Seminelí
Lēsoni 113: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:39–100


Lēsoni 113

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:39–100

Talateú

Ko e lēsoni fakaʻosi ʻeni ʻo e ngaahi lēsoni ʻe tolu ʻoku aleaʻi ai ʻa e fakahā ʻoku lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107. Naʻe lekooti e fakahaá ʻi he 1835, ka “ʻoku fakamahinoʻi mai ʻe he ngaahi lekooti fakahisitōliá ko e lahi taha ʻo e veesi 60 ki he 100 ko ha fakahā ia naʻe fai mai ʻia Siosefa Sāmita ʻi he ʻaho 11 ʻo Nōvema 1831” (talateu ki he T&F 107). ʻOku ʻi he ngaahi veesi ʻoku aleaʻi ʻi he lēsoni ko ʻení ʻa e folofola ʻa e ʻEikí fekauʻaki mo e founga fakakuongamuʻa ʻo hono foaki ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí mei he tamaí ki he fohá. ʻOku nau toe ʻomi foki ha fakahinohino kau ki he ngaahi fatongia ʻo e kau taki kehekehe ʻo e lakanga fakataulaʻeikí.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:39–57

ʻOku fakahā ʻe he ʻEikí naʻe tukuʻau mai ʻa e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí ʻi he kuonga muʻá mei he tamaí ki he fohá

Kimuʻa e kalasí, hiki e fehuʻi ko ʻení ʻi he palakipoé: Ko e hā ha ngaahi tūkunga ʻokú ke lolotonga fehangahangai mo ia, pe ʻe vavé ni pē haʻo fehangahangai mo ia, ʻa ia te ke lava ai ke maʻu ha fakahinohino pe fakafiemālie mei hoʻo Tamai Hēvaní?

ʻI he kamataʻanga ʻo e lēsoní, kole ki he kau akó ke nau fakalaulauloto ki he fehuʻi ko ʻení. Fakaafeʻi ha niʻihi toko siʻi ke vahevahe ʻenau ngaahi talí. ʻI he kamata ʻe he kau akó ʻa e fealeaʻaki ʻo e ʻaho ní ʻo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:39–100, poupouʻi kinautolu ke kumi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻi he ngaahi veesi ko ʻení ʻe lava ke tokoniʻi ai kinautolu ke maʻu ha fakahinohino mo ha fakafiemālie mei heʻenau Tamai Hēvaní.

Fakamanatu ki he kau akó ʻi he lēsoni kimuʻá, ne nau ako ai kau ki he Kau Palesitenisī ʻUluakí, Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, pea mo e Kau Fitungofulú. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:39, pea kole ki he kalasí ke kumi ha taha ʻo e ngaahi fatongia ʻo e Toko Hongofulu Mā Uá. Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga e lea kau faifekau fakaʻevangeliō kiate kinautolu ʻoku maʻu ʻa e lakanga ʻo e pēteliaké ʻi he Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí (vakai ki he Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “ʻEvangeliō,”).

  • Fakatatau ki he veesi 39, ʻoku fokotuʻu fēfē ʻa e kau pēteliaké ki honau uiuiʻí? (ʻI he tali ʻa e kau akó, tokoni ke mahino kiate kinautolu ʻa e moʻoni ko ʻení: ʻOku ui ʻa e kau Pēteliaké ʻi he fakahā pea fakanofo ʻi he fakahinohino ʻa e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá.)

