Seminelí
Lēsoni 108: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 103


Lēsoni 108

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 103

Talateú

ʻI ha fakataha ʻa e aleaʻanga māʻolunga ʻo Ketilaní ʻi he ʻaho 24 ʻo Fēpueli, 1834, naʻe fekumi ʻa Paʻale P. Pālati mo Laimani Uaiti ki ha fakahinohino fekauʻaki mo e founga ʻe lava ai e Kāingalotu ʻi Mīsulí ke maʻu ha tokoni fakatuʻasino mo toe maʻu honau kelekele ʻi he Vahefonua Siakisoní. ʻI he ʻaho tatau pē, naʻe maʻu ai ʻe Siosefa Sāmita ʻa e fakahā ʻoku lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 103, ʻa ia naʻe talaʻofa ai ʻa e ʻEikí ʻe huhuʻi e fonua ko Saioné. Naʻe fakahinohinoʻi ʻe he ʻEikí ʻa e kau taki ʻo e Siasí ke tānaki fakataha ʻa e ngaahi maʻuʻanga tokoní mo e kau hū foʻoú ke tokoni ki he Kāingalotu ʻi Mīsulí. Naʻe hoko ʻo ʻiloa e kulupu ko ʻení ko e ʻApitanga ʻo Saioné.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 103:1–20

ʻOku talaʻofa ʻa e ʻEikí ʻe huhuʻi ʻa Saione

Kamata e kalasí ʻaki hono fai e fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā e ngaahi fili ʻoku maʻu ʻe he kau angatonú he ʻahó ni?

Kole ki he kau akó ke fakakaukau ki he founga ʻoku feinga ai ʻa e ngaahi fili ʻo e ʻEikí ke taʻofi ʻenau fakalakalaka fakalaumālié.

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku lava ai ke taʻofi ʻe he ngaahi fili ʻo e ʻEikí ʻa e fakalakalaka fakalaumālie ʻo ha niʻihi ʻo e kakai ʻa e ʻEikí?

ʻI he kamata ʻe he kau akó ʻa e ako ʻo e ʻahó ni mo aleaʻi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 103, poupouʻi kinautolu ke kumi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni te ne tokoniʻi ke nau ikunaʻi e ngaahi fili peheé.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e talateu ki he vahé ʻo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 103. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo fekumi ki he ʻuhinga naʻe haʻu ai ʻa Paʻale P. Pālati mo Laimani Uaiti ki Ketilani, ʻOhaiō, mei Mīsulí.

  • Ko e hā ne haʻu ai ʻa ʻOasoni Pālati mo Misa Uaiti ki Ketilaní?

Fakamatalaʻi ange naʻe maʻu ʻe Siosefa Sāmita ʻa e fakahā ʻoku lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 103 ʻi he ʻaho tatau pē naʻá ne fetaulaki ai mo e ongo taki ko ʻení pea mo e fakataha alēlea māʻolungá ʻi Ketilaní.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 103:1–4. Kole ki he kalasí ke nau kumi ha ʻuhinga ʻe ua naʻe fakaʻatā ai ʻe he ʻEikí ʻa Hono ngaahi filí ke fakatangaʻi e Kāingalotu ʻi Mīsulí.

  • Fakatatau ki he veesi 3–4, ko e hā ha ongo ʻuhinga naʻe fakaʻatā ai ʻe he ʻEikí ʻa Hono ngaahi filí ke fakatangaʻi ʻa e Kāingalotú? (Ko e ʻuhinga ʻe tahá ke fakaʻatā ʻa e kau fakatangá ke “fakakakato hono lahi ʻo ʻenau ngaahi angahalá, koeʻuhí ke fonu ʻa ʻenau ipú”—ʻi hono fakalea ʻe tahá, ke fakatonuhiaʻi ʻa ʻEne ngaahi tautea ki he kau fai angahalá. Ko e ʻuhinga ʻe taha ke valokiʻi ʻa e Kāingalotu talangataʻá.)

