Seminelí
Lēsoni 28: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:37, 68–84


Lēsoni 28

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:37, 68–84

Talateú

Naʻe foaki ʻe he ʻEikí ʻi he konga ko ʻeni ʻo e vahe 20, e ngaahi fakahinohino fekauʻaki mo hono puleʻi ʻo Hono Siasí, kau ai ʻa e ngaahi fakamatala fekauʻaki mo e ngaahi fie maʻu ki he papitaisó mo e hilifakinimá pea mo e founga totonu hono fakahoko e ngaahi ouau ʻo e papitaisó, hilifakinimá, mo e sākalamēnití.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:37, 68–74

ʻOku fakahā ʻe he ʻEikí e ngaahi fie maʻu ki ha ni‘ihi fakafoʻituitui kimuʻa pea hili ʻa e papitaisó

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki ha meʻa te nau ala lea ʻaki ʻi he ngaahi tūkunga ko ʻení:

Kuo maʻu ʻe ha kaungāmeʻa ʻoku kau ki ha siasi ʻe taha ha fakamoʻoni ki he ongoongolelei kuo fakafoki maí. ʻOkú ne fehuʻi atu, “Ko e hā ʻoku fie maʻu ke u fai kae lava ke papitaiso au pea hoko ko ha mēmipa ʻo homou siasí?”

Kole ki he kau akó ke hiki ʻenau tali ki he fehuʻí ni ʻi heʻenau pepa ki he kalasí pe tohinoa ako folofolá. Fakaafeʻi leva kinautolu ke nau lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:37, ʻo fekumi ki he ngaahi fie maʻu ki he niʻihi ʻoku nau fie maʻu ke papitaisó. Te ke lava ʻo fokotuʻu ange ki he kau akó ke nau fakaʻilongaʻi e fie maʻu takitaha ʻoku nau ʻiló. Ke tokoni ke mahino lelei ange ʻa e ʻuhinga ʻo e vēsí ni, mahalo te ke fie fakamatalaʻi ange ko e kakaí ʻoku nau “loto mafesifesi mo laumālie fakatomalá” ʻoku nau loto-fakatōkilalo mo tali ʻa e finangalo ʻo e ʻOtuá. ʻOku nau ongoʻi ha mamahi lahi koeʻuhí ko e angahalá mo ha holi fakamātoato ke fakatomala.

Hiki ʻa e fakamatala taʻe kakato ko ʻení ʻi he palakipoé: Kimuʻa pea toki lava ke papitaiso ʻa e kakaí, kuo pau ke nau …

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke haʻu ki he palakipoé ʻo hoko ko ha tangata tohi. Fai ki he kalasí e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Makatuʻunga ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:37, ko e hā kuo pau ke fakahaaʻi ʻe ha taha kimuʻa pea lava ke ne papitaisó? (ʻI he tali ʻe he kau akó ʻa e fehuʻí ni, kole ki he tangata tohí ke fakakakato ʻa e fakamatala ʻi he palakipoé. ʻE ala hiki ʻe he tangata tohí ha meʻa hangē ko ʻení: Kimuʻa pea toki lava ke papitaiso ʻa e kakaí, kuo pau ke nau loto-fakatōkilalo, fakatomala, loto fiemālie ke toʻo kiate kinautolu ʻa e huafa ʻo Sīsū Kalaisí, pea fakapapau ke tauhi kiate Ia ki he ngataʻangá.)

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku fie maʻu ai ke aʻusia ʻe ha taha e ngaahi fie maʻu ko ʻení kimuʻa pea papitaisó?

Fakamahinoʻi ange ʻoku fakamatalaʻi foki ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:37 ʻa e fuakava ne tau fai ʻi hono papitaiso kitautolú. Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau fakalaulauloto ki he meʻa ʻoku nau fai he taimí ni ke moʻui ʻo fakatatau mo ʻenau fuakava he papitaisó.

