Seminelí
Lēsoni 154: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138:1–24, 38–50


Lēsoni 154

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138:1–24, 38–50

Talateú

ʻI he ʻaho 3 ʻo ʻOkatopa 1918, naʻe maʻu ai ʻe Palesiteni Siosefa F. Sāmita ʻi he Fale ʻo e Punungahoné ʻi Sōleki Siti (ko e ʻapi ne nofo ai ʻa Palesiteni Pilikihami ʻIongi ʻi heʻene hoko ko e Palesiteni ʻo e Siasí), ʻa e meʻa-hā-mai ʻoku lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138. Ne mamata ʻa Palesiteni Sāmita ʻi he meʻa-hā-mai ko ʻení ki he Fakamoʻuí, ʻi he vahaʻa ʻo e taimi ʻo ʻEne pekiá mo e taimi ʻo ʻEne Toetuʻú, ʻoku ngāue ki he ngaahi laumālie angatonu ʻi palataisí ʻa ia ne nau talitali ke fakahaofi mei he ngaahi haʻi ʻo e maté. Ko e ʻuluaki ʻeni ʻo ha lēsoni ʻe ua ʻoku aleaʻi ai ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138:1–11

ʻOku fakalaulauloto ʻa Palesiteni Siosefa F. Sāmita ki he folofolá pea mo e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí

Kole ki he kau akó ke fakakaukau ki he palani ʻo e fakamoʻuí mo e meʻa ʻoku hoko ki he laumālié mo e sinó ʻi he maté.

  • Ko e hā ʻoku hoko ki hotau laumālié mo e sinó ʻi heʻetau maté? Ko e fē feituʻu ʻoku ʻalu ki ai hotau laumālié?

  • ʻOkú ke fakakaukauloto pe ʻoku fēfē ʻa e maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié?

Fakamatalaʻi ange naʻe maʻu ʻe Palesiteni Siosefa F. Sāmita, ko e palesiteni hono ono ʻo e Siasí, ha fakahā fekauʻaki mo e maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e talateu ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai pea kumi e meʻa ne aʻusia ʻe Palesiteni Sāmita ʻi he ngaahi māhina kimuʻa ʻi he konifelenisi lahi ʻo ʻOkatopa 1918. Kole ange ke nau lipooti ʻa e meʻa ʻoku nau maʻú.

Fakahā ki he kau akó naʻe tengihia ʻa Palesiteni Siosefa F. Sāmita ʻi he ngaahi māhina ko iá ʻa e mole ʻa hono foha ko Hailame Meki Sāmitá, ʻa ia ne hoko ko ha mēmipa ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá. Ne pekia ʻa ʻEletā Sāmita ʻi he konga kimuʻa ʻo e taʻu ko iá ʻi hono taʻu 45 mei he ʻapenitikí.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138:1–4. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e tokāteline ne fakalaulauloto ki ai ʻa Palesiteni Siosefa F. Sāmitá ʻi he ʻaho 3 ʻo ʻOkatopa 1918 ʻi heʻene toko taha pē ʻi he lōngonoa ʻa hono lokí.

  • Ko e hā e tokāteline ne fakalaulauloto ki ai ʻa Palesiteni Sāmitá? (Hili e tali ʻa e kau akó, hiki e tokāteline ko ʻení ʻi he palakipoé: ʻE lava ke fakahaofi ʻa e faʻahinga kotoa pē ʻo e tangatá, ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí pea ʻi he talangofua ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138:5. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e meʻa ne aʻusia ʻe Palesiteni Sāmitá ʻi heʻene fakalaulauloto ki he Fakaleleí.

  • Ko e hā ne fakakaukau ki ai ʻa Palesiteni Sāmitá ʻi heʻene fakalaulauloto ki he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí?

