻu ki he palakipoé ʻo hiki ʻenau tali ki he ongo fehuʻí. Pea fai leva ki he kalasí ʻa e fehuʻi ko ʻení:

  • Te ke fakamatalaʻi fēfē ʻa e talaʻofa ʻi he veesi 1 ko ha tefitoʻi moʻoni “kapau ʻe–pea ʻe”? (ʻOku totonu ke fakahaaʻi ʻe he ngaahi tali e kau akó ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Kapau te tau siʻaki ʻetau ngaahi angahalá, haʻu kia Kalaisi, ui ki Hono huafá, talangofua ki Hono leʻó, mo tauhi ʻEne ngaahi fekaú, te tau mamata leva ki Hono fofongá pea ʻiloʻi Ia.)

Te ke fie fakamamafaʻi ange ʻe haʻu ʻa e tāpuaki ko ʻení ʻi he taimi ʻa e ʻEikí, ʻi Heʻene founga pē ʻAʻana, pea fakatatau ki Hono finangaló (vakai, T&F 88:68; vakai foki, ʻĪnosi 1:27).

  • ʻE lava ke tokoniʻi fēfē ʻe he ngaahi ngāue taki taha ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 93:1 ke tau ʻilo ʻa Sīsū Kalaisí?

  • Mei he meʻa ʻokú ke ako ʻi he veesi 3, ko e hā ha tokāteline mahuʻinga ke mahino fekauʻaki mo e Tamaí mo e ʻAló? (ʻOku totonu ke ʻiloʻi ʻe he kau akó e tokāteline ko ʻení: ʻOku taha ʻa e Tamaí mo e ʻAló.)

  • Ko e hā e ʻuhinga ʻoku taha ʻa e Tamaí mo e ʻAló?

Tokoni ke mahino ki he kau akó ko e Tamaí mo e ʻAló ko e ongo sino mavahevahe mo kehekehe, ʻo taki taha ʻi ai ha sino fakamatelie nāunauʻia (vakai, T&F 130:22). Ka neongo ia, ʻoku taha ʻa e Tamaí mo e ʻAló ʻi he taumuʻá mo e tokāteliné. ʻOkú na fāitaha ʻi he haohaoa ke fakahoko e palani ʻo e fakamoʻui ʻa e Tamai Hēvaní.

Fakamahinoʻi ange ʻa e kupuʻi lea ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 93:4: “Ko e Tamaí koeʻuhi naʻá ne foaki kiate au mei hono fonú.” Kole leva ki ha tokotaha ako ke lau e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 93:17, 26. ʻEke e ongo fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā e ʻuhinga naʻe maʻu ʻe Sīsū Kalaisi ʻa hono kakato ʻo e Tamaí? (Vakai, T&F 93:16–17, 26.)

  • ʻOku tokoni fēfē ʻa e ngaahi moʻoni ʻi he veesi 4–5 ke toe mahino ange kiate kitautolu ʻa e ʻuhinga ʻoku taha ʻa e Tamaí mo e ʻAló?

Fakamatalaʻi ange koeʻuhí ʻoku taha ʻa e Tamaí mo e ʻAló, te tau aʻu ʻo ʻiloʻi fakatouʻosi ʻa e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi ʻi heʻetau fai e meʻa naʻe folofola ʻaki ʻe he ʻEikí ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 93:1.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 93:6–20

ʻOku fakaʻaongaʻi e lekooti ʻa Sioné ke tokoni ke mahino kiate kitautolu ʻa e founga naʻe maʻu ai ʻe Sīsū Kalaisi ha kakato ʻo e nāunau ʻa e Tamai Hēvaní.

Fakamatalaʻi ange ʻe lava ke tau ako lahi ange kau kia Sīsū Kalaisi ʻi heʻetau ako ʻa e fakamatala naʻe fai ʻe he ʻEikí mei he lekooti ʻa Sioné ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 93. Mahalo ʻe tokoni ke toe fakamatalaʻi ange foki ko e ʻAposetolo ko Sioné ko ha ākonga ia ʻa Sione Papitaiso ʻi he kamata ʻe Sīsū Kalaisi ʻa ʻEne ngāue fakafaifekau ʻi he māmaní. ʻI heʻene tohí, ne fai ʻe he ʻAposetolo ko Sioné ha konga pē ʻo e fakamatala ki he fakamoʻoni naʻe fai ʻe Sione Papitaiso ki he Fakamoʻuí.