  • Fakatatau ki he veesi 4, ko e hā naʻe fie maʻu ai ke tauteaʻi ʻa e Kāingalotú? ʻOkú ke pehē ko e hā hono ʻuhinga ʻo e kupuʻi lea “he naʻe ʻikai te nau tokanga kakato”? (Naʻe ʻikai ke nau talangofua kakato ki he ʻEikí.)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 103:5–7. Kole ki he kalasí ke kumi ʻa e meʻa naʻe akoʻi ʻe he ʻEikí ki he Kāingalotú kuo pau ke nau fai ke ikunaʻi ʻa Hono ngaahi filí. (Te ke fie fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga e foʻi lea ikunaʻi ke toe mālohi ange ʻi ha fili, pe ke ikuna.)

  • Kapau ʻe muimui ʻa e Kāingalotú ki he faleʻi ʻa e ʻEikí “ʻo fai atu mei he houa ko [iá],” ko e hā e tāpuaki te nau maʻú? (Te nau ikunaʻi e ngaahi fili ʻo e ʻEikí “ʻo fai atu mei he houa ko [iá].”)

  • Ko e hā ʻoku akoʻi mai ʻe he ngaahi veesi ko ʻení kau ki he founga ʻe lava ke tau ikunaʻi ai ʻa e ngaahi ivi tākiekina ʻo e māmaní? (ʻE ala fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ha ngaahi lea kehe, ka ʻoku totonu ke nau fakahaaʻi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: ʻI heʻetau kamata ke muimui ki he faleʻi ʻa e ʻEikí, ʻoku tau maʻu ʻa e mālohi ke kamata ke ikunaʻi ʻa e māmaní.)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 103:8–10. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai pea kumi e meʻa naʻe fakatokanga ʻa e ʻEikí ʻe hoko ʻo kapau te tau fili ke ʻoua ʻe talangofua ki Heʻene ngaahi leá.

  • Ko e hā ha ngaahi ola ʻo e fili ke ʻoua ʻe talangofua ki he folofola kotoa pē ʻa e ʻEikí? (ʻE ala ʻiloʻi ʻe he kau akó ha ngaahi tefitoʻi moʻoni kehekehe, kau ai ʻa e ngaahi meʻá ni: Kapau te tau talangataʻa ki he ngaahi fekau ʻa e ʻEikí, ʻe ikunaʻi kitautolu ʻe māmani. Kapau he ʻikai ke tau talangofua ki he folofola kotoa pē ʻa e ʻEikí, ʻe mole meiate kitautolu ʻa e malava ko ia ke hoko ko ha maama ki he niʻihi kehé.)

  • ʻOkú ke pehē ko e hā nai he ʻikai lava ai ha taha ʻoku talangataʻa pe talangofua fakakonga pē ki he ʻEikí ʻo ikunaʻi ʻa e ngaahi fili ʻo e ʻEikí?

  • Ko e hā ha ngaahi sīpinga ʻo e founga ʻe lava ke ikunaʻi ai ʻe he kakaí ha fili ʻo e ʻEikí ʻi he feinga ke talangofua ki he folofola ʻa e ʻEikí? (ʻE ala kau ʻi he ngaahi sīpingá e kakai ʻa ia kuo nau maʻu ʻi heʻenau talangofuá, kuo nau maʻu ivi mei he ʻEikí ke ikunaʻi e maʻunimaá pe moʻui ʻaki e ongoongoleleí hili ha moʻui ʻi ha tōʻonga fakamāmani.)

Mahalo te ke fie fakamatalaʻi ange neongo ʻoku ʻikai ke tau talangofua kakato ki he ngaahi folofola kotoa pē ʻa e ʻEikí, ka ʻo kapau te tau feinga faivelenga ke talangofua kiate Ia mo fakatomala fakamātoato ʻi heʻetau tōnounoú, ʻe tokoniʻi kitautolu ʻe he ʻEikí ke tau ikunaʻi ʻa Hono ngaahi filí.

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke hiki ʻi heʻenau pepa ki he kalasí pe tohinoa ako folofolá ha tefito‘i mo’oni ʻe taha te nau lava ʻo kamata ke muimui ai “ʻo fai atu mei he houa ko ʻení” ke fakafanongo lelei ange ki he faleʻi ʻa e ʻEikí.

Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 103:11–20 ʻaki hono fakamatalaʻi ange naʻe talaʻofa ʻe he ʻEikí ki he Kāingalotú hili honau ngaahi faingataʻá, ʻe huhuʻi ʻa Saione ʻi Hono mālohí. Ka neongo ia, kapau naʻe ʻuliʻi ʻe he Kāingalotú honau tofiʻá, ʻe toʻo ia meiate kinautolu.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 103:21–40

ʻOku fakahā ʻe he ʻEikí e founga ʻe huhuʻi ʻaki e fonua ko Saioné

Kimuʻa e kalasí, ʻai ha fakaʻilonga ʻoku tohiʻi ai FIE MAʻU KAU NGĀUE TOKONI! Fakaʻaliʻali ia ʻi ha feituʻu ʻe lava ke sio ki ai ʻa e kau akó. ʻIkai ngata aí, teuteuʻi ʻa e fanongonongo ko ʻení ʻi ha laʻipepa:

Fie maʻu kau ngāue tokoni! Kuo tuli fakamālohi e Kāingalotu ʻi he Vahefonua Siakisoni, Mīsulí, mei honau kelekelé ʻe ha kau fakatanga anga fitaʻa. Kau ʻi hono ʻoatu e fakafiemālie ki he Kāingalotu ko ʻení mo tokoni ke maluʻi kinautolu ʻi heʻenau toe maʻu mo tauhi honau kelekele ʻi Saioné. Mavahe mei Ketilani, ʻOhaiō, ʻi he ʻaho 1 ʻo Mē, 1834.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 103:21–23. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e meʻa ne fakahinohino ʻe he ʻEikí ki he kau taki ʻo e Siasí ke fai ke huhuʻi a e fonua ko Saioné. Kole ki he kau akó ke lipooti e meʻa ʻoku nau maʻú.

Kole ki ha tokotaha ako ke tuʻu ʻi he tafaʻaki ʻo e fakaʻilonga FIE MAʻU KAU NGĀUE TOKONI! ʻOange ki he tokotaha akó e fanongonongo naʻá ke teuteu kimuʻa e kalasí, pea kole ange ke ne lau leʻolahi ia. Pea ʻeke ange leva ki he kalasí ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • ʻOkú ke pehē naʻá ke mei loto fiemālie ke ʻalu ki he Vahefonua Siakisoní ke tokoniʻi e Kāingalotú? Ko e hā hono ʻuhingá?

Fakamatalaʻi ange naʻe hoko ʻo ʻiloa ʻa e kulupu ʻo e kau tangata ʻa ia ʻe tataki ʻe Siosefa Sāmita ki Mīsulí ko e ʻApitanga ʻo Saioné. (ʻE ala fie maʻu ke ke fakamatalaʻi ange ko e ʻapitangá ko e foʻi lea ia ʻe taha ki he kau taú [vakai, Noah Webster, An American Dictionary of the English Language, fekisimilī ʻo e pulusinga ʻuluaki (1828; repr., 1967), “Camp”].) Naʻe ʻi ai ha taumuʻa lalahi ʻe ua ʻo e kau mēmipa ʻo e ʻApitanga ʻo Saioné. ʻUluakí, ne pau ke nau ʻave ʻa e ngaahi maʻuʻanga tokoni ki he Kāingalotu ʻi Mīsulí ke fai ha fakafiemālie mo lava ke nau toe foki ki honau ʻapí pea fakatau mai ha kelekele lahi ange. Uá, ʻi hono fakamafaiʻi ʻe Kōvana Taniela Tanikilini ʻo Mīsulí, hili hono fakafeʻao ʻe he kau sōtia ʻo e siteiti Mīsulí ʻa e Kāingalotú ki he Vahefonua Siakisoní, ʻe nofo e kau mēmipa ʻo e ʻApitanga ʻo Saioné ke tokoni ʻi hono tauhi e māú mo e melinó aí.

  • Kapau naʻá ke hoko ko ha mēmipa ʻo e Siasí lolotonga e taimi ko ʻení, ko e hā e ngaahi hohaʻa ne ke mei maʻu fekauʻaki mo e ngāue tokoni ke kau ʻi he ʻApitanga ʻo Saioné?

