Seminelí
Lēsoni 3: Ko e Hē Fakaʻaufuli Mei he Moʻoní


Lēsoni 3

Ko e Hē Fakaʻaufuli Mei he Moʻoní

Talateú

Naʻe fokotuʻu ʻe Sīsū Kalaisi Hono Siasí lolotonga ʻEne ngāue ʻi he māmaní. “Naʻe kei hokohoko atu pē hono fakaʻaongaʻi ʻe he kau ʻAposetoló ʻa e ngaahi kī naʻe tuku mai ʻe Kalaisí, hili ʻEne Hāʻele Hake ki he Langí. Ka koeʻuhí ko e talangataʻá mo e mole ʻo e tui ʻa e kāingalotú, naʻe pekia ai ʻa e kau ʻAposetoló pea ʻikai toe tukuʻau mai ʻa e ngaahi kií ki he niʻihi naʻe hoko haké. ʻOku tau ui e taimi fakamamahi ko iá ko e ʻHē mei he Moʻoní’” (Henelī B. ʻAealingi, “Ko e Siasi Moʻoni mo Moʻuí,” Ensign pe Liahona, Mē 2008, 21). Koeʻuhí ko e mafola lahi ʻa e hē ko ʻeni mei he moʻoní, naʻe ʻave ai ʻe he ʻEikí ʻa e mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí mei he kakaí. ʻOku tokoniʻi kitautolu ʻe hono maʻu ha mahino ki he Hē Fakaʻaufuli Mei he Moʻoní ke toe mahino lelei ange ʻa e fie maʻu ko ia ke Fakafoki mai ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Fakatokangaʻi ange: Koeʻuhí ʻoku fokotuʻu mai ʻe he lēsoni ko ʻení hono fakaʻaongaʻi ʻo ha meʻa mo e ngaahi fakatātā ko ha ngaahi tokoni fakafaiako, mahalo te ke fie tānaki mai ha ngaahi meʻa siʻi kimuʻa. ʻOku kau heni ha konga fakamīsini ʻo ha faʻahinga meʻa mo e ngaahi fakatātā ko ʻení: Ko e Fakanofo ʻe Kalaisi ʻa e Kau ʻAposetolo (Tohi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí [2009], fika 38; vakai foki LDS.org), Ko hono Papitaiso ʻo ha Talavou (fika 103), Ko e Meʻafoaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní (fika 105), Ko Hono Tāpuakiʻi ʻo e Sākalamēnití (fika 107), mo e Ko ha Ongomātuʻa ʻOkú na ʻAlu ki he Temipalé (fika 120).

ʻĪmisi
Ko e Fakanofo ʻe Kalaisi ʻa e Kau ʻAposetoló
ʻĪmisi
Ko Hono Papitaiso ʻo ha Talavou
ʻĪmisi
Ko e Meʻafoaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní
ʻĪmisi
Ko Hono Tāpuakiʻi ʻo e Sākalamēnití
ʻĪmisi
Ko ha Ongomātuʻa ʻOkú na ʻAlu ki he Temipalé

Naʻe fokotuʻu ʻe Sīsū Kalaisi Hono Siasí ʻi Heʻene kei ʻi he māmāní

Haʻu ki he kalasí mo ha konga fakamīsini ʻoku fie maʻu kae ngāue ha mīsini pe meʻangāue (hangē ko ha uaea mei ha meʻangāue pe komipiutá, seini pe vaʻe ʻo ha pasikala, pe ko ha sipaaki palaki mei ha kā). Fakaʻaliʻali ʻa e konga ʻo e meʻangāué ki he kau akó pea ʻeke ange pe ko e konga ʻeni ʻo e hā pea ko e hā ʻene ngāue ʻoku faí. (Kapau ʻoku ʻikai ke ke maʻu ha konga fakamīsini, tā ia ʻi he palakipoé.)

  • Ko e hā ʻoku hoko ʻi he mole e konga ko ʻení mei he meʻangāué?

