Seminelí
Lēsoni 17: Ko e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 9


Lēsoni 17

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 9

Talateú

ʻI ʻEpeleli 1829, naʻe toe talaʻofa foki kia ʻŌliva ʻe malava ke ne maʻu ʻa e meʻafoaki ʻo e liliú (vakai, T&F 6:25–29). Hili mei ai, naʻe fakahinohinoʻi ʻa ʻŌliva ki hono maʻu ʻo e fakahā ʻi he founga ʻo e liliú (vakai, T&F 8:1–4), pea naʻá ne feinga ke liliu. Neongo naʻá ne kamata lelei, ka naʻe ʻikai ke ne “fai atu ʻo hangē ko [ʻene] kamatá” (T&F 9:5). Naʻe maʻu ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ha fakahā ʻo fakamatalaʻi e ʻuhinga ne ʻikai ke ola lelei ai e ngaahi feinga ʻa ʻŌliva ke liliú. ʻI he fakahaá, naʻe folofola ʻa e ʻEikí naʻe ʻikai toe fie maʻu ke liliu ʻa ʻŌliva. Naʻe foaki foki ʻe he ʻEikí mo ha toe faleʻi kehe ʻi he maʻu fakahaá.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 9:1-6, 11

ʻOku fakamatalaʻi ʻe he ʻEikí ʻa e ʻuhinga ʻoku fāinga ai ʻa ʻŌliva Kautele ke liliu leá

Kole ki he kau akó ke nau talamai ha niʻihi ʻo e ngaahi fili mahuʻinga te nau fakahoko ʻi he taʻu ka hokó. Hili iá pea kole ange ke lisi e ngaahi fili mahuʻinga te nau fai ʻi he taʻu ʻe 5 ki he 10 ka hokó. ʻI he tali mai ʻa e kau akó, mahalo te ke fie hiki ʻenau ngaahi talí he palakipoé. Kole ki he kau akó ke nau fakakaukau ki ha taha ʻo e ngaahi fili ko ʻení felāveʻi mo e fehuʻi ko ʻení.

  • ʻE tokoniʻi fēfē koe ʻi hano kumi ha fakahinohino mei he ʻEikí ke fai e fili ko ʻení?

Hili ha tali ha fānau ako ʻe taha pe ua, fakahoko ange ki he kau akó te nau ako ʻi he lēsoni ko ʻení kau ki he meʻa naʻe aʻusia ʻe ʻŌliva Kautele ʻi heʻene feinga ke liliu leá. Poupouʻi e kau akó ke nau fekumi ki he ngaahi tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻi heʻenau ako ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 9 ʻe lava ke tokoni ai ke maʻu mo ʻiloʻi ʻa e fakahinohino ʻa e ʻEikí ʻi heʻenau fai ʻa e ngaahi fili mahuʻingá.

Fakamanatu ki he kau akó ne foaki ʻe he ʻEikí kia ʻŌliva ʻa e meʻafoaki mo e ngofua ke liliu lea kapau ʻokú ne holi ki ai (vakai, T&F 6:25–28). Naʻe fakahā ʻe he ʻEikí kia ʻŌliva ʻe hoko mai ʻa e meʻafoaki ko ʻeni ʻo e liliú ʻi he mālohi ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní (vakai, T&F 8:1–2). Naʻe kamata lelei e feinga ʻa ʻŌliva ke liliú, ka naʻe ʻikai iku lelei. Hili ʻa e feinga ʻa ʻŌliva ke liliu leá, naʻe maʻu ai ʻe Siosefa Sāmita ʻa e fakahā ʻa ia ʻoku lekooti he taimí ni ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 9.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 9:1–4 , pea kole ki he kalasí ke nau sio ki he ngāue naʻe uiuiʻi ʻe he ʻEikí ʻa ʻŌliva ke ne fai kae ʻikai ko e liliú.

  • Ko e hā e ngāue naʻe kole ʻe he ʻEikí kia ʻŌliva ke ne fakahokó?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 9:5–6, 11 . Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo kumi e ngaahi ʻuhinga naʻe ʻikai ke ola lelei ai e feinga ʻa ʻŌliva ke liliu leá.

