Seminelí
Lēsoni 96: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 90–92


Lēsoni 96

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 90–92

Talateú

ʻI he ʻaho 8 ʻo Māʻasi 1833, naʻe foaki ai ʻe he ʻEikí ʻa e fakahā ʻoku lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 90. ʻOku ʻi he fakahā ko ʻení ha ngaahi fakahinohino ki he Kau Palesitenisī ʻo e Lakanga Fakataulaʻeiki Māʻolungá pea “ko ha sitepu hoko atu pē” ʻi he fakalakalaka ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí (vakai ki he talateu ʻo e vahé). Naʻe fehuʻi ʻe Siosefa Sāmita ʻi he ʻaho 9 ʻo Māʻasi, 1833, pe ʻoku totonu ke ne fakakau e ʻApokelefá ʻi heʻene liliu ʻo e Tohi Tapú. Naʻe tali ʻe he ʻEikí ki he fehuʻi ʻa Siosefa Sāmitá ʻo fakafou ʻi he fakahā ʻoku lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 91 pea fakahā kiate ia naʻe ʻikai ʻaonga ke liliu ia. Hili ha ngaahi ʻaho siʻi mei ai, ʻi he ʻaho 15 ʻo Māʻasi 1833, naʻe maʻu ʻe he Palōfitá e fakahā ʻoku lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 92, ʻo fakahinohinoʻi ʻa Feletiliki G. Uiliamisi, ko e taha ʻo e ongo tokoni kia Siosefa Sāmitá, ke hoko ko ha mēmipa ʻo e Kautaha Uouangatahá, ʻa ia naʻe fokotuʻu ke tokangaʻi ʻa e ngaahi ngāue fakauelofea mo e pisinisi ʻo e Siasí.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 90:1–18

ʻOku fakahinohinoʻi ʻe he ʻEikí ʻa e Kau Palesitenisī ʻo e Lakanga Fakataulaʻeiki Māʻolungá fekauʻaki mo honau ngaahi fatongiá

Kamata e lēsoní ʻaki hano fai e fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā ʻa e meʻaʻofa mahuʻinga taha kuó ke maʻú? Ko e hā ʻoku mahuʻinga aí?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 90:1–3, pea kole ki he kalasí ke nau kumi ha meʻa mahuʻinga naʻe foaki ʻe he ʻEikí kia Siosefa Sāmita.

  • Ko e hā naʻe maʻu ʻe Siosefa Sāmitá? (Ko e ngaahi kī ʻo e puleʻangá, ʻa ia ʻoku ʻuhinga ia ko e ngaahi totonu ʻo e kau palesitenisií, pe ko e mālohi ʻo e ʻOtuá ʻoku foaki ki he tangatá ke puleʻi mo tataki Hono puleʻangá ʻi he māmaní.) Ko e hā ʻoku mahuʻinga aí?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 90:4–5. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai pea feinga ke ʻiloʻi e fakatokanga naʻe fai ʻe he ʻEikí ki he Kāingalotú. (Mahalo ʻe fie maʻu ke ke fakamatalaʻi ange hangē ko ia ʻoku fakaʻaongaʻi ʻi he veesi 4–5, ʻoku ʻuhinga e foʻi lea fakahā ki he ngaahi fakahā mei he ʻOtuá fakafou ʻi Heʻene kau palōfitá.)

  • Ko e hā e fakatokanga naʻe fai ʻe he ʻEikí ki he Kāingalotú? Ko e hā e tefitoʻi moʻoni te tau lava ʻo ako mei he fakatokanga ko ʻení? (ʻOku totonu ke fakahaaʻi ʻe he ngaahi tali ʻa e kau akó ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Kapau te tau vaʻinga ʻaki e ngaahi fakahā ʻoku foaki ʻe he ʻOtuá ʻo fakafou ʻi Heʻene kau palōfitá, te tau humu pea tō. Mahalo te ke fie tohi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé.)

  • ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā ke ngaohi e ngaahi fakahā ʻoku foaki ʻe he ʻOtuá ʻi Heʻene kau palōfitá “ko e meʻa maʻamaʻa”? Ko e hā ha ngaahi sīpinga ʻe niʻihi ʻo e ngaahi fakahā ʻe ala ʻahiʻahiʻi ai e kakaí ke nau vaʻinga ʻakí?