  • ʻE anga fēfē nai hano fakatautau ʻo e sīpinga ko ʻení ki he Siasi ʻo Sīsū Kalaisí? (ʻOku ʻi ai ha ngaahi konga mahuʻinga ʻo e Siasi ʻo Sīsū Kalaisí; ka ʻikai e ngaahi konga mahuʻingá ni he ʻikai ngāue ia.)

Kole ki he kau akó ke nau kamata fakakaukau pe ko e hā e ngaahi konga ʻo e Siasí ʻoku mahuʻinga ki heʻene ngāué ʻi hono ʻoatu ʻa e fakamoʻuí ki he māmaní. Tohiʻi ʻa e tefito Ngaahi Tefitoʻi Meʻa Mahuʻinga ʻo e Siasi ʻo Sīsū Kalaisí ʻi he palakipoé.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e ʻEfesō 2:19-22 . Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai ke ʻiloʻi ʻa e fakavaʻe ʻa ia ne langa ai ʻe Sīsū Kalaisí Hono Siasí lolotonga ʻEne ngāue ʻi he moʻui fakamatelié. (Mahalo te ke fie ʻoange ki he kau akó ʻa e fika ʻo e ngaahi peesi ke tokoni ke nau maʻu ʻa e potufolofola ʻi he Fuakava Foʻoú te nau lau lolotonga e lēsoni ko ʻení.) ʻI heʻenau lipooti e meʻa ne nau maʻú, hiki e moʻoni ko ʻení ʻi he ʻuluʻi fakamatala ʻi he palakipoé: ʻOku hoko e kau ʻaposetoló mo e kau palōfitá ko e fakavaʻe ʻo e Siasi ʻo Sīsū Kalaisí. Te ke lava ʻo fokotuʻu ange ke fakaʻilongaʻi ʻe he kau akó e kupuʻi lea ʻi he ʻEfesō 2:20 ʻokú ne akoʻi e moʻoni ko ʻení.

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku lau ai e kau ʻaposetoló mo e kau palōfitá ko e “fakavaʻe” ʻo e Siasí?

Ke tokoniʻi ʻa e kau akó ke ʻiloʻi ha konga mahuʻinga ʻe taha ʻo e Siasi ʻo Sīsū Kalaisí, fakaʻaliʻali e fakatātā Ko e Fakanofo ʻe Kalaisi ʻa e Kau ʻAposetoló (Tohi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí, fika 38). Kole ki ha tokotaha ako ke ne fakamatalaʻi ʻa e meʻa ʻoku hoko ʻi he fakatātaá. Fakaafeʻi leva ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e Maʻake 3:13-14 . Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai pea ʻiloʻi ha konga mahuʻinga ʻe taha ʻo e Siasí ʻa ia ʻoku mahuʻinga ki hono fakamoʻui ʻo e fānau ʻa e ʻOtuá. Hili hono lipooti ʻe he kau akó ʻa e meʻa ne nau maʻú, hiki e moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé: ʻOku fie maʻu e mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ki hono maʻu e ngaahi ouau mo e ngaahi fuakava ʻo e fakamoʻuí.

Fakamatalaʻi ange kimuʻa pea mavahe ʻa e Fakamoʻuí mei he māmaní, naʻá Ne foaki ki Heʻene Kau ʻAposetoló e mafai ke tataki ʻa e Siasí mo ngāue ʻi he huafa ʻo e ʻOtuá ki hono fakamoʻui ʻo ʻEne fānaú.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā D Tooti Kulisitofasoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá. Kole ki he kalasí ke nau feinga ke ʻilo ha konga mahuʻinga ʻe taha ʻo e Siasi moʻoní:

ʻĪmisi
ʻEletā D. Todd Christofferson

“Ko e ngaahi moʻoni mo e ngaahi tokāteline ko ia kuo tau ʻosi maʻú, ʻe kei hokohoko atu pē ʻetau maʻu iá ʻo fakafou ʻi he fakahā fakalangi. ʻI he ngaahi tui fakalotu ʻe niʻihi … pea hoko leva e ngaahi meʻa fakatokāteliné ko ha feʻauʻauhi ʻo e fakakaukaú. … Ka ʻi he Siasí he ʻahó ni, ʻo tatau pē mo e kuonga muʻá, ko hono fokotuʻu ko ia e tokāteline ʻo Kalaisí pe fakatonutonu ha ngaahi hehema fakatokāteline, ko ha meʻa ia ʻoku fai mai ʻe he ʻEikí ʻi he fakahā fakalangi kiate kinautolu ʻokú Ne fakakoloaʻi ʻaki ʻa e mafai fakaeʻaposetoló” (“Ko e Tokāteline ʻo Kalaisí,” Ensign pe Liahona, Mē 2012, 86–87).