Vahevahe e kau akó ki ha kulupu ʻe 4. ʻAi ke lau fakataha ʻe he kulupu takitaha ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 93:6–11 pea feinga ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi hingoa naʻe fakaʻaongaʻi ke fakamatalaʻi ʻaki ʻa e Fakamoʻuí. ʻOku totonu ke kau ʻi he ngaahi hingoa naʻe maʻu ʻe he kau akó ʻa e “ko e Folofolá ia, ʻio ʻa e talafekau ʻo e fakamoʻuí” (veesi 8), “ko e maama mo e Huhuʻi ʻo e māmaní” (veesi 9), “ko e Laumālie ʻo e moʻoní” (veesi 9), mo e “ʻAlo pē Taha naʻe Fakatupu ʻo e Tamaí” (veesi 11).

ʻI he ʻosi ʻenau lau ʻa e veesi ko ʻení, ʻoange ki he tokotaha ako takitaha ha tatau ʻo e fakamatala ko ʻení fekauʻaki mo e ngaahi hingoa ʻoku fakamatalaʻi atu ʻi ʻolungá. ʻAi ke fili ʻe he mēmipa takitaha ʻo e kulupú ha taha ʻo e ngaahi hingoá pea ako fakalongolongo ʻa e fakamatala ʻoku fekauʻaki mo iá. Fakahinohinoʻi e kau akó ke nau teuteu ke fakamatalaʻi ki he toenga ʻo ʻenau kulupú e ʻuhinga ʻo e hingoa ko iá pea ke vahevahe ʻenau ngaahi tali ki he fehuʻi ko ʻení. Te ke fie fakaʻaliʻali ʻa e fehuʻí ʻi he palakipoé pe fakakau ia ʻi he laʻipepa tufá ke lava ʻa e kau akó ʻo vakai ki ai ʻo ka fie maʻu.

  • ʻOku tokoni fēfē ʻa e fakamatala ko ʻení ke ke ʻiloʻi lelei ange, fakahoungaʻi, mo muimui ʻia Sīsū Kalaisi?

“Ko e Folofolá ia, ʻio ʻa e talafekau ʻo e fakamoʻuí”

ʻOku ui ʻa Sīsū Kalaisi ʻi he Sione 1:1 “ko e Folofolá.” Naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻEletā Lāsolo M. Nalesoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē:

ʻĪmisi
ʻEletā Russell M. Nelson

“ʻI he lea faka-Kalisi ʻo e Fuakava Foʻoú, ko e Folofolá (Word) ko iá naʻe Logos, pe ko e ‘fakahaaʻi.’ … Mahalo ʻe ngali faikehe ʻa e fakalea ko iá, ka ʻoku feʻunga ia. ʻOku tau fakaʻaongaʻi e ngaahi leá ke fakahaaʻi ai ʻetau fakakaukaú ki he niʻihi kehé. Ko ia ko Sīsū ʻa e Folofolá, pe ko e fakahaaʻi ʻo ʻEne Tamaí ki he māmaní” (“Jesus the Christ: Our Master and More,” Ensign, Apr. 2000, 4). ʻOku ui ʻa Sīsū ko e talafekau ʻo e fakamoʻuí koeʻuhí he ʻokú Ne fakahaaʻi ʻa e folofola ʻa e Tamaí kiate kitautolú, pea ko kinautolu ʻoku fanongo mo talangofua ki Heʻene pōpoakí te nau maʻu ʻa e fakamoʻuí (vakai, Sione 12:49–50).

“Ko e maama mo e Huhuʻi ʻo e māmaní”

ʻOku foaki ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e moʻui mo e maama ki he ngaahi meʻa kotoa pē, ʻo fakafou ʻi he Maama ʻa Kalaisí. ʻOku toe ui foki Ia ko e Maama ʻo e Māmaní koeʻuhí he ʻokú Ne ʻomi e sīpinga haohaoa ʻo e founga ʻoku totonu ke moʻui ai e kakai kotoa pē. Ko Sīsū Kalaisi ʻa e Huhuʻi ʻo e māmaní koeʻuhí naʻá Ne totongi e angahala ʻo e faʻahinga kotoa ʻo e tangatá ʻi Heʻene Fakaleleí pea lava ai ke toetuʻu ʻa e kakai kotoa pē.

