Seminelí
Lēsoni 103: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 99–100


Lēsoni 103

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 99–100

Talateú

Naʻe maʻu ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻa e fakahā naʻe lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 99 ʻi he ʻaho 29 ʻo ʻAokosi, 1832. Naʻe ui ʻe he ʻEikí ʻi he fakahā ko ʻení, ʻa Sione Moataki ke hokohoko atu ʻene ngāue fakafaifekaú. Naʻe maʻu ʻe Siosefa Sāmita ʻa e fakahā ʻoku lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 100 ʻi he ʻaho 12 ʻOkatopa 1833, lolotonga ʻene ngāue fakafaifekau mo Sitenei Likitoni ʻi Niu ʻIoke. Naʻe fakapapauʻi ange ʻe he ʻEikí kiate kinaua ʻi he fakahā ko ʻení, naʻe lelei hona ngaahi fāmili ʻi ʻOhaioó. Naʻe toe fakafiemālieʻi foki ʻe he ʻEikí kinaua ʻo kau ki he Kāingalotu ʻi Mīsuli ʻa ia naʻe faingataʻaʻia ʻi he fakatangá.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 99

ʻOku ui ʻe he ʻEikí ʻa Sione Moataki ke malanga ʻaki ʻa e ongoongoleleí

Fakaafeʻi e kau akó ke fakakaukau ne fehuʻi ange ʻe ha kaungāmeʻa ʻa ia ʻoku ʻikai ko ha mēmipa ʻo e Siasí e ʻuhinga ʻe loto fiemālie ai ha taha ke foaki ha taʻu ʻe 2 nai pe māhina ʻe 18 ʻo ʻene moʻuí ke ngāue fakafaifekaú.

  • Te ke tali fēfē ʻa e fehuʻi ko ʻení?

Kole ki ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e fakamatala ko ʻeni fekauʻaki mo ha tangata ko hono hingoá ko Sione Moataki. Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakafanongo ki he ngaahi feilaulau naʻe fai ʻe Misa Moataki ke ngāue ai maʻá e ʻEikí.

Naʻe fakatotolo ʻa Sione Moataki ki ha ngaahi siasi lahi peá ne aofangatuku ne mamaʻo ʻa e tui fakalotu kotoa pē mei he ʻOtuá. Ka neongo ia, ʻi he konga kimui ʻo e 1830, naʻá ne lau e Tohi ʻa Molomoná pea ongoʻi e fakamoʻoniʻi ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní ʻa hono moʻoní. Naʻá ne papitaiso ʻi he ʻaho 5 ʻo Nōvema, 1830. ʻI ha taimi nounou mei ai, naʻá ne ngāue fakafaifekau, ʻo papitaiso ai ha kakai ʻe toko 70 nai ʻi ha māhina ʻe fā ʻi ʻOleinisi, ʻOhaiō, mo Ualenivila, ʻOhaiō.

ʻI he ʻaho 30 ʻo ʻEpeleli, 1831, hili ha taimi nounou e foki mai ʻa Misa Moataki mei heʻene ngāue fakafaifekaú, naʻe mālōlō hono uaifí, ko Sulia hili hono fāʻeleʻi ha ongo māhanga. Naʻe ui ia ʻe he ʻEikí ʻi Sune 1831, ke ʻalu ki Mīsuli pea malanga ʻaki ʻa e ongoongoleleí ʻi he halá (vakai, T&F 52:8–9). Kimuʻa pea lava ke ne ʻalú, naʻá ne fie maʻu ke fakapapauʻi ʻoku tokangaʻi ʻene fānau ʻe toko nima, ne nau ʻi lalo kotoa he taʻu fitú. Naʻá ne fokotuʻutuʻu ki ha niʻihi fakafoʻituitui ke nau tokangaʻi ʻene fānau lalahi angé, pea naʻe ohi mai ʻe Siosefa mo ʻEma Sāmita ʻa e ongo māhanga valevalé. Naʻe malanga ʻa Sione Moataki ʻi he toenga ʻo e 1831 mo e konga kimuʻa ʻo e 1832, ʻi he Tafaʻaki Misikení, ʻInitiana, Mīsuli, mo ʻOhaiō. ʻI heʻene foki ki Hailame, ʻOhaiō, ʻi Sune 1832, naʻá ne faingataʻaʻia mei he ngaahi nunuʻa ʻo ha puke ne fuoloa. Naʻá ne ʻilo ai naʻe puke ha taha ʻo ʻene ongo māhangá pea naʻe mālōlō koeʻuhí ko ʻene fepaki mo e momokó lolotonga hono ʻohofi ʻa Siosefa Sāmitá.

