Seminelí
Lēsoni Ako ʻi ʻApí: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 36–40; ʻI ʻOhaiō (ʻIuniti 9)


Lēsoni Ako ʻi ʻApí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 36–40; ʻI ʻOhaiō (ʻIuniti 9)

Nāunau ʻOku Teuteu maʻá e Faiako Ako ʻi ʻApí

Fakanounou ʻo e Lēsoni Ako ʻi ʻApi Fakaʻahó

ʻOku ʻikai fakataumuʻa ʻa e fakamatala fakanounou ko ʻeni ʻo e ngaahi tokāteliné mo e tefitoʻi moʻoni ne ako ʻe he kau akó ʻi heʻenau ako ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 36–40 pea mo e lēsoni “ʻI ʻOhaiō” (ʻiuniti 9) ke akoʻi ko ha konga hoʻo lēsoní. ʻOku nofotaha e lēsoni ʻokú ke akoʻí ʻi he niʻihi pē ʻo e ngaahi tokāteline mo e tefitoʻi moʻoni ko ʻení. Muimui ki he ueʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi hoʻo fakakaukauʻi ʻa e fie maʻu hoʻo kau akó.

ʻAho 1 (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 36–37)

Naʻe ako ʻe he kau akó mei ha fakahā kia ʻEtuate Pātilisi kimuʻa pea papitaiso iá, ʻoku ui e kau maʻu lakanga fakataulaʻeikí ke nau malanga ʻaki e ongoongoleleí pea ʻoku fie maʻu ke nau maʻa.

ʻAho 2 (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 38)

Naʻe ʻilo ʻe he kau akó ʻi heʻenau ako ki he fekau ʻa e ʻEikí ki he Kāingalotú ke tānaki fakataha ki ʻOhaioó, ʻoku ʻafioʻi ʻe he ʻEikí ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē, ʻokú Ne lava ʻo fakatokanga mai ke ʻoua te tau tō ki he faingataʻá, pea ʻokú Ne ʻomi ha ngaahi fekau ke maluʻi ʻaki kitautolu. Naʻa nau ako foki naʻe talaʻofa e ʻEikí ki he Kāingalotú kapau te tau talangofua ki Heʻene ngaahi fekaú te nau mateuteu pea he ʻikai ke nau ilifia.

ʻAho 3 (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 39–40)

Naʻe tataki ʻe he ʻEikí ha faifekau Palotisani ko hono hingoá ko Sēmisi Kōveli ke papitaiso pea mo malanga ʻaki e kakato ʻo e ongoongoleleí. Naʻe ako ʻe he kau akó mei he fakahinohino ko ʻení kapau te tau tali ʻa Sīsū Kalaisi, te Ne ʻomi ha mālhi ke tau hoko ko Hono ngaahi foha mo Hono ngaahi ʻofefine. Naʻe ʻilo foki ʻe he kau akó ʻoku makatuʻunga e ngaahi talaʻofa ʻa e ʻeikí ʻi heʻetau fakafanongo ki Hono leʻó. Naʻe fakafīsingaʻi ʻe Sēmisi Kōveli e fakaafe ʻa e Fakamoʻuí ke papitaisó. Naʻe ako ʻe he kau akó ʻe lava ʻe he manavaheé mo e tokanga ki he māmaní ʻo ʻai kitautolu ke tau fakafisingaʻi e folofola ʻa e ʻOtuá.

ʻAho 4 (ʻI ʻOhaiō)

Naʻe maʻu ʻe he kau akó mei he lēsoni ko ʻení ha vakai fakalukufua ki he aʻusia ʻa e Kāingalotu ʻi ʻOhaiō mei he 1831 ki he1838. Naʻe ako ʻe he kau akó naʻe talaʻofa e ʻEikí ki he Kāingalotu ʻi ʻo ʻOhaioó, te Ne fakahā ʻEne fonó mo fakakofu kinautolu ʻaki ha mālohi mei he langí. ʻIkai ngata aí, naʻe fakahā ʻe he ʻEikí te Ne ui e Kāingalotú ke nau malanga ʻaki e ongoongoleleí ʻi he funga ʻo e māmaní. Naʻe ako ʻe he kau akó e founga ʻoku foaki mai ai ʻe he ʻEikí ki he Kāingalotú ʻa e fakahā ki he fakahā mo fakahoko ʻEne ngaahi talaʻofá neongo e ngaahi fakafepakí mo e fakatangá. Naʻa nau ako foki fekauʻaki mo ha niʻihi ʻo e ngaahi faingataʻa mo e fakafepaki naʻe fehangahangai mo e Kāingalotú ʻi ʻOhaioó.

