Seminelí
Lēsoni 139: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132:3–33


Lēsoni 139

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132:3–33

Talateú

ʻOku maʻu ʻi he Tokāteline mo Ngaahi Fuakava 132 ha fakahā fekauʻaki mo e fuakava foʻou mo taʻengata ʻo e malí. Neongo naʻe hiki ʻa e fakahā ko ʻení ʻi he ʻaho 12 ʻo Siulaí, 1843, ne ʻilo mo akoʻi ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ha niʻihi ʻo e ngaahi moʻoni ʻi he fakahaá ʻi he 1831. ʻE aleaʻi ʻa e fakahaá ʻi ha lēsoni ʻe ua. ʻOku aleaʻi ʻi he lēsoni ko ʻení ʻa e ngaahi tuʻunga ʻo e fuakava foʻou mo taʻengata ʻo e malí mo e ngaahi talaʻofa ʻoku ʻoatu kiate kinautolu ʻoku fakaʻapaʻapaʻi iá. ʻE aleaʻi ʻi he lēsoni hokó ʻa e tefitoʻi moʻoni ʻo e mali tokolahí.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132:3–18

ʻOku fokotuʻu ʻe he ʻEikí ʻa e ngaahi tuʻunga ʻo e fuakava foʻou mo taʻengatá

Fakatokangaʻi ange: ʻOku aleaʻi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132:1–2 ʻi he lēsoni 140 ko ha konga ʻo ha fealēleaʻaki fekauʻaki mo e mali tokolahí.

Kimuʻa e kalasí, hiki ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi he palakipoé:

Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai kiate koe ʻa e mali taʻengatá?

Ko e hā te ke fai, ʻo kamata he ʻahó ni, ke teuteu ai ke hū he temipalé pea mali ki taimi mo e kotoa ʻo ʻitānití?

Ko e hā e ngaahi tāpuaki ʻe lava ke maʻu ʻi he moʻuí ni ʻe kinautolu ʻoku talangofua ki he fono ʻa e ʻOtuá ke sila ʻi he temipalé?

Fakaafeʻi e kau akó ke fakalaulauloto ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi heʻenau ako e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132 he ʻaho ní.

Kamata e kalasí ʻaki hono fai ʻa e fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā ʻa e fuakava foʻou mo taʻengatá?

Ke tokoni ke mahino ki he kau akó e ʻuhinga ʻo e kupuʻi lea “ko e fuakava foʻou mo taʻengatá,” lau e lea ko ʻeni ʻa Palesiteni Siosefa Filitingi Sāmitá:

ʻĪmisi
Palesiteni Joseph Fielding Smith

“Ko ʻeni ʻoku ʻi ai ha fakaʻuhinga mahino fakaikiiki ʻo e fuakava foʻou mo taʻengatá. Ko e meʻa kotoa pē ia—ko e kakato ʻo e ongoongoleleí. Ko ia ko e mali ʻoku fakahoko totonú, papitaisó, fakanofo ki he lakanga fakataulaʻeikí, ʻa e meʻa kehe kotoa pē—ʻa e aleapau, fatongia, mo e ngāue kotoa pē ʻoku fekauʻaki mo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí, ʻa ia ʻoku fakamaʻu ʻe he Laumālie Māʻoniʻoni ʻo e talaʻofá ʻo fakatatau ki heʻene fonó kuo ʻomi ko ʻení, ko ha konga ia ʻo e fuakava foʻou mo taʻengatá” (Doctrines of Salvation fakatahatahaʻi ʻe Bruce R. McConkie, 3 vols. [1954–56], 1:158; toʻo ʻa e mataʻitohi fakahihifí).

Fakaafeʻi e kau akó ke lau fakalongolongo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132:3–5, ʻo kumi e ola hono fakafisingaʻi ʻo e fuakava foʻou mo taʻengatá, ʻa ia ʻoku kau ai e fuakava ʻo e mali fakasilesitialé.

  • Ko e hā e ola ʻo hono fakafisingaʻi ʻa e fuakava foʻou mo taʻengatá? (ʻI he tali ʻe he kau akó ʻa e fehuʻi ko ʻení, mahalo te ke fie fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga e foʻi lea ko e malaʻia ʻoku taʻofi e fakalakalaka taʻengata ʻa ha taha.)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132:6. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai mo kumi e tāpuaki ʻoku talaʻofa ʻe he ʻEikí kiate kinautolu ʻoku faivelenga ʻi he fuakava foʻou mo taʻengatá.