ʻEke ki he kau akó pe kuo manatu ki ha potufolofola, ʻi heʻenau fakalaulauloto ki ha tafaʻaki ʻo e ongoongoleleí. Fakaafeʻi kinautolu ke vahevahe ʻenau ngaahi aʻusiá.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138:6–10. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e ngaahi akonaki naʻe tanganeʻia ai ʻa Palesiteni Sāmitá. Kole ange kiate kinautolu ke lipooti e meʻa ʻoku nau maʻú. Hili iá pea fakamatalaʻi ange naʻe maʻu ʻe Palesiteni Sāmita ha meʻá-hā-mai ʻe tokoni ke mahino kiate kitautolu ʻa e ngaahi akonaki ʻa Pita fekauʻaki mo e maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié.

Fakaafeʻi e kau akó ke lau fakalongolongo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138:11, ʻo kumi e meʻa ne mamata ki ai ʻa Palesiteni Sāmitá ʻi heʻene fakalaulauloto ki he folofolá. Kole ki he kau akó ke lipooti e meʻa ʻoku nau maʻú.

Fakamatalaʻi ange kimuʻa pea toki ako e kau akó fekauʻaki mo e meʻa-hā-mai ʻa Palesiteni Sāmita ki he maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié, ʻoku totonu ke nau fakatokangaʻi ʻa e founga ʻo e fakahā naʻá ne fakamatalaʻí: ʻI heʻene fakalaulauloto ki he ngaahi folofolá, naʻá ne fakakaukau ki he tokāteline ʻo e Fakaleleí pea mo e ʻofa ʻa e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi ki he faʻahinga kotoa pē ʻo e tangatá. Naʻe ʻomi ʻe he ngaahi fakakaukaú ni ki hono ʻatamaí ʻa e ngaahi lea ʻa Pitá. Pea ʻi heʻene fakalaulauloto ki he ngaahi lea ʻa Pitá, “naʻe fakaava ʻa e mata ʻo [ʻene] ʻiló,” ne nofoʻia ia ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní, pea naʻá ne mamata ki he maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié.

  • Ko e hā te tau lava ʻo ako meia Palesiteni Siosefa F. Sāmita fekauʻaki mo e teuteu ke maʻu ha fakahaá? (ʻE lava ke fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ha ngaahi lea kehe, ka ʻoku totonu ke nau ʻiloʻi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: ʻI heʻetau lau mo fakalaulauloto ki he folofolá, ʻoku tau teuteuʻi ai kitautolu ke maʻu e fakahaá. Mahalo te ke fie fokotuʻu ange ke hiki ʻe he kau akó ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi heʻenau folofolá ʻo ofi ki he veesi 11.)

  • ʻOku tokoni fēfē ʻa hono lau mo fakalaulauloto ki he folofolá ke fakaafeʻi mai ʻa e fakahaá?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā D. Toti Kulisitofasoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá. (Kapau ʻe lava, ʻoange ki he kau akó ha ngaahi tatau ʻo e leápea kole ange ke nau muimui ki ai.) Kole ki he kau akó ke fakafanongo ki he fakamatala ʻa ʻEletā Kulisitofasoni ki he founga ʻoku totonu ke tau ako ʻaki ʻa e folofolá:

ʻĪmisi
ʻEletā D. Todd Christofferson

ʻI heʻeku pehē ‘akó,’ ʻoku ou ʻuhinga ki ha meʻa ʻoku toe lahi ange ʻi he laukongá ʻataʻatā pē. … ʻOku ou sio loto atu ki he taimi ʻe niʻihi ʻokú ke lau ai ha ngaahi veesi peá ke taʻofi ka ke fakalaulauloto ki ai, peá ke toe lau fakalelei e ngaahi vēsí, pea ʻi hoʻo fakakaukau ko ia ki honau ʻuhingá, ʻokú ke lotu ke mahino ia kiate koe, mo fehuʻi loto pē, mo ke tatali ke maʻu ha ngaahi ueʻi fakalaumālie, peá ke hiki e ngaahi ongo mo e ngaahi fakakaukau ko ia ʻokú ke maʻú koeʻuhí ke ke lava ʻo manatuʻi kinautolu pea toe lahi ange ai foki e meʻa ʻokú ke ako ʻo ʻiló” (“When Thou Art Converted,” Ensign pe Liahona, May 2004, 11).