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau fakakaukau ʻoku fehuʻi ange ʻe he kaungāmeʻa tatau pē fekauʻaki mo e meʻa ʻoku hoko ʻi he taimi ʻoku papitaiso ai ha taha. Hili e tali ha niʻihi ʻo e kau akó, fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:72–74. Mahalo te ke fie fokotuʻu ange ke fakaʻilongaʻi ʻe he kau akó e founga ʻo e papitaisó naʻe fakamatalaʻi ʻe he ʻEikí.

  • Fakatatau ki he veesi 72–74, ko e hā e founga ʻoku finangalo ʻa e ʻEikí ke fakahoko ʻaki e papitaisó? (ʻOku totonu ke fakahaaʻi ʻi he ngaahi tali e kau akó ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Kuo pau ke fai ʻa e papitaisó ʻi he fakauku pea fakahoko ʻe ha taha ʻokú ne maʻu e mafai totonú. Tohiʻi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení he palakipoé ʻi lalo ʻi he tefitoʻi moʻoni kimuʻá.)

Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau fakalongolongo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:68–69, ʻo feinga ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi meʻa ʻoku ʻamanaki mai ki ai ʻa e ʻEikí maʻatautolu hili hono papitaiso kitautolú. Te ke lava ʻo fokotuʻu ange ke fakaʻilongaʻi ʻe he kau akó ʻa e ngaahi fie maʻu ko ʻení.

  • Ko e hā ha ngaahi meʻa naʻá ke ʻilo ʻoku fie maʻu ʻe he ʻEikí meiate kitautolu hili hotau papitaisó?

Fakatokangaʻi ange: ʻE ala fehuʻi e kau akó fekauʻaki mo e fie maʻu ʻi he veesi 68 ʻa ia kuo pau ke akoʻi ʻa e kau mēmipa naʻe toki papitaiso foʻoú ʻe he kau faifekaú kimuʻa pea toki lava ke hilifakinima kinautolu. Fakamatalaʻi ange ʻoku fakaʻatā ʻe he founga lolotonga ʻo hono akoʻi ʻo e ngaahi lēsoni fakafaifekaú ki he kau fiefanongó kimuʻa pea toki papitaisó ke hilifakinima ʻa e kakaí pea maʻu ʻa e meʻafoaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní hili pē ʻenau papitaisó.

  • Ko e hā ʻokú ke ako mei he veesi 69, fekauʻaki mo e founga ʻoku tau fakahaaʻi ai ki he ʻEikí ʻetau moʻui taau hili hotau papitaisó? (ʻE ala kehekehe ʻa e ngaahi tali e kau akó, ka ʻoku totonu ke nau ʻiloʻi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Hili e papitaisó, ʻoku tau fakahaaʻi ki he ʻEikí ʻetau moʻui tāú ʻo fakafou ʻi heʻetau ʻaʻeva mo e lea ʻi he anga faka-ʻOtuá. Tohiʻi ʻa e foʻi moʻoni ko ʻení he palakipoé ʻi lalo he ongo foʻi moʻoni kimuʻá.)

  • ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā ke “fakahā … ha ʻaʻeva mo e lea ʻi he anga faka-ʻOtuá”? (ʻE ala fie maʻu ke ke fakamatalaʻi ange ʻoku fakahaaʻi ʻe ha taha, pe ʻoku hā, “ha ʻaʻeva mo e lea ʻi he anga faka-ʻOtuá” ʻi he ngaahi ngāué, tōʻongá, mo e lea ʻa ia ʻoku fenāpasi mo e ʻOtuá.)

Fakatatau mo e ngaahi fie maʻu hoʻo kau akó, fakakaukau ke fakaafeʻi kinautolu ke nau kumi ki ha konga ʻo e Ki hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú ki ha faleʻi pau ange ʻi he founga ʻe ala fakahaaʻi ai e ha taha kei talavou ha “ʻaʻeva mo e lea ʻi he anga faka-ʻOtuá.”