  • Fakatatau ki he veesi 6, ko e hā ʻoku tau maʻu ʻo kapau ʻoku tau faivelenga ʻi he fuakava foʻou mo taʻengatá? (ʻI he tali ʻa e kau akó ki he fehuʻi ko ʻení, mahalo te ke fie fakamahinoʻi ange ʻa e faikehekehe ʻo e fakamalaʻiaʻí, pe taʻofi mei he fakalakalaká, pea mo hono maʻu ʻa e “kakato ʻo e nāunau [ʻa e ʻEikí].”)

Fakamahinoʻi ange ʻoku faʻa fai ʻe he kakaí ha ngaahi aleapau, pe felotoi. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132:7. Vahe ki he vahe ua ʻe taha ʻo e kalasí ke kumi ʻa e meʻa ʻoku hoko ki he ngaahi aleapau faʻu ʻe he tangatá ʻi he mate ʻa e kakaí. Fakaafeʻi e vaheua ʻe tahá ke feinga ke ʻiloʻi ʻa e ongo tuʻunga ʻe nonoʻo ai e ngaahi fuakavá hili ʻetau maté.

  • Ko e hā ʻoku hoko ki he ngaahi aleapau faʻu ʻe he tangatá? (ʻOku nau ngata ʻi he maté.)

  • Fakatatau ki he veesi 7, ko e hā ha meʻa ʻe ua kuo pau ke hoko kae kei haʻisia e ngaahi fuakavá hili ʻetau maté? (Kuo pau ke fai ia ʻi he mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, pea kuo pau ke “fakahoko mo fakamaʻu ia ʻaki ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ʻo e talaʻofá.”)

Fakamatalaʻi ange “ko e Laumālie Māʻoniʻoni ʻo e Talaʻofá ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní. … ʻOku fakamoʻoniʻi ʻe he Laumālie Māʻoniʻoni ʻo e Talaʻofá ki he Tamaí kuo fakahoko totonu ʻa e ngaahi ouau fakamoʻuí, pea kuo tauhi ʻa e ngaahi fuakava ʻoku fekauʻaki mo iá” (Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “Laumālie Māʻoniʻoni ʻo e Talaʻofá,” scriptures.lds.org). Hili iá pea fakaafeʻi e kau akó ke toe lau e veesi 7 pea fakamatalaʻi fakanounou ia ʻi ha fakamatala ʻo e tokāteliné. Hiki ʻenau talí he palakipoé. Hangē ko ʻení, te ke fie tohi ha meʻa tatau mo ʻení: ʻE ngata ia ʻi he maté, tuku kehe kapau ʻoku fai ha fuakava ʻi he mafai totonu ʻo e lakanga fakataulaʻeikí pea fakamaʻu ʻaki e Laumālie ʻo e Talaʻofá.

Ke tokoni ke mahino lahi ange ki he kau akó ʻa e tokāteline ko ʻení, kole ange ke nau toe fakalea ia ʻi ha founga lelei. Hiki ʻenau talí he palakipoé. Hangē ko ʻení, te ke fie tohi ha meʻa tatau mo ʻení: ʻI hono fai ha fuakava ʻi he mafai totonu ʻo e lakanga fakataulaʻeikí pea fakamaʻu ʻi he Laumālie Māʻoniʻoni ʻo e Talaʻofá, ʻe tolonga ia ʻo taʻengata.

Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132:8–14 ʻaki hano fakamatalaʻi ange naʻe hoko atu e ʻEikí ʻo fokotuʻu e ngaahi makatuʻunga ʻo ʻEne ngaahi fonó mo e ngaahi ouaú. Naʻá ne fakahā ʻe tolonga ʻa e meʻa kotoa pē ʻokú Ne fokotuʻú ʻo taʻe ngata ka ko e meʻa kehe kotoa pē ʻe iku ʻo fakaʻauha.

Fakaafeʻi ha kau ako ʻe toko fā ke taufetongi ʻi hono lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132:15–18. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi ha ongo founga kehe ʻe ua ʻe ala kau fakataha atu ai ha tangata mo ha fefine ki ha nofo-mali. Pea lau leʻolahi leva e ngaahi sīpinga ko ʻení. Hili e sīpinga takitaha, fehuʻi ki he kau akó pe ko e hā e ngaahi moʻoni naʻe akoʻi ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132:15–18 ʻoku kaunga ki he tūkunga ko iá.