Ke tokoniʻi ʻa e kau akó ke mahino lelei ange ʻa e kupuʻi lea ne “ʻikai te ke fai atu ʻo hangē ko hoʻo kamatá” (T&F 9:5), fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau ʻa e fakamatala ko ʻeni ʻa Palesiteni Siosefa Filitingi Sāmitá:

ʻĪmisi
Palesiteni Joseph Fielding Smith

“Naʻe hoko ʻa e fehalaaki ʻa ʻŌlivá koeʻuhí naʻe ʻikai ke ne hokohoko atu ʻo hangē ko ʻene kamatá, pea koeʻuhí ko ha ngāue faingataʻa, naʻe mole ʻene tuí” (Chruch History and Modern Revelation [1953], 1:51).

  • Fakatatau kia Palesiteni Sāmita, ko e hā naʻe ʻikai lava ke hokohoko atu ai ʻa ʻŌliva ʻo hangē ko ʻene kamatá? (Ne vaivai ʻene tuí.)

  • Ko e hā ha ngaahi founga ʻoku taʻofi ai kitautolu ʻe he manavaheé, pe siʻisiʻi ʻa e tuí mei hono maʻu pe fakahoko ʻo ha fakahā mei he ʻEikí?

  • Ko e hā ʻe lava ke akoʻi mai ʻe he meʻa naʻe hoko ʻŌlivá fekauʻaki mo e founga ke maʻu ha fakahā mei he ʻEikí? (Ko e tefitoʻi moʻoni ʻe taha ʻe ala ʻiloʻi ʻe he kau akó ko e ke maʻu ha fakahā, kuo pau ke tau ngāue ʻi he tuí. Mahalo te ke fie tohi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé.)

Ke tokoni ke toe mahino lelei ange ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ki he kau akó, kole ki ha tokotaha ako ke ne lau ʻa e fakamatala ko ʻeni ʻa ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻo e Kōlomu ʻa e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

ʻĪmisi
ʻEletā Jeffrey R. Holland

“ʻI he ngāue ʻo e fakahaá mo hono fai ha ngaahi fili mahuʻingá, ʻoku hoko ʻa e manavaheé ko ha meʻa fakaʻauha, pea fakafeʻātungia he taimi ʻe niʻihi. Kia ʻŌliva Kautele, ʻa ia naʻe mole mei ai ha faingamālie lahi koeʻuhí he naʻe ʻikai tokanga ke ne puke ia ʻi he hoko mai ʻa e faingamālié, naʻe folofola ki ai ʻa e ʻEikí ʻo pehē, ʻNaʻe ʻikai ke ke hokohoko atu ʻo hangē ko hoʻo kamatá.’ ʻOku ongo angamaheni nai ʻeni kiate kinautolu kuo fakamāmaʻi pea toe fakatooki ki he fakafehuʻiá pea foki mai mo e ngaahi veiveiuá? …

“… Hili hoʻo maʻu ʻa e pōpoakí, hili hoʻo fai e meʻa kotoa ke ongoʻi ʻEne ʻofá pea fanongo ki he folofola ʻa e ʻEikí, laka atu ki muʻa. ʻOua naʻá ke manavahē, ʻoua ʻe fakaveiveiua, ʻoua ʻe hanu, ʻoua ʻe lāunga. … Liʻaki hoʻo ngaahi manavasiʻí pea aʻa ʻaki ho ongo vaʻé fakatouʻosi” (“Cast Not Away Therefore Your Confidence,” Ensign, Mar. 2000, 10).

  • Ko e fē ha taimi kuó ke maʻu ai ha tali mei he ʻEikí peá ke fakahoko leva ia taʻe toe veiveiua? Fakapapauʻi ʻoku mahino ki he kau akó ʻoku ʻikai fie maʻu ia ke nau vahevahe e ngaahi aʻusia ʻoku fuʻu fakatāutaha pe fakafoʻituituí.)

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 9:7–10

ʻOku fakahaaʻi mai ʻe he ʻEikí ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻokú ne puleʻi ʻa e fakahaá

Fakamatalaʻi ange naʻe fakahā ʻe he ʻEikí ha tefitoʻi moʻoni mahuʻinga ʻo kau ki he founga ke kumi ki Heʻene fakahinohinó. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 9:7–8 . Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, pea fekumi ki ha toe ʻuhinga naʻe fāinga ai ʻa ʻŌliva ke maʻu ʻa e tokoni ʻa e ʻEikí ʻi heʻene feinga ke liliu leá.

  • Fakatatau ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 9:7, ko e hā ne pehē ʻe ʻŌliva ko e meʻa pē ia ke ne fai ke maʻu ai ha fakahā lolotonga ʻene liliu leá?

