Seminelí
Lēsoni Ako ʻi ʻApí: Ko e Tau ʻa ʻIutaá pea mo e Fakapō Fakatokolahi ʻi he Moʻunga Mētoú, ko hono ʻOmi ʻo e Mataʻitofe Mahuʻingá, Fanongonongo Fakamafaiʻi 1 mo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138 (ʻIuniti 31)


Lēsoni Ako ʻi ʻApí

Ko e Tau ʻa ʻIutaá pea mo e Fakapō Fakatokolahi ʻi he Moʻunga Mētoú, ko hono ʻOmi ʻo e Mataʻitofe Mahuʻingá, Fanongonongo Fakamafaiʻi 1, mo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138 (ʻIuniti 31)

Nāunau ʻOku Teuteu maʻá e Faiako Ako ʻi ʻApí

Fakamatala Fakanounou ʻo e Ngaahi Lēsoni Fakaʻaho maʻá e Tokotaha Ako ʻi ʻApí

Ko e ngaahi meʻá ni ko ha fakamatala fakanounou ia ʻo e ngaahi tokāteline mo e tefitoʻi moʻoni naʻe ako ʻe he kau akó ʻi he ʻiuniti 31. ʻOku ʻikai fakataumuʻa e fakamatala fakanounou ko ʻení ke akoʻi ko ha konga ʻo hoʻo lēsoní. ʻOku nofotaha e lēsoni ʻokú ke akoʻi ʻi he ʻiuniti 31 ʻi ha niʻihi pē ʻo e ngaahi tokāteline mo e tefitoʻi moʻoni ko ʻení. Muimui ki he ueʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi hoʻo fakakaukauʻi ʻa e fie maʻu hoʻo kau akó.

ʻAho 1 (Ko e Tau ʻi ʻIutaá mo e Fakapō Fakatokolahi ʻi he Moʻunga Mētoú)

ʻI he ako ʻa e kau akó fekauʻaki mo ha meʻa fakamamahi naʻe hoko ʻi he hisitōlia ʻo e Siasí, ʻoku nau fakakaukau ki he tefitoʻi moʻoni kapau te tau fakaleleiʻi ʻa e vākovi mo e niʻihi kehé ʻi he founga ʻa e ʻEikí, te tau lava leva ʻo fakaʻehiʻehi mei he ngaahi ola fakatuʻutāmaki ʻo e fakakikihí. Naʻe ako foki ʻe he kau akó kapau te tau taʻetokanga ki he faleʻi ke fai e meʻa ʻoku totonú, ʻe lahi leva ʻetau fakahehema ke fai ha ngaahi fili halá. Naʻe ʻilo ʻe he kau akó ʻe lava ke tau faiangahala lahi ange pea ʻe lava ke tau fakaʻiseʻisa mo faingataʻaʻia ʻi heʻetau fili ke fūfuuʻi ʻetau ngaahi angahalá. Naʻe faifai pea ako ʻe he kau akó te tau lava ʻo fakatupulaki ha fakamoʻoni mālohi ʻaki hono langa ʻetau tuí ʻi he makatuʻunga ʻo Sīsū Kalaisí.

ʻAho 2 (Ko Hono Tuku Mai ʻo e Mataʻitofe Mahuʻingá)

Naʻe ʻilo ʻe he kau akó ko e Mataʻitofe Mahuʻingá ko e fakamoʻoni ia ko Siosefa Sāmitá ko ha palōfita, tangata kikite, mo e tangata maʻu fakahā. Ne nau ako fekauʻaki mo hono ʻomai ʻo e tohi ʻa Mōsesé pea mo e tohi ʻa ʻĒpalahamé. Ne nau ʻilo foki ha ngaahi tokāteline mo ha ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻi he ngaahi Tefito ʻo e Tuí.

