Seminelí
Lēsoni Ako ʻi ʻApí: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20-23 (ʻIuniti 6)


Lēsoni Ako ʻi ʻApí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20–23 (ʻIuniti 6)

Nāunau ʻOku Teuteu maʻá e Faiako Ako ʻi ʻApí

Fakanounou ʻo e Lēsoni Ako ʻi ʻApi Fakaʻahó

ʻOku ʻikai fakataumuʻa ʻa e fakamatala fakanounou ko ʻeni ʻo e ngaahi meʻa naʻe hokó, ngaahi tokāteliné mo e tefitoʻi moʻoni kuo ako ʻe he kau akó ʻi heʻenau ako ʻa e Tokātekine mo e Ngaahi Fuakava 20–23 (ʻiuniti 6) ke akoʻi ko ha konga hoʻo lēsoní. ʻOku nofotaha e lēsoni ʻokú ke akoʻí ʻi he niʻihi pē ʻo e ngaahi tokāteline mo e tefitoʻi moʻoni ko ʻení. Muimui ki he ueʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi hoʻo fakakaukauʻi ʻa e fie maʻu hoʻo kau akó.

ʻAho 1 (Tokātekine mo e Ngaahi Fuakava 20:1–36)

ʻOku fakamamafaʻi ʻe he lēsoni ko ʻení e uiuiʻi ʻo Siosefa Sāmita mei he ʻOtuá ke fokotuʻutuʻu e Siasi ʻo Sīsū Kalaisí. Naʻe tokoni ia ke mahino ki he kau akó ko hono ʻomi ʻo e Tohi ʻa Molomoná ko ha fakamooni ia ki he moʻoni hono Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí. Naʻe ʻiloʻi foki ʻe he kau akó ha ngaahi moʻoni mahuʻinga fekauʻaki mo e ʻulungaanga mo e natula ʻo e Toluʻi ʻOtuá.

ʻAho 2 (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:38–67)

Naʻe ako ʻe he kau akó e fatongia ʻo e ngaahi tuʻunga ʻo e lakanga fakataulaʻeikí mo ako ʻoku maʻu ʻe he ngaahi foha ʻo e Tamai Hēvaní ha ngaahi fatongia mo ha ngaahi faiangamālie lahi ange ke tokoniʻi e niʻihi kehé ʻi heʻenau maʻu ha ngaahi tuʻunga māʻolunga ange ʻi he lakanga fakataulaʻeikí, . Naʻe ako foki ʻe he kau akó e fatongia ʻoku maʻu ʻe he kau maʻu lakanga fakataulaʻeikí ke fakahoko e ngaahi ouau ʻo e ongoongoleleí pea mo tokangaʻi mo tokoniʻi e kau mēmipa ʻo e Siasí.

ʻAho 3 (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:37, 68–84)

Naʻe ako e kau akó fekauʻaki mo e ngaahi ouau ʻo e papitaisó mo e sākalamēnití. Ke hoifua e ʻOtuá ki he papitaisó, kuo pau ke fakahoko ia ʻe ha taha ʻokú ne maʻu ʻa e mafai totonú pea fakahoko ia ʻi he founga totonu. Naʻe fakakaukau foki e kau akó ki he talaʻofa kapau te nau faitotonu ki heʻenau fuakava ʻi he papitaisó mo maʻu ʻa e sākalamēnití ʻi he moʻui taau, ʻe lava ke nau maʻu maʻu ai pē ʻa e Laumālié.

ʻAho 4 (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 21–23)

ʻI he ako ʻa e kau akó fekauʻaki mo e ngaahi meʻa naʻe hoko ʻi hono fokotuʻu ʻo e Siasí, naʻa nau ako ai e ngaahi moʻoni ko ʻení: Naʻe ueʻi fakalaumālie ʻe he ʻOtuá ʻa Siosefa Sāmita ke ne fakafoki mai e Siasi ʻo Sīsū Kalaisí. Kapau ʻe tokanga e niʻihi fakafoʻituituí ki he ngaahi lea ʻa e palōfitá, ʻe maluʻi kinautolu mei he filí mo nau maʻu e ngaahi tāpuaki ʻo langí. Kuo pau ke fakahoko e Papitaisó ʻe ha taha ʻokú ne maʻu e mafai mei he ʻOtuá. ʻI heʻetau maʻu ha holi ke ngāue maʻá e ʻEikí, te tau maʻu ai ha fakahinohino pau meiate Ia, pea ʻe tāpuekina kitautolu ʻe he ʻEikí ʻi heʻetau muimui ki he fakahinohino ʻokú Ne ʻomí.