Fakaafeʻi e kau akó ke lau fakalongolongo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 90:6, ʻo kumi pe ko hai naʻe folofola ʻa e ʻEikí te ne toe maʻu e ngaahi kī ʻo e puleʻangá. Kole ki he kau akó ke lipooti e meʻa ne nau maʻú.

Fakamatalaʻi ange ʻi he ʻaho 18 ʻo Māʻasi, 1833, hili ha ʻaho ʻe hongofulu mei hono tuku mai e vahe 90, ne vaheʻi ʻe Siosefa Sāmita ʻa Sitenei Likitoni mo Feletiliki G. Uiliamisi ko ha ongo tokoni ʻi he Kau Palesitenisī ʻo e Lakanga Fakataulaʻeiki Māʻolungá, ʻa ia ʻe toki ui kimui ange ko e Kau Palesitenisī ʻUluaki ʻo e Siasí.

  • Ko e hā e tokāteline te tau lava ʻo ako mei he veesi 6? (ʻOku totonu ke fakahaaʻi ʻe he ngaahi tali ʻa e kau akó ʻa e tokāteline ko ʻení: ʻOku maʻu ʻe he Kau Palesitenisī ʻUluakí ʻa e ngaahi kī ʻo e puleʻangá. Fakapapauʻi ʻoku mahino ki he kau akó neongo ʻoku maʻu ʻe he mēmipa takitaha ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí ʻa e ngaahi kī ʻo e puleʻangá, ka ko e Palesiteni pē ʻo e Siasí te ne lava ʻo maʻu e fakahā maʻá e Siasí kotoa.)

Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 90:7–10 ʻaki hano fakamatalaʻi ange naʻe fakahinohinoʻi ʻa e Kau Palesitenisī ʻUluakí ke nau teuteuʻi e kau mēmipa ʻo e Akoʻanga ʻo e Kau Palōfitá ke nau malanga ʻaki ʻa e ongoongoleleí ʻi he funga māmaní. Fakaafeʻi e kau akó ke lau fakalongolongo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 90:11 mo fakakaukau ki he founga ʻoku fakahoko ai e veesi ko ʻení he ʻaho ní. Kole ki he kau akó ke lipooti e meʻa naʻa nau akó.

Te ke fie fakamatalaʻi fakanounou foki ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 90:12–18. ʻOku akoʻi ʻe he ngaahi veesi ko ʻení ne totonu ke fakatonutonu ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá mo hono ongo tokoní e ngaahi meʻa ʻa e Siasí.

Mahalo te ke fie fakamoʻoni ʻoku maʻu ʻe he Kau Palesitenisī ʻUluakí ʻa e ngaahi kī ʻo e puleʻangá pea vahevahe hoʻo ngaahi ongo fekauʻaki mo e mahuʻinga ʻo e tokanga ki heʻenau ngaahi leá.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 90:19–37

ʻOku fakahinohinoʻi ʻe he ʻEikí ʻa e Kāingalotu ʻi Saioné

Fakamatalaʻi ange ʻi he maʻu ʻe Siosefa Sāmita e fakahā ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 90, naʻá ne ʻi ha tūkunga faingataʻa mo e kau taki kehe ʻo e Siasí koeʻuhí ko e siʻisiʻi e maʻuʻanga paʻanga ʻa e Siasí.

  • Ko e hā ʻokú ke fai ʻi he fakaʻau ke faingataʻa ʻaupito e ngaahi tūkunga ʻi hoʻo moʻuí?

Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 90:19–37 ʻa e ngaahi fakahinohino ʻa e ʻEikí ki he fuofua kau taki ʻo e Siasí ki he founga ke ikunaʻi ai e ngaahi tūkunga faingataʻa ne nau fepaki mo iá. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 90:24. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai pea ʻiloʻi ʻa e akonaki ʻe lava ke ne fakafiemālieʻi ʻa e niʻihi fakafoʻituituí ʻi he ngaahi taimi faingataʻá.

  • Ko e hā e faleʻi ʻi he veesi 24 te ne lava ʻo fakafiemālieʻi ʻa e niʻihi fakafoʻituituí ʻi he ngaahi taimi faingataʻá? Te ke fakamatalaʻi fēfē ʻa e pōpoaki ʻa e ʻEikí ʻi he veesi ko ʻení ko ha tefitoʻi moʻoni? (ʻOku totonu ke fakahaaʻi ʻe he tali ʻa e kau akó e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Kapau te tau fekumi faivelenga, lotu maʻu ai pē, tui, mo tauhi ʻetau ngaahi fuakavá, ʻe ngāue fakataha e ngaahi meʻa kotoa pē ki heʻetau leleí.)

  • ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā ʻe ngāue fakataha e ngaahi meʻa kotoa pē ki heʻetau leleí?

  • Ko e fē nai ha taimi kuó ke feinga ai ke faivelenga lolotonga ha taimi faingataʻa pea ongoʻi faitāpuekina ai?

Fakamatalaʻi ange ko Viena Siekisí ko ha mēmipa ʻo e Siasí naʻá ne fakahaaʻi ʻa e faivelenga lahi lolotonga e ngaahi taimi faingataʻá. Vahe e kau akó ke ngāue tautau toko ua. ʻOange ki he tokotaha ako takitaha ha tatau ʻo e fakamatala ko ʻení fekauʻaki mo Viena Siekisí. Fakaafeʻi e ngaahi hoá ke nau ako fakataha e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 90:28–31 pea ʻiloʻi ʻa e ngaahi fakahinohino pau naʻe ʻoange ʻe he ʻEikí kia Viená. Ko hono hokó, kole ange ke nau ako ʻa e laʻipepa tufá pea kumi e ngaahi founga naʻe faivelenga ai ʻa Viená.

Ko Viena Siekisí ko ha sīpinga ia ʻo e faivelenga ha tokolahi ʻo e Kāingalotu ʻi he ngaahi fuofua ʻaho ʻo e Siasí. Naʻe fāʻeleʻi ia he ʻaho 10 ʻo Sune, 1787. Hili ʻene fetaulaki mo e kau faifekaú ʻi Positoni, Masasūseti, USA, naʻá ne fononga ki Ketilani, ʻOhaiō, ʻi he 1831. Naʻá ne nofo ai ʻi ha uike ʻe ono, pea naʻe papitaiso ia. Naʻe tokoni ʻa Viena ke ʻomi ha kau mēmipa hono fāmilí ki he Siasí ʻi heʻene foki ki Positoní. Naʻá ne “fakamāʻopoʻopo leva ʻene pisinisí pea foki leva ki Ketilani ke kau fakataha mo e Siasí ʻo taʻengata” (“Home Affairs,” Woman‘s Exponent, July 1, 1878, 21). ʻI he 1833, naʻe fakatapui ʻe Viena e kotoa ʻo ʻene ngaahi koloá, kau ai ʻa e $1,400, ki he Siasí lolotonga ha taimi ne fuʻu fie maʻu ai ha paʻanga. Naʻá ne fononga leva ki Mīsuli ke maʻu hono tofiʻa ʻi Saioné. Ka neongo ia, hili pē ha taimi nounou ʻo ʻene tūʻuta atú, naʻá ne faingataʻaʻia fakataha mo e Kāingalotú ʻi he fakatangá. Hili hono tuli ia mei hono ʻapí ʻi Mīsulí, naʻá ne tokoni ki he kau mahakí ʻi he ʻApitanga ʻo Saioné. Naʻe tohi ʻe Hiipa C. Kimipolo ʻo pehē, “Ne u maʻu ha angaʻofa lahi … meia Sisitā Viena Siekisi, he naʻá ne fakahoko ʻeku fie maʻú kae ʻumaʻā foki ki hoku kāingá—fakatauange ke fakapaleʻi [ia] ʻe he ʻEikí koeʻuhí ko [ʻene] angaʻofá” (“Extracts from H. C. Kimball’s Journal,” Times and Seasons, Mar. 15, 1845, 839–40).

Lolotonga ʻene ʻi Mīsulí, naʻe mali ai ʻa Viena Siekisi mo Taniela Siela. Naʻá ne fononga fakahihifo ki ʻIutā, ʻi he 1847 ʻi hono taʻu 60, ʻo fakaʻuli pē ʻi heʻene salioté ʻi he ngaahi potu tokaleleí. Naʻá ne nofo ʻi Sōleki Siti pea naʻá ne ngāue mālohi ke tauhi ia mo ako faivelenga ʻa e ngaahi folofolá. Naʻe pekia ʻa Viena ʻi he ʻaho 7 ʻo Fēpueli 1884, ʻi hono taʻu 96. Naʻe pehē hono fakamatalaʻi ʻe he nusipepá ki heʻene pekiá: “Naʻá ne tuʻu maʻu ʻi heʻene ngaahi fuakavá pea lau ko e mataʻikoloa taʻe hano tatau ʻa hono fakafoki mai ʻo e Ongoongoleleí” (“In Memoriam,” Woman‘s Exponent, Mar. 1, 1884, 152). (Vakai foki, Susan Easton Black, “Happiness in Womanhood,” Ensign, Mar. 2002, 12–14.)

