Seminelí
Lēsoni Ako ʻi ʻApí: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 72–76; 80 (ʻIuniti 16)


Lēsoni Ako ʻi ʻApí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 72–76:80 (ʻIuniti 16)

Nāunau ʻOku Teuteu maʻá e Faiako Ako ʻi ʻApí

Fakanounou ʻo e Lēsoni Ako ʻi ʻApi Fakaʻahó

ʻOku ʻikai fakataumuʻa ʻa e fakamatala fakanounou ko ʻeni ʻo e ngaahi meʻa naʻe hokó, ngaahi tokāteliné mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni naʻe ako ʻe he kau akó ʻi heʻenau ako e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 72–76:80 (ʻiuniti 16) ke akoʻi ko ha konga hoʻo lēsoní. ʻOku nofotaha e lēsoni ʻokú ke akoʻí ʻi he niʻihi pē ʻo e ngaahi tokāteline mo e tefitoʻi moʻoni ko ʻení. Muimui ki he ueʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi hoʻo fakakaukauʻi ʻa e fie maʻu hoʻo kau akó.

ʻAho 1 (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 72–74)

Naʻe ako ʻe he kau akó ʻi heʻenau ako ki hono ui ʻe he ʻEikí ʻa Niueli K. Uetinī ko e pīsopé, ʻoku haʻu mei he Fakamoʻuí ʻa e ngaahi uiuiʻi ke ngāue ʻi he Siasi ʻo Sīsū Kalaisí. Naʻa nau ako foki ʻoku tokangaʻi ʻe he kau pīsopé mo e palesiteni fakakoló ʻa e ngaahi ngāue fakatuʻasino mo fakalaumālie ʻo e Siasí ʻi honau ngaahi uōtí mo e koló. Naʻe ʻilo ʻe he kau akó lolotonga ʻenau ako fekauʻaki mo hono ueʻi fakalaumālie e ngāue ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻi hono liliu ʻo e Tohi Tapú, ʻa e tefitoʻi moʻoni ʻoku māʻoniʻoni ʻa e fānau īkí, he kuo fakamāʻoniʻoniʻi ʻa kinautolu ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí.

ʻAho 2 (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 75)

Naʻe ako ʻe he kau akó ʻi heʻenau ako ki he ngaahi fakahinohino ʻa e ʻEikí ki ha kulupu ʻo ha kau mātuʻa ʻi he Siasí fekauʻaki mo e ngaahi tāpuaki ʻoku foaki ʻe he ʻEikí kiate kinautolu ʻoku faivelenga ʻi hono talaki ʻo e ongoongoleleí. Naʻe ako ʻe he kau akó mei he faleʻi ʻa e ʻEikí ki ha kulupu kehe ʻo ha kau mātuʻa, ʻoku fekauʻi kitautolu ʻe he ʻEikí ke tau faivelenga ʻi he ngaahi meʻa kotoa pē.

ʻAho 3 (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76:1–49)

ʻI he fakalaulauloto ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá mo Sitenei Likitoni ki he ʻuhinga ʻo e Sione 5:29, naʻá na mamata ki he meʻa-hā-mai mei he ʻEikí. Kimuʻa pea mou ako ki he mata meʻa-hā-maí, naʻe ʻiloʻi ʻe he kau akó ha ngaahi tefitoʻi moʻoni fekauʻaki mo e hoifua ʻa e ʻEikí ke fakahā mai ʻa e moʻoní kiate kitautolú. Naʻe ʻilo ʻe he kau akó ʻi heʻenau ako ki he ʻuluaki konga ʻo e mata meʻa-hā-maí ha ngaahi tokāteline kehekehe fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi mo Sētane. Naʻe ako foki ʻe he kau akó ʻe lava ke fakahaofi e fānau kotoa pē ʻa e ʻOtuá ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí mei he angahalá mo e maté fakatouʻosi tuku kehe e ngaahi foha ʻo e malaʻiá.