“Ko e Laumālie ʻo e moʻoní”

ʻOku tokoni e hingoa “ko e Laumālie ʻo e moʻoní” ke mahino kiate kinautolu ʻoku ʻikai ke loi ʻa Sīsū Kalaisi pea ʻokú Ne maʻu ʻa hono kakato ʻo e moʻoní (vakai, ʻĪnosi 1:6; T&F 93:26). ʻOkú Ne fakahā ʻa e moʻoní ki he faʻahinga ʻo e tangatá (vakai, T&F 76:7–8). ʻOku toe fakaʻaongaʻi foki e hingoa ko ʻení ke ʻuhinga ki he Laumālie Māʻoniʻoní, ʻa ia ʻokú ne fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí (vakai, Sione 15:26).

“Ko e ʻAlo pē Taha naʻe Fakatupu ʻo e Tamaí”

Ko Sīsū Kalaisi ʻa e tokotaha maʻongoʻonga taha ke fanauʻi mai ʻi he māmaní. Ko e ʻOtuá ʻa e Tamai ʻo e ngaahi laumālie ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá, ka ko Sīsū Kalaisi pē naʻe fanauʻi mai ki he māmaní ko e ʻAlo moʻoni ʻo e ʻOtuá ʻi he kakanó. Koeʻuhí naʻe ʻaloʻi ʻa Sīsū Kalaisi ʻi ha tamai taʻe-faʻamate, naʻá Ne maʻu e mālohi ki he maté (vakai, Sione 5:26). Naʻe fakangofua Ia ʻe he mālohi ko ʻení ke Ne fakahoko ʻa e Fakaleleí pea mo e Toetuʻú ki he faʻahinga ʻo e tangatá.

Hili e maʻu ʻe he ngaahi kulupú ha taimi feʻunga ke fakaʻosi ʻenau ngaahi fealeaʻakí, fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 93:12–17. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai pea feinga ke ʻiloʻi e founga ʻoku hoko ai ʻa Sīsū Kalaisi ʻo hangē ko ʻEne Tamaí.

  • Ko e hā e founga ne hoko ai ʻa Sīsū Kalaisi ʻo hangē ko ʻEne Tamaí? (ʻOku totonu ke fakahaaʻi ʻe he kau akó ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Naʻe tupulaki ʻa Sīsū Kalaisi mei he ʻaloʻofa ki he ʻaloʻofa kae ʻoua kuó Ne maʻu ʻa hono kakato ʻo e nāunau ʻo e Tamaí.)

  • ʻOkú ke pehē ko e hā e ʻuhinga naʻe hokohoko atu ai ʻa Sīsū Kalaisi mei he ʻaloʻofa ki he ʻaloʻofa kae ʻoua kuó Ne maʻu ʻa hono kakató?

Tokoni ke mahino ki he kau akó ko e ʻaloʻofá ko e ivi mo e mālohi ia mei he ʻOtuá ʻokú ne fakaʻatā ke tau maʻu ʻa e moʻui taʻengatá mo e hakeakiʻí. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 93:19–20. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai pea feinga ke ʻiloʻi e ʻuhinga ne ʻomi ʻe he Fakamoʻuí ki hono fakahā e founga naʻá Ne maʻu ai e kakato ʻo e Tamaí.

  • Fakatatau ki he veesi 19, ko e hā naʻe fakahā ai ʻe he Fakamoʻuí e founga naʻá Ne maʻu ai e kakato ʻo e Tamaí?

Tokoni ke ʻilo ʻe he kau akó naʻe fakahā ʻe he Fakamoʻuí e founga naʻá Ne maʻu ai hono fonú koeʻuhí ke lava ʻo “mahino kiate kinautolu pea mou ʻiloʻi” Ia mo e Tamai Hēvaní pea ʻiloʻi e founga ke hū ai ki he Tamaí mo maʻu Hono fonú. Tohi ʻa e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā Pulusi R. Makongikī ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻi he palakipoé. (ʻOku maʻu ʻa e lea ko ʻení ʻi he The Promised Messiah: The First Coming of Christ [1978], 568.)

