Seminelí
Lēsoni Ako ʻi ʻApí: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 109–12 (ʻIuniti 24)


Lēsoni Ako ʻi ʻApí

Tokateline mo e ngaahi Fuakava 109–112 (ʻIuniti 24)

Nāunau ʻOku Teuteu maʻá e Faiako Ako ʻi ʻApí

Fakanounou ʻo e Lēsoni Ako ʻi ʻApi Fakaʻahó

ʻOku ʻikai fakataumuʻa ʻa e fakamatala fakanounou ko ʻeni ʻo e ngaahi meʻa naʻe hokó, ngaahi tokāteliné mo e tefitoʻi moʻoni kuo ako ʻe he kau akó ʻi heʻenau ako ʻa e Tokāteline moe Ngaahi Fuakava 109–112 (ʻiuniti 24) ke akoʻi ko ha konga hoʻo lēsoní. ʻOku nofotaha e lēsoni ʻokú ke akoʻí ʻi he niʻihi pē ʻo e ngaahi tokāteline mo e tefitoʻi moʻoni ko ʻení. Muimui ki he ueʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi hoʻo fakakaukauʻi ʻa e fie maʻu hoʻo kau akó.

ʻAho 1(Tokāteline mo e ngaahi Fuakava 109)

ʻI he ako ʻe he kau akó e lotu fakatāpui ʻo e Temipale Ketilaní, ne nau ʻilo ha niʻihi ʻo e ngaahi ʻuhinga ʻoku tau langa ai e ngaahi temipalé. Naʻa nau ako kapau te tau moihū ʻi he moʻui taau ʻi he temipalé, ʻe fakahā mai ʻe he ʻEikí Ia kiate kitautolu, fakateunga ʻaki kitautolu ha mālohi mo ʻEne tokoní, pea tokoniʻi kitautolu koeʻuhí ke ʻoua naʻa ikunaʻi kitautolu ʻe he koví. Naʻe lahi ha ngaahi founga naʻe faitatau ai e aʻusia ʻa e Kāingalotú ʻi hono fakatapui ʻo e Temipale Ketilaní mo e meʻa naʻe hoko ki he kau ʻAposetolo ʻi he kuonga muʻá ʻi he ʻaho ʻo e Penitekosí (vakai, Ngāue 2).

ʻAho 2 (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 110)

Naʻe hā ʻa Sīsū Kalaisi ki he Palōfita ko Siosefa Sāmitá mo ʻOliva Kautele ko ha konga ʻo e ngaahi tāpuaki naʻe maʻu ʻe he Kāingalotú ʻi he Temipale Ketilaní. Naʻe ako ʻe he kau akó kapau te tau talangofua ki he ngaahi fekau ʻa e ʻEikí mo tauhi ke haohaoa Hono falé, te Ne fakahā Ia kiate kitautolu ʻi Hono ngaahi temipalé. Naʻe ako foki ʻe he kau akó naʻe hā ʻa Mōsese, ʻIlaiase, mo ʻIlaisiā ʻi he Temipale Ketilaní mo foaki e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí kia Siosefa Sāmita mo ʻŌliva Kautele. Naʻe ako ʻe he kau akó ʻoku teuteu kitautolu ʻe he ngaahi kī ʻo e ngāue fakafaifekaú, ngaahi fāmili taʻengatá, mo e ngāue fakatemipalé ki he Hāʻele ʻAnga Ua Maí.

ʻAho 3 (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 111)

Naʻe ako ʻe he kau akó mei ha fakahā naʻe fai ki he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻi Seilemi, Masasuseti, ʻe lava ke foaki mai ʻe he ʻEikí ha ngaahi lelei mei heʻetau ngaahi feinga fakamātoató. Naʻa nau ako foki te tau lava ʻo maʻu e fakahinohino ʻa e ʻEikí ʻo fakafou ʻi he melino mo e mālohi ʻo Hono Laumālié.

