Seminelí
Lēsoni 15: Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:66–67; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 6–7


Lēsoni 15

Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:66–67; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 6–7

Talateú

ʻI he faʻahitaʻu failau ʻo e 1829 naʻe ongoʻi mālohi ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻa e totonu ke fakatoʻotoʻo hono liliu ʻa e Tohi ʻa Molomoná. Naʻe fakangatangata hono taimi ke liliú koeʻuhí ko e fie maʻu ke ngāue ke tauhi hono fāmilí. Naʻe tokoni ʻa ʻEma mo hono tuongaʻane ko Samiuelá ʻaki ʻena hoko ko ha ongo tangata tohi, ka naʻe ʻikai lava ke na ngāue taimi kakato maʻana. Kuo laka hake ʻi he taʻu ʻe taha mo e kongá hono maʻu ʻe Siosefa e ʻū lauʻi peletí, pea ʻi he mole ʻo e ngaahi peesi ʻe 116, ko ha ngaahi peesi siʻi pē ne ʻosi liliú. Naʻe lotu ʻa Siosefa ke ʻomai ʻe he ʻEikí ha taha ke tokoni kiate ia ʻi he ngāue ʻo e liliu leá. Naʻe ʻomi ai ʻe he ʻEikí ʻa ʻŌliva Kautele ke hoko ko ha tangata tohi, ko e tali ki he lotu ʻa Siosefá.

Ko e ngaahi fakahā ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 6 mo e 7 naʻe maʻu ia hili ha taimi siʻi mei he tūʻuta mai ʻa ʻŌlivá. ʻOku maʻu ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 6 ʻa e faleʻi kia ʻŌliva kau ki hono fatongia ʻi he ngāue ʻa e ʻEikí. ʻOku maʻu ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 7 ha liliu ʻo ha ngaahi tohi ʻa Sione ʻOfeiná, ʻo akoʻi naʻe tali ʻe he ʻEikí ʻa e holi ʻa Sione ke moʻui pea ʻomi ha ngaahi laumālie kia Sīsū Kalaisi ʻo aʻu ki he Hāʻele ʻAngaua Maí.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:66–67; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 6:1–9

ʻOku hoko ʻa ʻŌliva Kautele ko e tangata tohi maʻa Siosefa Sāmita.

Tā ha foʻi ʻuhila mo e hopo ʻa e laʻaá ʻi he palakipoé.

ʻĪmisi
fakatātā ʻo e foʻi ʻuhilá
ʻĪmisi
fakatātā ʻo e hopo ʻa e laʻaá
  • Ko e hā hano faikehekehe ʻo e fakamoʻui ʻo ha foʻi ʻuhilá mei he sio ki he hopo ʻa e laʻaá? (ʻE lava ke fokotuʻu mai ʻe he kau akó ʻa e ngaahi faikehekehe lahi, ka ke fakamahino ange ko e taha, ʻokú ke sio ki he maamá ʻi he taimi pē ko iá, pea ko e tahá, ʻokú ke sio māmālie ki ai.)

Fakamatalaʻi ange naʻe fakaʻaongaʻi ʻe ʻEletā Tēvita A. Petinā ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e fakatātā ko ʻení ki hono akoʻi ʻo e fakahā fakatāutahá. Naʻá ne akoʻi ko e fakahaá ʻi he taimi ʻe niʻihi ʻoku “vave, kakato mo fakaʻangataha [ʻo hangē ko hano fakaulo ha maama ʻi ha loki ʻoku fakapoʻulí]. … [Ka] ko e taimi lahi, ʻoku ʻomi fakakongokonga e fakahaá” (“Ko e Laumālie ʻo e Fakahaá,” Ensign pe Liahona, Mē 2011, 88). Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau fakalaulauloto ki ha ngaahi taimi ne tali vave mai ai ʻe he ʻEikí ʻenau ngaahi lotú pea mo ha taimi naʻá Ne tali māmālie mai ai. ʻI heʻenau ako ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 6 he ʻaho ní, poupouʻi kinautolu ke nau kumi ki he ngaahi moʻoni ko ia te ne tokoniʻi kinautolu ke nau ʻiloʻi e taimi ʻoku foaki mai ai ʻe he ʻOtuá ha fakahā kiate kinautolú.