Fakaafeʻi e kau akó ke lau fakalongolongo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 103:20.

  • ʻE kaunga fēfē ʻa e talaʻofa ʻi he veesi ko ʻení ki hoʻo fili ke ngāue tokoní?

Fakamatalaʻi ange naʻe fie maʻu ʻi he kau ki he ʻApitanga ʻo Saioné ʻa e mavahe mei he fāmilí mo e ngāué ke laka ʻi ha maile nai ʻe 900 (kilomita ʻe 1,450) ʻo fou ʻi he ngaahi tuʻunga faingataʻá ki ha ʻātakai ʻoku fakafili mo fakatuʻutāmaki. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 103:27–28. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo fekumi ki he meʻa naʻe folofola ʻaki ʻe he ʻEikí kiate kinautolu te nau kau ʻi he ʻApitanga ʻo Saioné. Kole ki he kau akó ke lipooti e meʻa ʻoku nau maʻú.

  • ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā e kupuʻi lea “tuku hifo ʻene moʻuí koeʻuhi ko au”?

  • Fakatatau ki he ngaahi veesi ko ʻení, ko e hā ʻoku ui ʻaki ʻe he ʻEikí ha taha ʻoku loto fiemālie ke tuku hifo ʻene moʻuí koeʻuhi ko e ʻEikí? (Hili e tali ʻa e kau akó, hiki e meʻá ni ʻi he palakipoé: ʻOku loto fiemālie e kau ākonga ʻo Kalaisí ke foaki ʻenau moʻuí koeʻuhí ko Ia.)

Fakamahinoʻi ange naʻe moʻoni ki he Kāingalotu ʻi he ʻApitanga ʻo Saioné, ʻa e malava ke mole ʻenau moʻuí. Neongo he ʻikai ke tau fehangahangai mo e faingataʻa tatau, ka ʻoku kei lava pē ke fakaʻaongaʻi ʻa e moʻoni ko ʻení kiate kitautolu. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e fakamatala ko ʻeni ʻa Palesiteni Sēmisi E. Fausi ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí. Kole ki he kalasí ke fakafanongo ki ha founga ʻe taha te tau lava kotoa ai ʻo foaki ʻetau moʻuí koeʻuhí ko e ʻEikí.

ʻĪmisi
Palesiteni James E. Faust

“ʻOku ʻikai fie maʻu mei ha tokolahi ʻo kitautolu ke tau mate koeʻuhí ko e Siasí, ka ke tau moʻui koeʻuhí ko ia. Mahalo ʻoku faingataʻa ki ha tokolahi ia ke nau moʻui faka-Kalaisi he ʻaho kotoa pē, ʻo faingataʻa ange ia ʻi hano toʻo atu ʻenau moʻuí” (“Discipleship,” Ensign pe Liahona, Nov. 2006, 22).

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻe ala faingataʻa ange ai ke moʻui koeʻuhi ko e ʻEikí ʻi he mate koeʻuhi ko Iá?

Fakaafeʻi e kau akó ke lau fakalongolongo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 103:30–34, ʻo fekumi ki he tokolahi ʻo e kau ngāue tokoni naʻe fie maʻu ʻe he ʻEikí ki he ʻApitanga ʻo Saioné.

  • Ko e kau ngāue tokoni ʻe toko fiha naʻe fie maʻu ʻe he ʻEikí? (500.) Ko e hā ʻa e fika siʻisiʻi taha naʻe fie maʻu ʻe he ʻEikí? (100.)