  • Ko e hā ʻoku ʻasi makehe kiate koe mei he fakamatala ko ʻeni ʻo Sione Moatakí?

Fakamatalaʻi ange naʻe maʻu ʻe Siosefa Sāmita ʻa e fakahā ʻoku lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 99 ʻi he ʻaho 29 ʻo ʻAokosi 1832, fakafuofua ki ha māhina ʻe ua hili e tūʻuta ʻa Misa Moataki ki ʻapi mei heʻene misiona hono uá.

Fakaafeʻi e kau akó ke lau fakalongolongo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 99:1, pea kumi e meʻa naʻe ui ʻe he ʻEikí ʻa Sione Moataki ke faí.

  • Ko e hā naʻe ui ʻe he ʻEikí ʻa Sione Moataki ke faí?

  • Naʻe mei ʻahiʻahiʻi fēfē ʻe he uiuiʻi ko ʻeni ke ngāue fakafaifekaú ʻa e tui mo e talangofua ʻa Misa Moatakí?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 99:2–3. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e meʻa naʻe talaʻofa ʻe he ʻEikí kia Sione Moatakí.

  • Ko e hā e ngaahi tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻe lava ke tau ako mei he veesi 2–3? (ʻE ala kau ʻi he ngaahi tali ʻa e kau akó e meʻá ni: ʻOku tau fakafofongaʻi ʻa e ʻEikí ʻi heʻetau ngāue fakafaifekaú. ʻI heʻetau tali mo muimui ʻi he kau tamaioʻeiki ʻa e ʻEikí, ʻoku tau tali mo muimui ai kiate Ia.)

  • Kuo tāpuekina fēfē koe ʻi hoʻo muimui ki he kau tamaioʻeiki ʻa e ʻEikí?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 99:4–5. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo fekumi ki he meʻa naʻe folofola ʻa e ʻEikí ʻe hoko kiate kinautolu te nau siʻaki ʻa e pōpoaki ʻe akoʻi ʻe Sione Moataki kiate kinautolú.

  • Fakatatau ki he veesi 4, ko e hā ha nunuʻa ʻo hono fakafisingaʻi e pōpoaki ʻo e ongoongoleleí naʻe malanga ʻaki ʻe he kau tamaioʻeiki ʻa e ʻEikí?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 99:6–8. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo fekumi ki ha fakamoʻoni naʻe ʻafioʻi ʻe he ʻEikí ʻa e ngaahi fie maʻu mo e ngaahi feilaulau naʻe fai ʻe Sione Moatakí.

  • Ko e hā ʻoku fakahaaʻi mai ʻe he folofola ʻa e ʻEikí kia Sione Moatakí?

Fakamatalaʻi ange naʻe muimui ʻa Misa Moataki ki he faleʻi ʻa e ʻEikí. Naʻá ne fai ha ngaahi fokotuʻutuʻu ke nofo ʻene fānau lalahi ʻe toko tolú mo ha ngaahi fāmili kehekehe ʻi Mīsuli, peá ne mavahe leva ʻi Sepitema 1832 ke malanga ʻaki ʻa e ongoongoleleí. Naʻá ne ngāue ʻi ha ngaahi misiona lahi ange, peá ne kau fakataha leva mo ʻene fānau lalahi angé ʻi Mīsuli. Naʻá ne ngāue faivelenga ki he ʻEikí ʻi he toenga ʻo ʻene moʻuí.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 100:1–12

ʻOku foaki ʻe he ʻEikí ha ngaahi lea fakafiemālie mo ha fakahinohino kia Siosefa Sāmita mo Sitenei Likitoni

Hiki ʻa e fehuʻi ko ʻení ʻi he palakipoé: Ko e hā ha ngaahi hohaʻa ʻe ala maʻu ʻe he kau faifekaú ʻi he kamata ʻenau ngāue fakafaifekaú? Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke hoko ko ha tangata tohi pea hiki e ngaahi tali ʻa e kau akó ʻi he palakipoé. (ʻE lava ke kau ʻi he ngaahi tali ʻa e kau akó ha ngaahi fehuʻi hangē ko ʻení: Te u maʻu fēfē nai ha kakai ke akoʻi? Te u ʻilo fēfē nai e meʻa ke lea ʻakí? Te u feohi lelei mo hoku ngaahi hoá? ʻE sai pē hoku fāmilí lolotonga ʻeku mavahé?)