“Ko e faʻifaʻitakí ʻa e lotu haohaoá. ʻOku tau fakaʻapaʻapaʻi kinautolu ʻoku tau faʻifaʻitaki ki aí” (ʻEletā Bruce R. McConkie).

  • ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā ke moihū?

  • Ko e hā e founga ʻoku totonu ke tau hū ai ki he Tamai Hēvaní? (ʻOku totonu ke fakahaaʻi ʻe he kau akó ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: ʻOku totonu ke tau hū ki he Tamai Hēvaní ʻaki ʻetau muimui ki he sīpinga ʻa Sīsū Kalaisí.)

  • Ko e hā e founga ʻoku tatau ai e fakalakalaka ʻa e Fakamoʻuí mei he ʻaloʻofa ki he ʻaloʻofá mo e founga ʻo e akó mo e fakalakalaká te tau lava ʻo aʻusiá?

  • Ko e hā e talaʻofa ʻoku ʻomi ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 93:20 kiate kinautolu ʻoku nau muimui ki he sīpinga ʻa Sīsū Kalaisí mo tauhi ʻEne ngaahi fekaú? (ʻOku totonu ke fakahaaʻi ʻe he kau akó ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Kapau te tau tauhi e ngaahi fekaú, te tau lava ʻo maʻu e kakato ʻo e Tamaí, ʻo hangē ko ia kuo maʻu ʻe Sīsū Kalaisí.)

Puke hake e fakatātā ʻo e Fakamoʻuí naʻá ke fakaʻaliʻali ʻi he kamataʻanga ʻo e kalasí.

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke maʻu ha fakamoʻoni ki he sīpinga, ngaahi akonaki, mo e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí?

  • Ko e hā te ke lava ʻo fai ke kei hokohoko atu pē “mei he ʻaloʻofa ki he ʻaloʻofa” (T&F 93:13) pea hangē ai ko Iá?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e lea ko ʻeni ʻa Palesiteni Lolenisou Sinoú, pea kole ki he kalasí ke nau fakakaukau ki he meʻa ʻoku nau fie fai ke hoko ai ʻo hangē ko e Fakamoʻuí:

ʻĪmisi
Palesiteni Lorenzo Snow

“ʻOua naʻá ke ʻamanaki ʻe fakaʻangataha pē hoʻo hoko ʻo haohaoá. Kapau te ke ongoʻi pehē, ʻe siva hoʻo ʻamanakí. Feinga ke ke lelei ange he ʻahó ni mei he ʻaneafí pea lelei ange ʻapongipongi mei he ʻahó ni. Ko e ngaahi ʻahiʻahi ko ia ne nau mei ikunaʻi kitautolu he ʻahó ni, ʻoua naʻa tuku ke nau ikunaʻi kitautolu ʻa pongipongi. Ka tau hokohoko feinga ke tau lelei ange he ʻaho takitaha; kae ʻoua naʻa tau tuku ke tau mate ʻoku teʻeki ai ke tau fakahoko ha lelei ki he niʻihi kehé pea mo kitautolu foki” (Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Lolenisō Sinou [2012], 114).

Fakaafeʻi e kau akó ke hiki ʻi heʻenau pepa ki he kalasí pe tohinoa ako folofolá ha founga pau te nau fāifeinga ai ke tupulaki mo fakalakalaka ʻi he muimui ki he sīpinga ʻa e Fakamoʻuí.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 93:5. Naʻe fakahā ʻe Sīsū Kalaisi e ngaahi ngāue ʻa e Tamaí

Naʻe fakamatala ʻa ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ko ha taumuʻa mahuʻinga ʻo e ngāue fakafaifekau ʻa Sīsū Kalaisi ʻi he māmaní ke tokoniʻi kitautolu ke tau ʻilo ʻa ʻetau Tamai ʻi Hēvaní:

ʻĪmisi
ʻEletā Jeffrey R. Holland

“Ko e ngaahi meʻa kotoa pē naʻe haʻu ʻa Sīsū ke tala mo fakahokó, ʻo kau ai pea tautefito ki Heʻene mamahi mo ʻEne feilaulau fakaleleí, ko ʻEne feinga ia ke akoʻi kitautolu ke tau toe ʻilo lahi ange ki he ʻOtua ko ʻetau Tamai Taʻengatá mo Hono ʻulungāngá, pea mo ʻEne tokanga kakato mai ki Heʻene fānaú ʻi he kuonga mo e puleʻanga kotoa pē. Naʻe feinga ʻa Sīsū ʻi he lea mo e ngāue ke Ne fakahā mai pea ʻai ke tau ʻilo fakafoʻituitui ʻa e anga totonu ʻo ʻEne Tamaí, ʻa ia ko ʻetau Tamai ʻoku ʻi he Langí.