Kole ki he kau akó ke fakamatalaʻi ʻa e fatongia ʻo kinautolu ʻoku nau maʻu ʻa e lakanga ʻo e pēteliaké. (ʻOku foaki ʻe he kau pēteliaké ha ngaahi tāpuaki makehe ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, ʻoku ui ko e ngaahi tāpuaki fakapēteliaké, ki he kāingalotu moʻui taau ʻo e Siasí.) ʻIkai ngata aí, kole ange pe ʻe lava ha taha ʻo fakamanatu ki he kalasí pe ko e hā ʻa e tāpuaki fakapēteliaké. (ʻOku ʻi ha tāpuaki fakapēteliake ʻa e faleʻi ʻa e ʻEikí ki ha fakafoʻituitui mo fakahā ʻa e hako ʻo e tokotaha ko iá ʻi he fale ʻo ʻIsilelí. Vakai, Tuʻu Maʻu ʻi he Tuí: Ko ha Huluhulu ki he Ongoongoleleí [2004], “Ngaahi Tāpuaki Fakapēteliaké,” 137–39.)

Mahalo te ke fie fakaafeʻi e kau ako kuo nau ʻosi maʻu ha ngaahi tāpuaki fakapēteliaké ke vahevahe ʻenau ngaahi fakamoʻoní fekauʻaki mo e ngāue ʻa e kau pēteliake fakasiteikí. (Fakatokanga ki he kau akó ʻoku toputapu mo fakatāutaha e ngaahi tāpuaki fakapēteliaké pea ʻoku ʻikai totonu ke vahevahe kinautolu mo e kakai kehe mei he kau mēmipa ʻo e fāmili ofí.) Vahevahe hoʻo fakamoʻoni fekauʻaki mo e ngaahi tāpuaki ʻo hono maʻu ha tāpuaki fakapēteliaké mo ako e faleʻi ko ia ʻokú ne ʻomí.

Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga foki e foʻi lea pēteliake ki he ngaahi tamai ʻi he fāmilí. Naʻe akonaki ʻa Palesiteni ʻEselā Tafu Penisoni ʻo pehē:

ʻĪmisi
Palesiteni Ezra Taft Benson

“Ko e hokohoko ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻoku fakamatala ki ai ʻi he folofolá ʻoku faʻa ui ko e hokohoko fakapēteliaké koeʻuhí he naʻe ʻalu hifo ia mei he tamaí ki he fohá” (What I Hope You Will Teach Your Children about the Temple,”Ensign, Aug. 1985, 9).

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:40, pea kole ki he kalasí ke kumi ʻa e founga naʻe foaki ai e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí ʻi he kuonga muʻá. Fakaafeʻi e kau akó ke lipooti e meʻa ʻoku nau maʻú.

Fakamahinoʻi ange ʻoku tau lau ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:41–57, ki ha ngaahi meʻa ʻe niʻihi naʻe fai ʻe ʻĀtama ʻi heʻene hoko ko ha pēteliake anga māʻoniʻoní. Fakaafeʻi e kau akó ke lau fakavave fakalongolongo e veesi 41–50 mo feinga ke ʻiloʻi ha sīpinga—ko ha meʻa ʻe ua naʻe toutou fai ʻe Ātama ʻi heʻene puleʻi hono fāmilí.

  • Ko e hā e ngāue ʻe ua naʻe toutou fai ʻe ʻĀtama ʻi heʻene tokangaʻi ʻa hono fāmilí? (Naʻá ne fakanofo ʻa hono hako tangata moʻui tāú ki he ngaahi tuʻunga ʻi he lakanga fakataulaʻeikí, peá ne tāpuakiʻi kinautolu.)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:53, pea kole ki he kalasí ke nau feinga ke ʻiloʻi pe ko hai naʻe tāpuakiʻi ʻe ʻĀtama makehe mei hono hako tangata moʻui tāú. Kole ki he kau akó ke lipooti e meʻa ʻoku nau maʻú. (Fakapapauʻi ʻoku mahino kiate kinautolu naʻe tāpuakiʻi ʻe ʻĀtama ʻa hono hako māʻoniʻoní kotoa, kau ai ʻa e ngaahi ʻofefiné.)

  • Ko e hā e founga ʻe lava ke hoko ai e faʻifaʻitakiʻanga ʻa ʻĀtamá ko ha sīpinga ki he ngaahi tamaí? (Hili e tali ʻa e kau akó, hiki e moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé: ʻOku maʻu ʻe he ngaahi tamai ʻoku nau maʻu ʻa e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí ʻa e mafai ke faitāpuekina ʻenau fānaú.

