Seminelí
Lēsoni 20: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 14–16


Lēsoni 20

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 14–16

Talateú

ʻI he konga kimui ʻo Mē 1829, naʻe kātekina ʻe Siosefa Sāmita mo ʻŌliva Kautele ʻa e ngaahi fakamanamana mei he kau fakatangá lolotonga hono fakaʻosiʻosi e liliu ʻo e Tohi ʻa Molomoná. Naʻe tokoni ʻa Tēvita Uitemā ke na hiki mei Hāmoni, Penisilivēnia, ki he ʻapi ʻo e kau Uitemaá ʻi Feieti, Niu ʻIoke, kae lava ke na hao mei he fakatangá pea lava ʻo akoʻi e ongoongolelei kuo toe fakafoki maí ki he fāmili Uitemaá mo honau ngaahi kaungāʻapí. Naʻe tokanga lahi ʻaupito ʻa e fāmili Uitemaá ʻi he ngaahi meʻa naʻe hoko ʻi he Fakafoki mai ʻo e ongoongoleleí. Naʻe fakamatalaʻi ʻe Siosefa Sāmita ʻa Tēvita Uitemā, Sione Uitemā, mo Pita Uitemā ko e Siʻí ko e “ngaahi kaungāmeʻa loto-māfana mo e kau tokoni ʻi he ngāué; pea … vēkeveke ke ʻilo honau ngaahi fatongia takitaha” (History of the Church, 1:48–49). Naʻe lotu ʻa e Palōfitá pea maʻu ʻa e ngaahi fakahaá maʻa Tēvita Uitemā mo hono ongo tokouá ʻa Sione mo Pita. Naʻe ako ʻa e ngaahi tokoua ko ʻení fekauʻaki mo honau ngaahi fatongia ʻi hono ʻomi ʻo e ngāue ʻa e ʻEikí.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 14

ʻOku ui ʻe he ʻEikí ʻa Tēvita Uitemā ke tokoni ʻi he ngāue ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní

Ke tokoniʻi e kau akó ke mahino e puipuituʻa fakahisitōlia ʻo e ngaahi fakahā te nau ako he ʻaho ní, fakamatalaʻi fakanounou ʻa e fakamatala ʻi he talateu ki he lēsoni ko ʻení. ʻIkai ngata aí, mahalo te ke fie kole ki ha tokotaha ako ke ne lau ʻa e fakamatala ko ʻení. Kimuʻa pea lau ʻa e tokotaha akó, fakamatalaʻi ange naʻe fie maʻu ʻe Tēvita Uitemā ke tō e tengaʻi uité ʻi he faama fakafāmilí pea mo lingi e sima ʻo e pālesí, ʻa ia naʻe fakaʻaongaʻi ia ko ha fafanga kelekele. Naʻá ne ongoʻi mālohi ʻoku totonu ke ne tokoni kia Siosefa mo ʻŌliva hili haʻane fakakakato ʻa e ngaahi ngāue ko iá. Fakaafeʻi e kalasí ke nau fakafanongo ki he ngaahi mana naʻá ne fakangofua ʻa Tēvita Uitemā ke tokonia ʻa ʻŌliva Kautele mo Siosefa Sāmita ke hola mei hona kau fakatangá:

ʻĪmisi
Lucy Mack Smith

“Naʻe ʻalu ʻa Tēvita ki he konga kelekelé, pea ʻilo ʻoku toe ha ongo ʻaho ngāue lahi maʻana ke fai. … Naʻá ne fakamaʻu leva ʻa ʻene ongo hōsí ki he palau tohó, pea ʻikai ke ne vahevahe e konga kelekelé ʻo hangē ko hono fai ʻe he kau ngoué, ʻoku faʻa ui ko e ngaahi konga fonuá, ka naʻá ne fakaʻuli takai ʻi he konga kelekelé, ʻo hokohoko atu kae ʻoua kuo hoʻatā, ʻi heʻene mālōlō ki he maʻumeʻatokoni efiafí, naʻá ne sio takai, peá ne ʻohovale he kuó ne meimei palauʻi e vaeua ʻo e uité. Hili e kai efiafí naʻá ne hoko atu ʻo hangē ko ʻene fai ki muʻá, pea ʻi he efiafí kuó ne ʻosiki e ngāue kotoa naʻe tonu ke fai ʻi he ʻaho ʻe uá.