  • Ko e fē ha taimi kuó ke mamata ai ki ha niʻihi kehe ʻoku nau “fakahā … ha ʻaʻeva mo e lea ʻi he anga faka-ʻOtuá”? ʻOkú ke pehē ʻoku tākiekina fēfē ʻe heʻenau ngaahi ngāué pea mo e tōʻonga fakakaukaú e niʻihi kehe ʻi honau ʻātakaí?

Ke tokoniʻi ʻa e kau akó ke fakaʻaongaʻi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení, poupouʻi kinautolu ke nau fakalaulauloto ki he founga te nau lava ke fakahaaʻi kakato ange ai ha “ʻaʻeva mo e lea ʻi he anga faka-ʻOtuá” ʻi he ngaahi ʻaho siʻi ka hokó. Kapau ʻoku ongoʻi fiemālie ha kau ako ʻi hono vahevahe ʻa e founga ʻoku nau palani ke fakahoko ai ʻení, fakaafeʻi kinautolu ke nau vahevahe ʻenau ngaahi fakakaukaú mo e kalasí. Te ke fie fai e meʻa tatau, ʻi hono vahevahe hoʻo fakamoʻoni fekauʻaki mo e ngaahi tāpuaki ʻoku maʻu ʻi heʻetau tauhi ʻetau fuakava he papitaisó.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:75–79

ʻOku ʻomi ʻe he ʻEikí ʻa e ngaahi fakahinohino ki hono fakahoko ʻo e sākalamēnití

Fakaafeʻi ha toko ua ʻo e kau akó ke haʻu ki muʻa ʻi he kalasí Kole ki ha taha ʻo e kau akó ke fakafofongaʻi ha kaungāmeʻa ko ʻene toki haʻu ʻeni ki ha houalotu sākalamēniti pea fie maʻu ke ne ʻiloʻi e ʻuhinga ʻoku tufaki ai e maá mo e vaí ki he haʻofangá. Kole ki he taha ako ʻe tahá ke ne fakamatalaʻi ʻa e ouau ʻo e sākalamēnití ki he kaungāmeʻá. Hili hono vahevahe ʻe he taha akó ʻene fakakaukaú, poupouʻi e kalasí ke nau kumi ha tokoni fakafolofola ki he meʻa kuo fakamatalaʻi ʻe he tokotaha akó, pea pehē ki ha ngaahi ʻilo kehe pē te nau lava ʻo fakaʻaongaʻi ke fakamatalaʻi ʻa e sākalamēnití, ʻi heʻenau ako ʻa e ngaahi veesi hono hokó.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:75, pea kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai. (Mahalo te ke fie fakamahinoʻi ange ʻoku tau fakaʻaongaʻi ʻa e vaí ʻi he ʻahó ni kae ʻikai ko e uainé ʻi he sākalamēnití. Vakai, T&F 27:1–2.)

  • Ko e hā ʻokú ke pehē ai ʻoku fakahinohinoʻi ai kitautolu ke maʻu fakataha maʻu pē ʻa e sākalamēnití?

Kole ki ha taha ako ke ne lau e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā Melovini J. Pālati ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, ko ha konga ʻo e fealēleaʻaki ko ʻení. (Te ke fie fakamatalaʻi ange ko e taimi naʻe lea ai ʻa ʻEletā Pālati ʻo kau ki he “ʻi he tēpile sākalamēnití,” naʻá ne ʻuhinga pē ki he founga hono maʻu ʻo e sākalamēnití.)

ʻĪmisi
ʻEletā Melvin J. Ballard

“Ko e meʻa ʻe taha ʻe malu ai e tangata mo e fefine kotoa pē ko ʻene ʻi he tēpile sākalamēnití ʻi he ʻaho Sāpate kotoa pē. He ʻikai ke tau fuʻu mamaʻo fakalaumālie ʻi ha uike ʻe taha—ʻikai mamaʻo ʻaupito, ke aʻu ki he founga ʻo e vakaiʻi fakatāutahá, ʻoku ʻikai lava ke tau fakaleleiʻi ha ngaahi fehalaaki ne tau ala fakahoko. … Ko e hala ki he tēpile sākalamēnití ʻa e hala ʻo e malu ki he Kāingalotú” (ʻi he Bryant S. Hinckley, Sermons and Missionary Services of Melvin Joseph Ballard1949], 151).