“Ko e konga pē ʻo e ʻuhinga naʻá Ne fai ai ʻení koeʻuhí he naʻe fie maʻu ʻi muʻa pea ʻoku fie maʻu kotoa kitautolu he taimí ni, ke tau toe ʻilo kakato ange ki he ʻOtuá kae lava ke tau toe ʻofa lahi mo tau talangofua kakato ange kiate Ia. …

“Ka ʻi hono fafanga ʻo e fiekaiá, fakamoʻui ʻo e mahakí, valokiʻi ʻo e mālualoí, mo e kole ke tuí—ko hono fakaʻaliʻali mai ia ʻe Kalaisi kiate kitautolu e founga ʻa e Tamaí, ʻa e Tokotaha ‘ʻoku manavaʻofa mo angaʻofá, tuai ki he houhaú, kātaki fuoloa pea fonu ʻi he lelei kotoa pē’ [Lectures on Faith (1985), 42.]” (“The Grandeur of God,” Ensign, Nov. 2003, 70, 72).

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 93:12–16. ʻOku finangalo ʻa e Tamaí ke tau maʻu Hono fonú

Naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻEletā Tāleni H. ʻOakesi ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá e founga te tau lava ai ʻo hoko ko e meʻa ʻoku finangalo ʻa ʻetau Tamai Hēvaní ke tau aʻusiá mo maʻu mei Hono fonú:

ʻĪmisi
ʻEletā Dallin H. Oaks

Ko e ongoongolelei ʻa Sīsū Kalaisí ko ha palani ia ʻokú ne fakahā mai kiate kitautolu ʻa e founga ke tau fakahoko ai ʻa e tuʻunga ʻoku finangalo ʻa ʻetau Tamai Hēvaní ke tau aʻusiá.

“Ko ha talanoa fakatātā ia ʻokú ne fakatātaaʻi e mahino ko ʻení. Naʻe ʻiloʻi ʻe ha tamai koloaʻia kapau te ne tuku ʻene koloá ki ha taha ʻo ʻene fānaú ʻa ia kuo teʻeki ke ne maʻu ʻa e poto mo e lahi ʻoku totonu ke ne maʻú mo aʻusiá, mahalo ʻe mole taʻe ʻaonga ʻa e koloá. Naʻe pehē leva ʻe he tamaí ki heʻene tamasiʻí:

“‘Ko e meʻa kotoa pē ʻoku ou maʻú ʻoku ou loto ke foaki atu ia kiate koe—ʻo ʻikai ke ngata ʻi heʻeku koloá, ka ko hoku tuʻungá mo e tufakanga ʻi he kakaí. ʻOku faingofua pē ke u foaki atu kiate koe ʻa e meʻa ʻoku ou maʻú, ka ko e meʻa kuó u aʻusiá, kuo pau ke ke ngāueʻi ia ke ke maʻu maʻau. Te ke fakafeʻungaʻi koe ke maʻu ho tofiʻá ʻaki haʻo ako ʻa e meʻa kuó u akó pea mo hoʻo moʻui ʻo hangē ko ʻeku moʻuí. Te u ʻoatu kiate koe ʻa e ngaahi fonó mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni te ke lava ʻo maʻu ai ʻa e potó mo e tuʻunga ʻoku ou ʻi aí. Muimui ki heʻeku sīpingá, ʻo pule ʻo hangē ko ʻeku pulé, pea te ke hoko ʻo hangē ko aú, pea ʻe ʻaʻau ʻa e meʻa kotoa pē ʻoku ou maʻú.’