  • Fakatatau kia ʻEletā Kulisitofasoni, ko e hā ha fatongia mahuʻinga ʻo e kau palōfitá mo e kau ʻaposetoló? (ʻE lava ke fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ha fakalea kehe, ka ke fakapapauʻi ʻoku nau ʻiloʻi ʻa e moʻoni ko ʻení: ʻOku fokotuʻu ʻe he kau ʻaposetoló mo e kau palōfitá ʻa e tokāteline totonú ʻo fakafou ʻi ha fakahā fakalangi. ʻE ala fie maʻu ke ke fakamanatu ki he kau akó ko e tokāteliné ʻoku ʻuhinga ia ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni mahuʻinga mo taʻengata ʻo e ongoongolelei ʻa Sīsū Kalaisí. Tānaki atu e moʻoni ko ʻení ki he lisi he palakipoé.)

Fakaʻaliʻali ki he kau akó ʻa e lisi ʻo e ngaahi Tefitoʻi Tokāteliné ʻi he fakamatala fakalahi ʻo e tohi lēsoni ko ʻení pe ʻi he tohinoa ako folofola ʻa e kau akó. Fakamatalaʻi ange ʻoku poupouʻi e fānau ako seminelí ke nau maʻu ha mahino lahi ange ʻo e ngaahi Tefitoʻi Tokāteliné ʻi he kotoa ʻo honau taimí ʻi he seminelí. ʻI hono fai iá, ʻe tokoni ia ke fakamālohia ʻenau fakamoʻoní mo teuteuʻi kinautolu ke akoʻi e ongoongoleleí ki he niʻihi kehé. Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakatokangaʻi e ngaahi tokāteline ko ʻení lolotonga ʻenau ako ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava ʻi he taʻu ní.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fili ha taha ʻo e ngaahi Tefitoʻi Tokāteline ʻoku ʻuhingamālie kiate kinautolú, pea kole ki ha niʻihi tokosiʻi ke nau fakamatalaʻi nounou ʻa e ʻuhinga naʻa nau fili ai iá.

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke akoʻi e tokāteline moʻoní pea ke mahino ia ʻi he Siasi ʻo e ʻEikí? (ʻI hono tali ko ia ʻe he kau akó, te ke lava ke vahevahe ʻa e lea ko ʻeni ʻa Palesiteni Poiti K. Peeka ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá: “ʻI he taimi ʻoku mahino ai ʻa e tokāteline moʻoní, ʻokú ne liliu ʻe ia ʻa e tōʻonga moʻuí mo e ʻulungāngá” [“Little Children,” Ensign, Nov. 1986, 17].)

Ke tokoni ki he kau akó ke fakakaukau ki ha konga mahuʻinga ʻe taha ʻo e Siasi ʻo e ʻEikí, fakahaaʻi ange e ngaahi fakatātā Ko Hono Papistaiso ʻo ha Talavou (Tohi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí, fika 103), Ko e Meʻafoaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní (fika 105), Ko Hono Tāpuakiʻi ʻo e Sākalamēnití (fika 107), mo e Ko ha Ongomātuʻa ʻOkú na ʻAlu ki he Temipalé (fika 120). ʻEke ange ki he kau akó pe ko e hā ʻoku fai tatau ai ʻa e papitaisó, hilifakinimá, sākalamēnití, mo e silá. (Ko e ngaahi ouau kotoa kinautolu.)

  • Ko e hā ʻa e ouau? (Ko ha ngāue toputapu, ʻoku fakahoko ʻi he mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí.)