Talateú

Naʻe fokotuʻu e Siasí ʻo fakatatau mo e ngaahi fakahā mei he ʻEikí ki he Palōfita ko Siosefa Sāmitá. ʻOku fakamamafaʻi ʻe he lēsoni ko ʻení e mahuʻinga ʻo e ngaahi fakahā ʻa e ʻEikí ki Heʻene kau palōfitá.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20–21

ʻOku fokotuʻu ʻe he ʻEikí Hono Siasí

Teuteu e ngaahi fakatātā ko ʻení ʻi ha ongo laʻipepa kehekehe ʻe ua. ʻOua naʻa tuku ke sio e kau akó ki he ngaahi fakatātaá kae ʻoua kuó ke muimui ʻi he ngaahi fakahinohino ʻi laló.

ʻĪmisi
ngaahi laine kehekehe pē
ʻĪmisi
tā ʻo ha ngaahi foʻi tapatā

Talaange ki he kau akó te ke fakaʻaliʻali ange ha ongo fakatātā ʻe ua pea ʻoku totonu ke nau tā ʻa e meʻa te nau sio ki aí. Fakamatalaʻi ange te nau sio ki he fakatātā takitaha ʻi ha sēkoni pē ʻe taha, ko ia ʻoku totonu ke nau mātuʻaki tokanga ʻaupito. Fakaʻaliʻali ange ʻa e fakatātā ʻuluakí, tuku ange ha taimi ke nau tā ai, pea fakaʻaliʻali ange leva ʻa e fakatātā hono uá pea tuku ange ha taimi ke nau tā ia.

  • Ko e fakatātā fē naʻe faingofua ange hono taá?

Fakaʻaliʻali loua e ongo fakatātaá ʻi he taimi tatau. Fakamahinoʻi ange ʻoku tatau pē e lahi ʻo e ngaahi lainé ʻi he ongo fakatātaá fakatouʻosi.

  • Ko e hā naʻe faingofua ange ai hono tā e fakatātā fika uá. (ʻOku faingofua ange hono tā e foʻi laine ʻe hongofulu mā ua ʻoku ʻilonga leleí.)

  • Ko e hā e lēsoni te tau lava ʻo ako mei hono tā e ongo fakatātā ko ʻení?

Fakamatalaʻi ange ʻi he taimi naʻe fakafoki mai ai ʻe Sīsū Kalaisi Hono Siasí, naʻá Ne ʻomi ai ha ngaahi fakahā fekauʻaki mo e founga ʻoku totonu ke fokotuʻutuʻu mo tataki ʻaki ʻa e Siasí.

  • ʻOku maau fēfē e Siasí ʻi he ʻi ai ha palōfita mo ha kau ʻaposetolo ʻe toko hongofulu mā uá?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:1–2; pea fakaafeʻi leva ha tokotaha ako kehe ke ne lau leʻolahi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 21:1–3. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo kumi ha taha ʻo e ngaahi fuofua meʻa naʻe fai ʻe Sīsū Kalaisi ke fokotuʻu ʻa e māú ʻi Hono Siasí.

  • Fakatatau mo e ngaahi veesi ko ʻení, ko e hā naʻe fai ʻe he Fakamoʻuí ke fakamaau mo fokotuʻu Hono Siasí. (Naʻá Ne ui ʻa Siosefa Sāmita ko ha palōfita, tuku ange ha ngaahi fekau, pea ʻoange kiate ia ha ngaahi fakahinohino ki he founga hono fokotuʻutuʻu ʻo e Siasí.)

Fakamatalaʻi fakanounou e ngaahi tali ʻa e kau akó ʻaki hono hiki ʻi he palakipoé, naʻe tataki ʻe he ʻOtuá ʻa Siosefa Sāmita ke fakafoki mai Hono Siasí.

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku mahuʻinga ai e maʻu ha palōfitá ki hono fakafoki mai ʻo e Siasi ʻo Sīsū Kalaisí?

Fakaafeʻi e kau akó ke vahevahe e founga naʻe tokoniʻi ai kinautolu ʻe heʻenau ako lolotonga e uiké, ke nau houngaʻia ange ʻia Siosefa Sāmita mo hono fatongia ʻi hono fakafoki mai e Siasi ʻo Sīsū Kalaisí. Vahevahe hoʻo fakamoʻoní naʻe maʻu ʻe Siosefa Sāmita ha fakahā mo ha fakahinohino ke fokotuʻu e Siasi ʻo e ʻEikí pea naʻe ʻomi ʻe he ʻEikí ʻo fakafou ʻia Siosefa Sāmita, ʻa e māú ki Hono puleʻanga ʻi he māmaní.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau fakalongolongo e Tokātekine mo e Ngaahi Fuakava 21:5–6, ʻo kumi e ngaahi tāpuaki ʻe tolu naʻe talaʻofa maʻanautolu ʻoku nau maʻu e ngaahi lea ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻi he kātaki mo e tui. Hili ʻenau laú, fakamatalaʻi ange ko e ngaahi tāpuaki tatau pē ʻoku maʻu ʻi he muimui he palōfita moʻuí.