  • Ko e hā naʻe akoʻi mai ʻe he ʻEikí kia ʻŌliva ʻoku totonu ke ne fai kimuʻa peá ne kole ha fakahinohinó?

ʻI he tali mai ʻa e kau akó, mahalo te ke fie fokotuʻu ange ke nau fakaʻilongaʻi ʻa e faleʻi ʻa e ʻEikí ʻi heʻenau folofolá. Ke tokoni ki he kau akó ke nau fakakaukau ki he ʻuhinga ʻo e ngaahi veesi ko ʻení, fai ange ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • ʻOkú ke pehē ko e hā hono ʻuhinga ʻo e “fakakaukauʻi ia ʻi ho ʻatamaí”? (Ke fakakaukau ki he ngaahi filí mo e meʻa ke fili mei aí, pea fakakaukau lelei ki he ngaahi meʻa kehe ke fai mei ai e filí.) Kuo fēfē haʻo fai ʻeni ʻi haʻo fie maʻu ke fai ha ngaahi fili?

  • Fakatatau ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 9:8, ko e hā ʻoku tau fie maʻu ke fai hili ʻetau ako ʻa e meʻa ʻoku tau fakakaukau ki aí? (Fakakaukau pe ko e fē fili ʻoku tau tui ʻoku tonú pea fakahoko ia ki he Tamai Hēvaní ʻi he lotú.)

  • Ko e hā e lēsoni ʻe lava ke tau ako mei he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 9:8 fekauʻaki mo e finangalo e ʻEikí kiate kitautolu ʻi heʻetau fekumi ki Heʻene tatakí mo e fakahinohinó? (ʻE lava ke tali ʻa e kau akó ʻaki ha meʻa hangē ko e moʻoni ko ʻení: ʻOku fie maʻu e ngāue mei hotau tafaʻakí ke maʻu mo ʻiloʻi ha fakahā. Tohi ʻa e moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé.)

Ke tokoniʻi e kau akó ke mahino ʻa e foʻi moʻoni ko ʻení, fai ʻa e fehuʻi ko ʻení:

  • ʻOkú ke pehē ʻoku tokoni fēfē ʻa hoʻo fakakaukau ki ha meʻa ʻi hoʻo ʻatamaí ke ke maʻu ai ha fakahā?

Ke tokoni ki he kau akó ke mahino kiate kinautolu e founga ʻe lava ke fakafekauʻaki ʻa e moʻoni ko ʻení ki he ngaahi tūkunga ʻi heʻenau moʻuí, lau ʻa e ngaahi sīpinga ko ʻení. Hili ʻa e sīpinga takitaha, fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau fakamatalaʻi pe ʻoku fie maʻu fēfē ʻe he tokotaha ʻoku fakamatalaʻí ʻa e ngaahi moʻoni ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 9:7–8 ke maʻu ha fakahā.

  1. ʻOku maʻu ʻe ha talavou ha faingamālie ngāue lelei, ka ʻoku fie maʻu ia ke ngāue ʻi he ʻaho Sāpaté. ʻOkú ne feinga ke fili pe te ne tali ʻa e ngāué.

  2. Kuo fakakaukau ha fefine kei talavou fekauʻaki mo e ngaahi kaungāmeʻa ʻokú ne feohi mo iá pea mo ʻenau ivi tākiekina kovi ʻiate iá. ʻOkú ne fie taʻofi ʻa ʻene feohi mo kinautolú, ka ʻoku ʻikai te ne ʻilo ʻa e founga lelei taha ke mavahe aí.

  3. ʻOku fakakaukauʻi ʻe ha finemui pe ko e hā ʻoku totonu ke ne fai hili ʻene ʻosi mei he ako māʻolungá. ʻOkú ne ʻiloʻi ʻokú ne fie hokohoko atu ʻene akó ka ʻoku ʻikai ke ne fakapapauʻi pe ko e akoʻanga fē ke ʻalu ki aí.

Hili hono aleaʻi ʻa e ngaahi sīpinga ko ʻení mo e kalasí, tuku ʻa e kau akó ke nau fakakaukau ki he meʻa ne nau aʻusiá mo e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻaki haʻo hiki ʻa e fehuʻi ko ʻení he palakipoé: Ko e fē nai ha taimi kuó ke ongoʻi ai kuo tokoniʻi koe ʻi haʻo ngāue ke maʻu ha fakahā mei he ʻEikí?