ʻAho 4 (Tokāteline mo e ngaahi Fuakava 112)

Naʻe ako ʻe he kau akó mei he faleʻi ʻa e ʻEikí kia Tōmasi B. Māsí, ʻe tataki kitautolu ʻe he ʻEikí mo foaki mai ha ngaahi tali ki heʻetau ngaahi lotú. Naʻe folofola ʻa e ʻEikí kia Palesiteni Maasi ʻi heʻene hoko ko e Palesiteni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, ʻokú ne maʻu ʻa e kī ke tataki e ngāue ʻa e Toko Hongofulu Mā Uá ʻi hono malangaʻi ʻo e ongoongoleleí ʻi he ngaahi puleʻangá kotoa. Ko hono fakaʻosi ʻeni hono fakafoki mai e ngaahi kī ko ʻení ʻi he kuonga ʻo e kakato ʻo e ngaahi kuongá. Naʻe ako foki ʻe he kau akó kuo pau ke nau faivelenga kae lava ke maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki ʻa e ʻEikí kuo talaʻofa maí.

Talateú

Naʻe lotu ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻi he lotu fakatapui ʻo e Temipale Ketilaní ki he lelei ʻa e niʻihi kehé. Hili hono fakatapui ʻo e temipalé, naʻe foaki ʻe he kau palōfita mei he ngaahi kuonga ʻo e kuohilí ʻa e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí kia Siosefa Sāmita mo ʻŌliva Kautele, kau ai mo e ngaahi kī ʻo e fakamaʻú.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 109:47–53

ʻOku kole ʻe Siosefa Sāmita ki he Tamai Hēvaní ke tokoniʻi e Kāingalotu ʻi Mīsulí

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki ha tokotaha ʻoku nau ʻilo ʻoku faingataʻaʻia pe mamahi ʻi ha faʻahinga founga. Hili ʻenau maʻu ha taimi feʻunga ke fakakaukau ki aí, fai ʻa e fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā ha ngaahi founga te ke lava ai ʻo tokoni ke fakafiemālieʻi ha faingataʻaʻia ʻa ha taha?

Hili e vahevahe ʻe he kau akó ha ngaahi fakakaukau, fakamanatu ange kiate kinautolu naʻe faingataʻaʻia lahi e Kāingalotu ʻi Mīsulí koeʻuhí ko e fakamamahi e kau fakatangá ʻi he Vahefonua Siakisoní. Naʻe manatuʻi kinautolu ʻe honau Kāingalotú ʻi he fakatapui ʻo e Temipale Ketilaní. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e konga ʻo e lotu fakatapui ʻoku lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 109:47–49. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai ʻo kumi e meʻa ʻe taha te tau lava ʻo fai ke tokoniʻi ai e niʻihi kehé ʻi he taimi ʻo e faingataʻá.

  • ʻI hono fakatapui ʻo e Temipale Ketilaní, ko e hā naʻe fai ʻe he Palōfitá maʻá e Kāingalotu ʻi Mīsulí?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke hoko ko ha tokotaha tohi. Kole ki he kalasí ke fokotuʻu mai ha tefitoʻi moʻoni te tau lava ʻo ako mei he fakalea ʻo e lotu ʻa e Palōfitá ʻi he ngaahi veesi ko ʻení. ʻI he tali ʻa e kau akó, ʻe ala hiki ʻe he tangata tohí ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: ʻE lava ke ʻomi ʻe heʻetau ngaahi lotú ʻa e tokoni mo ha mālohi kiate kinautolu ʻoku faingataʻaʻiá.