  • Te ke fakamatalaʻi fakanounou fēfē e ngaahi tāpuaki kuo talaʻofa maʻanautolu ʻoku nau tokanga ki he ngaahi lea ʻa e palōfitá? (Ko e founga ʻeni ʻe taha ke fakamatalaʻi ai ʻa e tefitoʻi moʻoní: Kapau te tau tokanga ki he ngaahi lea ʻa e palōfitá, ʻe maluʻi kitautolu mei he filí mo maʻu e ngaahi tāpuaki ʻo e langí.

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai e tokanga (maʻu mo moʻui ʻaki) kae ʻikai fanongo pē ki he ngaahi lea ʻa e palōfitá ki hono maʻu e ngaahi tāpuaki ko ʻení?

  • Ko e fē ha taimi kuo maluʻi ai koe pe ko ha taha ʻokú ke ʻilo, mei he filí ʻi hoʻo muimui ki he ngaahi lea ʻa e kau palōfita moʻuí?

Kole ki he kau akó ke nau fakakaukau ki ha akonaki ʻa ha palōfita moʻui ʻe fie maʻu ke lelei ange ʻenau tokanga pe moʻui ʻakí. Poupouʻi kinautolu ke nau fai ha meʻa ke ngāue ki he akonaki ko iá ʻi he ʻahó ni.

Hiki ʻi he palakipoé ʻa e kupuʻi lea, “ʻOku tau ʻilo …”.

Fakamanatu ki he kau akó naʻe lau leʻo lahi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20 ʻi ha niʻihi ʻo e ngaahi konifelenisi ʻa e Siasí ʻi he kuonga muʻá, ʻa ia naʻe fakahoko ke fakamanatu ki he kau mēmipa ʻo e siasi foʻoú e ngaahi moʻoni mahuʻinga lahi ʻo e ongoongolelei ʻa Sīsū Kalaisí. Vahevahe e kau akó ki ha kulupu ʻe fā. Vahe ki he kulupu takitaha ke nau lau ha taha ʻo e ngaahi veesi folofola ko ʻení, ʻo kumi e ngaahi tokāteline ʻe lava ke fakakau ʻi he taumuʻa “ʻOku mau ʻilo …”

Hili hono maʻu ʻe he kau akó ha taimi ke ako ʻenau ngaahi vēsí, fakaafeʻi kinautolu ke lipooti e ngaahi tokāteline naʻa nau maʻú. Kole ki ha tokotaha ako ke hoko ko ha tangata tohi pea hiki e ngaahi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé ʻi hono maʻu kinautolu ʻe he kau mēmipa ʻo e kalasí.

ʻE lava ke kau e ngaahi meʻá ni ʻi he ngaahi tokāteline ʻoku maʻu ʻe he kau akó:

ʻOku moʻui ʻa e ʻOtuá pea ʻoku taʻe-fakangatangata, taʻengata, pea taʻe-faʻa-liliu (veesi 17).

ʻOku fakatupu kitautolu ʻi he ʻīmisi mo e tatau ʻo e ʻOtuá (veesi 18).

Naʻe foaki ʻe he ʻOtuá Hono ʻAlo pē Taha naʻe Fakatupú ke tutuki pea toe tuʻu (veesi 21–23).

ʻOku fie maʻu e kakai kotoa pē ke nau fakatomala, tui kia Sīsū Kalaisi, papitaiso, mo kātaki ʻi he tui kae lava ke fakahaofi kinautolu (veesi 25, 29).

Hili hono lisi ʻe he kau akó e ngaahi moʻoni ne nau ʻilo mei he ngaahi veesi ko ʻení, kole ange ke nau fili ha moʻoni ʻe taha ʻoku ʻuhingamālie kiate kinautolu pea ʻoku nau ʻiloʻi fakataautaha ʻoku moʻoni. Fakaafeʻi ha kau ako ʻe niʻihi ke vahevahe ʻenau fakamoʻoni ki he moʻoni kuo nau filí pea ke fakamatalaʻi e ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai e moʻoni ko iá kiate kinautolú.

Fakaʻosi ʻaki haʻo vahevahe hoʻo fakamoʻoni ki he ngaahi moʻoni kuo aleaʻi ʻi he ʻaho ní pea mo hoʻo houngaʻia ʻi hoʻo kau ki he Siasí ʻa e ʻEikí ʻa ia kuo fakafoki maí.

ʻIuniti Hokó (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 24–29)

Fēfē kapau naʻá ke fetaulaki mo ha taha ʻoku ʻikai ko ha palōfita ka ʻokú ne pehē ʻokú ne maʻu fakahā maʻá e Siasí kotoa? ʻE ako ʻe he kau akó ʻi he ʻiuniti hokó e founga naʻe fakaleleiʻi ai ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá e palōpalema ko ʻení. Te nau ako foki fekauʻaki mo ha niʻihi ʻo e ngaahi fakaʻilonga ʻo e Hāʻele ʻAnga Ua Maí.