  • ʻIkai ngata pē ʻi hono fakanofo ʻo ha foha ki he lakanga fakataulaʻeikí, ko e fē taimi ʻe ala ʻoange ai ʻe ha tamai ha tāpuaki ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ki ha foha pe ʻofefine? (ʻE ala kau ʻi he ngaahi talí ʻe lava ke fakahoko ʻe he ngaahi tamaí ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻi he taimi ʻo e puké pe ke foaki ha fakahinohino mo ha fakafiemālie.)

Fakamatalaʻi ange ne ʻikai ngata pē ʻi hono tāpuakiʻi ʻenau fānaú, ʻe ala foaki ʻe he kau maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí ʻa e ngaahi tāpuaki ki he kau mēmipa kehe ʻo e fāmilí mo e niʻihi kehe ʻoku nau kolé. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e lea ko ʻeni naʻe fai ʻe Palesiteni Poiti K. Peeka ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

ʻĪmisi
Palesiteni Boyd K. Packer

“ʻOku totonu ke tokangaʻi e ngaahi ʻapi ʻoku ʻikai ha lakanga fakataulaʻeiki aí, ʻe he ngaahi kōlomu ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. ʻI he founga ko ʻení, he ʻikai ha fāmili ʻe taʻe faitāpuekina ʻi he Siasí” (“Ko e Mālohi ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí,” Ensign pe Liahona, Mē 2010, 9).

Kole ki he kau akó ke nau fakakaukauloto ki he ngaahi taimi naʻa nau lelei ai mei hono maʻu ʻo e ngaahi tāpuaki ʻo e lakanga fakataulaʻeikí mei heʻenau ngaahi tamaí pe kau maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisēteki kehé. Kapau kuo teʻeki ke nau maʻu e faingamālie ke maʻu ai ha tāpuaki ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, fakaafeʻi kinautolu ke nau fakalaulauloto ki he founga ʻe lava ke nau lelei ai mei he fekumi ki ha tāpuaki peheé. Fakaafeʻi ha kau ako toko siʻi ke vahevahe ʻenau ngaahi aʻusiá mo e fakakaukaú.

Vakai ki he fehuʻi naʻá ke hiki ʻi he palakipoé kimuʻa e lēsoní. Vahevahe hoʻo fakamoʻoni ʻe lava ke kumi ʻe he kau akó ha fakahinohino mo e fakafiemālie mei he Tamai Hēvaní ʻo fakafou ʻi he ngaahi tāpuaki fakapēteliaké mo e ngaahi tāpuaki ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻoku fakahoko ʻe heʻenau ngaahi tamaí pe kau maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisēteki kehé.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:58–100

ʻOku fakahā ʻe he ʻEikí ʻa e ngaahi fatongia ʻo e kau palesiteni ʻo e ngaahi kōlomu ʻo e lakanga fakataulaʻeikí

Ko hono toe vakaiʻi nounou, hiki e ngaahi ʻuluʻi fakamatala Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí mo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné ʻi he palakipoé. Fakaafeʻi e kau akó ke hiki e ngaahi lakanga ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻi lalo ʻi he ʻuluʻi fakamatala totonú. Kole ki ha tokotaha ako ʻe taha ke ne tohi ha taha ʻo e lakanga ʻo e lakanga fakataulaʻeikí pea ʻoange e sioká pe māká ki ha tokotaha ako kehe, ʻo hokohoko atu ʻa e founga ko ʻení kae ʻoua kuo hiki ʻe he kau akó ʻa e ngaahi lakanga kotoa pē ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. Poupouʻi e kau akó ke fetokoniʻaki ʻo ka fie maʻu. (Ko e ngaahi lakanga ʻi he Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí ko e kaumātuʻa, taulaʻeiki lahi, pēteliake, Fitungofulu, mo e ʻAposetolo. Ko e ngaahi lakanga ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné ko e tīkoni, akonaki, taulaʻeiki mo e pīsope.)