ʻI he ʻosi e lau ʻa e ngaahi hoá, aleaʻi e ngaahi fehuʻi ko ʻení mo e kalasí:

  • Naʻe fakahoko fēfē ʻe Viena Siekisi ʻa e ngaahi fakahinohino naʻe ʻoange ʻe he ʻEikí kiate iá? Ko e hā ʻokú ke tanganeʻia ai kau kia Viena Siekisí?

  • Ko e hā naʻá ke ako mei he meʻa naʻá ke lau fekauʻaki mo Viena Siekisí?

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 91

ʻOku fakahinohinoʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻa Siosefa Sāmita ke ʻoua ʻe liliu e ʻApokelefá

Kapau ʻe lava, fakaʻaliʻali ha ngaahi maʻuʻanga tokoni kehekehe ʻo e fakamatala kuo tohí hangē ko ha tohi, nusipepa pe makasini, pe ko ha meʻangāue toʻotoʻo.

  • Ko e hā e founga te ke lava ai ʻo ʻilo pe ʻoku moʻoni e meʻa ʻokú ke lau ʻi he ngaahi maʻuʻanga tokoni ko ʻení?

Fakamatalaʻi ange naʻe fakahinohinoʻi ʻe he fakahā ʻoku lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 91 ʻa Siosefa Sāmita ʻi he founga ke ʻiloʻi ai pe naʻe moʻoni ha meʻa naʻá ne laú. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e talateu ki he vahé. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai pea kumi ʻa e meʻa naʻe fai ʻe Siosefa ʻi heʻene maʻu ʻa e fakahā ko ʻení. Fakaafeʻi ke nau lipooti e meʻa ne nau maʻú.

Fakamatalaʻi ange ko e ʻApokelefá ko hano fakatahatahaʻi ia ʻo e ngaahi tohi toputapu ʻa e kakai Siú ʻa ia ne ʻikai ke fakakau he kamataʻangá ʻi he Tohi Tapu Faka-Hepeluú (Fuakava Motuʻá) ka ne kau ia ʻi hono liliu Faka-Kalisi ʻo e Tohi Tapú ʻi ha taimi nounou pē kimuʻa he taimi ʻo Kalaisí. ʻOku fakafehokotaki ʻe he niʻihi ʻo e ngaahi tohí ʻa e vahaʻataimi ʻi he Fuakava Motuʻá mo e Fuakava Foʻoú. ʻI hono fakatahatahaʻi ʻe he kau fuofua Kalisitiané ʻa e ngaahi tohi ʻo e Tohi Tapú ʻi ha ngaahi senituli mei ai, ne nau fakakau ai e ngaahi tohi ʻo e ʻApokelefá, ka naʻe ʻi ai ʻa e ngaahi fehuʻi pe ʻoku nau kau ko ha konga ʻo e folofolá. Ko e tatau ʻo e Tohi Tapú ne fakaʻaongaʻi ʻe Siosefa Sāmita ke faʻu ʻene liliu ne ueʻi fakalaumālié naʻe ʻi ai e ʻApokelefá. Ka neongo ia, koeʻuhí he naʻe fehuʻia e moʻoni ʻo e ʻApokelefá, naʻe fehuʻi ʻe Siosefa ki he ʻEikí pe ʻoku totonu ke fakakau ʻi heʻene liliu ʻo e Tohi Tapú ko ha ʻa e ngaahi tohi ko ʻení.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 91:1–3. Kole ki he kalasí ke kumi ʻa e meʻa naʻe ʻilo ʻe Siosefa Sāmita ʻo kau ki he ʻApokelefá. (ʻE ala fie maʻu ke ke fakamatalaʻi ange ko e meʻa kuo tānakí ko ha ngaahi meʻa ia kuo ʻosi fakahū ʻi ha tohi fakamatala totonu, pea taimi ʻe niʻihi ʻoku uesia ai e tohi totonú.)