  • Ko e fē taimi kuó ke ongoʻi pe mamata ai ki he tokoniʻi ʻe he mālohi ʻo e lotú ha taha ʻoku faingataʻaʻiá? (Te ke fie fakamahinoʻi ange ʻoku tali ʻa e ngaahi lotu peheé he taimi ʻe niʻihi ʻo fakafou ʻi he ueʻi fakalaumālie ʻoku maʻu ʻe kitautolu pe ko e niʻihi kehé fekauʻaki mo e meʻa ʻe lava ke fai ke tokoniʻi ai e niʻihi kehé. Te ke lava foki ʻo vahevahe e founga kuó ke mamata ai ki he hoko ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi hoʻo moʻuí.)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 109:50. Kole ki he kalasí ke muimui ai, ʻo kumi e kakai kehe ne lotua ʻe he Palōfitá.

  • Ko hai naʻe toe lotua ʻe he Palōfitá?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku totonu ke tau lotua ai hotau ngaahi filí?

  • Ko e hā te tau lava ʻo ako mei he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 109:50 fekauʻaki mo e founga ʻe lava ke tākiekina ai ʻe heʻetau ngaahi lotú ʻa e niʻihi kehé? (Hili e tali ʻa e kau akó, kole ange ki he tangata tohí ke hiki e tefitoʻi moʻoni ko ʻení he palakipoé: ʻE lava ke tokoni ʻetau ngaahi lotú ke tākiekina ʻa e kakaí ke fakatomala. Fakaafeʻi leva e tokotaha tohí ke tangutu.)

Kole ki he kau akó ke fakalaulauloto ki he fehuʻi ko ʻení:

  • ʻE fēfē kapau ʻoku fili e kakai ʻoku tau lotuá ke ʻoua te nau fakatomala?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 109:51–53. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e ngaahi kupuʻi lea ʻoku nau fakahā ʻa e finangalo ʻo e ʻEikí mo e tauʻatāina ke fili ʻa e niʻihi kehé. Fakaafeʻi e kau akó ke lipooti e meʻa ʻoku nau maʻú. (Kimuʻa pea lau ʻe he tokotaha akó ʻa e ngaahi veesi ko ʻení, mahalo te ke fie fakamatalaʻi ange ko e taimi ʻoku fakakau ai ʻi he folofolá ʻa e fakamatala kau ki he fakahā ʻe he ʻEikí Hono toʻukupú, ʻoku ʻuhinga ia ki Heʻene fakahā ʻa Hono mālohí.)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne toe lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 109:53 Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai ʻo kumi e meʻa ʻe fai ʻe he Tamai Hēvaní maʻanautolu ʻoku fakatomalá. (Mahalo te ke fie fakamatalaʻi ange ʻoku faʻa fakahaaʻi e houhau ʻa e ʻOtuá ʻi he tautea pe mamahi ʻoku tau aʻusia koeʻuhí ko ʻetau ngaahi angahalá, ʻo fakatatau ki Heʻene fakamaau totonú. ʻOku ʻuhinga e kupuʻi lea “ʻo ka ke ka ʻafio ki he fofonga ʻo hoʻo Tokotaha kuo Paní” ki he loto fiemālie ʻa e Tamai Hēvaní ke foaki ʻa e ʻaloʻofa koeʻuhí ko e feilaulau fakalelei ʻa Hono ʻAlo ko Sīsū Kalaisí.)

  • Ko e hā ʻe taʻofi ai ʻe he Tamai Hēvaní ʻa Hono houhaú meiate kinautolu ʻoku fakatomalá? (ʻE ala fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ha ngaahi lea kehe, ka ke tokoni ke nau ʻiloʻi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Koeʻuhí ko e feilaulau fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí, ʻe taʻofi ʻa e houhau ʻa e Tamai Hēvaní meiate kinautolu ʻoku fakatomalá.)