ʻAho 3 (Fanongonongo Fakamafaiʻi 1)

ʻI hono ako ʻe he kau akó e Tuʻutuʻuni fekauaʻaki mo hono taʻofi ʻo e mali tokolahí, ne nau ako ai ʻoku tataki ʻe he ʻEikí Hono Siasí ʻo fakafou ʻi he fakahā ki he Palesiteni ʻo e Siasí pea he ʻikai teitei tuku ʻe he ʻEikí e Palesiteni ʻo e Siasí ke ne taki halaʻi e Siasí. Lolotonga ʻenau ako fekauʻaki mo e fakalakalaka ʻo e ngāue fakatemipalé ʻi he 1980 tupú, naʻe ʻiloʻi foki ʻe he kau akó te tau lava ʻo sila mo e kau mēmipa hotau fāmilí, kau ai ʻa kinautolu ne nau muʻa mai ʻiate kitautolú pea mo kinautolu ʻe muimui mai ʻiate kitautolú, ʻo fakafou ʻi he ouau ʻo e silá.

ʻAho 4 (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138)

Naʻe ʻilo ʻe he kau akó ʻi heʻenau ako ki he aʻusia ʻa Palesiteni Siosefa F. Sāmita ʻi heʻene maʻu fakahaá, ʻoku tau teteuʻi kitautolu ke maʻu ha fakahā ʻi he taimi ʻoku tau lau mo fakalaulauloto ai ki he ngaahi folofolá. ʻIkai ngata aí, ne nau ako ʻe lava ke fakahaofi ʻa e faʻahinga kotoa pē ʻo e tangatá tuʻunga ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí pea mo e talangofua ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí. Naʻe ako foki ʻe he kau akó ʻe fakahaofi kitautolu mei he ngaahi haʻi ʻo e maté, ʻi he ʻaloʻofa ʻa e ʻOtua ko e Tamaí mo Sīsū Kalaisí, pea te tau lava ʻo maʻu ha fiefia kakato ʻi he toetuʻú.

Talateú

ʻE lava ke tokoni e lēsoni ko ʻení ki he kau akó ke mahino kiate kinautolu e founga ʻoku akoʻi ai e ongoongoleleí ki he ngaahi laumālie ʻi he maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié. ʻE lava foki ʻo tokoni ki he kau akó ke mahino kiate kinautolu e founga ʻe lava ke nau kau ai ʻi he ngāue maʻongoʻonga hono fakamoʻui ʻo e kau pekiá.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Kimuʻa pea akoʻi e lēsoni ko ʻeni ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138, ʻe lava ke ke ʻeke ki he kau akó pe ʻoku ʻi ai hanau ngaahi fehuʻi fekauʻaki mo ha faʻahinga meʻa ne nau ako lolotonga e uiké. Hangē ko ʻení, ʻe lava ke nau maʻu ha ngaahi fehuʻi fekauʻaki mo e Fakapō Fakatokolahi ʻi he Moʻunga Mētoú pe Fanongonongo Fakamafaiʻi 1.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138

ʻOku ako ʻe Palesiteni Siosefa F. Sāmita e founga naʻe malangaʻi ai ʻa e ongoongoleleí ʻi he maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié

Fakahā ange ki he kau akó ne maʻu ʻe he kakai ʻi he funga māmaní ha ngaahi tui kehekehe fekauʻaki mo e meʻa ʻoku hoko kiate kitautolu hili ʻetau maté. Fehuʻi ange ki he kau akó pe kuo nau fetaulaki mo ha taha ʻoku kehe e ngaahi meʻa ʻoku tui ki ai fekauʻaki mo e meʻa ʻoku hoko kiate kitautolu hili ʻetau maté. Fakaafeʻi ha niʻihi ʻo e kau akó ke vahevahe ʻenau ngaahi aʻusiá. (Tokanga ke ʻoua ʻe lauʻikoviʻi pe tukuhifo ʻa e ngaahi tui fakalotu kehé.)