Hili hono lipooti ʻe he kau akó e meʻa ne nau ʻiló, fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 91:4–6. Kole ki he kau akó ke nau feinga ke ʻiloʻi e founga ʻe lava ai ke ʻiloʻi ʻe Siosefa Sāmita e meʻa naʻe moʻoni ʻi he ʻApokelefá.

  • Ko e hā e founga ʻe lava ke ʻiloʻi ai ʻe Siosefa e meʻa naʻe moʻoni ʻi he ʻApokelefá?

  • ʻE lava ke tokoniʻi fēfē kitautolu ʻe he faleʻi ʻi he veesi 4–6 ʻi he ngaahi meʻa ʻoku tau laú? (ʻOku totonu ke ʻiloʻi ʻe he kau akó e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: ʻE lava ke tokoniʻi kitautolu ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní ke tau ʻiloʻi pe ʻoku moʻoni e ngaahi meʻa ʻoku tau laú.)

Mahalo te ke fie fakaafeʻi e kau akó ke nau vahevahe ha aʻusia ne nau maʻu ʻi heʻenau ongoʻi ʻoku fakamoʻoniʻi ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní naʻe moʻoni ha meʻa ne nau lau.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 92

ʻE talitali ʻa Feletiliki G. Uiliamisi ki he Kautaha Uouangatahá

Fakamatalaʻi ange naʻe fakahinohinoʻi ʻe he fakahā ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 92 ʻa e kau taki ʻo e Siasí ʻa ia ne kau ʻi he Kautaha Uouangatahá (ne ui foki ko e Fokotuʻutuʻu Uouangatahá) ke tali ʻa Feletiliki G. Uiliamisi ki he kautahá. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 92:1–2. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai pea feinga ke ʻiloʻi e founga naʻe fie maʻu ʻe he ʻEikí kia Feletiliki G. Uiliamisi ke ne ngāue ko ha mēmipa ʻo e kautahá. Kole ki he kau akó ke nau lipooti e meʻa ne nau maʻú.

  • ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā ke hoko ʻa Feletiliki G. Uiliamisi “ko ha tokotaha faʻa ngāué”?

  • Ko e hā te ke lava ʻo fai ke hoko ai ko ha mēmipa faʻa ngāue ʻo e Siasí he ʻahó ni?

  • Ko e hā e tefitoʻi moʻoni te tau lava ʻo ako mei he veesi 2 fekauʻaki mo e ngaahi tāpuaki ne talaʻofa ki he kau faivelengá? (ʻOku totonu ke fakahaaʻi ʻe he tali ʻa e kau akó e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Kapau ʻoku tau faivelenga ʻi hono tauhi e ngaahi fekau ʻa e ʻEikí, ʻe tāpuekina leva kitautolu ʻo taʻengata.)

Fakaʻosi ʻaki hoʻo fakamoʻoni ki he mahuʻinga ʻo e ngaahi tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ne ʻilo ʻi he lēsoni ko ʻení.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 90:24. “Fekumi faivelenga”

Naʻe naʻinaʻi ʻa e ʻEikí ki he Kāingalotú ke nau “fekumi faivelenga, lotu maʻu ai pē, pea loto-tui, pea ʻe fengāueʻaki fakataha ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē koeʻuhi ko hoʻomou leleí” (T&F 90:24). Naʻe fakamatalaʻi ʻe Palesiteni Hāloti B. Lī ʻo pehē ne mei mahuʻingamālie e faleʻi ko ʻení ki he fuofua kau taki ʻo e Siasí ʻa ia ne “siʻi pe ʻikai haʻanau aʻusia ʻi hono puleʻi ʻo e Siasí” pea fehangahangai mo e ngaahi ʻahiʻahi faingataʻa ʻi he taimi naʻe foaki mai ai e fakahā ko ʻení (Stand Ye in Holy Places: Selected Sermons and Writings of President Harold B. Lee [1974], 197). Naʻá ne toe fakamatalaʻi e ʻuhinga ʻo e “fekumi faivelengá”:

ʻĪmisi
Palesiteni Harold B. Lee

“ʻOku ʻuhinga e faivelengá ke ngāue mālohi, ko e fehangahangai ia ʻo e fakapikopikó pe taʻe-tokangá pe taʻe mahuʻingaʻiá. ʻI hono fakalea ʻe tahá, kuo pau ke nau fekumi ke ʻiloʻi e ngaahi tokāteline ʻo e Siasí, pea kuo pau ke nau fekumi ke ʻiloʻi e ngaahi fakahinohino kuo fai ʻo kau ki he ngaahi founga ngāue ʻa e Siasí” (Stand Ye In Holy Places, 198).