“Naʻe mamata ʻene tamaí ʻi heʻene ʻalu ki he konga kelekelé ʻi he efiafi tatau pē, ki he meʻa kuo faí, pea naʻá ne pehē, ‘ʻOku pau ʻoku ʻi ai ha tokoni māʻolunga ʻi he meʻá ni, pea ʻoku ou tui ʻoku lelei ange ke ke ʻalu ki Penisilivēnia ʻi he vave taha ʻe ala lavá ʻo ka ʻosi hono tūtuuʻi hoʻo pālesí.’

“ʻI he pongipongi hono hokó, naʻe ʻefi ʻe Tēvita ha konga papa ʻi hono lalo nimá pea ʻalu atu ke tūtuuʻi ʻa e palasitaá, ʻa ia naʻá ne fokotuʻutuʻuna ʻi he ʻaho ʻe ua kuo ʻosí, ofi ki he fale ʻa hono tuofefiné, ka, ʻi heʻene aʻu atu ki he feituʻú, naʻá ne ʻiloʻi kuo ʻikai toe ʻi ai ha meʻa ia ai! Naʻá ne lele ki hono tuofefiné, pea fehuʻi ki ai pe naʻá ne ʻiloʻi e meʻa ne hoko ki aí. ʻI heʻene ʻohovalé naʻá ne pehē mai, ‘Ko e hā ʻokú ke ʻeke mai ai kiate aú? ʻIkai naʻe tūtuuʻi kotoa pē ia ʻaneafi?’

Naʻe tali atu ʻa Tēvita, ‘Naʻe ʻikai te u ʻilo ki ai.’

“ʻOku ou fakatumutumu he meʻa ko iá,’ naʻe tali ange ʻe hono tuofefiné, ‘he naʻe haʻu ʻa e fānaú kiate au ʻi he hoʻatā pongipongí, pea kole kiate au ke u ʻalu atu ʻo vakai ki he kau tangata ʻoku tūtuuʻi ʻa e palasitaá ʻi he ngoué, ʻo nau pehē, kuo teʻeki ai ke nau mamata ki ha taha ʻokú ne tūtuuʻi vave pehē ʻa e palasitaá ʻi heʻenau moʻui. Naʻá ku ʻalu leva, peá u sio ki ha kau tangata ʻe toko tolu ʻoku nau ngāue ʻi he ngoué, ʻo hangē ko e fakamatala ʻa e fānaú, kā, ne u pehē kuó ke totongiʻi ha kau tokoni, ʻi hoʻo lau fakavavevavé, ne u hū leva ki fale, pea ʻikai ke u toe tokanga au ki ai.’

“Naʻe fai ʻe Tēvita ha ngaahi fehuʻi lahi fekauʻaki mo e meʻá ni, ʻi hono kāingá mo e kaungāʻapí fakatouʻosi, ka naʻe ʻikai ke lava ʻo ʻilo pe ko hai kuó ne fai iá” (Lucy Mack Smith, History of Joseph Smith by His Mother ed. Preston Nibley [1958], 148–49).

  • ʻOkú ke pehē ne tākiekina fēfē ʻe he ngaahi aʻusia ko ʻení ʻa Tēvita Uitemā?

Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 14:1–5 ʻaki hano fakamatalaʻi ange naʻe fakahā ʻe he ʻEikí ʻa e hoko mai ʻo ʻEne ngāué pea talaʻofa mai ʻa e ngaahi tāpuaki kiate kinautolu te nau kau atu ki aí. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 14:6–7. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, pea fekumi ki he ngaahi fakahinohino ʻa e ʻEikí kia Tēvitá mo e tāpuaki ʻe maʻu ʻe Tēvita tupu mei he talangofua ki he ngaahi fakahinohino ʻa e ʻEikí.

