Seminelí
Lēsoni Ako ʻi ʻApí: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:43–101; 102–5 (ʻIuniti 22)


Lēsoni Ako ʻi ʻApí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:43–101; 102–105 (ʻIuniti 22)

Nāunau ʻOku Teuteu maʻá e Faiako Ako ʻi ʻApí

Fakanounou ʻo e Lēsoni Ako ʻi ʻApi Fakaʻahó

ʻOku ʻikai fakataumuʻa ʻa e fakamatala fakanounou ko ʻeni ʻo e ngaahi meʻa naʻe hokó, ngaahi tokāteliné mo e tefitoʻi moʻoni kuo ako ʻe he kau akó ʻi heʻenau ako ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:43–101; 102–105 (ʻiuniti 22) ke akoʻi ko ha konga hoʻo lēsoní. ʻOku nofotaha e lēsoni ʻokú ke akoʻí ʻi he niʻihi pē ʻo e ngaahi tokāteline mo e tefitoʻi moʻoni ko ʻení. Muimui ki he ueʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi hoʻo fakakaukauʻi ʻa e fie maʻu hoʻo kau akó.

ʻAho 1 (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:43–101102)

Naʻe ako ʻe he kau akó ha ngaahi talanoa fakatātā ʻe tolu naʻe fakaʻaongaʻi ʻe he ʻEikí ke akoʻi ki he Kāingalotú Hono finangalo kau ki hono huhuʻi ʻo Saioné. Naʻe ʻilo ʻe he kau akó e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi heʻenau akó: ʻOku tau teuteu ke matuʻuaki e filí, ʻi heʻetau ngāue ʻi he temipalé, moʻui angatonú, mo e muimui ki he palōfitá; ʻoku tau fakamālohia kitautolu ke matuʻuaki e ngaahi fili fakalaumālié mo e fakatuʻasinó, ʻi he taimi ʻoku tau talangofua ai ki he ngaahi fekau ʻa e ʻEikí; ʻoku tau maʻu ha maluʻi pea ʻoku tau teuteuʻi ai kitautolu ki he moʻui taʻengatá, ʻi heʻetau fakataha ki he temipalé; pea kuo foki mai ʻe he ʻEikí kiate kitautolu ʻa e tauʻatāiná, ʻa e mālohi ke filí, ka ʻoku tau haʻisia ki heʻetau ngaahi filí.

ʻAho 2 (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 103)

Naʻe ʻilo ʻe he kau akó ʻi heʻenau ako e ngaahi fakahinohino ʻa e ʻEikí fekauʻaki mo hono huhuʻi ʻo Saioné, ʻa e ngaahi tāpuaki ʻoku tau maʻu ʻi he taimi ʻoku tau talangofua ai ki he ngaahi fekau ʻa e ʻEikí mo e ngaahi nunuʻa ʻoku hoko ʻi he taimi ʻoku ʻikai ke tau talangofua aí. Naʻe ako foki ʻe he kau akó ʻoku loto fiemālie ʻa e kau muimui ʻo Sīsū Kalaisí ke foaki ʻenau moʻuí koeʻuhí ko Ia, pea ʻoku ʻomi ʻa e ikuná mo e nāunau kotoa pē kiate kitautolu ʻo fakafou ʻi heʻetau fakamātoató, faivelengá, mo e ngaahi lotu ʻo e tuí.

ʻAho 3 (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 104)

Naʻe ako ʻe he kau akó mei he ngaahi fakahinohino ʻa e ʻEikí ki hono toe fokotuʻutuʻu ʻo e Kautaha Uouangatahá (ne faʻa ui ko e Pisinisi Faaitahá)ngatahá, naʻe fakatupu ʻe he ʻEikí ʻa e māmaní pea ʻoku ʻAʻana ʻa e meʻa kotoa pē ʻi aí. Naʻa nau ʻilo e tefitoʻi moʻoni ko ia ʻoku tau haʻisia ke ngāue ʻaki ʻa e meʻa kuo ʻomi ʻe he ʻEikí ke tokoniʻi e niʻihi kehé. Naʻe ako foki e kau akó fekauʻaki mo e ngaahi tāpuaki te tau lava ʻo maʻu mei heʻetau loto-fakatōkilalo mo angatonú mo ʻetau ui ki he huafa ʻo e ʻEikí.