ʻAho 4 (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76:50–80)

Naʻe ʻiloʻi ʻe he kau akó lolotonga ʻenau ako ki he meʻa naʻe mamata ki ai ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá mo Sitenei Likitoni ʻi he meʻa-hā-mai fekauʻaki mo e nāunau fakasilesitialé, ʻa e ngaahi tāpuaki taʻengata ʻe foaki kiate kinautolu ʻoku nau tali e fakamoʻoni ʻa Sīsuú mo tauhi ʻEne ngaahi fekaú. Naʻe ʻiloʻi foki ʻe he kau akó te tau lava ʻo fakahaohaoaʻi kitautolu ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí. Naʻe ako ʻe he kau akó ʻi heʻenau fakafehoanaki e ngaahi kehekehe ʻo e nāunau fakasilesitialé mo e telesitialé, te tau lava ʻo maʻu ʻa e nāunau fakasilesitiale ʻo e ʻOtuá kapau ʻoku tau loto toʻa ʻi he fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí.

Talateú

ʻOku nofotaha e lēsoni ko ʻení ʻi he meʻa naʻe ako ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá mo Sitenei Likitoni fekauʻaki mo e Fakamoʻuí pea mo e nāunau fakasilesitialé mo e telesitialé ʻi he mata meʻa-hā-mai ʻoku lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Fakatokangaʻi ange: Ke tokoni ki he kau akó ʻi heʻenau feinga ke ako maʻuloto e veesi fakataukei folofola ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76:40–41, ʻe lava ke ke lau maʻuloto ia mo kinautolu ʻi he kamataʻanga pe fakaʻosinga ʻo e kalasi ko ʻení.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76:20-24

ʻOku mamata ʻa Siosefa Sāmita mo Sitenei Likitoni ki ha meʻa-hā-mai ʻo e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi

Ki he himi ʻo e fakataha lotú, fakaafeʻi e kalasí ke nau hivaʻi “ʻOku Moʻui Hoku Huhuʻí” (Ngaahi Himí, fika 68). ʻE ala tokoni ʻa e ngaahi lea ʻa e himi ko ʻení ke ongoʻi ʻe he kau akó ʻa e mālohi ʻo e ngaahi tefitoʻi moʻoni te nau ako he ʻaho ní.

Fakaafeʻi ʻo e kau akó ke nau fakakaukau ki he tūkunga ko ʻení: Lolotonga hoʻo tangutu ʻi ha kalasi ʻi he akó, ʻoku kamata aleaʻi ʻe hoʻo faiakó ʻa e ngaahi tui fakalotu ʻo e māmaní. ʻI he taimi ʻoku fai ai ha lave ki he kau Kalisitiané, ʻoku ʻeke ʻe he faiakó pe ʻoku ʻi ai ha kau Kalisitiane ʻi he kalasí te nau loto fiemālie ke vahevahe ʻa ʻenau tui kau kia Sīsū Kalaisí.

  • Kapau naʻá ke ʻi he tūkunga ko ʻení, ko e hā te ke fakakau he fakamatala ʻokú ke tui pea ʻilo kau kia Sīsū Kalaisí?

Fakamahinoʻi ange te tau lava ʻo ako ha ngaahi moʻoni lahi fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76. Tokoni ki he kau akó ke nau toe vakaiʻi e ʻuhinga ʻo e fakahā ko ʻení ʻaki hono ʻeke ange e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā naʻe fai ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá mo Sitenei Likitoni kimuʻa peá na maʻu ʻa e meʻa-hā-mai ne lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76 (Kapau ʻe fie maʻu, poupouʻi e kau akó ke nau toe vakaiʻi e talateu ʻo e vahé.)

  • Ko hai naʻe fuofua mamata ki ai ʻa Siosefa Sāmita mo Sitenei Likitoni ʻi he meʻa-hā-maí? (Kapau ʻoku ʻikai manatuʻi ʻe he kau akó, fakaafeʻi kinautolu ke nau lau vave ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76:20–24 ke maʻu ʻa e talí.)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76:20–24. Kole ki he kalasí ke nau muimui ʻi hono laú, ʻo kumi e ngaahi moʻoni naʻe ako ʻe Siosefa Sāmita mo Sitenei Likitoni fekauʻaki mo Sīsū Kalaisí.

  • Ko e hā e ngaahi moʻoni naʻe ako ʻe Siosefa Sāmita mo Sitenei Likitoni fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi mei he meʻa-hā-maí? (Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke hiki e ngaahi talí ʻi he palakipoé.)