Fakamatalaʻi ange naʻe kau ʻi ʻEpeleli 1833 ha tangata ko Filimani Nikasoni ki he Siasí ʻi Niu ʻIoke peá ne haʻu ki Ketilani, ʻOhaiō. ʻI he feʻiloaki ʻa Filimani mo Siosefa Sāmitá, naʻá ne kole ki he Palōfitá ke ʻaʻahi ki he fāmili Nikasoní ʻi Niu ʻIoke mo Kānata. Naʻe loto lelei ʻa Siosefa Sāmita mo Sitenei Likitoni ki heʻene fokotuʻú, peá na mavahe mo ia mei Ketilani ʻi he ʻaho 5 ʻo ʻOkatopa 1833. Naʻa nau malanga ʻaki ʻa e ongoongoleleí, ʻi he halá. Hili ʻenau tūʻuta ki he ʻapi Nikasoní ʻi Pelisipeeki, Niu ʻIoké, naʻe maʻu ʻe Siosefa e fakahā ʻoku lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 100.

Fakaafeʻi e kau akó ke lau fakalongolongo ʻa e talateu ki he vahé ʻo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 100, ʻo fekumi ki he meʻa naʻe hohaʻa ki ai ʻa Siosefa Sāmita mo Sitenei Likitoni ʻi heʻenau tūʻuta ʻi Niu ʻIoké. Hili hono lipooti ʻe he kau akó ʻa e meʻa ne nau maʻú, fakamatalaʻi ange naʻe tohi ʻa Siosefa Sāmita ʻo kau ki heʻene hohaʻá ʻi heʻene tohinoá ʻo pehē: “ʻOku ou ongoʻi moʻoni ʻi hoku ʻatamaí ʻoku ʻiate kimautolu ʻa e ʻEikí ka ʻoku ou maʻu ʻa e loto hohaʻa lahi ki hoku fāmilí” (Journals, Volume 1: 1832–1839, vol. 1 of the Journals series of The Joseph Smith Papers [2008], 14).

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 100:1–2. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo fekumi ki he tali ʻa e Fakamoʻuí ki he hohaʻa ʻa Siosefa Sāmita mo Sitenei Likitoní.

  • Ko e hā e ngaahi kupuʻi lea ʻi he ngaahi veesi ko ʻení ne nau ala fakafiemālieʻi ʻa e hohaʻa ʻa Siosefa Sāmita mo Sitenei Likitoní? ʻE ala tokoni fēfē ʻa e ngaahi veesi ko ʻení ki he kau faifekaú ʻo e ʻahó ni?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 100:3–4. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e meʻa naʻe talaʻofa ʻe he ʻEikí kia Siosefa Sāmita mo Sitenei Likitoní.

  • ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā ke fakaava “ha matapā ʻaonga” ki hono vahevahe ʻo e ongoongoleleí?

  • Ko e hā ha ngaahi founga ʻoku “fakaava [ai ʻe he ʻEikí] e ngaahi matapaá” ke tau fai ʻa e ngāue fakafaifekaú?

Fakaafeʻi e kau akó ke lau fakalongolongo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 100:5–8, ʻo fekumi ki ha ngaahi talaʻofa kehe mei he ʻEikí. Hili hono lipooti ʻe he kau akó e meʻa ne nau maʻú, tohi ʻi he palakipoé Kapau , pea ʻe .

  • Ko e hā te tau lava ʻo ako mei he veesi 5–6? (ʻE ala fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ha ngaahi lea kehe, ka ʻoku totonu ke nau ʻiloʻi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Kapau te tau hiki hake hotau leʻó ke vahevahe ʻa e ongoongoleleí, ʻe tokoniʻi leva kitautolu ʻe he ʻEikí ke tau ʻiloʻi e meʻa ke lea ʻakí.)

  • Fakatatau ki he veesi 7, ko e hā e founga ʻoku fie maʻu ʻe he ʻEikí ke malanga ʻaki ʻe he kau faifekaú ʻa e ongoongoleleí?

  • Fakatatau ki he veesi 8, ko e hā ʻoku talaʻofa ʻe he ʻEikí ʻo kapau ʻoku tau malanga ʻaki ʻa e ongoongoleleí ʻi he “loto-molumalu” pea “ʻi he laumālie ʻo e angamalū”? (ʻOku totonu ke fakahaaʻi ʻe he kau akó ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Kapau te tau vahevahe e ongoongoleleí mo e niʻihi kehé ʻi he loto-molumalu pea ʻi he laumālie ʻo e angamalū, ʻe fakamoʻoniʻi leva ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní ʻetau pōpoakí.)