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku hoko ai e ngaahi ouaú ko ha konga mahuʻinga ʻo e Siasi ʻo Sīsū Kalaisí? (Ke tokoniʻi e kau akó ʻi hono tali e fehuʻi ko ʻení, mahalo te ke fie fakaafeʻi kinautolu ke nau lau ʻa e Sione 3:5 hili iá pea ʻeke ange pe ko e hā ne mei hoko kapau naʻe ʻikai ha founga ke papitaiso ai kinautolu. Fakamamafaʻi ange ʻoku ō fakataha ʻa e ngaahi ouau fakamoʻui kotoa ʻo e lakanga fakataulaʻeikí mo ha ngaahi fuakava, ʻa ia ko ha ngaahi aleapau toputapu mo e ʻOtuá.)

Fakamoʻoni ʻe lava ke tau maʻu ʻi he Siasi ʻo Sīsū Kalaisí ʻa e ngaahi ouau ʻoku fie maʻu ki hotau fakamoʻuí. Tānaki atu ʻa e foʻi moʻoni ko ʻení ki he lisi he palakipoé.

Fakamatalaʻi ange hili e pekia ʻa Sīsū Kalaisí, Naʻá ne toetuʻu, pea naʻá Ne hāʻele hake ki he langí. Naʻe ʻikai ke Ne ʻi heni ʻi he sinó ke tataki e Siasí ʻi he māmaní. Neongo ne ʻikai ke Ne ʻi he sinó ʻi māmani, ʻoku tataki mo fakahinohinoʻi ʻe Sīsū Kalaisi ʻEne Kau ʻAposetoló ʻi he fakahā. ʻI he malumalu ʻo e taki ʻo ʻEne Kau ʻAposetoló, ne mafola vave e Siasí he kuonga muʻá pea naʻe papitaiso ʻe toko lauiafe. Naʻe fokotuʻu ha ngaahi fakatahaʻanga ʻo e kau Māʻoniʻoni ʻi he konga lahi ʻo e Puleʻanga Lomá. Naʻe uiuiʻi mo foaki ʻa e mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ki he kaumātuʻa, pīsope, tīkoni, kau taulaʻeiki, akonaki mo e kau ʻevangeliō (kau pēteliake) ʻe he Kau ʻAposetoló.

Naʻe hoko e Hē Fakaʻaufuli Mei he Moʻoní lolotonga e ngaahi senituli hili e ngāue ʻa e ʻEikí he māmaní

Hiki ʻa e moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé: ʻOku hoko e hē mei he moʻoní ʻi he taimi ʻoku tafoki ai ʻa e kakaí mei he tokāteline moʻoni ʻo e ongoongoleleí pea fakafisingaʻi ʻa e kau tamaioʻeiki ʻa e ʻEikí kuo fakamafaiʻí.

Fakamatalaʻi ange kuo lahi ʻi he hisitōlia ʻo e māmaní ha ngaahi kuonga ne hoko ai ha hē mei he moʻoní. Ko e sīpinga ʻe taha ʻa e Hē Fakaʻaufuli mei he Moʻoní, ʻa ia naʻe hoko hili hono fokotuʻu ʻe he Fakamoʻuí ʻa Hono Siasí (vakai 2 Tesalonaika 2:1-3). Hili e pekia e Kau ʻAposetolo ʻa e Fakamoʻuí, naʻe fakakeheʻi e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí pea fakahoko ha ngaahi liliu taʻefakamafaiʻi ki hono fokotuʻutuʻu ʻo e Siasí mo e ngaahi ouau ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. (Vakai, Tuʻu Maʻu ʻi he Tuí: Ko ha Huluhulu ki he Ongoongoleleí [2004], 76–77.)

Hiki ʻa e ngaahi fakamoʻoni fakafolofola ko ʻení ʻi he palakipoé: Ngāue 12:1–3; 2 Tīmote 4:3–4; 2 Pita 2:1–2.