ʻE lava ke ʻiloʻi ʻe he kau akó ha ngaahi tokāteline kehekehe, kau ai ʻa e ngaahi meʻá ni: Ko Sīsū Kalaisí ko ha tokotaha moʻui, nāunauʻia; ko e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí ko ha ongo tangata mavahevahe; ko Sīsū Kalaisi ʻa e ʻAlo Pē taha naʻe Fakatupu ʻo e Tamaí ʻi he kakanó; ko Sīsū Kalaisí ko e Tupuʻanga ʻo e māmani ko ʻení mo e ngaahi maama kehé; pea ko e ngaahi foha mo e ngaahi ʻofefine fakatupu kitautolu ki he ʻOtuá. (Ke tokoni ki he kau akó ke mahino ange kiate kinautolu e tefitoʻi moʻoni fakaʻosí, ʻe lava ke ke fakaafeʻi kinautolu ke nau lau ʻa e Mōsaia 5:7.)

  • Ko e fē ʻi he ngaahi moʻoni ʻoku lisi ʻi he palakipoé te ke lava ʻo fakamoʻoni ki aí? ʻOkú ke ʻilo fēfē ʻoku moʻoni iá?

Fakakaukau ke vahevahe hoʻo fakamoʻoni kau ki he Fakamoʻuí.

Fakamanatu ki he kau akó ko e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76:22–24ko ha veesi fakataukei folofola ia. Kole ange ke nau ʻomi e hingoa ʻo kinautolu kuo hā ki ai ʻa Sīsū Kalaisi makehe mei he Palōfita ko Siosefa Sāmitá mo Sitenei Likitoni. (Naʻe vahe ki he kau akó ʻi heʻenau lēsoni ako ʻi ʻapi ki he ʻAho hono 3, ke nau kumi e ngaahi fakamoʻoni ki he ngaahi talanoa kehe ʻi he folofolá ʻa ia naʻe fakamoʻoni ai e kau palōfitá ne nau mamata ki he Fakamoʻuí. Ki ha ngaahi sīpinga, vakai, ʻEkesōtosi 33:11; 1 Ngaahi Tuʻi 11:9; mo e ʻĪsaia 6:5; vakai foki, Mātiu 5:8.)

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76:50–80

Naʻe mamata ʻa Siosefa Sāmita mo Sitenei Likitoni ki he nāunau fakasilesitialé mo e telesitialé ʻi ha mata meʻa-hā-mai.

Kole ki he kau akó ke nau talamai ha ngaah feituʻu te nau fie ʻeva mālōlō pe ʻaho mālōlō ki ai. (Hiki ʻenau talí ʻi he palakipoé.) Siakaleʻi ha taha ʻo e ngaahi feituʻu ne hiki he palakipoé. Kole ki he kau akó ke nau fakamatalaʻi e hala te nau fie fou ai kae lava ke nau aʻu ki he feituʻu naʻe filí. Fili ha feituʻu ʻe taha mei he palakipoé ʻoku fuʻu kehe ʻaupito mei he ʻuluaki feituʻu naʻá ke siakaleʻí.

  • Kapau te ke muimui ʻi he hala naʻá ke fakamatalaʻi ki he ʻuluaki taumuʻá, te ne ʻave nai koe ki he taumuʻa ʻe taha ko ʻení?

  • ʻOku kaunga fēfē nai e feituʻu ʻokú ke filí ki he hala kuo pau ke ke fou ai ke aʻu ai ki aí?

Fakaafeʻi e kau akó ke fakaava ʻenau tohi fakahinohino akó ki he “Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76: fakatātā ʻo e Fokotuʻutuʻu ʻo e Mata Meʻa-Hā-Maí” ʻi he lēsoni ki he ʻAho hono 3.

ʻĪmisi
kingdoms of glory
  • ʻOku kāinga fēfē e meʻa ne tau aleaʻi fekauʻaki mo e ngaahi halá mo e taumuʻá, mo e meʻa-hā-mai ʻoku lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76? (ʻOku tau ako mei he meʻa-hā-mai ko ʻení e ngaahi hala, pe ngaahi fili, ʻoku tākiekina ki he ngaahi taumuʻa taʻengata te tau ala lava ʻo maʻú.)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76:51–53, ʻa ia ʻokú ne fakamatalaʻi e hala ki he hakeakiʻi ʻi he puleʻanga fakasilesitialé. Kole ki ha tokotaha ako kehe ke ne lau leʻolahi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76:72–79, ʻa ia ʻokú ne fakamatalaʻi ʻa e hala ki he puleʻanga fakatelesitialé. Kole ki he kalasí ke nau muimui ʻi hono laú, ʻo kumi e founga ʻoku kehekehe ai e hala ki he puleʻanga fakasilesitialé mo e puleʻanga fakatelesitialé.