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 90:25–27. ʻOku fie maʻu nai ke tauhi ʻe he Kāingalotú honau ngaahi fāmilí ke “toko siʻi”?

ʻI he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 90:25–27, “ʻoku fakatokanga ʻa e ʻEikí ki Heʻene kau tamaioʻeikí, tautautefito ki he tamai ʻa e Palōfitá, ke tuku ke toko siʻi honau ngaahi fāmilí ke ʻoua ʻe fakaʻaongaʻi e koloa ne ʻoange kiate kinautolu ʻe he Siasí ʻe he kau taʻe tāú (v. 25), ʻa ia ne nau anga ʻaki hono ngāue ʻaki ha tūkunga ki heʻenau leleí. ʻI hono faleʻi kinautolu ʻe he ʻEikí ke tuku ke toko siʻi honau fāmilí, ʻoku ʻikai ke Ne ʻuhinga ki heʻenau fānau totonú; ka naʻe ʻuhinga ia ki he kau ʻaʻahi mo e kau nofo hilí ʻa ia ne nau anga ʻaki hono fakaʻaongaʻi e ngaahi fale mo e angaʻofa ʻo e kau takí ki heʻenau leleí. He ʻikai taʻofi ʻa e kau takí ʻi hono fakahoko e ngāue ʻa e ʻEikí ʻo kapau te nau tokanga ki he meʻá ni” (Sidney B. Sperry, Doctrine and Covenants Compendium [1960], 462; vakai foki, Doctrine and Covenants Student Manual, 2nd ed. [Church Educational System manual, 2001], 214).

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 91:4–6. ʻE lava ke tokoniʻi kitautolu ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní ke tau ʻiloʻi pe ʻoku moʻoni e ngaahi meʻa ʻoku tau laú

Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Tieta F. ʻUkitofa ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí ʻo pehē:

ʻĪmisi
Palesiteni Dieter F. Uchtdorf

“Kuo teʻeki ai ke tau lava ʻo maʻu ngofua ange ʻa e fakamatalá ʻi ha toe taimi he hisitōlia ʻo e māmaní—ʻoku moʻoni ʻa e niʻihi, pea loi ʻa e niʻihi, pea ko e lahi taha ʻo kinautolu ʻoku fakakonga pē ʻene moʻoní.

“ʻI heʻene peheé, kuo teʻeki ai ha taimi ʻe toe mahuʻinga ange ai ʻi he hisitōlia ʻo e māmaní ke tau ako e founga ke ʻilo totonu ai ʻa e moʻoní mo e halá. …

“Ko e Laumālie Māʻoniʻoní ko e taha maʻu fakahā. Ko ia ʻa e Fakafiemālié, ʻokú ne akoʻi kitautolu ʻʻa e moʻoni ʻo e ngaahi meʻa kotoa pē; … ʻokú ne ʻiloʻi ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē, pea ʻoku maʻu ʻe ia ʻa e mālohi kotoa pē ʻo fakatatau ki he potó, ʻaloʻofá, moʻoní, fakamaau totonú, mo e fakamāú’ [Mōsese 6:61]. …

“ʻOku ʻatā ʻa e Fakamoʻoni ʻo e moʻoni mei he Laumālie Māʻoniʻoní ki he taha kotoa, feituʻu kotoa pē, takatakai i he kolopé. Ko kinautolu kotoa ʻoku nau fekumi ke ʻilo e moʻoní, ʻoku fakatotolo ʻi honau ʻatamaí [vakai, T&F 9:8], pea mo e ‘kole ʻi he loto fakamātoato, mo e loto moʻoni, ʻo maʻu ʻa e tui kia Kalaisí, [te nau ʻilo] hono moʻoní … ʻi he mālohi ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní’ [Molonai 10:4].” (“Ko e hā ʻa e Moʻoní?” [lea ʻi he fakataha lotu ʻa e Potungāue Ako ʻa e Siasí, ʻaho 13 Sānuali 2013], 3, 7-8; speeches.byu.edu).