Ke tokoniʻi e kau akó ke nau sioloto ki he fakamatala ʻi he veesi 53, fakaafeʻi kinautolu ke fai e ngaahi meʻá ni:

Fakakaukau angé ki ha mēmipa kimuʻa ʻo ha kau fakatanga fakafepaki ki he Māmongá ʻoku tuʻu ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá ke fakamāuʻi. Fakakaukau he taimí ni ʻi he ngaahi taʻu kimuʻa pea mālōlō ʻa e tokotaha ko ʻení, naʻá ne fakatomala moʻoni pea kole ke fakamolemoleʻi pea huhuʻi ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí. Koeʻuhí he kuo mamahi ʻa Sīsū Kalaisi koeʻuhí ko e ngaahi angahala ʻa e tokotaha ko ʻení, ʻe tafoki ʻa e Tamai Hēvaní mei he tauteá mo e foaki ʻa e ʻaloʻofá ki he taha angahala kuo fakatomalá.

  • Ko e hā ha ngaahi tōʻonga ʻoku fie maʻu ke maʻu ʻe he kakaí ke nau lotu fakamātoato ke toʻo e houhau ʻo e Tamai Hēvaní mei honau ngaahi filí?

Poupouʻi e kau akó ke fakatupulaki ʻa e faʻahinga fakakaukau ko ʻení kiate kinautolu kuo nau fakaʻitaʻi kinautolu pe fakatupu ʻenau mamahí. Kole ki he kau akó ke nau fakakaukau angé ʻoku tuʻu ha kakai fakatomala pehē ʻi he ʻao ʻo e Tamai Hēvaní. Fakaafeʻi e kau akó ke lotu, ʻo hangē ko ia naʻe fai ʻe Siosefa Sāmitá, maʻá e kakai ʻoku nau fakamamahiʻi pe fai angahala ange kiate kinautolu.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 110:13–16

Naʻe foaki ʻe ʻIlaisiā e ngaahi kī ʻo e fakamaʻú kia Siosefa Sāmita mo ʻOliva Kautele.

Fakamanatu ki he kau akó naʻe hā ʻa Sīsū Kalaisi ʻi he fakaʻosinga ʻo e uike ʻo hono fakatapui ʻo e Temipale Ketilaní, ki he Palōfita ko Siosefa Sāmitá mo ʻOliva Kautele ʻi he Temipalé. Fakaafeʻi e kau akó ke nau vakai ki he konga talateu ʻo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 110 pea kumi e ʻaho ʻo e meʻa-hā-mai ko ʻení. Hili ʻenau maʻu iá, fakamatalaʻi ange ko e fakaʻosinga ʻo e uike ʻo e ʻaho tolu ʻo ʻEpeleli 1836, ʻa e Kātoanga Laka Atu maʻá e kakai Siu kotoa pē ʻi he funga ʻo e māmaní. Kuo laui senituli eni hono fakaʻatā ʻe he ngaahi fāmili Siú ha sea ʻi heʻenau kātonga Laka Atú ʻo fakatefito ʻi ha kikite naʻe fai ʻe Malakai ʻi he Fuakava Motuʻá, ko e teuteu ki he haʻu ʻa ʻIlaisiá ke “liliu ʻa e loto ʻo e mātuʻá ki he fānaú, pea ko e loto ʻo e fānaú ki heʻenau mātuʻá” (Malakai 4:6).

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 110:13–16. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai ʻo kumi e founga naʻe fakahoko ai e kikite a Malakaí ʻi he Temaipale Ketilení. Kole ki he kau akó ke nau lipooti e meʻa ne nau maʻú.

Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Siosefa Filitinga Sāmita naʻe foaki ʻe ʻIlaisiā kia Siosefa Sāmita “ʻa e mālohi fai sila ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, ʻa ia ʻoku nonoʻo ai e ngaahi meʻa kotoa pē ʻi he langí kae pehē ki he māmaní. Naʻá ne foaki ha mafai kia Siosefa Sāmita ke ne fakahoko e ngaahi ouau kotoa pē ʻoku fie maʻu ki he fakamoʻui ʻo e kakai moʻuí mo e pekiá fakatouʻosi ʻi he temipale ʻo e ʻOtuá” (Doctrines of Salvation, ed. Bruce R. McConkie, 3 vols. [1954–56], 2:118).