Fakamatalaʻi ange ʻi he fakaʻosinga ʻo e fakataha alēlea māʻolunga ʻa ia naʻe aleaʻi ai ʻe he kau taki ʻo e Siasí e tūkunga ʻo e Kāingalotu ʻi Mīsulí, naʻe pehē ʻe Siosefa Sāmita te ne fononga ki Saione pea tokoni ke huhuʻi ia. ʻOku fakafuofua ki ha kau tangata ʻe toko 30 pe 40 ʻo kinautolu ne ʻi aí ne loto fiemālie foki ke ngāue tokoni. Naʻe vahe leva ʻe he ʻEikí ki ha kau tangata ʻe toko 8 ke nau ʻalu atu ʻi he ngaahi haʻofanga ʻo e Siasí ke uki ha kau ngāue tokoni ki he ʻApitanga ʻo Saioné pea ke fekumi ki ha tokoni fakameʻakai mo e fakapaʻanga maʻá e Kāingalotu ʻi Mīsulí (vakai, T&F 103:37–40). Ne ō ha kakai ʻe toko 200 nai mo e ʻApitanga ʻo Saioné, kau ai ha kakai fefine ʻe niʻihi mo e fānau.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 103:35–36. Kole ki he kalasí ke nau feinga ke ʻiloʻi e meʻa naʻe fie maʻu ke fai ʻe he Kāingalotú kae lava ke ola lelei ʻenau feinga ke huhuʻi ʻa Saioné.

  • Makatuʻunga ʻi he talaʻofa ʻa e ʻEikí ʻi he ngaahi veesi ko ʻení, ko e hā e tefitoʻi moʻoni ʻoku tau lava ʻo ako fekauʻaki mo e founga te tau lava ai ʻo maʻu ʻa e ikuna mo e nāunau kotoa pē? (ʻOku totonu ke ʻiloʻi ʻe he kau akó e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: ʻOku ʻomi ʻa e ikuná mo e nāunau kotoa pē kiate kitautolu ʻo fakafou ʻi heʻetau fakamātoató, faivelengá, mo e ngaahi lotu ʻo e tuí.)

Fakamoʻoni ange te tau ikunaʻi e ngaahi fili ʻa e ʻEikí ʻi heʻetau feinga fakamātoato mo faivelenga ke talangofua ki he ngaahi folofola kotoa pē ʻa e ʻEikí. Poupouʻi e kau akó ke fakaʻaongaʻi ʻa e meʻa kuo nau hiki ʻi heʻenau pepa ki he kalasí pe tohinoa ako folofolá “ʻo fai atu mei he houa ko ʻení.”

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 103. Taniela Tanikilini Kōvana Mīsulí

ʻI hono kātekina ʻe he Kāingalotú e fehiʻanekina ʻo e Māmongá ʻi Mīsuli ʻi he 1833 mo e 1834, naʻe toutou kumi tokoni e kau taki ʻo e Siasí ki he kau taki ʻo e siteití mo e puleʻangá, kau ai ʻa e Kōvana ʻo Mīsulí, Taniela Tanikilini. Naʻe fai ʻe Kōvana Tanikilini ha tokoni siʻisiʻi ko e tali ki he kole ʻa e Kāingalotú. Naʻá ne faleʻi e kau taki ʻo e Siasí ʻi ʻOkatopa 1833 ke nau fekumi ki he fakatonutonu mo ha maluʻi ʻo fakafou ʻi he fakamaauʻanga ʻi he Vahefonua Siakisoní. Naʻá ne talaʻofa ange kapau naʻe ʻikai lava e ngaahi feinga ko ʻení, te ne fakaʻaongaʻi ʻe ngaahi founga kehe ke fakamālohia e laó. Ka neongo ia, naʻe ʻikai ke ola lelei mo taʻe malava ʻa e faleʻi ʻa Kōvana Tanikiliní, he ko e kau ʻōfisa lahi ʻo e fakamaauʻanga ʻi he Vahefonua Siakisoní ne nau kau kinautolu ʻi he niʻihi ne feinga ke tuli fakamālohi e kau Māmongá ki tuʻá. (Vakai, Church History in the Fulness of Times Student Manual, 2nd ed. [tohi lēsoni ʻa e Potungāue Ako ʻa e Siasí, 2003], 134–35.)