Ke tokoniʻi e kau akó ke mahino ʻa e fakamatala fakahisitōlia ki he fakahā ko ʻení, fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e palakalafi ʻuluaki ʻo e talateu ki he lēsoni ko ʻení. Hili iá pea fakaafeʻi ʻa e kotoa ʻo e kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e Siosefa Sāmitá—Hisitōlia 1:66–67 pea ʻiloʻi ʻa e founga ne tokoniʻi ai ʻe he Tamai Hēvaní ʻa Siosefa ʻi heʻene feinga ke liliu vave angé.

  • Ko e hā naʻe fakahoko ʻe he ʻEikí ko e tali ki he kole ʻa Siosefa ki ha taha ke tokoni kiate ia ʻi he liliú?

Hili hono lipooti ʻe he kau akó ʻa e meʻa ne nau maʻú, fakamatalaʻi ange naʻe haʻu ʻa ʻŌliva Kautele mei Palemaila, Niu ʻIoke, ʻi he maile ʻe 140, ke feʻiloaki mo Siosefa Sāmitá ʻi Hāmoni, Penisilivēnia (vakai, Ngaahi Mape ʻo e Siasí, Mape Fika 1, “Tokelau Hahake ʻo e ʻIunaiteti Siteití”), pea naʻá ne aʻu atu ʻi ha ngaahi ʻaho siʻi pē hili e lotua ʻe Siosefa ha tokoní.

Fakamatalaʻi ange ne hili ha taimi nounou ʻo e hoko ʻa ʻŌliva ko e tangata tohi maʻa Siosefá, ne maʻu ʻe Siosefa ʻa e fakahā ʻa ia ne folofola hangatonu mai ai e ʻEikí kia ʻŌliva. Naʻe lau e fakahā ko ʻení fekauʻaki mo e ngaahi holi ʻa ʻŌlivá pea tali mo e ngaahi fehuʻi naʻá ne lotu ki aí ka naʻe ʻikai ke ne fakahā kia Siosefa. Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 6:5–6, 8 mo kumi ha ngaahi fakaʻilonga naʻe ʻafioʻi ʻe he ʻEikí ʻa e ngaahi holi ʻa ʻŌlivá.

  • Ko e hā ʻoku fakahā mai ʻe he ngaahi veesi ko ʻení mo e fononga ʻa ʻŌliva ʻi he maile ʻe 140 ke tokoni kia Siosefá fekauʻaki mo ʻŌlivá?

Fakatokangaʻi ange: ʻOku toe ʻasi ʻa e Veesi 1–9 ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 11 ko ha fakahā ia naʻe fai kia Hailame Sāmita, pea ʻe toki aleaʻi lahi ange ʻi he lēsoni ko iá.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 6:10–24

ʻOku fakapapauʻi ʻe he ʻEikí kia ʻŌliva Kautele ʻa e moʻoni ʻo e ngāué.

Kole ki he kau akó ke fakalaulauloto ki he fehuʻi ko ʻení:

  • Kuó ke maʻu nai ha tali mei he ʻOtuá pea maʻu ha puputuʻu pe aʻusia ha ngaahi hohaʻa fekauʻaki mo e talí kimui ange? (Fakaafeʻi ha kau ako ʻe niʻihi ke vahevahe ʻenau ngaahi talí. Te ke lava foki ke vahevahe haʻo aʻusia fakafoʻituitui. Fakamanatu ki he kau akó ʻoku ʻi ai ha ngaah aʻusia ʻe niʻihi ʻoku fuʻu toputapu pe fakafoʻituitui ke vahevahe.)

Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 6:10–13 ʻaki hano fakamatalaʻi ange naʻe fakahā ʻe he ʻEikí kia ʻŌliva Kautele ʻokú ne maʻu ʻa e meʻafoaki ʻo e fakahaá. Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 6:14–17, 20, ʻo fekumi ki he meʻa naʻe akoʻi ʻe he ʻEikí kia ʻŌliva fekauʻaki mo hono maʻu mo ʻiloʻi ʻo e fakahaá.