“ʻOku hoa ʻa e talanoa fakatātā ko ʻení mo e sīpinga ʻo langí. ʻOku talaʻofa mai ʻe he ongoongolelei ʻa Sīsū Kalaisí ha tofiʻa taʻe hano tatau ʻo e moʻui taʻengatá, mo e fonu ʻo e Tamaí, pea fakahā mai ʻa e ngaahi fono mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻoku lava ʻo maʻu ai iá” (The Challenge to Become,”Ensign, Nov. 2000, 32).

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 93:13–14. “Naʻe ʻikai maʻu [ʻe Sīsū Kalaisi] mei he fonú ʻi he kamataʻangá”

Naʻe kau ʻi he afeitaulalo ʻa Sīsū Kalaisí, neongo ko ha mēmipa ia ʻo e Toluʻi ʻOtuá, ʻa ʻEne hāʻele mai ʻi he veilí ki he moʻui fakamatelié, hoko ʻo hangē pē ko kitautolú, pea ʻikai tomuʻa ʻilo Hono tuʻunga fakalangi ko e ʻAlo pē Taha ʻo e ʻOtua ko e Tamaí ne Fakatupú. Naʻe fakamatalaʻi ʻe Palesiteni Lolenisou Sinou: “Ko e taimi naʻe tokoto ai ʻa Sīsū ʻi he ʻaiʻangakai ʻo e manú, ko ha valevale ngāvaivaí, naʻe ʻikai ke Ne ʻilo ko e ʻAlo Ia ʻo e ʻOtuá, pea naʻá Ne muʻaki fakatupu ʻa e māmaní. Ko e taimi naʻe fanongonongo ai ʻa e tuʻutuʻuni ʻa Hēlotá, naʻe ʻikai Haʻane ʻilo ki ai; naʻe ʻave Ia ʻe [Siosefa mo Mele] pea [hola] ki ʻIsipite ke maluʻi ia mei he haʻahaʻa ʻo e tuʻutuʻuni ko iá. … Naʻe tupu ʻo fatutangata, pea lolotonga ʻene tupú naʻe toki fakahā ange pe ko hai Ia, pea mo e taumuʻa naʻá Ne ʻi māmani aí. Naʻe toki fakahā kiate Ia ʻa e nāunau mo e mālohi naʻá Ne maʻu kimuʻa pea toki hāʻele mai ki māmaní” (Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Lolenisō Sinou [2012], 279).

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 93:12, 19–20. Hokohoko atu mei he ʻaloʻofa ki he ʻaloʻofa pea maʻu e kakato ʻo e nāunau ʻo e Tamaí

ʻOku fakamahinoʻi ʻe he lea ko ʻeni ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻa e tafaʻaki ʻe taha ʻo e tupulaki mei he ʻaloʻofa ki he ʻaloʻofá kae ʻoua kuo tau maʻu ʻa hono kakató:

ʻĪmisi
Palōfita ko Siosefa Sāmitá

“ʻOku ʻikai fakapotopoto ke tau maʻu fakaʻangataha ʻa e ʻilo kotoa pē ʻoku tuku mai ki hotau ʻaó; ka ʻoku totonu ke tau maʻu fakakongokonga mai pē; ʻe toki lava leva ke mahino ia kiate kitautolu” (Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Siosefa Sāmita [2007], 308).

Naʻe hoko atu ʻene leá ʻo pehē:

ʻĪmisi
Palōfita ko Siosefa Sāmitá

“Kapau te ke kaka ʻi ha tuʻunga, kuo pau ke ke kamata hake mei lalo, ʻo kaka ai ki ʻolunga, kae ʻoua kuó ke aʻu ki he tumuʻakí; pea ʻoku pehē pē mo e ngaahi tefitoʻi [fono] ʻo e ongoongoleleí—kuo pau ke ke kamata mei he ʻuluakí, pea [hokohoko] atu ai kae ʻoua kuó ke ʻilo ʻa e ngaahi tefitoʻi [fono] kotoa ʻo e hakeakiʻí. Ka ʻe fuoloa hili hoʻo [hū] atu ʻi he veilí, peá ke toki ʻilo[ʻi] kotoa kinautolu. ʻE ʻikai lava ke mahino kiate kitautolu ʻa e meʻa kotoa pē ʻi he māmaní; ko e ngāue lahi ʻa ʻetau ako [ke ʻilo] hotau fakamoʻuí mo hotau hakeakiʻí ʻi he hili ʻetau maté” (Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Siosefa Sāmita [2007], 308).