Fakaafeʻi e kau akó ke fakakaukau ki ha taimi kuo tokoniʻi ai kinautolu ʻe he ʻEikí ke nau ʻiloʻi e meʻa ke lea ʻakí ʻi heʻenau vahevahe ʻa e ongoongoleleí. Fakaafeʻi foki kinautolu ke fakakaukau ki ha taimi ne nau ongoʻi ai e fakamoʻoniʻi ʻe he Laumālié ha meʻa kuo nau lea ʻaki. Fakaafeʻi ha niʻihi ʻo e kau akó ke vahevahe ʻenau ngaahi aʻusiá.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 100:9–12. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo fekumi ki he ngaahi fakahinohino naʻe ʻoange ʻe he ʻEikí kia Siosefa Sāmita mo Sitenei Likitoní.

  • Fakatatau ki he veesi 12, ko e hā naʻe lava ai ʻa Siosefa Sāmita mo Sitenei Likitoni ʻo “tuku ke fiefia [hona] lotó”?

  • Ko e hā ʻene ʻuhinga kiate koe ʻa e talaʻofa ʻi he veesi 12 ʻo kapau naʻá ke ngāue fakafaifekau?

Fakamatalaʻi ange ne ʻi ai ha ivi tākiekina tuʻuloa ʻo e ngāue fakafaifekau ʻa Siosefa Sāmita mo Sitenei Likitoní ʻi he Siasí. Hangē ko ʻení, naʻe malanga ʻa Siosefa Sāmita mo Sitenei Likitoni ki ha kulupu tokolahi ʻi he ʻapi Nikasoní pea mo ha ngaahi kulupu kehe ʻi Kānata. Naʻe papitaiso ʻe he ongo faifekaú ha niʻihi fakafoʻituitui ʻe meimei toko 20, kau ai ʻa Mōsese Nikasoni, pea fokotuʻu ha kolo ʻo e Siasí. ʻI he 1836, naʻe ʻaʻahi ʻa Paʻale P. Palati ki he koló ko iá ʻi heʻene ngāue fakafaifekau ʻi Kānatá. Naʻe fakafeʻiloaki ʻe Mōsese Nikasoni ʻa ʻEletā Palati kia Sione Teila. Naʻe papitaiso ʻe ʻEletā Palati ʻa Sione Teila, ʻa ia naʻe hoko ko ha faifekau lavameʻa pea hoko kimui ko e Palesiteni ʻo e Siasí.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 100:13–17

ʻOku fakafiemālieʻi ʻe he ʻEikí ʻa Siosefa Sāmita mo Sitenei Likitoni fekauʻaki mo e ngaahi faingataʻa ʻo e Kāingalotu ʻi Mīsulí

Fakamatalaʻi ange ʻi ha māhina ʻe ua nai kimuʻa pea mavahe ʻa Siosefa Sāmita ʻi he ngāue fakafaifekau ko ʻení, ne ʻomi ʻe ʻŌliva Kautele ha tala mei Mīsuli kuo tafoki e ngaahi fili ʻo e Siasí ʻo angakovi ki he Kāingalotú. Naʻe fekauʻi ʻe Siosefa Sāmita ʻa ʻOasoni Haiti mo Sione Kouliti ke na fakahoko ha faleʻi meiate ia ki he Kāingalotu ʻi Mīsulí. ʻE fakatuʻutāmaki ʻa e fononga ko ʻení koeʻuhí he te na fononga ʻi he ngaahi feituʻu ofi ki he kau fakatanga fakafepaki ki he Māmongá. Naʻe hohaʻa ʻa e Palōfitá fekauʻaki mo Misa Haiti mo Misa Kouliti mo e Kāingalotu kotoa pē naʻe fakatangaʻi ʻi Mīsulí.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 100:13–17. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai pea kumi e meʻa naʻe fakahā ʻe he ʻEikí kia Siosefa Sāmitá. Kole ki he kau akó ke fakamatalaʻi fakanounou e meʻa ʻoku nau maʻú.

  • Ko e hā e talaʻofa ʻokú ke sio ki ai ʻi he veesi 15–17? (ʻE ala fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ha ngaahi lea kehe, ka ʻoku totonu ke nau ʻiloʻi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: ʻE fengāueʻaki fakataha ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē ki heʻetau leleí ʻo kapau te tau ʻaʻeva angatonu ʻi he ʻao ʻo e ʻEikí)

  • ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā ke “ʻaʻeva angatonu” ʻi he ʻao ʻo e ʻEikí?