Hiki e ngaahi ʻuluʻi tohi ko ʻení he palakipoé:

Ko e meʻa ʻoku tau palōmesí Ko e meʻa ʻoku talaʻofa mai ʻe he ʻEikí

Kole ki he vaeua ʻe taha ʻo e kalasí ke nau lau e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:77–79, ʻo kumi e meʻa ʻoku tau palōmesi ʻi heʻetau maʻu ʻa e sākalamēnití. Fakaafeʻi e vaeua ʻe tahá ke nau lau ʻa e ngaahi veesi tatau pē, ʻo fekumi ki he ngaahi talaʻofa ʻa e ʻEikí. Hili hono maʻu ʻe he kau akó ha taimi feʻunga ke ako ʻa e veesi folofolá, kole ange ke nau lipooti e meʻa ne nau maʻú. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne hiki ʻenau talí he palakipoé ʻi lalo he ʻuluʻi tohi totonú. ʻI hono fakakakato ʻe he kau akó ʻa e ngaahi lisi ko ʻení, te nau ʻiloʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení:

ʻI heʻetau maʻu ʻa e sākalamēnití, ʻoku tau fakamoʻoni ai ʻoku tau loto fiemālie ke toʻo kiate kitautolu e huafa ʻo Sīsū Kalaisí, ʻa ia te tau manatu maʻu pē kiate Ia, pea te tau tauhi ʻEne ngaahi fekaú.

ʻI heʻetau tauhi faivelenga ki he ngaahi palōmesi ne tau fai lolotonga e sākalamēnití, te tau lava ʻo maʻu maʻu pē e Laumālié ʻiate kitautolu.

Mahalo te ke fie fokotuʻu ange ke fakaʻilongaʻi ʻe he kau akó e moʻoni ko ʻení ʻi heʻenau folofolá.

  • ʻI hono fakafehoanaki ʻa e ngaahi lisi he palakipoé mo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:37, ko e hā e ngaahi faitatau ʻokú ke sio ki ai ʻi he ngaahi palōmesi naʻe fai lolotonga e sākalamēnití pea mo e fuakava ʻo e papitaisó?

Fakamatalaʻi ange ʻi heʻetau maʻu ʻa e sākalamēnití, ʻoku tau fakafoʻou e fuakava ne tau fai ʻi he taimi ne tau papitaiso mo hilifakinima aí.

  • Te tau lava fēfē ʻo fakahaaʻi ʻetau loto fiemālie ke toʻo kiate kitautolu e huafa ʻo Sīsū Kalaisí? (ʻE lava ke kau he ngaahi talí ʻa e taukaveʻi e totonú, fakahaaʻi ki he niʻihi kehé ko e kau mēmipa kitautolu ʻo e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní, vahevahe ʻetau tui kiate Iá, pea kau ki Heʻene ngāué.)

  • Ko e hā ʻa e ngaahi meʻa te tau lava ʻo fai ke manatuʻi maʻu pē ʻa e Fakamoʻuí?

  • ʻOku tokoniʻi fēfē kitautolu ʻi hono maʻu ʻa e sākalamēnití tokoniʻi ke “fakahā … ha ʻaʻeva mo e lea ʻi he anga faka-ʻOtuá”?

Ke tokoni ke mahino ki he kau akó ʻa hono mahuʻinga ʻo hono maʻu e Laumālié mo kitautolú, kole ki ha tokotaha ako ke ne lau ʻa e lea ko ʻeni mei he Tuʻu Maʻu ʻi he Tuí. Kole ki he kalasí ke nau fakafanongo ki he ngaahi tāpuaki ʻo hono fakafoʻou ʻetau fuakava he papitaisó.