  • Ko e hā naʻe talaʻofa mai ʻe he ʻEikí kia Tēvita Uitemaá? Ko e hā naʻe fie maʻu ke fai ʻe Tēvita kae lava ke fakahoko ʻa e talaʻofa ko ʻení?

Kole ki he kau akó ke toe lea ʻaki ʻa e tefitoʻi moʻoni ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 14:7 ʻi heʻenau lea pē ʻanautolu. ʻI he tali mai ʻa e kau akó, tohi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé: Kapau te tau tauhi e ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá mo kātaki ki he ngataʻangá, te tau maʻu ʻa e moʻui taʻengatá.

  • Ko e hā hono ʻuhinga ke maʻu ʻa e moʻui taʻengatá? (Ke maʻu ʻa e moʻui taʻengatá ko e moʻui taʻengata mo hotau ngaahi fāmilí ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá. Ko e moʻui taʻengatá ʻa e faʻahinga moʻui ʻoku moʻui ʻaki ʻe he ʻOtuá.)

  • ʻE lava fēfē ʻe he talaʻofa ʻo e moʻui taʻengatá ʻo fakaʻaiʻai kitautolu ke tauhi ʻa e ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá pea kātaki ki he ngataʻangá?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 14:8 . Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, pea fekumi ki he ngaahi tāpuaki kehe ʻe lava ke maʻu ʻe Tēvita Uitemā kapau te ne talangofua. Hili hono lipooti ʻe he kau akó ʻa e meʻa ne nau maʻú, fakamatalaʻi ange naʻe hili ha taimi nounou hono maʻu ʻe Siosefa Sāmita ʻa e fakahā ko ʻeni kia Tēvitá, naʻe hoko ʻa Tēvita ko e taha ʻo e kau Fakamoʻoni ʻe Toko Tolu ʻo e Tohi ʻa Molomoná. Naʻá ne mamata ki he ʻāngelo ko Molonaí mo e ʻū lauʻi peleti koulá, pea naʻá ne ongoʻi ʻa e leʻo ʻo e ʻOtuá ʻoku fakamoʻoni ki he moʻoni ʻa e lekōtí.

Fakamatalaʻi ange naʻe toe foaki ange ʻe he ʻEikí kia Tēvita Uitemā ha talaʻofa ʻe taha ʻo makatuʻunga ʻi he faivelenga ʻa Tēvitá. Ke teuteuʻi ʻa e kau akó ke nau ʻiloʻi ha tefitoʻi moʻoni ʻi he folofola ʻa e ʻEikí kia Tēvitá, hiki e ngaahi meʻá ni ʻi he palakipoé: Kapau te tau , ʻe hanga ʻe he ʻEikí .

Fakaafeʻi ha kau ako ke nau lau fakalongolongo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 14:9–11 . Kole ange ke nau kumi ha tefitoʻi moʻoni ʻoku feʻunga mo e sīpinga ʻi he palakipoé. Fakaʻatā ha niʻihi ʻo e kau akó ke vahevahe ʻa e meʻa ne nau maʻú. ʻE lava ke fokotuʻu mai ʻe he kau akó ha ngaahi tefitoʻi moʻoni lahi, kae fakapapauʻi ʻoku mahino ʻa e kapau te tau tokoni faivelenga ki he ʻEikí ʻi Heʻene ngāué, ʻe faitāpuekina kitautolu ʻe he ʻEikí fakalaumālie mo fakatuʻasino fakatouʻosi.

  • Ko e hā ha ngaahi founga kuo kole ʻe he ʻEikí ke ke tokoni ʻi Heʻene ngāué? Ko e hā ha ngaahi tāpuaki kuo hoko mai ki hoʻo moʻuí ʻi hoʻo tokoni ʻi he ngāue ʻa e ʻEikí?