  • Ko e hā ʻa e kōlomu ʻo e lakanga fakataulaʻeikí? (Ko ha kulupu ʻo e houʻeiki tangata ʻoku nau maʻu ʻa e lakanga fakataulaʻeiki tatau pē.)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke haʻu ki he palakipoé pea siakaleʻi ʻa e ngaahi lakanga ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻa ia ʻoku fokotuʻutuʻu ki he ngaahi kōlomú. Poupouʻi e kalasí ke nau tokoni ʻi hano fie maʻu. (ʻOku maʻu ʻe he ngaahi lakangá ni ʻa e ngaahi kōlomu ʻo e: ʻAposetoló, Fitungofulú, taulaʻeiki lahí, kaumātuʻá, taulaʻeikí, akonakí, mo e tīkoní. Mahalo te ke fie fakamatalaʻi ange ʻoku maʻu ʻe he siteiki takitaha ha kōlomu ʻo e taulaʻeiki lahí, pea ko e palesiteni fakasiteikí ʻa e palesiteni ʻo e kōlomú. ʻI he uooti takitaha, ʻoku fokotuʻutuʻu ʻa e kau taulaʻeiki lahí ki ha kulupu ʻo e kau taulaʻeiki lahí.)

Fakaafeʻi ha niʻihi ʻo e kau akó ke tau fetongi ʻi hono lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:60–63, 85–89, 93–94. Fakaafeʻi e kalasí ke muimui ki ai pea feinga ke ʻiloʻi ʻa e meʻa naʻe fakamatala ʻi he ngaahi veesi ko ʻení ʻoku faitatau ai e ngaahi kōlomú.

  • Fakatatau ki he ngaahi veesi ko ʻení, ko e hā ʻoku faitatau ai e ngaahi kōlomu ko ʻeni ʻo e lakanga fakataulaʻeikí? (Tokoni ke ʻiloʻi ʻe he kau akó e moʻoni ko ʻení: ʻOku fokotuʻu ha palesiteni ke puleʻi mo tataki e ngāue ʻo e kōlomu takitaha ʻo e lakanga fakataulaʻeikí.)

  • Fakatatau ki he veesi 87–88,, ʻoku kehe fēfē ha kōlomu ʻo e kau taulaʻeiki lahí mei he ngaahi kōlomu ʻo e kau tīkoní mo e kau akonakí? (ʻOku tokangaʻi ʻe he pīsope ʻo e uōtí ʻa e kōlomu ʻo e kau taulaʻeikí. ʻOkú ne toe tokangaʻi foki e kau maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒlone kotoa pē ʻi he uōtí. ʻOku hoko ʻa e palesiteni fakakolo ʻi ha kolo ʻo e Siasí, ko e palesiteni ʻo e kōlomu ʻo e kau taulaʻeikí.)

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke maʻu ʻe he kōlomu takitaha ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ha palesitení? ʻE lava fēfē ʻa e palesiteni ʻo ha kōlomu ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻo tokoniʻi e kau mēmipa ʻo ʻene kōlomú?

Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:68–84 ʻaki hano fakamatalaʻi ange ʻoku ʻomi ʻe he ngaahi veesi ko ʻení ha fakahinohino kau ki he lakanga ʻo e pīsopé mo e fatongia ʻo e ngaahi fakataha alēlea ʻo e Siasí.

Kole ki ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:65–66, pea fakaafeʻi e kalasí ke nau feinga ke ʻiloʻi e taki ʻo e Siasí ʻokú ne tokangaʻi e kau maʻu lakanga fakataulaʻeiki kotoa pē. Fakaafeʻi e kau akó ke lipooti e meʻa ʻoku nau maʻú. Fakapapauʻi ʻoku mahino kiate kinautolu ʻoku ʻuhinga e ngaahi veesi ko ʻení ki he Palesiteni ʻo e Siasí.