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau fakalaulauloto ki he fehuʻi ko ʻení ʻi ha kiʻi taimi siʻi. Pea fehuʻi leva ki ha kau ako ʻe niʻihi ʻoku nau loto fiemālie ke vahevahe ʻenau ngaahi aʻusiá mo e toenga ʻo e kalasí.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau toe fakamanatu ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 9:8, ʻo feinga ke ʻilo pe naʻe mei ʻilo fēfē ʻe ʻŌliva ʻoku tonu ʻene aofangatukú pe filí.

  • Ko e hā te tau lava ʻo ako mei he veesi 8 fekauʻaki mo e founga hono tali ʻe he ʻEikí ʻetau ngaahi fehuʻí? ʻE lava ke maʻu ʻa e fakahaá ʻo fakafou ʻi hotau ngaahi ongó ʻi heʻetau kolea ha fakahinohino mei he ʻEikí. Tohi ʻa e moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé.)

Te ke fie fakamahino ange ko e māfana ʻo e lotó ʻa ia naʻe talaʻofa ʻaki kia ʻŌlivá ko e taha pē ia ʻo e founga ʻe ala fakapapauʻi ai ʻe he Laumālié ʻoku tonu ha fili. ʻE lava ke maʻu ʻa e fakapapau ʻa e Laumālié ʻi ha ngaahi founga ʻoku fakatāutaha mo loloto.

Ke tokoniʻi e kau akó ke mahino kiate kinautolu ʻa e founga ʻe lava ai ʻe he ʻEikí ʻo ʻai ke tau “ongoʻi ʻoku totonu [ha filí]” (T&F 9:8), fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau ʻa e fakamatala ko ʻeni ʻa ʻEletā Lisiate G. Sikoti:

ʻĪmisi
ʻEletā Richard G. Scott

“Ko e ongoʻi fiemālié ʻa e fakamoʻoni pau taha kuo lahi ʻeku aʻusia fakatāutahá. Ko e taimi ne u fuʻu hohaʻa ai fekauʻaki mo ha meʻa mahuʻinga peá u feinga ke fakaleleiʻi ia kae ʻikai hano olá, ne u hokohoko feinga pē ʻi heʻeku tuí. Naʻe hoko mai ki mui ʻa e nongá mo e fiemālié, ʻo fakaleleiʻi e ngaahi meʻa ne u hohaʻa ki aí ʻo hangē pē ko ʻEne talaʻofá” (Ko Hono Fakaʻaongaʻi e Meʻafoaki Fakalangi ʻo e Lotú,”Ensign pe Liahona, Mē 2007, 10).

  • Ko e fē ha taimi kuó ke ongoʻi ai ʻa e fakamoʻoniʻi ʻe he ʻEikí ha fili kuó ke fai? Naʻe ongo fēfē ʻa e fakapapau ko iá kiate koe? (Fakamanatu ki he kau akó ʻoku ʻikai totonu ke nau vahevahe ha ngaahi aʻusia ʻoku fuʻu fakatāutaha pe fakafoʻituituí.)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 9:9 . Kole ki he kau akó ke fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi kupuʻi lea ʻoku nau fakamatalaʻi ʻa e founga ʻe lava ke tau ʻiloʻi ai kapau ʻoku ʻikai tonu ha fili ʻoku tau fai. Ke tokoniʻi e kau akó ke mahino ʻa e kupuʻi lea “ʻa e fakakaukau fiemoheá”, fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau ʻa e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā Lisiate G. Sikoti, ʻa ia ʻokú ne fakamatalaʻi ʻa e founga ʻe taha ʻe lava ke ke aʻusia ai ha foʻi fakakaukau fiemohea:

ʻĪmisi
ʻEletā Richard G. Scott

“Kiate au [ko e fakakaukau fiemoheá], ko ha ongo taʻe pau mo taʻe fakafiemālie ia” (“Using the Supernal Gift of Prayer,” 10).