  • Te tau lava ʻo ʻilo fēfē pe ko e fē e ngaahi tui ʻoku tonú fekauʻaki mo e moʻui hili ʻa e maté? (ʻE lava foki ke ke fakamatalaʻi ange ʻoku ʻi ai pē ha Kāingalotu ʻoku nau tui ki ha ngaahi meʻa hala fekauʻaki mo e moʻui hili ʻa e maté.)

Ke tānaki atu ki he tali ʻa e kau akó, kole ki ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā D. Toti Kulisitofasoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

ʻĪmisi
ʻEletā D. Todd Christofferson

“ʻOku matuʻaki fakamahino mai ʻe he ngaahi folofolá [ʻa e] fiefia moʻoní” (“Ko e Tāpuaki ʻo e Folofolá,” Ensign pe Liahona, Mē 2010, 34).

Fakapapauʻi ʻe lava ke tau ʻilo ʻa e tonu ʻo e ngaahi tui kehekehe fekauʻaki mo e moʻui hili ʻa e maté ʻaki hono fakafehoanaki ʻa e ngaahi tui ko iá mo e ngaahi moʻoni kuo fakahā ʻe he ʻEikí ʻi he folofolá, ʻo hangē ko ia ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138.

Tā ʻa e fakatātā ko ʻení ʻi he palakipoé. Mahalo te ke fie fakamatalaʻi fakanounou ange ʻe lava ke lau ʻa e kotoa ʻo e maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié ko e fale fakapōpula ʻo e ngaahi laumālié ʻi ha ngaahi founga, koeʻuhí he ʻoku lau ʻe he kau angatonú ko ha fakapōpula ʻa e mavahe mei honau sinó (vakai, T&F 138:49–50).

ʻĪmisi
spirit paradise and spirit prison diagram

Ke tokoni ke toe vakaiʻi nounou ʻe he kau akó ʻa e ngaahi moʻoni ne nau ako ʻi he vahe 138, vahe ki he vaheua ʻe taha ʻo e kalasí ke nau kumi ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138:12–15, 22 ki he ngaahi fakaikiiki kau kiate kinautolu ʻe ʻalu ki he palataisi ʻo e ngaahi laumālié ʻi he maté pea mo e ngaahi tūkunga te nau aʻusia aí. Vahe ki he vaheua ʻe taha ʻo e kalasí ke fekumi ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138:20–22 ki he ngaahi fakaikiiki kau kiate kinautolu ʻe ʻalu ki he fale fakapōpula ʻo e ngaahi laumālié ʻi he maté pea mo e ngaahi tuʻunga te nau aʻusiá. Kole ki he kau akó ke lipooti e meʻa ʻoku nau maʻú.

Fakamahinoʻi ange ʻoku ʻikai ngata pē ʻi he ʻalu ʻa e kau faiangahalá mo e kau angatuʻú ki he fale fakapōpula ʻo e ngaahi laumālié ʻi he taimi ʻo ʻenau maté, ka ʻoku kau foki mo kinautolu ʻoku mate ʻi heʻenau ngaahi angahalá pea ʻikai ha ʻilo ki he ongoongoleleí (vakai, T&F 138:32). Fakamanatu ange ki he kau akó lolotonga e fakalaulauloto ʻa Palesiteni Siosefa F. Sāmita ki he ngaahi potufolofola ʻi he 1 Pita, naʻe fakahā ʻe he ʻEikí kiate ia e founga ʻe maʻu ai ʻe he kakai ʻi he fale fakapōpula ʻo e ngaahi laumālié ha faingamālie ke maʻu e ngaahi tāpuaki ʻo e ongoongoleleí.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138:29–32 pea kole ki he kalasí ke kumi e founga ʻoku akoʻi ai e ongoongoleleí ʻi he maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié. Kole ki he kau akó ke nau lipooti e meʻa ne nau maʻú. ʻOku totonu ke nau ʻiloʻi ha meʻa tatau mo e moʻoni ko ʻení: ʻOku akoʻi ʻe he kau talafekau angatonú ʻa e ongoongoleleí kiate kinautolu ʻi he fale fakapōpula ʻo e ngaahi laumālié, ʻi he malumalu ʻo e fakahinohino ʻa Sīsū Kalaisí.