Kole ki ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:67, 91–92, pea fakaafeʻi e kalasí ke nau kumi ʻa e ngaahi lea mo e kupuʻi lea ʻoku nau fakamatalaʻi ʻa e mafai mo e ngaahi fatongia ʻo e Palesiteni ʻo e Siasí.

  • Makatuʻunga ʻi he ngaahi veesi ko ʻení, te ke fakamatala fakanounouʻi fēfē e mafai mo e ngaahi fatongia ʻo e Palesiteni ʻo e Siasí? (Neongo ʻe ala fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ha ngaahi lea kehe, ka ʻoku totonu ke nau ʻiloʻi e moʻoni ko ʻení: ʻOku maʻu ʻe he Palesiteni ʻo e Siasí e mafai ke fakahoko e ngaahi ouau mo e ngaahi tāpuaki kotoa pē mo tokangaʻi ʻa e Siasí fakakātoa. Mahalo te ke fie fakaafeʻi ha tokotaha ako ke hiki ʻa e moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé.)

Fakaʻaliʻali ha fakatātā ʻo e Palesiteni lolotonga ʻo e Siasí.

  • Ko e hā ha ngaahi founga ʻoku faitāpuekina ai koe koeʻuhí ko e mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻoku maʻu ʻe he Palesiteni ʻo e Siasí?

Fakamahinoʻi ange ʻe ala ongoʻi ʻe ha kāingalotu ʻe niʻihi ʻo e Siasí ʻoku ʻikai mahuinga honau ngaahi uiuiʻi pe ngaahi fatongia ʻi he Siasí. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e lea ko ʻeni ʻa Palesiteni Kōtoni B. Hingikelií. Fakamatalaʻi ange naʻe fai ʻe Palesiteni Hingikelī ʻa e leá ni ki he kāingalotu kotoa pē ʻo e Siasí.

ʻĪmisi
Palesiteni Gordon B. Hinckley

“ʻOku mamafa tatau pē homou tufakanga ʻi homou fatongiá pea mo hoku tufakanga ʻi hoku fatongiá. ʻOku ʻikai ha uiuiʻi ʻi he siasí ni ʻoku siʻisiʻi pe taʻemahuʻinga. ʻOku tau ʻaonga kotoa pē ki he moʻui ʻa e niʻihi kehé ʻi heʻetau tulifua ki hotau fatongiá” (“This Is the Work of the Master,” Ensign, May 1995, 71).

  • ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā “ʻoku ʻikai ha uiuiʻi ʻi he siasí ni ʻoku siʻisiʻi pe taʻemahuʻinga”?

  • Ko e hā ʻoku akoʻi atu ʻe he lea ʻa Palesiteni Hingikelií ʻo fekauʻaki mo ho ngaahi fatongia ʻi he Siasí?

Kole ki he kau akó ke lau fakalongolongo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:99–100 pea fakalaulauloto ki he founga ʻoku felāveʻi ai e lea ʻa Palesiteni Hingikelií ki he ngaahi veesi ko ʻení.

  • Fakatatau ki he veesi 99–100, ko e hā kuo pau ke tau fai ke tuʻu ʻi he moʻui taau ai ʻi he ʻao ʻo e ʻEikí? (ʻOku totonu ke ʻiloʻi ʻe he kau akó e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Kuo pau ke tau ako hotau fatongiá mo ngāue ʻi he faivelenga kakato ke fakahoko ia, kae lava ke tau tuʻu moʻui taau ʻi he ʻao ʻo e ʻEikí. Mahalo te ke fie fokotuʻu ange ke fakaʻilongaʻi ʻe he kau akó ʻa e moʻoni ko ʻení ʻi heʻenau folofolá.)