  • ʻE ala tokoniʻi fēfē koe ʻe he talaʻofa ʻi he veesi 15–17 lolotonga e ngaahi taimi faingataʻá?

Fakaafeʻi ha niʻihi ʻo e kau akó ke ʻomi ha ngaahi sīpinga ʻo e founga kuo nau mamata ai ki hono fakahoko ʻo e talaʻofa ko ʻení. Te ke ala vahevahe foki hoʻo fakamoʻoni ki he moʻoni ko ʻení. Fakaafeʻi e kau akó ke fakakaukau ki he ngaahi meʻa pau te nau lava ʻo fai ke “ʻaʻeva angatonu” ʻi he ʻao ʻo e ʻEikí.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 100:1. “Te u fai kiate kinautolu ʻo fakatatau ki he meʻa ʻoku hā ngali lelei kiate aú”

Naʻe akonaki ʻa ʻEletā Tāleni H. ʻOakesi ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē:

ʻĪmisi
ʻEletā Dallin H. Oaks

“ʻE fakahoko [ʻe he ʻEikí] ha meʻa lahi ange ʻi he meʻa ʻoku lelei taha maʻatautolú. Te Ne fai e meʻa ʻoku lelei taha maʻatautolú pea mo e fānau kotoa pē ʻa ʻetau Tamai Hēvaní. … ʻOku ʻafioʻi ʻe he ʻEikí ʻo lahi ange ʻi he meʻa ʻoku tau ʻiló pea … te ne tali ʻetau ngaahi lotú ʻi he founga ʻoku lelei taha maʻatautolú pea mo e kotoa ʻo ʻene fānau kehé” (“Faith in the Lord Jesus Christ,” Ensign, May 1994, 99).

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 100:3. “ʻE fakaava ha matapā ʻaonga ʻi he ngaahi potu fonua takatakaí”

ʻI he 1833, naʻe teuteuʻi ʻe he ngaahi ngāue fakafaifekaú ʻa e feituʻu fakahahake ʻi he Anovai ʻEalií mo e fakatonga-hihifo ʻo e Anovai ʻOnateleó ki he tupulaki ʻa e Siasí. ʻI he faʻahitaʻu māfana ʻo e taʻu ko iá, naʻe pulusi ʻe he Evening and Morning Star ʻa e ngaahi tohi mei he kau faifekau kehekehe naʻe fakamatalaʻi ai e ngaahi ngāue fakaului lavameʻa ʻi he feituʻu ko ia naʻe malanga ai ʻa Siosefa Sāmita mo Sitenei Likitoní. Naʻe lipooti ʻe Silivesitā Sāmita naʻe fokotuʻu e ngaahi potu siasi ʻe 15 ʻi he vahaʻa ʻo Ketilani, ʻOhaiō, mo Seinango, Niu ʻIoké, ko e niʻihi ne ʻi ai ha kāingalotu ʻe meimei toko 100. Naʻe toe ola lelei foki ʻa e malanga ʻi he fakatonga-hihifo ʻo Niu ʻIoké. Naʻe fononga ofi ʻa ʻAmasa Laimani ki he Vahefonua Katalakasí, Niu ʻIoke, ʻi he 1833. Naʻá ne fai ai ha ngaahi fakataha ʻe 152 mo vakai ki ha kau mai ha laumālie ʻe toko 100 ki he Siasí.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 100:5–8. ʻE foaki mai ʻe he ʻEikí e meʻa ke tau lea ʻakí

Naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻEletā D. Toti Kulisitofasoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e fatongia ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi heʻetau feinga ke malanga ʻaki ʻa e ongoongoleleí:

ʻĪmisi
ʻEletā D. Todd Christofferson

“Ko e Laumālie Māʻoniʻoní ʻokú ne fakamoʻoniʻi hoʻo ngaahi leá he taimi ʻokú ke faiako mo fakamoʻoni aí. Ko e Laumālie Māʻoniʻoní ʻokú ne fakahū ki ho lotó ʻa e meʻa ʻoku totonu ke ke lea ʻakí ʻi he ngaahi feituʻu fakafilí mo ne fakahoko e talaʻofa ʻa e ʻEikí ‘he ʻikai veuveuki ʻa [kimoutolu] ʻi he ʻao ʻo e tangatá’ (T&F 100:5)” (“Ko e Mālohi ʻo e Ngaahi Fuakavá,” Ensign pe Liahona, Mē 2009, 22).