“Te ke maʻu ha ngaahi tāpuaki maʻongoʻonga ʻi he taimi te ke tauhi ai ʻa e fuakava ʻo e papitaisó. Pea ʻi hoʻo fakafoʻou iá, ʻoku fakafoʻou ʻe he ʻEikí mo ʻEne talaʻofa ke fakamolemoleʻi hoʻo ngaahi angahalá. Pea ʻi hono fakamaʻa koe mei hoʻo angahalá, ʻe lava leva ke ʻʻiate [koe] maʻu ai pē hono Laumālié’ (T&F 20:77). Ko e feohi ʻo e Laumālié ko e taha ia ʻo e ngaahi meʻaʻofa lelei taha te ke lava ke maʻu ʻi he moʻui fakamatelié. ʻE tataki koe ʻe he Laumālié ʻi he ngaahi hala ʻo e māʻoniʻoní mo e melinó, pea taki koe ki he moʻui taʻengatá mo hoʻo Tamai ʻi he Langí mo Sīsū Kalaisi” (Tuʻu Maʻu ʻi he Tuí: Ko ha Huluhulu ki he Ongoongoleleí2004], 178).

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakalaulauloto (pe hiki) e founga te nau teuteuʻi ai kinautolu ke nau maʻu ʻa e sākalamēnití he uike ní. Mahalo te ke fie vahevahe hoʻo fakamoʻoni ki hono mahuʻinga ʻo hono fakafoʻou fakauike ʻetau fuakava he papitaisó.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:80-84

ʻOku fakahinohinoʻi ʻe he ʻEikí ʻa e kau taki ʻo e Siasí ke tauhi ha lekooti tonu ʻo e lekooti memipasipi ʻo e Siasí

Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:81–84 ʻaki hono talaange ki he kau akó naʻe fakahinohinoʻi ʻa e kau maʻu lakanga fakataulaʻeiki ʻo e Siasí ʻi he kuonga muʻá ke nau hiki e hingoa ʻo e kakai ʻa ia ne kau ki he Siasí. Naʻa nau tauhi ʻa e ngaahi hingoá ni ʻi ha tohi. Naʻe toʻo mei he tohí ʻa e ngaahi hingoa ʻo kinautolu naʻe mavahe mei he Siasí. ʻIkai ngata aí, naʻe pau ke ʻave ʻe he kau mēmipa ʻo e Siasí ne hiki mei he feituʻu ʻe taha ki ha feituʻu ʻe tahá ha tohi fakamoʻoni ʻo ʻenau memipasipí ke ʻave ki honau kau taki lakanga fakataulaʻeiki foʻoú. ʻI hotau kuongá ni, ʻoku hokohoko atu hono tauhi ʻe he kau taki ʻo e Siasí e lekooti memipasipi ʻoku tonú, ka ʻi ha ngaahi founga ʻoku toe lelei ange.

Mahalo te ke fie fakaʻosi ʻaki hano vahevahe hoʻo fakamoʻoni ki he ngaahi tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni naʻe aleaʻi ʻi he lēsoní.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:37, 68–74. Ko e fiefia ʻi hono papitaiso ʻo e ngaahi ʻofaʻangá

ʻI he ʻaho 6 ʻo ʻEpeleli 1830, naʻe hilifakinima ʻe Siosefa Sāmita ʻa kinautolu ne toki papitaisó mo foaki kiate kinautolu ʻa e meʻafokai ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní, ko ha konga ʻo e fakataha ke fokotuʻu ʻa e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi kuo fakafoki maí (vakai, History of the Church, 1:61).

Naʻe papitaiso mo hilifakinima e ongomātuʻa ʻa Siosefa Sāmitá ʻi he ʻaho ko iá. Ko ha taimi fakafiefia ʻeni ki he Palōfitá, naʻá ne pehē, “Fakafetaʻi ki hoku ʻOtuá! ʻoku ou moʻui ʻo mamata ki hono papitaiso ʻeku tangataʻeikí ki he Siasi moʻoni ʻo Sīsū Kalaisí!” (ʻi he Lucy Mack Smith, History of Joseph Smith by His Mother, ed. Preston Nibley [1958], 168; vakai foki, History of the Church, 1:79).