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 15–16

Akoʻi ʻe Sīsū Kalaisi ʻa Sione Uitemā mo Pita Uitemā ko e Siʻí ki he meʻa ʻoku mahuʻinga taha kiate kinauá

Fakaafeʻi ha ongo tamaiki ako ʻe toko ua ke na haʻu ki muʻa ʻi he lokí. Kole ki ha taha ʻiate kinaua ke ne lau leʻolahi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 15:1 , pea kole ki he tokotaha ako ʻe tahá ke ne lau leʻolahi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 16:1 . Kole ki he ongo tamaiki ako ko ʻení ke lau ʻa e veesi 2–6 ʻo e ngaahi vahe ko ʻení ʻi he founga tatau pē.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau talamai ʻa e holi naʻe tatau ai ʻa Sione Uitemā mo Pita Uitemā ko e Siʻí ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 15:3–4 mo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 16:3–4.

  • Ko e hā naʻe fakatou holi ki ai ʻa Sione Uitemā mo Pita Uitemā ko e Siʻí? (Ke ʻiloʻi e meʻa te na lava ke fai ʻa ia ʻe ʻaonga taha kiate kinauá.)

Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 15:6 mo e 16:6 . Kole ange ke nau kumi e tali naʻe fai ʻe he ʻEikí ki he ongo tangata ko ʻení.

  • Naʻe founga fēfē hono tali ʻe he ʻEikí ʻena fehuʻí? Ko e hā e tefitoʻi moʻoni te tau lava ʻo ako mei he tali ʻa e ʻEikí? (Neongo ʻe lava ke fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ha ngaahi lea kehe, fakapapauʻi ʻoku mahino kiate kinautolu ʻoku mahuʻinga lahi kiate kitautolu ʻa ʻetau ngaahi feinga ke ʻomi e niʻihi kehé kia Sīsū Kalaisí.)

  • Ko e hā te tau lava ʻo fai ke tokoniʻi e niʻihi kehé ke nau haʻu kia Kalaisí?

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga lahi ai ʻa e ngaahi ngāue ko ʻení kiate kitautolú?

Fakaafeʻi e kau akó ke nau toe fakamanatu ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 15 mo e 16, ʻo feinga ke ʻilo e founga ʻoku faikehekehe ai e ongo fakahaá. (Ko e kehekehé pē ʻoku fakataumuʻa ʻa e taha kia Sione pea ko e taha kia Pita.)

Fakamatalaʻi ange ʻoku fakahā ʻe he ʻEikí ʻi he taimi ʻe niʻihi e pōpoaki tatau pē ki he niʻihi fakafoʻituitui kehe koeʻuhí he ʻoku nau maʻu ʻa e ngaahi fie maʻu tatau, ʻa e ngaahi tūkungá, pe ngaahi holí. Ka neongo ia, te tau lava ʻo fakapapauʻi ʻokú Ne ʻafioʻi kitautolu fakafoʻituitui. ʻI he sīpinga ko ʻení, naʻá Ne ui ai ʻa Sione Uitemā mo Pita Uitemā ko e Siʻí ʻi hona hingoá pea fakahā mai Hono finangaló kiate kinaua takitaha.

  • ʻOku fakahaaʻi fēfē ʻe ha tāpuaki lakanga fakataulaʻeiki pe uiuiʻi fakafaifekau ʻoku ʻafioʻi fakafoʻituitui kitautolu ʻe he ʻOtuá, neongo ʻoku tatau e fakalea ʻo e tāpuaki lakanga fakataulaʻeikí pe uiuiʻi fakafaifekaú mo ia ʻoku ʻave ki he niʻihi kehé?

Ke toe ʻomi mo ha sīpinga ʻe taha ʻoku ʻafioʻi fakatāutaha kitautolu ʻe he ʻOtuá, kole ki ha tokotaha ako ke ne lau ʻa e fakamatala ko ʻeni naʻe fai ʻe ʻEletā Tēvita A. Petinā ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

ʻĪmisi
ʻEletā David A. Bednar

“ʻI ha kiʻi taimi kuo mahili atú ne u talanoa ai mo ha taki lakanga fakataulaʻeiki naʻe ueʻi ke ako maʻuloto e hingoa ʻo e toʻu tupu taʻu 13 ki he 21 kotoa pē ʻi hono siteikí. ʻI hono fakaʻaongaʻi e ngaahi laʻi tā ʻo e kau talavoú mo e finemuí, naʻá ne faʻu ha fanga kiʻi kaati fakamanatu ʻa ia naʻá ne vakai ki ai lolotonga ʻene fononga fakapisinisí mo e ngaahi taimi kehé. Ne vave hono ako ʻe he taki lakanga fakataulaʻeikí ni ʻa e hingoa kotoa pē ʻo e toʻu tupú.