  • Ko e hā e ngaahi moʻoni naʻe akoʻi ʻe he ʻEikí kia ʻŌliva fekauʻaki mo hono maʻu mo hono ʻiloʻi ʻo e fakahaá?

ʻE ala talaatu ʻe he kau akó e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení. Te ke fie tohi ia ʻi he palakipoé ʻi hono ʻiloʻi ia ʻe he kau akó. Mahalo te ke fie fokotuʻu ange ke fakaʻilongaʻi ʻe he kau akó e ngaahi kupuʻi lea ʻi he ngaahi veesi ko ʻení ʻoku mahuʻingamālie kiate kinautolú.

ʻI heʻetau fekumi ki ha ngaahi tali mei he Tamai Hēvaní, te Ne foaki mai ha fakahinohino.

ʻE fakamāmaʻi ʻe he ʻEikí ʻa hotau ʻatamaí ʻi he Laumālie Māʻoniʻoní.

ʻOku ʻafioʻi ʻe he ʻOtuá ʻetau ngaahi fakakaukaú mo e ngaahi holi ʻa hotau lotó.

ʻI he taimi kuo tau maʻu ai ha fakahaá, ʻoku totonu ke tau mataʻikoloa ʻaki ia ʻi hotau lotó.

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke tau ʻiloʻi ʻoku fanongo mo tali ʻe he ʻEikí ʻetau ngaahi lotú?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā e ʻuhinga ʻe “fakamāmaʻi” ʻe he ʻEikí ho ʻatamaí? (Te ke lava ke fakamatalaʻi ange ʻe ʻomi ʻe he ʻEikí kiate kitautolu ha ngaahi fakakaukau mo e mahino, ʻo fakafou ʻi he Laumālie Māʻoniʻoní.)

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke ʻiloʻi ko e ʻOtuá pē ʻokú Ne ʻafioʻi e ngaahi fakakaukau mo e ngaahi holi hotau lotó?

  • ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā ke “mataʻikoloa ʻaki” e folofola ʻa e ʻEikí? (Ke ako, fakalaulauloto, mo ngāue ʻo fakatatau ki he ngaahi meʻa kuo fakahā mai ʻe he ʻEikí pea falala ki he fakahā ʻoku tau maʻú.)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 6:21–24 , pea kole ki he kau akó ke nau fekumi ki ha founga ʻe taha ʻoku fetuʻutaki ai ʻa e ʻEikí mo kitautolu.

  • Ko e hā te tau lava ʻo ako mei he ngaahi veesi ko ʻení fekauʻaki mo e founga ʻe taha ʻoku folofola mai ai ʻa e ʻEikí kiate kitautolú? ( ʻOku folofola mai ʻaki ʻe he ʻEikí ʻa e melinó ki hotau ʻatamaí ko ha fakamoʻoni ʻo e moʻoní. Mahalo te ke fie fokotuʻu ange ke fakaʻilongaʻi ʻe he kau akó ʻa e kupuʻi lea ko e “fiemālie ki ho ʻatamaí” [T&F 6:23].)

  • Mei he meʻa kuó ke aʻusiá, ko e hā e ongo ʻoku maʻu ʻi he folofola ʻaki ʻe he ʻEikí ʻa e fiemālié ki hotau ʻatamaí?