  • Ko e fē ha taimi kuó ke muimui ai ki he sīpinga ko ʻení ʻi hoʻo ako folofolá? Naʻá ne liliu fēfē hoʻo aʻusiá?

Fakaafeʻi e kau akó ke fokotuʻu ha taumuʻa ke lau mo fakalaulauloto ki he folofolá ʻi he founga naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻEletā Kulisitofasoní.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138:12–24, 38–50

ʻOku mamata ʻa Siosefa F. Sāmita ki he kau pekia angatonú ʻoku tatali ki heʻenau toetuʻú

Vahevahe e kau akó ke tautau toko ua. Kole ange ke nau aleaʻi e fehuʻi ko ʻení mo honau hoá:

  • Ko e hā e meʻa ʻe hoko ʻi he kahaʻú ʻokú ke nofo ʻo hanganaki taha atu ki ai? Ko e hā ʻokú ke vēkeveke ai ki aí?

Hili ha taimi feʻunga, fakaafeʻi ha kau ako tokosiʻi ke lipooti ʻenau talí ki he kalasí. Fakamatalaʻi ange ʻi he mamata ʻa Palesiteni Siosefa F. Sāmita ki he maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié ʻi he meʻa-hā-maí, naʻá ne mamata ki ha fakatahaʻanga lahi ʻo e ngaahi laumālié.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138:12–13. Kole ki he kalasí ke kumi ki ha fakamatala ʻo e ngaahi laumālie naʻe fakataha maí.

  • Naʻe fakamatalaʻi fēfē ʻe Palesiteni Sāmita ʻa e ngaahi laumālie naʻá ne mamata ki aí?

Fakaafeʻi e kau akó ke lau fakalongolongo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138:38–49, ʻo kumi e hingoa ʻo ha niʻihi ʻo e ngaahi laumālie ne ʻi aí. (Mahalo te ke fie fokotuʻu ange ke fakaʻilongaʻi ʻe he kau akó e ngaahi hingoa ko ʻení ʻi heʻenau folofolá.) Kole ki he kau akó ke lipooti ha niʻihi ʻo e ngaahi hingoa ʻoku nau maʻú.

  • Fakatatau ki he veesi 49, ko e hā e meʻa ne tatali ki ai ʻa e ngaahi laumālie ko ʻení? (Fakahaofí.)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138:14–16, 50. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai pea kumi e ʻuhinga ne fonu fiefia mo nēkeneka ai ʻa e ngaahi laumālie angatonu ko ʻení.

  • Ko e hā naʻe fonu fiefia mo nēkeneka ai ʻa e ngaahi laumālie angatonu ko ʻení? (“Koeʻuhí he naʻe ofi ʻa e ʻaho ʻo honau fakahaofí” [veesi 15]. ʻI hono fakalea ʻe tahá, ne nau ʻiloʻi ʻe vavé ni pē ʻenau toetuʻú koeʻuhí ko e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí.)

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻe hoko ai ʻa e toe fakataha honau laumālié mo e sinó ko ha fakahaofi ki he ngaahi laumālie angatonu ko ʻení?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138:17, pea kole ki he kalasí ke kumi ʻa e ngaahi tāpuaki ʻoku maʻu ʻe he ngaahi laumālie angatonú hili ʻa e toe fakataha honau laumālié mo e sinó. Mahalo te ke fie fakaafeʻi e kau akó ke fakaʻilongaʻi e meʻa ʻoku nau maʻú.

  • Ko e hā te tau lava ʻo maʻu ʻi heʻetau toetuʻú? (Ko ha kakato ʻo e fiefiá.)