Neongo naʻe ʻuluaki fakataumuʻa ʻa e ngaahi veesi ko ʻení ki he kau maʻu lakanga fakataulaʻeikí, ka ʻoku kaunga e tefitoʻi moʻoni ʻoku nau akoʻí ki he kāingalotu kotoa ʻo e Siasí.

Vahevahe e kau akó ke nau tauhoa. Fakaafeʻi kinautolu ke aleaʻi e ngaahi fehuʻi ko ʻení. Lau tahataha ʻa e ngaahi fehuʻí pe hiki kinautolu ʻi he palakipoé.

  • Kuo tāpuekina fēfē koe ʻe he ngāue ʻa ha mēmipa ʻo e Siasí ʻa ia kuó ne fakahoko faivelenga hono fatongiá?

  • Ko e hā ʻokú ke fai ke ako ho fatongiá mo ngāue ʻi he faivelenga kakato ke fakahoko ia?

ʻOange ki he kau akó ʻa e faingamālie ke fakamoʻoni ai ki he mahuʻinga ʻo hono fakahoko hotau fatongia ʻi he Siasí pea ʻi hotau ngaahi fāmilí. Fakaafeʻi kinautolu ke fokotuʻu ha taumuʻa ke fakahoko faivelenga honau ngaahi fatongiá.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:40–57. Naʻe fakanofo ʻe ʻĀtama hono ngaahi fohá mo e makapuna tangatá mo tāpuekina hono hakó

Naʻe tohi ʻa Palesiteni ʻEselā Tafu Penisoni fekauʻaki mo e mahuʻinga ʻo e kole ki he ngaahi tamaí ha ngaahi tāpuaki ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻo pehē:

ʻĪmisi
Palesiteni Ezra Taft Benson

“ʻOku ʻikai fuoloa mei he ʻaho ne haʻu ai ha kiʻi talavou ki hoku ʻōfisí ko e fie maʻu ha tāpuaki. Naʻe ʻi ai haʻane ngaahi palopalema—ʻikai ko ha palopalema fakaeangamaʻa, ka … naʻá ne puputuʻu; naʻá ne hohaʻa mo taʻemanonga. Pea ko ia ne ma talanoa ai ʻi ha ngaahi miniti siʻi peá u pehē ange kiate ia, ‘Kuó ke kole ki hoʻo tamaí ha tāpuaki?’ Naʻá ne pehē, ‘ʻOku ʻikai ke u ʻilo ʻe fai ʻe he Tangataʻeikí ha meʻa pehē. ʻOku ʻikai ke ne mālohi ʻaupito.’ Naʻá ku pehē ange, ‘Ka ko hoʻo tamaí ía.’ ʻʻIo.’ ‘ʻOkú ne maʻu ʻa e lakanga fakataulaʻeikí?’ ‘ʻIo, ko ha kaumātuʻa māmālohi ia.’ Naʻá ku pehē ange, ‘ʻOkú ke ʻofa ai?’ Peá ne pehē mai, ‘ʻIo, ʻoku ou ʻofa ʻiate ia. Ko ha tangata lelei ia, ʻokú ne fai lelei ia ki he fāmilí, pehē ki he fānaú.’ Naʻá ku pehē ange, ‘ʻOku mou lotu fakafāmili ha taimi?’ Naʻá ne pehē, ‘Kuo fuoloa ʻeni talu mei he taimi naʻa mau lotu fakafāmili aí.’ Naʻá ku pehē ange, ‘Sai, te ke loto fiemālie ke foki ki ʻapi pea kumi ha faingamālie, pea kole ki hoʻo tamaí pe te ne ʻoatu ha tāpuaki? Pea kapau he ʻikai hoko ia, toe foki mai, pea te u fiefia ke tokoni atu.’