ʻI he konga kimui ʻo e faʻahitaʻu fakatōlau ʻo e 1833, naʻe tuli fakamālohiʻi e Kāingalotú mei he Vahefonua Siakisoní. Naʻe maʻu ʻe he tokolahi ʻo kinautolu ha nofoʻanga fakataimi ʻi he Vahefonua Keleí, kae maʻu ʻe he toengá ha nofoʻanga ʻi he ngaahi vahefonua kehe ofi maí. ʻI he faʻahitaʻu failau hoko aí, ʻi he fokotuʻu ʻa e ʻApitanga ʻo Saioné pea kamata e laka ki Mīsulí, naʻe hokohoko atu e kole ʻa e kau taki ʻo e Siasí kia Kōvana Tanikilini ki ha fakapapau te ne tokoni ki he Kāingalotú ke toe maʻu honau ʻapí mo e koloá pea nofo ʻi he melino ʻi he Vahefonua Siakisoní. Naʻe fakahā ʻe he kōvaná kuo ngaohikovia ʻa e Kāingalotú, pea naʻá ne ʻiloʻi ʻe fie maʻu ha kau tau ne fekauʻi mei he siteití ke toe fakafoki mai e kau Māmongá ki honau kelekelé mo maluʻi kinautolu lolotonga hono aleaʻi ʻe he fakamaauʻangá ʻa e ngaahi meʻa fakalao fekauʻaki mo iá. (Vakai, Church History in the Fulness of Times, 135–37, 146).

Ka neongo ia, naʻe liliu ʻe Kōvana Tanikilini ʻene fakakaukaú ʻi Sune 1834. Naʻá ne pehē ʻe ngalingali kamata ha tau ʻi he siteití ʻi hono fekauʻi atu ʻa e kau taú. Ne ʻikai ke ne fai ha tokoni, ka naʻá ne faleʻi e Kāingalotú ʻoku totonu ke nau tukuange ʻenau totonú, fakatau atu honau kelekelé, pea hiki ʻo nofo ʻi ha feituʻu kehe, ke fakaʻehiʻehi mei he lilingi totó. Naʻá ne faleʻi foki kinautolu ke nau toe fai ha tangi ki he ngaahi fakamaauʻangá. Naʻe ʻikai tali ʻe he kau taki ʻo e Siasí ʻa e ngaahi fokotuʻu ko ʻení, pea naʻe fakaʻauha ai ʻenau ʻamanaki ʻe lava ke fakangofua ʻa e Kāingalotú ke foki melino ki honau ʻapí. (Vakai, Church History in the Fulness of Times, 146–47.)

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 103:1, 13. Ko hono huhuʻi ʻo Saioné

Fakaʻosí, ko hono huhuʻi ʻo Saioné ʻoku ʻikai fekauʻaki pē ia mo hono toe maʻu ʻo e kelekelé. Ko Saioné ko ha feituʻu fakaemāmani pea mo ha sosaieti ʻo ha faʻahinga kakai pau. Kimuʻa pea toe maʻu e fonua ko Saioné pea langa ʻa e kolo ko Saioné, kuo pau ke fakamāʻoniʻoniʻi ʻa e kakai ʻo e ʻEikí.

Naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻEletā D. Toti Kulisitofasoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē:

ʻĪmisi
ʻEletā D. Todd Christofferson

“ʻOku Saione pē ʻa Saione koeʻuhí ko e ʻulungaanga, tōʻonga moʻui pea mo e tui faivelenga ʻa hono kakaí. Manatuʻi, ʻnaʻe ui ʻe he ʻEikí ʻa hono kakaí ko Saione, koeʻuhí he naʻa nau loto-taha pē mo fakakaukau taha, pea nau nofo ʻi he māʻoniʻoni; pea naʻe ʻikai ha kakai masiva ʻiate kinautolu’ (Mōsese 7:18). Kapau te tau fokotuʻu ʻa Saioné ʻi hotau ngaahi ʻapí, kolo ʻo e Siasí, uōtí mo e ngaahi siteikí, kuo pau ke tau taau mo e tuʻunga ko ʻení. ʻE fie maʻu leva ke tau (1) hoko ʻo uouangataha ʻi he loto mo e fakakaukau; (2) hoko ko ha kakai māʻoniʻoni, ʻo tatau pē ʻi he fakafoʻituituí mo e fakalūkufuá; pea (3) tokangaʻi lelei ʻa e kakai faingataʻaʻiá ke malava ʻo toʻo atu ʻa e masivá meiate kitautolu. Heʻ ikai lava ke tau fakatatali e ngaahi meʻá ni kae ʻoua kuo hoko mai ʻa Saione—ʻe toki haʻu pē ʻa Saione heʻene hoko ʻení” (“Haʻu ki Saione,” Ensign pe Liahona, Nōv. 2008, 38).