  • Ko e hā te tau lava ʻo ako mei he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138:14–17, 50 fekauʻaki mo e fakahaofi mei he mate fakatuʻasinó? (Mahalo ʻe ʻiloʻi ʻe he kau akó ha ngaahi tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni kehekehe, kae fakapapauʻi ʻoku mahino kiate kinautolu ʻa e ongo tokāteline ko ʻení: ʻE fakahaofi kitautolu mei he ngaahi haʻi ʻo e maté, ʻi he ʻaloʻofa ʻa e ʻOtua ko e Tamaí mo Sīsū Kalaisí, pea te tau lava ʻo maʻu ha kakato ʻo e fiefiá ʻi he toetuʻú. Mahalo te ke fie tohi ʻa e ngaahi tokāteline ko ʻení ʻi he palakipoé.)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā Tēvita A. Petinā ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, naʻá ne lea kau ki he fie maʻu ko ia mo e ngaahi tāpuaki ʻo hono maʻu ha sino fakamatelié. Kole ki he kalasí ke fakafanongo ki he ngaahi ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai hono maʻu ha sino fakamatelié ki he palani ʻa e Tamai Hēvaní ke tau maʻu ha kakato ʻo e fiefiá.

ʻĪmisi
ʻEletā David A. Bednar

“ʻOku lava hotau sino fakamatelié ʻo aʻusia ha ngaahi tuʻunga kehekehe mo lahi naʻe ʻikai ke lava ia ʻi heʻetau ʻi he maama fakalaumālié. Ko ia ai, ʻoku lava ke fakahoko lelei ange ʻe hotau sino fakamatelié ʻetau feohi mo e niʻihi kehé, fakatokangaʻi mo ngāue ʻo fakatatau mo e moʻoní, mo talangofua ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni mo e ouau ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí. …

“Naʻe fakataumuʻa e palani ʻa e Tamaí ke ʻomi ha fakahinohino maʻa ʻEne fānaú, ke tokoni ke nau fiefia, mo fakafoki lelei kinautolu ki ʻapi kiate Ia ʻi ha sino toetuʻu mo hākeakiʻi” ( ʻOku Mau Tui ki he Angamaʻá,”Ensign pe Liahona, Mē 2013, 41, 43).

  • Ko e hā ʻoku tau fie maʻu ai ha sino fakamatelie ke maʻu ha kakato ʻo e fiefiá?

Ke tānaki atu ki he tali ʻa e kau akó, mahalo te ke fie fakamatalaʻi ange ko e kakato ʻo e fiefiá ʻa e faʻahinga fiefia ʻoku aʻusia ʻe he Tamai Hēvaní. ʻOku maʻu ʻe he Tamai Hēvaní ha sino fakamatelie ʻo e kakano mo e hui (vakai, T&F 130:22). ʻI he taimi ʻoku mavahevahe ai hotau laumālié mo e sinó, ʻoku ʻikai ke tau tatau mo Ia pea he ʻikai lava ke tau maʻu ha kakato ʻo e fiefiá (vakai, T&F 93:33–34). ʻI he taimi ʻoku fehokotaki ʻo ʻikai lava ke fakamavahevahe hotau laumālié mo e sinó—ʻi heʻetau toetuʻú—ʻe faifai pē ʻo tau hoko ʻo hangē ko ʻetau Tamai Hēvaní pea maʻu ha kakato ʻo e fiefiá.