Tā ha foʻi tao ʻi he fakatātā ʻi he palakipoé, mei he palataisi ʻo e ngaahi laumālié ki he fale fakapōpula ʻo e ngaahi laumālié ke fakafofongaʻi hono malangaʻi ʻe he kau talafekau angatonu ʻa e ʻEikí ʻa e ongoongoleleí ʻi he fale fakapōpula ʻo e ngaahi laumālié.

Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138:33–37 ʻaki hono fakamahinoʻi ange ʻe maʻu ʻe he fānau kotoa ʻa e Tamai Hēvaní ha faingamālie ke nau tali e ngaahi tefitoʻi moʻoni mo e ouau ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí, pe ʻi he māmaní pe ko e maama ʻo e ngaahi laumālié.

Ke tokoni ke mahino ki he kau akó ʻa e founga ʻe fanongo ai e tokotaha kotoa pē ki he ongoongoleleí, fakamatalaʻi ange neongo naʻe ʻaʻahi ʻa e Fakamoʻuí ki he maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié ʻi ha kiʻi taimi nounou hili ʻEne pekiá, naʻá Ne fokotuʻutuʻu ke malanga ʻaki ʻe he ngaahi laumālie angatonú ʻa e ongoongoleleí kiate kinautolu ʻi he fale fakapōpula ʻo e ngaahi laumālié. ʻOku hokohoko atu he ʻahó ni ʻa e ngāué ni. ʻI he taimi ʻoku mate ai ʻa e kakai kuo teʻeki ke nau fanongo pe tali ʻa e ongoongoleleí ʻi hotau kuongá ni, te nau toe maʻu foki ha faingamālie ke fanongo mo tali ai ʻa e ongoongoleleí ʻi he maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié.

Fakamanatu ange ki he kau akó naʻe hiki ʻe Palesiteni Siosefa F. Sāmita ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138:38–49, ʻa e ngaahi hingoa ʻo e ngaahi laumālie “tuʻu-ki-muʻa mo … maʻongoʻonga” naʻá ne mamata ki ai ʻi he maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié ʻa ia ne tatali ki he hā ange ʻa e Fakamoʻuí kiate kinautolu hili ʻEne pekia he kolosí. Ko e niʻihi ʻo e ngaahi laumālie naʻe ʻaʻahi ki ai ʻa e Fakamoʻuí ko e kau palōfita ʻo e Fuakava Motuʻá mo e Tohi ʻa Molomoná. ʻOku tau lau ʻo kamata ʻi he veesi 53ne mamata foki ʻa Palesiteni Sāmita ki he ngaahi laumālie kuo fili ʻe haʻu ʻi he kuonga fakaʻosí, kau ai ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá (ko e tehina ʻo ʻene tamaí) pea mo Hailame Sāmita (ʻa ʻene tamaí).

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138:53–56. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai pea kumi e founga ne tokoni ai e niʻihi fakafoʻituitui ko ʻení lolotonga ʻenau ʻi he māmaní ki he fakamoʻui ʻo kinautolu ʻi he fale fakapōpula ʻo e ngaahi laumālié.

  • Kuo tokoniʻi fēfē ʻe he kau taki ʻo e Siasí ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní ʻa e ngaahi laumālie ʻi he fale fakapōpulá?

Hili hono ʻiloʻi ʻe he kau akó ʻoku tokoni ʻa e kau palōfita ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní ʻi hono huhuʻi ʻo e kau pekiá ʻaki hono langa ʻo e ngaahi temipalé mo fakahoko e ngaahi ouau fakatemipalé maʻá e kau pekiá, fokotuʻu pe tā ha fakatātā ʻo ha temipale ʻo ofi ki he fakatātā ʻi he palakipoé.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138:58–59. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e meʻa kuo pau ke fai ʻe he kau pekiá ke huhuʻi ai kinautolú. Kole ki he kau akó ke lipooti e meʻa ʻoku nau maʻú.