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:77. “Manatu maʻu ai pē kiate ia”

Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā Tēvita A. Petinā ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻoku tokoniʻi kitautolu ʻe he lotú mo e ako folofolá ke tau tauhi ʻetau fuakava he papitaisó ke manatu maʻu ai pē ki he ʻEikí.

ʻĪmisi
ʻEletā David A. Bednar

“Fakakaukau ki he ngaahi ʻuhinga ʻo ʻetau lotu mo ako folofolá. … Ko e ngaahi tōʻonga māʻoniʻoni ko ʻení ko e ngaahi founga ia ʻe lava ke tau manatuʻi maʻu pē ai ʻa e Tamai Hēvaní mo Hono ʻAlo ʻOfaʻangá, pea ʻoku fie maʻu ia kae hokohoko hono maʻu e takaua ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní” (Maʻu ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní,”Ensign pe Liahona, Nōvema 2010, 96).

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:77, 79. “Ke ʻiate kinautolu maʻu ai pē ʻa hono Laumālié”

ʻOku tokoni ʻa e lea ko ʻeni naʻe fai ʻe Palesiteni Sēmisi E. Fausi ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí ke mahino kiate kitautolu ʻa hono mahuʻinga ʻo e takaua ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní:

ʻĪmisi
Palesiteni James E. Faust

“Ko e papitaiso ʻi he fakauku ʻi he vaí ‘ko e ouau kamata ia ʻo e ongoongoleleí, pea kuo pau ke muimui mai ai hono maʻu ʻo e meʻafoaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní kae toki kakato.’ [Bible Dictionary, “Baptism,” 618.] …

“Kapau te nau moʻui taau, ʻe lava ke fiefia ʻa kinautolu ʻoku maʻu ʻa e meʻafoaki fakalaumālie ko ʻení ʻi hono maʻu ha mahino mo e fakatupulaki mo ha fakahinohino lahi ange ʻi he kotoa ʻo e ngaahi ʻekitivitī ʻo e moʻuí, fakalaumālie mo fakatuʻasino fakatouʻosi. ʻOku fakamoʻoniʻi mai kiate kitautolu ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní ʻa e moʻoní pea ongo ki hotau laumālié ʻa e moʻoni ʻo e ʻOtua ko e Tamaí mo Hono ʻAlo ko Sīsū Kalaisí, ʻo fakapapauʻi moʻoni pea ʻikai lava ʻe ha mālohi pe mafai ʻi he māmaní ke fakamavahevaheʻi kitautolu mei he ʻilo ko iá. [Vakai, 2 Nīfai 31:18.] Ko hono moʻoní, ʻoku hangē ʻa e ʻikai ke maʻu e meʻafoaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní ko hono maʻu ha sino ʻoku ʻikai le ʻi ai ha maluʻí. …

“ʻE lava ke maʻu ʻe kinautolu ʻoku nau maʻu ʻa e meʻafoaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní hili e papitaisó mo e hilifakinimá ha maama mo ha fakamoʻoni lahi ange. Ko hono ʻuhingá ko e meʻafoaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní ko ‘ha fakamoʻoni pau mo ha fakakoloa mahuʻinga ange ia ʻi he fakahā angamaheni pē ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní.’ [ʻI he James R. Clark, comp., Messages of the First Presidency of The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints, 6 vols. (1965–75), 5:4.] Ko e fakakoloa māʻolunga ange ia koeʻuhí ʻe lava ke hoko ʻa e meʻafoaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní ‘ko ha fakafofonga fakamaʻa ke fakahaohaoaʻi ha taha mo fakamāʻoniʻoniʻi ia mei he angahala kotoa pē.’ [Bible Dictionary, “Holy Ghost,” 704.]” (“Born Again,” Ensign, May 2001, 55, 58).