Fakaafeʻi e kau akó ke nau hiki ʻi heʻenau pepa ki he kalasí pe tohinoa ako folofolá fekauʻaki mo e meʻa kuo nau ako kau ki he maʻu fakahaá ʻa ia ʻe lava ke ne tokoniʻi kinautolu ke fai ha ngaahi fili mahuʻinga.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 9:12–14

ʻOku poupouʻi ʻe he ʻEikí ʻa ʻŌliva ke hokohoko atu ʻi he ngāue kuo uiuiʻi ia ke faí

Fakamanatu ki he kau akó ʻa e uiuiʻi ʻa ʻŌliva ke hoko ko ha tangata tohi maʻá e Palōfitá (vakai, T&F 9:1, 4). Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 9:12 14, pea fekumi ki he ngaahi foʻi lea pe kupuʻi lea naʻe fakalotolahi kia Siosefa Sāmita mo ʻŌliva Kautele ʻi he taimi ko ʻení. Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau vahevahe ʻa e ngaahi foʻi lea mo e kupuʻi lea naʻa nau mahuʻingaʻia aí pea fakamatalaʻi hono ʻuhingá.

Ke fakaʻosi e lēsoni ko ʻení, mahalo te ke fie vahevahe hoʻo fakamoʻoní ʻe lava ke tau maʻu ʻa e fakahā fakatāutahá ʻi heʻetau muimui ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻoku fakamatalaʻi atu ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 9.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 9:7–9. ʻIlo e ngaahi tali ki he lotú.

Naʻe fai ʻe ʻEletā Lisiate G. Sikoti ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ha faleʻi ki he ʻuhinga ʻoku tau faʻa ongoʻi ai hangē kuo ʻikai maʻu ha tali vave ki he lotú:

ʻĪmisi
ʻEletā Richard G. Scott

“Ko e hā e meʻa te ke fai kapau naʻá ke ʻosi teuteu fakalelei, ʻosi lotu fakamātoato, tatali ʻi ha taimi feʻunga ki ha tali kae ʻikai pē ke ke ongoʻi ha tali? Mahalo ʻe fie maʻu ke ke fakamālō heʻene hokó, he ko ha fakamoʻoni ia ʻo ʻEne falalá. Ko e taimi ʻokú ke moʻui taau ai pea fenāpasi hoʻo filí mo e ngaahi akonaki ʻa e Fakamoʻuí pea ʻokú ke fie maʻu ke fai leva hoʻo filí, fai ia ʻaki ʻa e loto falala. Kapau te ke ongongofua ki he ngaahi ueʻi ʻa e Laumālié ʻe pau ke hoko ha meʻa ʻe taha mei he ongo meʻá ni ʻi hono taimi totonú pē ko ha hoko mai ʻa e fakakaukau fiemoheá ʻo talamai ko e fili hala ia pe ko haʻo ongoʻi ʻa e fiemālie pe māfana ʻa ho lotó ʻo ne fakapapauʻi atu naʻe tonu ʻa hoʻo filí. ʻI he taimi ʻokú ke moʻui māʻoniʻoni ai mo ngāue ʻi he falalá, he ʻikai tuku ʻe he ʻOtuá ke ke hokohoko atu ʻo mamaʻo taʻe tuku mai ha ongoʻi fakatokanga ʻo kapau kuó ke fai ʻa e fili halá” (“Ko Hono Fakaʻaongaʻi e Meʻafoaki Fakalangi ʻo e Lotú,” Ensign pe Liahona, Mē 2007, 10).

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 9:7–9. Ko e hā ʻa e māfana ʻi he lotó?

Naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻEletā Tālini H. ʻOakesi:

ʻĪmisi
ʻEletā Dallin H. Oaks

Kuó u fetaulaki mo ha niʻihi ne nau talamai kuo teʻeki ai ke nau maʻu ha fakamoʻoni mei he Laumālie Māʻoniʻoní he kuo teʻeki ai ke nau ongoʻi kuo ʻmāfana’ honau lotó.

“ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e ʻmāfana ʻa e lotóʻ? ʻOku fie maʻu nai ke ongoʻi vela hangē ko e vela fakatupu ʻe he afí? Kapau ko e ʻuhingá ia, kuo teʻeki ke u maʻu ha māfana ʻi he lotó. Ko e moʻoni, ʻoku fakamahino ʻe he foʻi lea ʻmāfanáʻ ʻi he potufolofola ko ʻení ki ha ongo ʻo e fiemālié mo e nongá. Ko e fakamoʻoni ia ʻoku maʻu ʻe he tokolahi. Ko e founga ia ʻo e fakahaá.

“Ko e moʻoni, ko e kihiʻi leʻo siʻi mo angamaluú ʻa ia pē, ʻsiʻi’ mo ʻangamalū’” (“Teaching and Learning by the Spirit,” Ensign, Mar. 1997, 13).