Talateú

Naʻe ʻikai ngata pē hono fakahinohinoʻi ʻe he ʻeikí e Kāingalotú ke nau ʻunu ki ʻOhaioó, naʻá Ne faleʻi foki kinautolu e founga ke nau feohi aí. ʻE ako e kau akó ʻi he lēsoni ko ʻení fekauʻaki mo e fekau ʻa Sīsū Kalaisi ke uouongatahá pea ke fakamahuʻingaʻi e niʻihi kehé ʻo hangē ko ʻetau fakamahuʻingaʻi kitautolú.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 36–38

Kuo fekauʻi e Kāingalotú ke nau uouongataha

Vahevahe e kalasí ki ha kulupu ʻe ua pea ʻoange ki he kulupu takitaha ha ngaahi meʻa kehekehe ʻe lava ke fakaʻaongaʻi ki he langá (ʻe lava ke kau ai ha ngaahi meʻa hangē ko ha konga papa iiki, ipu pepa, pe ngeesi puha iiki). Fakapapauʻi ʻoku maʻu ʻe ha kulupu ʻe taha ha ngaahi meʻa lahi pe lalahi ange ʻi he kulupu ʻe tahá.

Hiki ʻeni ʻi he palakipoé: Fakaʻaongaʻi e ngaahi meʻa ko ʻení ke langa ha taua ki he māʻolunga taha te ke ala lavá. ʻOua naʻá ke lave ki ha faʻahinga meʻa ʻe pehē ko ha feʻauhi ʻa e ʻekitivitī ko ʻení pe talaange ke nau langa ha taua ʻe ua. Mahalo ʻe pehē ʻe he kau akó ʻoku feʻauhi e ongo kulupú. Kapau te nau ʻeke atu ha ngaahi fehuʻi pe ʻoku totonu ke nau ngāue fakataha pe ko ha ongo kulupu kehekehe, toe talaange pē ʻa e taumuʻá: Ke nau langa ha taua ki he māʻolunga taha te nau ala lavá.

Tuku ange ha miniti ʻe taha ke fakakakato ai ʻe he kau akó ʻa e ngāué. Kole ange ʻi he ʻosi ʻa e ʻekitivitií ke nau siviʻi pe ko hai naʻe “mālohí.” Hili hono vahevahe ʻe he kau akó ʻenau ngaahi fakakaukaú, talaange kiate kinautolu ko e founga ke ʻilo ai e tuʻunga ʻo ʻenau ngāue ʻi he ʻekitivitī ko ʻení, ʻe fie maʻu ke nau ako e faleʻi naʻe fai ʻe he ʻEikí ki he Kāingalotú ʻi heʻenau teuteu ke ʻunu ki ʻOhaioó. Fakaafeʻi e kau akó ke nau feinga ke maʻu ha ngaahi fakakaukau ki he ʻekitivitī ko ʻení kae pehē ki heʻenau moʻuí ʻi heʻenau ako ki he fakahinohino ʻa e ʻEikí ki he Kāingalotu ʻi he kuonga muʻá.

Kole ki he kau akó ke nau fakamanatuʻi e ʻuhinga naʻe fekauʻi ai ʻe he ʻEikí e Kāingalotú ke nau fakataha ki ʻOhaioó. (ʻO ka fie maʻu, poupouʻi ke nau toe vakaiʻi e nouti ne nau hiki ʻi heʻenau ako ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 37–38 pea mo ʻenau ngaahi tohinoa ako folofolá.) ʻOku totonu ke kau ʻi he ngaahi tali ʻa e kau akó e ngaahi fakamoʻoni ki he fakatamaki naʻe fehangahangai mo e Kāingalotú ʻi Niu ʻIoké, kae pehē ki he ngaahi tāpuaki naʻe talaʻofa ʻe he ʻEikí ʻe foaki ki Heʻene kakaí ʻi heʻenau fakataha ki he ʻOhaioó.