Fakamatalaʻi ange naʻe tatali ʻa e kau angatonu ʻi he maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié ki he “hāʻele,” pe ko e hoko mai ʻa e ʻAlo ʻo e ʻOtuá ke fakatauʻatāinaʻi ʻa kinautolu pea toe fakafoki ki honau “tuʻunga haohaoá” (T&F 138:16–17). Fakaafeʻi e kau akó ke fakakaukauloto ki he meʻa ʻoku hoko ʻi he māmaní lolotonga e fakataha mai ʻa e ngaahi laumālie angatonu ko ʻení. Naʻe fakalelei ʻa Sīsū Kalaisi maʻá e fānau kotoa pē ʻa e Tamai Hēvaní ʻi Heʻene mamahi ʻi Ketisemaní pea ʻi he kolosí. Naʻe tatali ha niʻihi ʻo e ngaahi laumālie angatonu ʻi he maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié ʻi ha taʻu ʻe lauiafe ki honau fakahaofí. ʻE fakakau ʻi he feilaulau naʻe fai ʻe Sīsū Kalaisí ʻa e huhuʻi mei heʻenau ngaahi angahalá pea pehē ki he fakamoʻui mei he mate fakatuʻasinó.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138:18–19. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo fakakaukauloto pe naʻe mei fēfē ʻa e meʻa ne hoko naʻe fakamatalaʻi ʻi he ngaahi veesi ko ʻení.

  • ʻOkú ke pehē ne mei fēfē e hā ʻa Sīsū Kalaisi ʻi he maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié kiate kinautolu naʻá Ne ʻaʻahi ki aí?

  • Ko e hā naʻe akoʻi ʻe he Fakamoʻuí ki he ngaahi laumālie ko ʻení?

  • Naʻá ke mei tali fēfē ki he Fakamoʻuí, ʻa ia naʻá Ne toki fakahoko e Fakaleleí maʻau, kapau naʻá ke ʻi ai ke fanongo ki Heʻene malanga ʻi he maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié? (Mahalo te ke fie kole ki he kau akó ke fakalaulauloto fakalongolongo ki he fehuʻi ko ʻení kae ʻoua ʻe tali leʻolahi ia.)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138:23–24. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e founga naʻe tali ʻaki ʻe he ngaahi laumālie angatonú ʻa e ʻaʻahi ʻa e Fakamoʻuí. Kole ki he kau akó ke lipooti e meʻa ʻoku nau maʻú.

Tuhu ki he ʻuluaki tokāteline naʻá ke hiki he palakipoé: ʻE lava ke fakahaofi ʻa e faʻahinga kotoa pē ʻo e tangatá, ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí pea ʻi he talangofua ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí. Fakamatalaʻi ange, ʻi he hokohoko atu ʻa e kau akó ke ako e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138 te nau ako kuo ʻomi ʻe he Tamai Hēvaní ha founga ke ʻaonga ki Heʻene fānaú kotoa ʻa e Fakalelei ʻa e Fakamoʻuí.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138. Ko e fakamatala fakatāutaha kau kia Palesiteni Siosefa F. Sāmitá

ʻI he vahaʻa ʻo e 1869 mo e 1918, naʻe aʻusia ʻe Palesiteni Siosefa F. Sāmita ʻa e loto mamahi mo e faingataʻaʻia fekauʻaki mo e pekia ha kau mēmipa ʻo e fāmilí. Naʻá ne tanu ha fānau ʻe toko hongofulu mā tolu, ko e toko hiva ne mālōlō kei iiki, mo e uaifi ʻe toko taha. Naʻe tohi ʻeni ʻe Palesiteni Sāmita ʻi ha tohi ki hono uaifi ko ʻEtinaá ʻi he mālōlō ʻa hono ʻofefine lahi ko Meesi Sosefiné, ʻi he teʻeki ke ne taʻu tolú.