ʻAho 4 (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 105)

Hili e tūʻuta e ʻApitanga ʻo Saioné ki Mīsulí, naʻe fakahā ʻe he ʻEikí he ʻikai huhuʻi ʻa Saione ʻi he taimi ko iá. Naʻe ako ʻe he kau akó e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení mei he ngaahi fakahinohino ʻa e ʻEikí ki he Kāingalotú: kuo pau ke tau uouangataha mo talangofua ki he meʻa kotoa ʻoku kole mai ʻe he ʻOtuá kae lava ke langa hake ʻa Saione; kuo teuteu ʻe he ʻOtuá ha ngaahi tāpuaki fungani maʻanautolu ʻoku nau kātakiʻi ʻi he faivelenga e ngaahi faingataʻá; pea kapau ʻoku tau feinga ke fakamelino mo e niʻihi kehé, ʻe ngāue ʻa e meʻa kotoa ki heʻetau leleí. ʻOku faʻa kehe e taimi-tēpile ʻa e ʻEikí mei ʻatautolú.

Talateú

ʻE tokoni e lēsoni ko ʻení ki he kau akó ke nau moʻui ʻaki e ngaahi lēsoni ʻo e ʻApitanga ʻo Saioné ʻi heʻenau moʻuí.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 105

ʻOku fakahā ʻe he ʻeikí e meʻa kuo pau ke fai ʻe he Kāingalotú ki he ngaahi faingataʻa ʻi he fonua ʻo Saioné

Kimuʻa e kalasí, ʻomai ha ipu pepa, ulapapeni, mo ha meʻi afo ʻe tolu. Kuo pau ke siʻisiʻi ange e fō lahi ʻo e ulapapení ʻi he fō lahi ʻo e ipú. Nonoʻo e ngaahi afó ki he ulapapení ke vahevahe tatau.

ʻĪmisi
paper cup, rubber band, string

Kamata e lēsoní ʻaki hano kole ha kau ngāue tokoni ʻe toko tolu. Fokotuʻu ʻa e ipú ʻi ha meʻa ʻoku tokalelei, pea fakahinohinoʻi e kau tokoní ke toʻo hake ʻa e ipú ʻo ngāue ʻaki pē e ulapapení mo e ngaahi afó. Fakahā ange he ʻikai ke nau lava ʻo ala ki he ulapapení; kuo pau ke nau puke ʻa e ngaahi afó. (Ke fakahoko e ngāué ni, ʻe fie maʻu ke ngāue fakataha e kau akó pea fusi ʻi he taimi tatau ʻa e afo takitaha ʻaki ʻa e mālohi tatau kae lava ke mafao feʻunga ʻa e ulapapení ke puke hake ʻa e ipu pea hiki hake leva ia.)

Hili hono fakakakato ʻe he kau akó e ʻekitivitī ko ʻení, fai ʻa e fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā e fatongia ʻo e uouangatahá ʻi hono fakahoko e ngāué ni?

Fakamanatu ki he kau akó, naʻa nau maʻu ha faingamālie lolotonga ʻenau ako he ʻuike naʻe toki ʻosí, ke ako ai ki he ngaahi fakahā mei he ʻEikí kau ki he ʻApitanga ʻo Saioné pea mo hono fatongia ke tokoni ki he Kāingalotu ʻi Saione naʻe kapusí. Poupouʻi e kau akó ke nau kumi ʻa e fatongia ʻo e fāitahá ʻi he feinga ko ia e Kāingalotú ke toe fakafoki mai ʻa e kelekele ko Saioné, ʻi he lēsoni ʻo e ʻaho ní.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau toe fai e talanoa ʻo e ʻApitanga ʻo Saioné, ʻo fakatatau ki he meʻa ne nau ako mei he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 103 mo e  105. ʻE lava ke fai e ngaahi fehuʻi ko ʻení ke tokoni ki he kau akó ʻi heʻenau toe vakaiʻi e meʻa ne nau akó:

  • Ko e hā naʻe fie maʻu tokoni ai e Kāingalotu ʻi Saioné (Vahefonua Siakisoní, Mīsuli)? (Naʻe fakamālohiʻi kinautolu ʻe he kau fakatangá ke mavahe mei honau fonuá.)

  • Ko e Hā ʻa e ʻApitanga ʻo Saioné? (Ko ha kulupu naʻe tokolahi hake ʻi he kau tangata ʻe toko 200, kakai fefine ʻe toko 12, fānau ʻe toko 9—kau ngāue tokoni mo ha kakai naʻe kau foʻou mai—ʻa ia naʻe tataki ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá mo fokotuʻutuʻu ʻi he talangofua ki he ngaahi fakahinohino ʻa e ʻEikí.)