Fakamatalaʻi ange ʻi hono fakahinohinoʻi ʻe he ʻEikí e Kāingalotú fekauʻaki mo ʻenau ʻunu ki ʻOhaioó, naʻá Ne ʻoange ha faleʻi ʻi he founga ke nau fevakaiʻaki aí. Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau fakalongolongo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 38:23–25, ʻo kumi ha kupuʻi lea ʻokú ne akoʻi e founga ke tau vakai ai ki he niʻihi kehé.

  • Ko e hā e founga naʻe pehē ʻe he ʻEikí ʻoku totonu ke tau vakai ai ki he niʻihi kehé?

  • ʻOkú ke pehē ko e ʻuhinga ki he hā ʻo e fakaʻapaʻapaʻi hotau ngaahi tokouá ʻo hangē pē ko kitautolú? (Hili e tali ʻa e kau akó, hiki e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé: ʻOku totonu ke tau fakamahuʻingaʻi e niʻihi kehé ʻo tatau pē mo ʻetau fakamahuʻingaʻi kitautolú.)

  • Ko e hā ʻoku hoko ʻi he taimi ʻoku fakakaukau ai e kakaí ʻoku nau mahuʻinga pe lelei ange ʻi he niʻihi kehé?

  • Ko e hā ha ngaahi tāpuaki te tau lava ʻo maʻu ko ha Siasi mo e fakafoʻituitui ʻi he taimi ʻoku ʻikai ke tau pehē ai ʻoku tau mahuʻinga ange ʻi he niʻihi kehé?

Puke hake ha konga tupenu lelei pe ko ha konga tupenu noaʻia. ʻEke ange ki he kau akó pe ko e fē e konga tupenu te nau fie tuí. Fakamatalaʻi ange naʻe fai ʻe he ʻEikí ha talanoa fakatātā ki he Kāingalotú ke mahino kiate kinautolu e tefitoʻi moʻoni ko ʻení.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 38:26. Kole ki he kau ako kehé ke nau muimui ki ai, ʻo kumi e tōʻonga ʻo e tangata ʻi he talanoa fakatātaá ki hono ngaahi fohá.

  • Ko e hā te ke ongoʻi kapau ko e foha koe naʻá ne maʻu ʻa e kofu mahaehaé?

  • Ko e hā ʻe lava ke fai ʻe he foha naʻá ne maʻu ʻa e pulupulú ke fakaleleiʻi e tūkunga ko ʻení? (Te ne lava ʻo vahevahe e meʻa kuó ne maʻú mo e foha naʻe siʻisiʻi ʻaʻaná.)

  • ʻOkú ke pehē ko e hā e fekau ʻa e ʻEikí maʻatautolu ʻi he talanoa fakatātā ko ʻení?

Kole ki he kau akó ke lau fakalongolongo ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 38:27, pea kumi ki ha tefitoʻi moʻoni ʻoku finangalo ʻa e ʻEikí ke mahino kiate kitautolu mei he talanoa fakatātā ko ʻení. Hiki e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé ʻo ofi ki he ʻuluaki tefitoʻi moʻoni naʻá ke ʻuluaki tohiʻí: Kapau ʻoku ʻikai ke tau taha, ʻoku ʻikai ko ha kakai kitautolu ʻa e ʻEikí. Mahalo te ke fie fokotuʻu ange ke fakaʻilongaʻi ʻe he kau akó e ngaahi leá ʻi heʻenau folofolá ʻa ia ʻoku akoʻi ai e tefitoʻi moʻoni ko ʻení.

  • Fakatatau ki he veesi 27, ʻoku ʻuhinga ki he hā ke “taha pē”? (Ke fāitaha mo e niʻihi kehé pea mo e ʻEikí ʻi he māʻoniʻoni.)

  • Ko e hā ha founga ʻe tokoni ai ʻetau fakamahuʻingaʻi e niʻihi kehé ʻo hangē ko kitautolú ke tau hoko ai ʻo taha? Ko e hā ha founga ʻe tokoni ai ʻeni ke tau taha ai mo e ʻEikí?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā e ʻuhinga he ʻikai lava ai ke tau hoko ko ha kakai ʻa e ʻEikí ʻo kapau he ʻikai ke tau taha?