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 103:15–18. “ʻOku ʻaonga ke hoko ʻa e huhuʻi ʻo Saioné ʻi he mālohi”

Naʻe ʻikai ko e taumuʻa ʻo e ʻApitanga ʻo Saioné ke toe maʻu ʻa e kelekele ʻa e Kāingalotú ʻi he Vahefonua Siakisoní ʻi he mālohi fakakautau, neongo naʻe tui ha kāingalotu ʻe niʻihi ʻo e ʻapitangá ko e ʻuhingá ia. Naʻe mateuteu e kau tangatá ke tau kapau naʻe fakamanamanaʻi ʻenau moʻuí, ka ʻoku ʻikai fie maʻu ʻe he ʻEikí ke falala ki he mālohi ʻo e tangatá ke huhuʻi ʻa Saione.

Naʻe tohi ʻe Palesiteni Siosefa Filitingi Sāmita ki he mālohi ʻa ia ʻe huhuʻi ʻaki ʻa Saioné:

ʻĪmisi
Palesiteni Joseph Fielding Smith

“Kuo pau ke hoko e huhuʻi ʻo Saioné ʻi he mālohi. ʻIkai ko e mālohi ʻo e ongo nimá mo e lilingi totó; ka ko e mālohi ʻo e ʻEikí” (Church History and Modern Revelation [1953], 1:484).

Naʻe ʻuhinga ʻa e ʻEikí ki he fatongia ʻo Hono mālohí ʻi he huhuʻi ʻo Saioné ʻi Heʻene pehē ʻe “tataki atu ʻa [e Kāingalotú] mei he nofo pōpulá ʻi he mālohi, pea mo e nima kuo mafao atu” (T&F 103:17). Ko e “nima kuo fakamafao atú” ko ha foʻi lea fakataipe ʻoku ʻuhinga ki he fakaʻaongaʻi ʻe he ʻOtuá ʻa Hono mālohí (fakataipe ʻaki Hono toʻukupú) koeʻuhí ko Hono kakaí. ʻE ikuna e Kāingalotú ʻi hono huhuʻi ʻo Saioné ʻo fakafou pē ʻi he mālohi ʻo e ʻOtuá, pea te nau lava ʻo maʻu ʻa e mālohi ko ʻení ʻi he talangofua ki he kotoa ʻo ʻEne ngaahi leá.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 103:27. “ʻIlonga ia ʻoku tuku hifo ʻa ʻene moʻuí koeʻuhi ko aú te ne toe ʻilo ia”

Naʻe fakamatala ʻa ʻEletā Felengilini D. Lisiate ʻo e Kau Fitungofulú ki he meʻa ʻe hoko ʻo kapau te tau tuku hifo ʻetau moʻuí maʻá e Fakamoʻuí:

ʻĪmisi
ʻEletā Franklin D. Richards

“ʻOku fakaʻau ʻo mahino ʻoku makatuʻunga ʻa e ngaahi tāpuaki lahi ʻi he talangofua ki he fono taʻengata ʻo e feilaulaú.

“Naʻe folofola ʻa e Fakamoʻuí ʻo pehē, ʻTuku ke ʻoua naʻa ilifia ha tangata ke tuku hifo ʻene moʻuí koeʻuhi ko au; he ʻilonga ia ʻoku tuku hifo ʻa ʻene moʻuí koeʻuhi ko aú te ne toe ʻilo ia. (T&F 103:27.)

“Ko ia ʻoku fakapaleʻi ʻa e feilaulau taupotu taha ʻo e moʻui ʻa ha taha ʻe he tokotaha ko iá ʻi hono toe maʻu ʻene moʻuí, ‘ʻio ʻa e moʻui taʻengatá’ (T&F 98:13.)” (ʻi he Conference Report, April 1967, 75).