  • Ko e hā ʻe hoko kiate kinautolu ʻoku fakatomala ʻi he maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié? (ʻE lava ke fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ha ngaahi lea kehe, ka ʻoku totonu ke nau ʻiloʻi ʻa e tokāteline ko ʻení: ʻE huhuʻi ʻa e ngaahi laumālie ʻoku fakatomalá ʻi he talangofua ki he ngaahi ouau ʻo e temipalé, hoko ʻo maʻa ʻi he Fakaleleí, pea maʻu ʻenau totongí.)

  • Te tau lava fēfē ʻo tokoni ʻi he ngāue ʻo e fakamoʻuí maʻá e kau pekiá lolotonga ʻetau ʻi he māmaní? (ʻI hono fakakakato e ngāue hisitōlia fakafāmilí mo e kau atu ki he ngaahi ouau fakatemipale maʻá e kau pekiá.)

Tuhu ki he fakatātā ʻo e temipalé ʻi he palakipoé. Fakamoʻoni ange ko e taimi ʻoku tau ō ai ki he temipalé ke fakahoko ʻa e ngaahi ouaú maʻanautolu kuo pekiá, ʻoku tau tokoniʻi kinautolu—kapau te nau fili ke tali ʻa e ngaahi ouaú—ke huhuʻi kinautolu mei he fale fakapōpula ʻo e ngaahi laumālié pea kau fakataha mo e ngaahi laumālie angatonu ʻi palataisí.

Tā ha foʻi tao ʻi he fakatātā he palakipoé, mei he fale fakapōpula ʻo e ngaahi laumālié ki he palataisi ʻo e ngaahi laumālié ke fakafofongaʻi ʻa e huhuʻi ʻo e ngaahi laumālie kuo fakatomalá mei he fale fakapōpula ʻo e ngaahi laumālié.

  • ʻE lava fēfē ke takiekina ʻe he ʻilo ko ʻení hoʻo ngaahi aʻusia ʻi he temipalé mo e hisitōlia fakafāmilí?

  • Kuo tāpuekina fēfē koe ʻi he kau atu ki he hisitōlia fakafāmilí mo e ngāue fakatemipalé? Te ke lava foki ʻo vahevahe haʻo aʻusia pē ʻaʻau.)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138:60. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e fakamoʻoni ʻa Palesiteni Siosefa F. Sāmitá ki he ngaahi moʻoni naʻá ne hikí.

Poupouʻi e kau akó ke fokotuʻu ha taimi ke fai ai ha ngāue hisitōlia fakafāmili pe ngāue fakatemipale ʻi he ngaahi uike siʻi ka hokó.

Fakaʻosi ʻaki hano vahevahe hoʻo fakamoʻoní ki he ʻEiki ko Sīsū Kalaisí pea mo e ngaahi tāpuaki ʻo e Fakaleleí ʻoku lava ke maʻu ʻe he kakai moʻuí mo e kau pekiá.

ʻIuniti Hokó (Ngaahi Houalotu mo e Ngaahi Polokalama ʻo e Siasí, Fanongonongo Fakamafaiʻi 2, Fakavavevaveʻi e Ngāue ʻo e Fakamoʻuí, Fanongonongo ʻo e Fāmilí, pea mo e Palōfita Moʻuí)

ʻEke ki he kau akó e founga ʻoku nau ʻilo ʻoku tataki ai ʻe he ʻEikí Hono Siasí ʻi he ʻahó ni. Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke tau maʻu ha palōfita moʻuí? Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ʻa e ngaahi fāmilí? Fakaafeʻi e kau akó ke nau kumi e tali ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi heʻenau ako ki he ngaahi lēsoni ʻi he uike ka hoko maí.