Fakamatalaʻi ange naʻe omi ʻa e fuofua kāingalotu ʻo e Siasí mei ha ngaahi puipuituʻa kehekehe ʻi hono ui kinautolu ke fakataha ki ʻOhaioó. Naʻe maʻu ʻe ha niʻihi ha ngaahi faama lelei pea fakaʻapaʻapaʻi ʻi honau tukui koló, ka naʻe ʻi ai ha niʻihi ne siʻi ʻenau koloá pea naʻe lau ʻoku nau ʻi ha tuʻunga fakasōsiale maʻulalo ange.

  • Ko e hā ha founga ʻe faitāpuekina ai ʻe he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻi he palakipoé e Kāingalotú ʻi heʻenau tānaki fakataha mo e kāingalotu kehe ʻo e Siasi ʻi ʻOhaioó?

Vakai ki he ʻekitivitī langa taua ʻi he kamataʻanga ʻo e lēsoní. Kole ki he kau akó ke nau toe fakamatalaʻi e taumuʻá (ke langa ha taua ki he māʻolunga taha te nau ala lavá).

  • Naʻa tau langa nai ha taua ki he māʻolunga taha naʻa tau lavá? (Kapau naʻe fakatahaʻi ʻe he ongo kulupú ʻenau ngaahi meʻá, naʻa nau mei fai ia. Kapau naʻe ngāue kehekehe e ongo kulupú, te nau pehē ne nau langa ʻenau tauá ki he māʻolunga taha ne nau lavá ʻaki e meʻa naʻe ʻoangé.)

  • Fakatatau moe faleʻi ʻa e ʻEikí ki he Kāingalotú ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 38, ko e hā e founga lelei taha ke tau langa ai ha taua ki he māʻolunga taha te tau ala lavá? (Ke tau fakataha mai ko ha kulupu ʻe taha ʻo fakatahaʻi e ngaahi meʻa naʻe ʻomaí ʻo langa ʻaki ha taua ʻe taha.)

  • Ko e hā ha ngaahi tūkunga ʻi he moʻuí ʻe lava ke ʻahiʻahiʻi ai kitautolu ke tau fakakaukau pē ki heʻetau ngaahi fie maʻú, kae ʻikai feinga ke langaki mo hiki hake ʻa kinautolu ʻi hotau ʻātakaí?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e fakamatala ko ʻeni ʻa Palesiteni Henelī B. ʻAealingi ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí. Kole ki he kalasí ke nau fanongo ki he ngaahi founga ʻoku fekauʻaki ai e fekau ke fāitahá mo e fekau ki Hono kakaí ke tānaki fakatahá. ʻE lava ke ke teuteu ha ngaahi tatau ʻo e fakamatala ko ʻení koeʻuhí kae lava ke muimui atu e kau ako kehé.

ʻĪmisi
Palesiteni Henry B. Eyring

ʻOku tau ʻilo mei he ngaahi meʻa kuo tau aʻusiá ʻoku maʻu ʻa e fiefiá ʻi he taimi ʻoku tāpuakiʻi ai kitautolu ʻaki ʻa e uouangatahá. … [ʻOkú Ne [ʻa ʻetau Tamai Hēvaní] fie tali ʻetau fakaʻamu toputapu ko ia ke ʻa e uouangatahá he ʻokú Ne ʻofa ʻiate kitautolu.

“He ʻikai lava ke Ne foaki ia kiate kitautolu fakafoʻituitui. ʻOku ʻikai ke fakafoʻituitui ʻa e fiefia ʻi he uouangataha ʻokú Ne finangalo ke tuku kiate kitautolú. [Kuo pau ke tau fekumi ki ai pea taau ke maʻu ia mo e niʻihi kehé]. ʻOku ʻikai leva ha ofo ʻi he naʻinaʻi ʻa e ʻOtuá ke tau taha kae lava ke Ne tāpuakiʻi kitautolu. ʻOkú Ne finangalo ke tau fakataha ʻi he ngaahi fāmili. Kuó Ne fokotuʻu ha ngaahi kalasi, uooti, mo e ngaahi kolo pea fekau ke tau faʻa fakataha. Ko hotau faingamālié ʻoku ʻi he ngaahi fakatahaʻanga ko ʻeni kuo fokotuʻu ʻe he ʻOtuá maʻatautolú. ʻE lava ke tau lotu ʻi he tui lahi pea ngāue ke maʻu ʻa e uouangataha ko ia te tau te tau maʻu ai e fiefiá mo lahi ange ai hotau mālohi ke ngāué” (Ke Taha Hotau Lotó,”Ensign pe Liahona, Nōvema 2008, 69).