Ke tokoni ki he kau akó ke mahino lelei ange ʻa e founga ʻe lava ke maʻu ai ʻa e fakahaá, fakamahino ange ko hono fakatokangaʻi ʻo e taimi ʻoku folofola mai ai ʻa e ʻEikí ʻoku faingataʻa ʻi he taimi ʻe niʻihi. Fakamatalaʻi ange naʻe toe hoko atu hono fakahoko ʻe ʻEletā Petinā e talanoa fakatātā ʻo e hopo ʻa e laʻaá ke fakamahino ʻa e founga ʻoku maʻu ai ʻa e fetuʻutaki mei he ʻEikí. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi e fakamatala koʻení:

ʻĪmisi
ʻEletā David A. Bednar

“ʻOku ʻi ai e ngaahi taimi ʻoku hopo hake e laʻaá ʻi ha pongipongi ʻoku ʻaoʻaofia pe kakapu. Koeʻuhí ko e tuʻunga fakapōpōʻulí, ʻoku faingataʻa ange leva ke tau sio ki he māmá, pea faingataʻa ke fakapapauʻi e taimi totonu ʻe mavahe hake ai e laʻaá ʻi he tafaʻaki langí. …

“ʻI he founga tatau pē, ʻoku tuʻo lahi ai ha ngaahi taimi ʻoku tau maʻu ha fakahā kae ʻikai ʻilo e founga ke fakatokangaʻi ai he taimi pē ko iá ʻa e founga mo e taimi ʻoku tau maʻu ai e fakahaá” (“Ko e Laumālie ʻo e Fakahaá,” 89).

  • ʻOku fēfē nai haʻatau faʻa taʻe fakatokangaʻi pe tukunoaʻi e ngaahi tali ʻa e ʻEikí ki heʻetau ngaahi lotú?

  • Ko e hā haʻo faleʻi ki ha taha ʻokú ne fie maʻu ke ako e founga ke fakatokangaʻi lelei ange ʻa e taimi ʻoku folofola ange ai ʻa e ʻEikí?

Fakamatalaʻi ange ʻi he hili hono maʻu ʻa e fakahā ko ʻení naʻe toki fakahā ange ʻe ʻŌliva kia Siosefa fekauʻaki mo e “pō” naʻe ʻuhinga ki ai e ʻEikí ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 6:22. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau ʻa e meʻa naʻe ako ʻe he Palōfita ko Siosefá hili hono maʻu ʻo e fakahā ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 6:

ʻĪmisi
Palōfita ko Siosefa Sāmitá

“Hili hono maʻu ʻa e fakahā ko ʻení, naʻe fakahā mai ʻe ʻŌliva kiate au ʻi he hili ʻene ʻalu ki he fāmili ʻo ʻeku tamaí ke fakahekeheká, pea ʻi he hili ʻa e fakahoko ange ʻe he fāmilí kiate ia fekauʻaki mo ʻeku maʻu ʻo e ʻū lauʻi peletí, ʻi he pō ko iá hili ʻene ʻalu ke mohé naʻá ne lotu ki he ʻEikí ke ʻilo pe ʻoku moʻoni e ngaahi meʻá ni, pea naʻe fakahā ange ʻe he ʻEikí kiate ia ʻoku moʻoni, ka naʻá ne tauhi fakapulipuli pē e meʻa ne hokó, pea ʻikai ke ne fakahā ia ki ha taha; ko ia ʻi he hili hono maʻu ʻo e fakahaá ni, naʻá ne ʻilo ʻoku moʻoni e ngāué, koeʻuhí ʻoku ʻikai ha meʻa moʻui naʻá ne ʻilo e meʻa naʻe ʻuhinga ki ai e fakahaá, ka ko e ʻOtuá pē mo ia” (History of the Church, 1:35).

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau fakamanatu ʻa e ngaahi taimi kuo fakamāmaʻi ai honau ʻatamaí pe foaki kiate kinautolu ʻa e melinó ʻe he ʻOtuá. Fakakaukau ke fakaafeʻi kinautolu ke nau hiki ha niʻihi ʻo e ngaahi manatu ko ʻení. Poupouʻi kinautolu ke nau falala ki he fakahā fakatāutaha kuo nau maʻu ʻi he kuohilí. Fakamatalaʻi ange ʻe tokoniʻi kinautolu ke nau ʻiloʻi ʻa e ngaahi tali ki heʻenau ngaahi lotú ʻe he ngaahi lēsoni ʻe ua hono hokó.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 6:25-37

ʻOku faleʻi ʻe he ʻEikí ʻa Siosefa mo ʻŌliva ke liliu pea ʻoua ʻe veiveiua pe manavahē

Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 6:25–31 ʻaki hano fakamatalaʻi ange naʻe folofola ange ʻa e ʻEikí kia ʻŌliva kapau ʻokú ne loto ki ai, ʻe malava ke ne maʻu ʻa e meʻafoaki ʻo e liliu leá pea tuʻu mo Siosefa ko ha fakamoʻoni hono ua ʻo e Tohi ʻa Molomoná.