  • Ko e hā ha ngaahi kehekehe ʻokú ke fakatokangaʻi ʻiate kinautolu ʻoku nau maʻu e hakeakiʻi ʻo e puleʻanga fakasilesitialé mo kinautolu ʻoku nau maʻu e puleʻanga fakatelesitialé? (Ko e taha ʻo e ngaahi kehekehe mahuʻinga ʻe ala maʻu ʻe he kau akó, ko kinautolu ʻoku nau maʻu e puleʻanga fakatelesitialé “ʻoku ʻikai ke nau toʻa ʻi he fakamoʻoni ʻo Sīsuú” [T&F 76:79].)

Kole ki he kau akó ke nau toe vakaiʻi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76:51–53, ʻo kumi ha tefitoʻi moʻoni ʻoku akoʻi ʻi he ngaahi veesi ko iá.

Hiki e tefitoʻi moʻoni taʻe-kakato ko ʻení ʻi he palakipoé: Kapau ʻoku tau loto toʻa ʻi he fakamoʻoni kia Sīsuú, …

  • Mei he meʻa ʻokú ke ako ʻi he veesi 51–53, te ke fakakakato fēfē nai ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení? (ʻE lava ke nau fakaʻaongaʻi ha ngaahi lea kehekehe, ka ʻoku totonu ke ʻilo ʻe he kau akó ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Kapau ʻoku tau toʻa ʻi he fakamoʻoni kia Sīsuú, te tau lava ʻo maʻu ʻa e hakeakiʻí ʻi he puleʻanga fakasilesitiale ʻo e ʻOtuá.)

Ke tokoni ke mahino lelei ange ki he kau akó ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení, aleaʻi e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • ʻOkú ke pehē ko e hā e faikehekehe ʻi hono maʻu ha fakamoʻoni ki he Fakamoʻuí mo e loto-toʻa ʻi he fakamoʻoni ko iá?

  • Ko e hā ha ngaahi ngāue pe tōʻonga te ke mamata ai ʻiate kinautolu ʻoku loto-toʻa ʻi heʻenau fakamoʻoni ki he Fakamoʻuí?

  • Ko e hā kuó ne tokoniʻi koe ke ke toʻa ʻi hoʻo fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí?

Vahevahe hoʻo fakamoʻoní ʻoku nau takitaha malava ke maʻu ʻa e hakeakiʻí ʻi he puleʻanga fakasilesitialé. Fakaafeʻi kinautolu ke fakalaulauloto pe ʻoku tataki kinautolu ʻe he ngaahi fili ʻoku nau fai he taimi ní ki he ikuʻanga taʻengata te ne ʻomi kiate kinautolu ʻa e fiefia lahi tahá. Poupouʻi kinautolu ke nau toʻa ʻi heʻenau fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí.

ʻIuniti Hoko (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76:81–119; 77–83)

Ke teuteuʻi e kau akó ki heʻenau ako ʻi he uike ka hokó, ʻe lava ke ke fakaafeʻi kinautolu ke nau fakakaukau ki he ngaahi meʻá ni: Ko e hā ʻoku fie maʻu ai ʻe he ʻEikí ha meʻa lahi ange meiate kinautolu kuo nau maʻu ha maama mo ha ʻilo ʻoku lahi angé? ʻIkai ngata ʻi hono fakaʻosi ʻenau ako ki he meʻa-hā-mai naʻe foaki ki he Palōfita ko Siosefa Sāmitá mo Sitinei Likitoni ʻoku lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76, ʻe ako ʻe he kau akó ʻi he ʻiuniti hokó e meʻa ʻoku fie maʻu ʻe he ʻEikí meiate kinautolu kuó Ne foaki lahi ki aí. ʻE lau foki ʻe he kau akó ʻa e fakamatala ki he “meʻa moʻui ʻe fā” ʻoku ʻuhinga ki ai ʻa e Fakahā 4:6–9.