  • Ko e hā e fuofua taumuʻa ʻo e ʻApitanga ʻo Saioné? (Ke ʻave e ngaahi maʻuʻanga tokoni naʻe fie maʻu ʻe he Kāingalotu naʻe tuli fakamālohiʻi mei Mīsulí pea mo tokoniʻi kinautolu ʻi heʻenau feinga ke toe maʻu honau fonua ʻi he Vahefonua Siakisoní.)

Fakamanatu ki he kau akó naʻe ʻomi e fakahā ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 105 ʻi he ʻaho 22 ʻo Sune, 1834, hili ia e fononga ʻa e ʻApitanga ʻo Saioné ʻi ha meimei uike ʻe fitu pea naʻe maile pē ʻe 10–20 (ko ha kilomita nai ia ʻe 15–30) mei he vahefonua Siakisoní. ʻEke ki he kalasí pe ʻoku manatuʻi ʻe ha taha ʻa e fakahinohino naʻe ʻomi ʻe he ʻEikí ʻi he taimi ko ʻení ki he ʻApitanga ʻo Saioné fekauʻaki mo hono huhuʻi ʻo Saioné. (Naʻe fie maʻu ke nau tatali ke tokoni ki he Kāingalotu naʻe tuli fakamālohiʻí ke maʻu e fonua ʻo Saioné. Kapau ʻoku fie maʻu ʻe he kau akó ha tokoni ke nau manatuʻi e fakaikiiki ko ʻení, fakaafeʻi kinautolu ke nau lau fakavave ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 105:9.)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 105:3–9. Kole ki he kalasí ke nau muimui ʻi hono laú, ʻo toe vakaiʻi ha niʻihi ʻo e ngaahi ʻuhinga ʻa e ʻEikí ki he toloi hono huhuʻi ʻo Saioné.

  • Ko e hā e ngaahi ʻuhinga ʻa e ʻEikí ki hono fakatoloi hono fakafoki e Kāingalotú mo honau ngaahi ʻapi nofoʻanga ʻi Saioné ʻi he taimi ko iá?

  • Ko e hā ha tefitoʻi moʻoni te tau lava ʻo ako mei he ngaahi veesi ko ʻení fekauʻaki mo e meʻa kuo pau ke tau fai ke langa hake ʻa Saione? (ʻE lava ke fokotuʻu mai ʻe he kau akó ha ngaahi tefitoʻi moʻoni kehekehe, ka ke tokoni kiate kinautolu ke nau ʻilo ʻeni: Kuo pau ke tau uouangataha mo talangofua ki he ngaahi meʻa kotoa pē ʻoku kole mai ʻe he ʻOtuá kae lava ke langa hake ʻa Saione. Mahalo te ke fie tohi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé.)

Ke tokoni ke toe mahino lelei ange ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ki he kau akó, kole ki ha tokotaha ako ke ne lau ʻa e fakamatala ko ʻeni ʻa ʻEletā D. Toti Kulisitofasoni ʻo e Kōlomu ʻa e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá: Kole ki he kalasí ke nau fanongo ki he fakamatala ʻa ʻEletā Kulisitofasoni fekauʻaki mo Saioné pea mo e meʻa kuo pau ke hoko kae toki lava ke fokotuʻú.

ʻĪmisi
ʻEletā D. Todd Christofferson

“Ko Saioné ko ha feituʻu ia pea mo ha kakai. …

“ʻOku Saione pē ʻa Saione koeʻuhí ko e ʻulungaanga, tōʻonga moʻui pea mo e tui faivelenga ʻa hono kakaí. Manatuʻi, ʻnaʻe ui ʻe he ʻEikí ʻa hono kakaí ko Saione, koeʻuhí he naʻa nau loto-taha pē mo fakakaukau taha, pea nau nofo ʻi he māʻoniʻoni; pea naʻe ʻikai ha kakai masiva ʻiate kinautolu’ (Mōsese 7:18). Kapau te tau fokotuʻu ʻa Saione ʻi hotau ngaahi ʻapí, kolo ʻo e Siasí, uōtí mo e ngaahi siteikí, kuo pau ke tau taau mo e tuʻunga ko ʻení. ʻE fie maʻu leva ke tau (1) hoko ʻo uouangataha ʻi he loto mo e fakakaukau; (2) hoko ko ha kakai māʻoniʻoni, ʻo tatau pē ʻi he fakafoʻituituí mo e fakalūkufuá; pea (3) tokangaʻi lelei ʻa e kakai faingataʻaʻiá ke malava ʻo toʻo atu ʻa e masivá meiate kitautolu. He ʻikai lava ke tau fakatatali e ngaahi meʻá ni kae ʻoua kuo hoko mai ʻa Saione—ʻe toki haʻu pē ʻa Saione heʻene hoko ʻení” (“Haʻu ki Saione,” Ensign mo e Liahona, Nōv. 2008, 38).