  • Kapau ko ʻŌliva koe, ko e hā haʻo ongoʻi ʻi hoʻo fanongo ki he fatongia kuo tuku atu ʻe he ʻEikí?

Kole ki he kau ako ke nau fakakaukau ki ha taimi kuo nau ongoʻi veiveiua pe ilifia ai fekauʻaki mo ha meʻa ʻoku finangalo e ʻEikí ke nau faí. Fakaafeʻi e kau ako ke lau fakalongolongo e Tokāteline mo e ngaahi Fuakava 6:32–37 pea kumi ki he founga naʻe faleʻi ʻe he ʻEikí ʻa Siosefa mo ʻŌliva ke ikunaʻi ʻa e veiveiuá mo e ilifiá ʻi heʻena hoko atu ʻEne ngāué.

  • Ko e hā e ngaahi moʻoni pe ngaahi tefitoʻi moʻoni mei he faleʻi ko ʻení ʻe lava ke tau fakaʻaongaʻi ʻi heʻetau moʻuí? (ʻE lava ke fokotuʻu mai ʻe he kau akó ha ngaahi tefitoʻi moʻoni lahi, ka ke fakapapauʻi ke fakamamafaʻi ʻa e ʻi heʻetau hanga kia Sīsū Kalaisí, ʻe lava ke tau ikunaʻi ʻa e veiveiuá mo e manavaheé.)

  • Ko e hā ha ngaahi sīpinga ʻo e founga ke hanga ai ha taha kia Kalaisi ʻi he fakakaukau kotoa pē?

Fakaafeʻi ha niʻihi ʻo e kau akó ke vahevahe ʻa e meʻa ne nau aʻusia ʻi he taimi kuo tokoniʻi ai kinautolu ʻe heʻenau ʻilo ki he Fakamoʻuí ke ikunaʻi e veiveiuá pe manavaheé. Mahalo te ke toe fie maʻu ke vahevahe haʻo aʻusia fakafoʻituitui.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 7

ʻOku talaʻofa kia Sione ʻOfeina te ne moʻui ke ʻomai ha ngaahi laumālie kia Kalaisi kae ʻoua ke hoko ʻa e Hāʻele ʻAngaua Maí

Fakatokangaʻi ange: Kuo teʻeki ke fakahā mai ha meʻa fekauʻaki mo e maʻu ʻe Sione ha sino liliu ʻi heʻene ngāue fakafaifekaú. ʻOua naʻá ke fakamahamahalo ki he feituʻu ʻoku ʻi ai ʻa Sioné pe ko ʻene ngaahi lavameʻá.

Fakamatalaʻi ange ʻi he lotolotonga ʻo ʻEpeleli 1829, ʻi he lolotonga tokoni ʻa ʻŌliva kia Siosefa ʻi he liliú, ne ʻi hona vaá “ha faikehekehe ʻi he tuʻunga fakakaukaú … fekauʻaki mo e fakamatala ki he ʻAposetolo ko Sioné, ʻa ia ʻoku hā ʻi he Fuakava Foʻoú [vakai, Sione 21:20–23] … , pe naʻá ne pekia, pe hokohoko atu ʻene [moʻuí]” (Histories, Volume 1: 1832–1844, vol. 1 of the Histories series of The Joseph Smith Papers [2012], 284).

Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 7:1–3 ke ʻiloʻi e tali ki he fehuʻi ʻa Siosefa mo ʻŌlivá. (Kapau ʻoku faingataʻa ke ʻiloʻi ʻe he kau akó e talí, te ke lava ʻo fokotuʻu ke nau lau e fakamatala nounou ʻo e vahe Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 7:1–3.)