ʻĪmisi
Palesiteni Joseph F. Smith

“ʻOku ʻikai ke u fuʻu falala ke u faitohi, ʻoku ou kei loto mamahi pea puputuʻu hoku ʻatamaí; kapau te u lāunga, ʻofa ke fakamolemoleʻi au ʻe he ʻOtuá, he kuo mafasia ʻa hoku lotó ʻi he mamahi fau, pea kafo mo lavea hoku lotó ʻo ʻikai ke u mei lava ʻo kātakiʻi ia. ʻOku ou tuenoa, pea hangē ʻoku lōngonoa mo meimei fakataʻelata hoku ʻapí, ka ko hoku fāmilí ʻeni mo ʻeku pēpē valevalé; ka ʻoku ou ongoʻi ʻoku motuhi ʻa e fehokotaki angaʻofa, fakaʻofoʻofa kae mālohi taha ʻokú ne haʻi au ki ʻapi mo e māmaní, kuo mole hoku ʻofefine fakaʻofoʻofa ko Totó! ʻOku ʻikai ke u faʻa tui ki ai pea ʻoku fehuʻia ʻe hoku lotó, ʻoku malava nai ia? Naʻe taʻeʻaonga ʻeku kumí, ʻoku ou fakafanongo, ʻoku ʻikai ongo mai ha meʻa, naʻá ku lue holo ʻi he ngaahi lokí, ʻoku ʻatā kotoa, fakataʻelata, tuenoa, mo liʻekina. Naʻá ku sio hifo ki he kiʻi hala ʻi he ngoué, fakasio takai ʻi he falé, fakasio ʻi he feituʻu kotoa ki ha kiʻi ʻata pē ʻo ha kiʻi ʻulu kelo mo e kouʻahe pahapahá, kae vakai, ne ʻikai ongona ha lue holo ha kiʻi vaʻe. Ne ʻikai ha kiʻi fofonga lanu ʻuliʻuli ʻe malama ʻi he ʻofa ki he tangataʻeikí; ʻikai ha kiʻi leʻo fakaʻofoʻofa ʻe ʻeke ha ngaahi fehuʻi ʻe lauiafe, mo fakamatala taʻetuku ha fanga kiʻi meʻa, ʻo fakamatala fiefia, ʻikai ha kiʻi nima ʻe fāʻofua ʻi hoku kiá, ʻikai ha kiʻi ngutu ke ʻuma mai kiate au ʻi heʻeku fāʻofua mo ʻuma kiate iá, ka ko ha kiʻi sea ʻatā pē. Kuo fufuuʻi ʻene kiʻi meʻavaʻingá, faʻo mo hono valá, pea ko e fakakaukau mamafa ʻoku ongo taha ki hoku lotó— ʻoku ʻikai ke ne ʻi heni, kuo puli ia! Ka he ʻikai koā te ne toe foki mai? He ʻikai te ne lava ʻo liʻaki fuoloa au, ʻokú ne ʻi fē? ʻOku meimei lōmekina ai au, pea ko e ʻOtuá pē ʻokú Ne ʻafioʻi e lahi ʻeku ʻofa ʻi heʻeku kiʻi taʻahiné, pea ko ia ʻa e maama mo e fiefiaʻanga ʻa hoku lotó.

“ʻI he pongipongi ko ia kimuʻa peá ne mālōloó, hili ʻeku ʻā mo ia poó kakato, he naʻá ku tokangaʻi ia he pō kotoa pē, naʻá ku pehē ange kiate ia, ‘Ne ʻikai mohe ʻeku kiʻi pelé he poó kakato.’ Naʻá ne kalokalo mo pehē mai, ‘Tangataʻeiki, te u mohe he ʻahó ni.’ ʻOiauē! Naʻe ongo moʻoni ʻa e fanga kiʻi lea ko iá ki hoku lotó. Ne u ʻiloʻi neongo he ʻikai te u tui ki ai, ko ha leʻo kehe ia, ʻa ia naʻe ʻuhinga ki he mohe ʻo e maté pea naʻá ne mohe. Pea, ʻoiauē! ne mole atu ʻa e maama ʻo hoku lotó. Naʻe meimei puli atu e ʻīmisi ʻo langi kuo tohi tongi ʻi hoku laumālié” (ʻi he Joseph Fielding Smith, Life of Joseph F. Smith [1938], 455–56).