ʻE lava ke ke ʻeke ha niʻihi ʻo e ngaahi fehuʻi ko ʻení ke tokoni ke fakaloloto e mahino ʻa e kau akó kau ki Saioné:

  • Ko e hā ʻa Saione?

  • Ko e hā kuo pau ke hoko kae toki lava ke fokotuʻu ʻa Saioné?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku fie maʻu ai ʻa e uouangatahá mo e talangofuá ki he langa hake ʻo Saioné?

  • Fakatatau ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 105:3–5, ko e fono ʻo e nāunau fē ʻoku talangofua ki ai e kakai ʻoku uouangatahá?

  • Ko e hā te ke lava ʻo fai ke fakamālohia e uouangatahá ʻi hoʻo fāmilí, ngaahi kalasi ʻi he Lotú, pe ngaahi kōlomú? Te ke poupouʻi fēfē nai e niʻihi kehe ʻi he ngaahi kulupu ko ʻení ke nau uouangataha mo talangofua ki he ʻEikí?

  • ʻE tokoni fēfē hoʻo fai e ngaahi meʻa ko ʻení kiate koe mo e niʻihi kehé ki hono fokotuʻu ʻo Saioné?

  • Ko e hā ha ngaahi meʻa kuó ke aʻusia kuó ne tokoni ke mahino kiate koe ʻa e mahuʻinga ʻo e uouangataha ʻi ha kulupú?

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki ha meʻa ʻe taha te nau lava ʻo fai ke fakamālohia ai e uouangataha ʻi honau ngaahi fāmilí pe ʻi he ngaahi kalasi ʻi he Lotú pe ngaahi kōlomú? Kole ki he kau akó ke nau aleaʻi mo hanau hoa ʻa e meʻa te nau faí. Fakamoʻoni ki he mahuʻinga ʻo e uouangatahá mo e talangofuá ʻi heʻetau feinga ke aʻusia e ngaahi taumuʻa ʻo e ʻEikí.

Fakamatalaʻi ange naʻe fakaʻosi ʻaki ʻe he ʻEikí ʻa e fakahā ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 105, hono fakahinohinoʻi e Kāingalotú ʻi he founga tali ke nau fai ki honau ngaahi filí. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 105:38–41. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai ʻo fili a kupuʻi lea mei he ngaahi vēsí ʻokú ne fakamatalaʻi fakanounou ʻa e meʻa naʻe fakahinohino ʻe he ʻEikí e Kāingalotú ke nau faí, ko ha tali ki he kau fakamālohí. Kole ange leva ki he kau akó ke nau fakamatala ʻa e ʻuhinga ne nau fili ai e kupuʻi lea ne nau filí.

  • Makatuʻunga ʻi he ngaahi akonaki ʻa e ʻEikí ʻi he ngaahi veesi ko ʻení, ko e hā ha ngaahi tāpuaki ʻe lava ke maʻu kapau te tau feinga ke nofo melino mo e niʻihi kehé? (ʻE lava ke ke fakaafeʻi e kau akó ke nau fakaʻilongaʻi e ngaahi lea mo e kupuʻi lea ʻoku nau akoʻi e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Kapau te tau feinga ke nofo melino mo e niʻihi kehé, ʻe ngāue fakataha leva ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē ke tau lelei ai.)

  • Ko e hā ha ngaahi tāpuaki kuó ke fakamoʻoniʻi ʻi hoʻo feinga pe ko e feinga ʻa ha taha ʻokú ke ʻilo ke hoko ko ha tokotaha faʻa fakalelei?

Poupouʻi ʻa e kau akó ke nau feinga ke nofo ʻi he melino ʻi heʻenau feohi mo e niʻihi kehé.

ʻIuniti Hokó (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 106–108; 137)

ʻEke ki he kau akó pe ʻoku ʻi ai nai ha taimi ʻoku nau fakakaukau ai ki he meʻa ʻoku hoko ki he kakai ʻoku mate teʻeki papitaiso pe teʻeki ʻilo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí. Fakamatalaʻi ange te nau maʻu ʻi he ʻiuniti hokó ʻa e tali ki he fehuʻi ko iá. Te nau ako foki fekauʻaki mo e fuofua hingoa ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí pea mo e ngaahi fatongia ʻo e ngaahi tuʻunga ʻi he lakanga fakataulaʻeikí.