Fakamatalaʻi ange neongo e ngaahi feinga ko ia ʻa e Kau ʻAposetoló ne fehangahangai e Siasí mo ha ngaahi fakamanamana. Vahevahe e kalasí ki ha kulupu ʻe tolu. Fakaafeʻi e kulupu takitaha ke ako ha taha ʻo e ngaahi fakamatala fakafolofola ʻi he palakipoé, pea fekumi ki ha meʻa ʻoku tuʻu fakamanamana ki he Siasí. (Kiate kinautolu ʻoku nau lau e Ngāue 12:1–3, mahalo ʻe fie maʻu ke ke fakamahino ange ko e ongo ʻAposetolo ʻa Sēmisi mo Pita.) Hili hono ʻoange ha taimi feʻunga, fakaafeʻi ha tokotaha ako mei he kulupu takitaha ke ne lipooti e meʻa naʻe maʻu ʻe he kulupú.

  • ʻOkú ke pehē ko e hā naʻe fuʻu fakatuʻutāmaki ai ki he Siasí ʻa e ngaahi fakamanamana ko ʻení?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau ʻa e lea ko ʻeni ʻa Palesiteni Poiti K. Peeka ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, ʻo kau ki he mole lahi ne aʻusia ʻe he Siasí he Fuakava Foʻoú lolotonga e taimi ko ʻení:

ʻĪmisi
Palesiteni Boyd K. Packer

“Naʻe fakapoongi ʻa Sēmisi ʻi Selusalema ʻe Hēlota. Naʻe pekia ʻa Pita mo Paula ʻi Loma. ʻOku hā ʻi he talatupuʻá naʻe fononga ʻa Filipe ki he Hahaké. Ka ʻoku lahi ange ʻa e ngaahi meʻa ia ʻoku ʻikai ke tau ʻilo ki aí.

“Naʻa nau movete holo; naʻa nau faiako, fakamoʻoni pea mo fokotuʻu ʻa e Siasí. Pea naʻa nau pekia koeʻuhí ko ʻenau ngaahi tui fakalotú pea naʻe hoko mai ʻa e ngaahi senituli fakapoʻuli ʻo e hē mei he moʻoní hili ʻenau pekiá” (“Ko e Toko Hongofulu Mā Uá,” Ensign pe Liahona, Mē 2008, 84).

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ʻe taha ke hokohoko atu hono lau e fakamatala ʻa Palesiteni Peeka kau ki he mole mahuʻinga taha ʻoku tupu mei he Hē Fakaʻaufuli Mei he Moʻoní:

ʻĪmisi
President Boyd K. Packer

“Ko e meʻa mahuʻinga taha naʻe mole ʻi he Hē Mei he Moʻoní ko e mafai naʻe maʻu ʻe he Toko Hongofulu Mā Uá—ʻa e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. Kuo pau ke maʻu ʻe he Kōlomu ʻo e Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e kií pea nau foaki ia ki he niʻihi kehé, kae hoko ʻa e Siasí ni ko Hono Siasí” (“Ko e Toko Hongofulu Mā Uá,” 84).

  • ʻE uesia fēfē ʻe he mole ʻa e mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻa e ngaahi konga mahuʻinga kehe ʻo e Siasí?

  • Naʻe ʻi ai ha toe founga ʻe lava ke fakaleleiʻi ai ʻe he kakaí e Siasí taʻe kau ai e kau ʻaposetoló mo e kau palōfitá, mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, pe ko e ʻilo totonu ki he tokāteline ʻo Sīsū Kalaisí? Ko e hā hono ʻuhingá?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau e fakamatala fakanounou fakahisitōlia ko ʻeni naʻe fai ʻe Palesiteni Peeká:

ʻĪmisi
Palesiteni Boyd K. Packer

“Ka ʻi he fakalau atu ʻa e ngaahi senitulí, ne poipoila mo teitei mate. Naʻe liliu pe liʻaki ʻa e ngaahi ouaú. Naʻe motuhia e lainé pea naʻe mole mo e mafai ke foaki ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ko ha meʻaʻofa. Naʻe pulonga e māmaní he Kuonga Fakapoʻuli ʻo e Hē mei he Moʻoní” (“The Cloven Tongues of Fire,” Ensign, May 2000, 8).