  • Fakatatau kia Palesiteni ʻAealingi, ko e hā e ʻuhinga ʻoku finangalo ai e ʻEikí ke tau tānaki fakatahá?

  • Ko e hā e ngaahi tāpuaki naʻá ne pehē ʻe maʻu mei he uouongatahá?

  • Ko e hā ha founga ʻoku tokoniʻi ai kitautolu ʻe he fakamatala ʻa Palesiteni ʻAealingí ke mahino e ʻuhinga ʻoku tau tānaki fakataha ai ko ha fāmili? ʻI heʻetau hoko ko ha kāingalotu ʻo e Siasí? ʻI heʻetau hoko ko ha kalasi semineli?

  • Ko e hā ha ngaahi founga kuó ke aʻusia ai e ngaahi tāpuaki ʻoku maʻu mei he tānaki fakataha mo e niʻihi kehé?

Fakaafeʻi e kau akó ke tuku ha kiʻi taimi ke hiki ʻi heʻenau tohinoa ako folofolá fekauʻaki mo e meʻa te nau lava ʻo fai ke hoko ʻo taha mo honau fāmilí, kau talavou mo e kau finemui ʻi honau kōlomú mo e ngaahi kalasi ʻi he Siasí, pea mo e ʻEikí. Hili ha taimi feʻunga, fakaafeʻi ha kau ako tokosiʻi ke vahevahe e meʻa kuo nau tohí. ʻE lava foki ke ke vahevahe hoʻo fakamoʻoni ki he ngaahi tāpuaki ʻo e uouongatahá pea mo hono fakamahuʻingaʻi ʻo e niʻihi kehé o hangē ko ʻetau fakamahuʻingaʻi kitautolú.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 39-40

Ko e fakaafe ʻa e ʻEikí kia Sēmisi Kōvelí

Fakaafeʻi e kau akó ke nau toe vakaiʻi pe ko hai ʻa Sēmisi Kōveli pea mo e meʻa naʻe hoko kiate iá ʻaki hono lau e ʻuluʻi tohi ʻo e Tokāteline 39 mo e 40. ʻI he ʻaho 5 ʻo Sanuali 1831, naʻe fekauʻi ʻe he ʻEikí ʻa Sēmisi Kōveli ke papitaiso (vakai, T&F 39:10). Ka neongo ia, naʻe ʻikai ke ne lava ʻo tauhi ʻe ne palōmesi ke talangofua ki he fekau ʻa e ʻOtuá.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 40:1–3 Kole ki he kau akó ke nau toe fakamatalaʻi e ʻuhinga naʻe ʻikai tali ai ʻe Sēmisi Kōveli e fakaafe naʻe fai ʻe he ʻEikí kiate iá. Fakaafeʻi ha kau ako ʻe niʻihi ke vahevahe ʻa e meʻa naʻa nau ako mei he ngaahi veesi ko ʻení fekauʻaki mo e mahuʻinga hono tauhi e ngaahi fekau ʻoku nau fai mo e ʻOtuá.

ʻIuniti Hokó (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 41–44)

Ke teuteu e kau akó ki heʻenau ako e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 41–44, ʻe lava ke ke fakaafeʻi kinautolu ke nau fakakaukau ki he ngaahi meʻá ni: Ko e hā e ngaahi fakatuʻutāmaki ʻo e holi koví? Te tau faiako fēfē nai ʻi he Siasi ʻo e ʻEikí? ʻE fēfē nai ʻa e maté kiate kinautolu ʻoku māʻoniʻoní? Fakamatalaʻi ange ʻe maʻu ʻe he kau akó ha faingamālie ke ako e tali ʻa e ʻEikí ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení mo nau ako foki fekauʻaki mo e fono ʻa e ʻEikí ki he fakatapuí.