“Ne misi ai e taki lakanga fakataulaʻeikí ʻi ha pō ʻe taha ʻo kau ki ha taha ʻo e kau talavoú ʻa ia naʻá ne ʻiloʻi pē mei he taá. ʻI heʻene misí naʻá ne mamata ki he talavoú ʻokú ne tui ha sote hina pea tui ha pine hingoa fakafaifekau. ʻI he tangutu pē hono hoá ʻi hono tafaʻakí, naʻe akoʻi ʻe he talavoú ni ha fāmili. Naʻe puke ʻe he talavoú ʻe Tohi ʻa Molomoná, pea hangē ʻokú ne fakamoʻoniʻi e moʻoni ʻo e tohí. Naʻe ʻā hake leva ʻa e taki lakanga fakataulaʻeikí mei heʻene misí.

“ʻI ha fakataha lakanga fakataulaʻeiki, naʻe ʻalu atu e takí ki he talavou naʻá ne sio ki ai ʻi heʻene misí pea kole ke na talanoa ʻi ha ngaahi miniti siʻi. Hili ha fakafeʻiloaki nounou, naʻe ui ʻe he taki lakanga fakataulaʻeikí ʻa e talavoú ʻaki hono hingoá pea pehē ange: ʻʻOku ʻikai ko ha tangata misi au. ʻOku teʻeki ai ke u misi ʻo kau ki ha taha ʻo e siteiki ko ʻení, tuku kehe pē koe. Te u talaatu ʻa ʻeku misī, pea ʻoku ou loto ke ke tokoni mai kiate au ke u ʻilo hono ʻuhingá.’

“Ne fakamatala ʻe he taki lakanga fakataulaʻeikí ʻa e misí pea fehuʻi ange ki he talavoú hono ʻuhingá. ʻI heʻene fefaʻuhi mo e ongo fakaelotó, naʻe tali ange pē ʻe he talavoú, ‘ʻOku ʻuhinga ia ʻoku ʻafioʻi au ʻe he ʻOtuá.’ Naʻe mātuʻaki ʻuhingamālie ʻa e toenga ʻo e talanoa ʻa e talavoú ni mo e taki lakanga fakataulaʻeikí, pea naʻá na felotoi ke talanoa mo talatalaifale he taimi kotoa pē ʻi he ngaahi māhina hono hokó” (The Tender Mercies of the Lord,”Ensign pe Liahona, May 2005, 100).

  • Ko e hā ʻe lava ke tokoni ai ke tau ʻiloʻi ʻoku ʻafioʻi fakatāutaha kitautolu ʻe he ʻOtuá?

Fakaafeʻi ha niʻihi ʻo e kau akó ke nau vahevahe ʻa e founga ʻoku nau ʻiloʻi ʻoku ʻafioʻi fakatāutaha ai kinautolu ʻe he ʻOtuá. (Mahalo te ke fie fakamatalaʻi ange ʻoku ʻikai fie maʻu ke mātuʻaki makehe e fakatātā ʻa e kau akó. Fakamanatu ki he kau akó ʻoku ʻikai fie maʻu ke nau vahevahe e ngaahi aʻusia ʻoku fuʻu fakatāutaha pe fakafoʻituituí.)

  • ʻE lava fēfē ke tākiekina hoʻo fili fakaʻahó ʻe he ʻilo ʻoku ʻafioʻi fakatāutaha koe ʻe he ʻOtuá? Kuo tākiekina fēfē ʻe he ʻilo ko ʻení ʻa hoʻo ngaahi filí?

Te ke lava ʻo fakaʻosi ʻa e lēsoni ko ʻení ʻaki haʻo fakamoʻoni ki he ngaahi moʻoni kuo mou aleaʻí pea fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau ngāue ʻo fakatatau mo e ngaahi moʻoni ko ʻení.