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke maʻu ha mahino kau ki he Hē Fakaʻaufuli Mei he Moʻoní mo hono ngaahi nunuʻá. (Neongo ʻe lava ke ʻiloʻi ʻe he kau akó ha ngaahi ʻuhinga kehekehe, fakamamafaʻi ʻe tokoni hono maʻu e mahino ki he hē fakaʻaufuli ko ʻení ke tau fakatokangaʻi naʻe fie maʻu ha toe fakafoki mai ʻa e tokāteline mo e mafai ʻo Sīsū Kalaisí ke ikunaʻi ʻaki e ngaahi nunuʻa ʻo e Hē Fakaʻaufuli Mei he Moʻoní.)

Fakamatalaʻi ange neongo ʻe ʻikai ke ʻi ai ha hē mei he moʻoní, kuo pau ke tau takitaha fakaʻehiʻehi mei he hē fakafoʻituituí mei he moʻoní ʻaki hono tauhi ʻo e ngaahi fuakavá, talangofua ki he ngaahi fekaú, muimui ki he kau taki ʻo e Siasí, maʻu ʻo e sākalamēnití, mo hokohoko fakamālohia ʻetau fakamoʻoní ʻo fakafou ʻi hono ako fakaʻaho ʻo e folofolá, lotu, mo e ngāue tokoní (vakai, Tuʻu Maʻu ʻi he Tuí, 77). Fakaʻosi ʻaki haʻo fakamoʻoni ki he ʻofa ʻa e Tamai Hēvaní Ki Heʻene fānaú, ko e moʻoni ʻo e Hē Fakaʻaufuli Mei he Moʻoní, pea mo e meʻaʻofa māʻongoʻonga ʻo hono Fakafoki mai ʻo e ongoongoleleí.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

ʻOku hoko ʻa e hē mei he moʻoní koeʻuhí ko e talangataʻá mo e mole ʻa e tuí

Naʻe fakamatala ʻa Palesiteni Henelī B. ʻAealingi ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí ʻo pehē ko e ʻuhinga ʻe taha ne hoko ai ʻa e Hē Mei he Moʻoní ko e siʻisiʻi ʻo e tuí ʻi he kāingalotu ʻo e Siasí:

ʻĪmisi
Palesiteni Henry B. Eyring

“Ne ʻikai moʻui taau maʻu pē ʻa e kakai ʻo e ʻOtuá ke aʻusia ʻa e ngaahi meʻa fakaofo ko ia ʻoku tau ʻinasi ai he ʻaho ní. Naʻe kei hokohoko atu pē ʻa hono fakaʻaongaʻi ʻe he Kau ʻAposetoló ʻa e ngaahi kī naʻe tuku mai ʻe Kalaisí, hili ʻEne Hāʻele Hake ki he Langí. Ka koeʻuhí ko e talangataʻá mo e mole ʻa e tui ʻa e kāingalotú, naʻe pekia ai ʻa e Kau ʻAposetoló pea ʻikai toe tukuʻau mai ʻa e ngaahi kií ki he niʻihi naʻe hoko haké. ʻOku tau ui ʻa e taimi fakamamahi ko iá ʻko e Hē Mei he Moʻoní.’ Kapau naʻe maʻu ʻe he kāingalotu ʻo e Siasí he ʻaho ko iá ʻa e faingamālie mo e loto vilitaki ke fakahaaʻi ʻenau tuí, ʻo hangē ko ia kuo mou fai he ʻaho ní, naʻe ʻikai mei ʻave ʻe he ʻEikí ʻa e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí mei he māmaní. Ko ia, ko ha ʻaho fakahisitōlia mahuʻinga mo taʻengata ʻeni ʻi he tala ʻo e māmaní pea mo e fānau ʻa ʻetau Tamai Hēvaní.