  • Ko e hā ʻoku tau foaki ki heʻetau ngaahi kui kuo pekiá ʻi he taimi ʻoku tau tokoni ai ki he ngaahi ouau ʻi he temipalé maʻanautolú? (ʻE lava ke ke hiki e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé: ʻOku tau tokoni ki hono fakamoʻui ʻetau ngaahi kuí ʻi he taimi ʻoku tau fakahoko ai hisitōlia fakafāmilí mo e ngāue fakatemipalé maʻanautolú.)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e fakamatala ko ʻeni ʻa ʻEletā Lisiate G. Sikoti ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá. Mahalo naʻa fie maʻu ke ke ʻoange ki he kau akó ha tatau ʻo e fakamatala. Kole ange ke nau fanongo ki ha tāpuaki ʻe lava ke maʻu ʻe kinautolu ʻoku tokoni ʻi he hisitōlia fakafāmilí mo e ngāue fakatemipalé.

ʻĪmisi
ʻEletā Richard G. Scott

“Ko ha taimi ʻaonga moʻoni haʻo fai ha ngāue ʻi he temipalé, ka ʻi hono fai ko ia e ngaahi ouau fakafofongá ki ha taha hoʻo ngaahi kuí, ʻe toe toputapu ange ai e taimi ʻi he temipalé mo ke maʻu ha ngaahi tāpuaki lahi ange. …

“ʻOku mou fie maʻu nai kakai kei talavou ha founga pau ke maluʻi ai hoʻomou moʻuí mei he mālohi ʻo e filí? Mou femoʻuekina ʻi he fakatotolo ki hoʻomou ngaahi kuí. Teuteuʻi honau hingoá ki he ngaahi ouau fakafofonga toputapu ʻo e temipalé, pea ʻalu ki he temipalé ʻo fakafofongaʻi kinautolu ke nau maʻu e ouau ʻo e papitaisó mo e meʻafoaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní. ʻI hoʻo matuʻotuʻa angé, te ke lava ai ke kau ʻi he ngaahi ouau kehé. ʻOku ʻikai ke u lava ʻo mafakakaukauʻi ha meʻa ʻe toe lelei ange ke ne maluʻi koe mei he tākiekina ʻa e filí ʻi hoʻo moʻuí” (Ko e Fiefia ʻi Hono Huhuʻi ʻo e Kau Pekiá,”Ensign pe Liahona, Nōvema 2012, 93–94).

  • Ko e hā ha ngaahi tāpuaki ʻe maʻu ʻe kinautolu ʻoku fai e hisitōlia fakafāmilí mo e ngāue fakatemipalé?

  • Ko e fē ha taimi kuó ke aʻusia ai pe ko ha taha ʻokú ke ʻiloʻi ha taha ʻo e ngaahi tāpuaki ko ʻení?

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki ha meʻa ʻe lava ke nau fai ke fakatupulaki ai ʻenau tokoni ki he hisitōlia fakafāmilí mo e ngāue fakatemipalé.

ʻIuniti Hokó (Ko e ʻUnu ʻa e Siasí ki he Fakatokelau ʻo Mīsulí; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 113–120)

Ke tokoni ki he kau akó ke nau teuteu ki heʻenau ako ʻi he uike ka hokó, ʻe lava ke ke fakaafeʻi kinautolu ke nau fakakaukau ki he ngaahi meʻá ni: Naʻe maʻu fakafēfē ʻe he Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní hono hingoá? Naʻe fokotuʻu fakakū e fono ʻo e vahehongofulú? Fakamatalaʻi ange te nau ako ʻi he ʻiuniti hokó e tali ki he ngaahi fehuʻi ko ení pea mo e founga te tau lava ai ʻo tautapa ki he ʻOtuá ki ha tokoni, ke tau tauhi totonu ai ki heʻetau tuí mo ʻetau ngaahi fuakavá.