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 6:14-15. Ko hono ʻiloʻi ʻo e ngaahi tali ki he lotú

Naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻEletā Lisiate G. Sikoti ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e fie maʻu ki he lotú mo e founga ke fakatokangaʻi ʻaki e ngaahi tali mei he ʻOtuá:

ʻĪmisi
ʻEletā Richard G. Scott

“ʻOku faʻa faingataʻa he taimi ʻe niʻihi ke fakatokangaʻi e tali ki ha lotú. ʻOku ʻi ai ha niʻihi ʻoku nau feinga taʻefakapotopoto ke nau moʻui ʻo fakatatau mo ʻenau taukeí pe aʻusiá pe meʻa te nau lavá. ʻOku fakapotopoto ange ke tau fekumi ʻi he faʻa lotu mo e tataki fakalangi ke ʻiloʻi e meʻa ke fai. ʻOku fakapapauʻi mai ʻe heʻetau talangofuá, he taimi ko ia ʻe fie maʻu aí, te tau lava ʻo taau ke maʻu e mālohi fakalangi ke fakahoko ʻaki ha taumuʻa kuo fokotuʻu ʻi ha tataki fakalaumālie.

“Hangē ko ha tokolahi ʻo kitautolu, naʻe ʻikai ke fakatokangaʻi ʻe ʻŌliva Kautele e fakamoʻoni kuo ʻosi tali mai ʻe he ʻEikí e ngaahi lotú. …

“Kapau ʻokú ke ongoʻi kuo teʻeki ke tali atu ʻe he ʻOtuá hoʻo lotú, fakalaulauloto ki he ngaahi potufolofolá ni [T&F 6:14–15]—peá ke fekumi fakalelei ki ha fakamoʻoni ʻi hoʻo moʻuí mahalo kuó Ne ʻosi ʻoatu e talí” (“Founga Hono Maʻu ʻo e Fakahā mo e Tataki Fakalaumālie ki Hoʻo Moʻui Fakatāutahá,” Ensign pe Liahona, Mē 2012, 47).

Naʻe vahevahe ʻe ʻEletā Tēvita A. Petinā ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e fakakaukau fekauʻaki mo e founga ke fakatokangaʻi ʻaki e fakahā fakatāutahá:

ʻĪmisi
Elder David A. Bednar

“Mahalo he ʻikai ke tau sio ki ha kau ʻāngelo, fanongo ki ha ngaahi leʻo fakalangi, pe maʻu ha ngaahi ongo fakalaumālie mālohi. … Ka ʻi heʻetau fakaʻapaʻapaʻi ʻetau ngaahi fuakavá mo tauhi e ngaahi fekaú, pea toe lahi ange ʻetau feinga maʻu pē ke fai ʻa e meʻa ʻoku totonú pea ke hoko ʻo lelei ange, te tau lava ke ʻaʻeva mo falala moʻoni ʻe tataki ʻe he ʻOtuá ʻetau ngaahi laká. …

“… ʻOku ʻi ai e taimi ʻe niʻihi ʻe ngāue mai e laumālie ʻo e fakahaá ʻi he taimi pē ko iá pea ongo mālohi ʻaupito, pea ʻi he taimi ʻe niʻihi ʻoku māmālie ʻo ʻikai fakatokangaʻi, pea faʻa hoko fakalongolongo mai ʻo ʻikai ke ke lava ʻo ʻiloʻi. Ka neongo pe ko e hā ʻa e founga te ke maʻu ai e tāpuaki ko ʻení, ʻe hanga ʻe hono māmá ʻo fakamaamaʻi mo fakatupulaki ho laumālié, pea fakalahi hoʻo mahinó (vakai, ʻAlamā 5:7; 32:28) fakahinohinoʻi pea maluʻi koe mo hoʻo fāmilí” (“Ko e Laumālie ʻo e Fakahaá,” Ensign pe Liahona, Mē 2011, 90).