“Ko hotau tufakangá ke hokohoko atu ʻetau moʻui taau ke maʻu e tui ʻoku fie maʻu ke fakahoko ʻaki ʻa ʻetau palōmesi ke poupouʻi ʻa kinautolu kuo uiuiʻí. Naʻe hōifua ʻaupito ʻa e ʻEikí ki he Siasí ʻi he kamataʻanga ʻo hono Toe Fakafoki Maí, ʻo hangē ko ʻEne hōifua ki ai ʻi he ʻaho ní. Ka naʻá Ne fakatokanga ki he kāingalotu ʻo e taimi ko iá, ʻo hangē ko e kuonga ní, he ʻikai lava ke Ne vakai mai ki he faiangahalá pea momoʻi fakaʻatuʻi ia. Ke tau poupouʻi ʻa kinautolu kuo uiuiʻi he ʻaho ní, kuo pau ke tau vakavakaiʻi ʻetau moʻuí, fakatomala ʻo ka fie maʻu, mo tukupā ke tauhi e ngaahi fekau ʻa e ʻEikí, pea muimui ki Heʻene kau tamaioʻeikí. ʻOku fakatokanga mai ʻa e ʻEikí kapau he ʻikai ke tau fai e ngaahi meʻá ni, ʻe mavahe ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní, pea ʻe mole meiate kitautolu ʻa e maama kuo tau maʻú, pea he ʻikai ke tau lava ʻo tauhi ʻa e tukupā ne tau fai he ʻaho ní ke poupouʻi ʻa e kau tamaioʻeiki ʻa e ʻEikí ʻi Hono Siasi moʻoní” (“Ko e Siasi Moʻoni mo Moʻuí,” Ensign pe Liahona, Mē 2008, 21).

Naʻe ʻikai fakasītuʻaʻi ʻ e he ʻOtuá ʻEne fānaú lolotonga e Hē Mei he Moʻoní

Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā M. Lāsolo Pālati ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻoku aʻu pē ki he ngaahi taimi ʻo e fakapoʻulí mo e hē mei he moʻoní, ʻoku ʻikai fakasītuʻaʻi ʻe he Tamai Hēvaní ʻa ʻEne fānaú:

ʻĪmisi
ʻEletā M. Russell Ballard

“ʻI he ngaahi taʻu siʻi ʻoku fakamatala ki ai ʻa e Fuakava Foʻoú … naʻe angatuʻu ʻa e kakaí kia Kalaisi mo ʻEne Kau ʻAposetoló. Naʻe fuʻu tōtuʻa ʻa e tō naʻe hoko ʻo tau iku ai ki he Hē Fakaʻaufuli mei he Moʻoní, ʻa ia naʻe iku ki ha laui senituli ʻo e honge mo e taʻeʻilo fakalaumālié naʻe ʻiloa ko e Kuonga Fakapoʻulí.

“Sai, ʻoku fie maʻu ke u fakamahino atu ʻa e ngaahi vahaʻataimi ko ʻeni ʻo e hē mei he moʻoní mo e fakapoʻuli fakalaumālie ne toutou hokó. ʻOku ʻofa ʻetau Tamai Hēvaní ki Heʻene fānaú, pea ʻokú Ne finangalo ke nau maʻu e ngaahi tāpuaki kotoa ʻo e ongoongoleleí ʻi heʻenau moʻuí. ʻOku ʻikai mole ʻa e maama fakalaumālié koeʻuhí ko e tafoki ʻa e ʻOtuá mei Heʻene fānaú. Ka ʻoku hoko ia ko e ola ʻo e tafoki ʻa ʻEne fānaú meiate Iá. Ko ha nunuʻa fakanatula pē ia ʻo e ngaahi fili hala ʻoku fai ʻe he kakaí, ʻi he fakafoʻituituí, fakakoló, fakafonuá, pe mo ha puleʻanga kakato. Kuo toutou fakamoʻoniʻi ʻeni ʻi he hisitōlia ʻo taimí. Ko e taha ʻo e ngaahi lēsoni maʻongoʻonga ʻo e sīpinga fakahisitōlia ko ʻení, ko ʻetau ngaahi filí, ʻo tautau pē ki he fakafoʻituituí mo e fakalūkufuá, ʻa ia ko hono nunuʻa fakalaumālié ʻoku tau inu mo hotau hakó” (“Ako e Ngaahi Lēsoni ʻo e Kuohilí,” Ensign pe Liahona, Mē 2009, 32).