“Ko ia naʻá ne ʻalu, pea hili ha ʻaho nai ʻe tolu naʻá ne foki mai. Naʻá ne pehē ‘Misa Penisoni, ko e meʻa fakaʻofoʻofa taha pē ʻeni kuo hoko ʻi homau ʻapí’. ‘Ne tangutu ai e fānaú mo e Fineʻeikí, hoku ngaahi tehiná mo e tuofāfiné, mo ʻeku faʻeé ʻo holo e loʻimatá mei hono fofongá. Naʻá ne fakahā ʻene houngaʻiá kimui. Ne foaki mai ʻe he tangataʻeikí ha tāpuaki fakaʻofoʻofa.’ Naʻá ne toe pehē mai, ‘Naʻá ku lava ʻo ʻilo naʻe haʻu ia mei hono lotó.’

“ʻOku ʻi ai ha ngaahi tamai tokolahi te nau fiefia ʻi hono foaki ha ngaahi tāpuaki ki heʻenau fānaú, ʻo kapau te nau maʻu ha kiʻi fakalotolahi. ʻI heʻenau hoko ko e kau pēteliake ʻo honau ngaahi fāmilí, ko e taha ia ʻo honau ngaahi tufakangá mo e ngaahi fatongiá, pea, mo e ngaahi faingamālie foki” (God, Family, Country: Our Three Great Loyalties [1974], 184)

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:99. “Tuku ke akó ni ʻo ʻilo ʻe he tangata kotoa pē ʻa hono fatongiá”

Naʻe akonaki ʻa Palesiteni Tōmasi S. Monisoni ʻo pehē:

ʻĪmisi
Palesiteni Thomas S. Monson

“ʻOku ou manako mo mahuʻingaʻia he foʻi lea ko e fatongia pea mo ia kotoa ʻokú ne fakahaaʻi maí. …

“Naʻe hoko mai e ui ʻo e fatongiá kia ʻĀtama, Noa, ʻĒpalahame, Mōsese, Samuela mo Tēvita. Naʻe hoko mai ia ki he Palōfita ko Siosefa Sāmitá pea mo kinautolu ne hoko mai ʻi hono tuʻá. Naʻe hoko mai ia ki he talavou ko Nīfaí ʻi hono fakahinohinoʻi ia ʻe he ʻEikí ʻo fakafou heʻene tamai ko Līhaí, ke nau toe foki ki Selusalema mo hono ngaahi tokouá ʻo ʻomi e ʻū lauʻi peleti palasá meia Lēpani. Naʻe lāunga e ongo taʻokete ʻo Nīfaí ʻo nau tala kuo kole ange ke nau fai ha meʻa faingataʻa. Ko e hā e tali ʻa Nīfaí? Naʻá ne pehē, ‘Te u ʻalu ʻo fai ʻa e ngaahi meʻa kuo fekau ʻe he ʻEikí, he ʻoku ou ʻilo ʻoku ʻikai tuku mai ʻe he ʻEikí ha fekau ki he fānau ʻa e tangatá kae ʻikai te ne teuteu ha hala maʻanautolu ke nau lava ai ʻo fai ʻa e meʻa kuó ne fekau kiate kinautolú’ [1 Nīfai 3:7].

“ʻI he taimi te ta maʻu ai e ui ko iá, ko e hā ʻeta tali ki aí? Te te lāunga ʻo hangē ko Leimana mo Lēmiuelá ʻo pehē ange, ‘Ko e meʻa faingataʻa ʻeni ʻoku fie maʻu ke tau faí’? [1 Nīfai 3:5]. Pe te te hangē ko Nīfaí, ʻo tali fakafoʻituitui ange, ‘Te u ʻalu. Te u fakahoko ia’? Te tau loto fiemālie nai ke ngāue mo talangofua? …

“ʻI heʻetau fakahoko hotau ngaahi fatongiá mo fakaʻaongaʻi hotau lakanga fakataulaʻeikí, te tau maʻu ai ʻa e fiefia moʻoní. Te tau aʻusia ai e fiemālie ʻo hono fua hotau fatongiá” (“Loto Vēkeveke pea Taau ke Ngāue,” Ensign pe Liahona, Mē 2012, 66–67).