Sīpinga 1: ʻOku feʻofaʻaki ha tangata mo ha fefine, tauhi e fono ʻo e angamaʻá, pea naʻe fakahoko ʻena malí ʻe ha taki fakapuleʻanga fakalotofonua. ʻOku ʻikai ke na sila ʻi ha temipale. ʻOku kau ʻi he ouau ʻo ʻena malí ʻa e ngaahi lea “kae ʻoua kuo fakamāvae kimoua ʻe he maté.” ʻI ha ngaahi taʻu siʻi mei ai, ʻoku mate ʻa e husepānití ʻi ha fakatuʻutāmaki. Ko e hā e ngaahi moʻoni naʻe akoʻi ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132:15–17 ʻoku kaunga ki aí? (ʻOku ʻikai ke toe mali ʻa e husepānití mo e uafí.)

Sīpinga 2: ʻOku mali ha tangata mo ha fefine. ʻOkú na fepalōmesiʻaki te na feʻofaʻaki maʻu pē pea te na fakataha maʻu pē, ka ʻoku ʻikai ke na sila ʻi ha temipale. ʻOkú na tui ʻe tuku kinaua ʻe he ʻOtuá ke na fakataha ʻo taʻengata koeʻuhí ko ʻena feʻofaʻakí. Ko e hā e ngaahi moʻoni naʻe akoʻi ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132:18 ʻoku kaunga ki aí? (He ʻikai hoko atu ʻa ʻena nofo-malí hili ʻena maté.)

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132:19-33

ʻOku talaʻofa ʻe he ʻEikí ha ngaahi tāpuaki kiate kinautolu ʻoku talangofua ki he fono ʻo e mali fakasilesitialé

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e aʻusia ko ʻeni naʻe vahevahe ʻe ʻEletā ʻEniliki R. Falapela ʻo e Kau Fitungofulú. Kole ki he kalasí ke fakafanongo ki he meʻa naʻe fakatupu lotomamahi mo fakafiefia kia ʻEletā mo Sisitā Falapelá.

ʻĪmisi
Elder Enrique R. Falabella

“ʻI heʻeku foki mei heʻeku ngāue fakafaifekaú, ne u feʻiloaki mo ha finemui fakaʻofoʻofa. … Naʻá ne maʻu ʻeku tokangá he fuofua taimi ne u sio ai kiate iá.

“Ne fokotuʻu ʻe hoku uaifí ʻa e taumuʻa ke mali ʻi he temipalé, neongo ko e taimi ko iá ko e temipale ofi taha naʻe fie maʻu ke fononga ki aí naʻe kilomita ʻe 6,400 tupu.

“Naʻe fakatou fakafiefia mo fakamamahi ʻa ʻema mali fakapuleʻangá, he ne ma mali pē ki he moʻuí ni. Naʻe lea ʻaki ʻe he ʻōfisá ʻa e ngaahi leá ni ‘Pea ʻoku ou fakahā atu ko e husepāniti mo e uaifi kimoua,’ ka naʻá ne toe pehē leva, ‘kae ʻoua kuo fakamāvae kimoua ʻe he maté.’

“Ko ia ne ma feilaulau ke fakahaofi ha paʻanga feʻunga ke totongi haʻama tikite ki he Temipale ʻAlesona Mesá.

“ʻI heʻema tūʻulutui ʻi he ʻōlita he temipalé, naʻe lea ʻaki ʻe ha tamaioʻeiki maʻu mafaí ʻa e ngaahi lea ne u holi ke u fanongoá, ʻa ia naʻá ne fakahaaʻi mai ko e husepāniti mo e uaifi kimaua ki taimi mo e kotoa ʻo e taʻengatá” (“Ko ʻApi: Ko e Akoʻanga ʻo e Moʻuí,” Ensign pe Liahona, Mē 2013, 102).

  • Ko e hā naʻe ʻikai fiemālie ai ʻa e ongomātuʻa Falapelá ʻi heʻena mali fakapuleʻangá?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132:19–21. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e ngaahi tāpuaki ʻoku talaʻofa ʻe he ʻEikí kiate kinautolu ʻoku faitotonu ki he fuakava foʻou mo taʻengata ʻo e malí. Koeʻuhí ʻoku lōloa ʻa e potufolofola ko ʻení pea faʻa faingataʻa ke mahino, ʻe ala fie maʻu ke ke kiʻi mālōlō fakataimi hifo ke fai ha ngaahi fakamatala mo tali ha ngaahi fehuʻi. ʻE ala tokoni atu ʻa e fakamatala ko ʻení:

ʻOku ʻuhinga e foʻi lea ko e nofo maʻu ke tali pe hokohoko atu, ko ia ʻoku ʻuhinga e ngaahi kupuʻi lea ko e “nofo maʻu ʻi heʻeku fuakavá” (veesi 19) mo e “tauhi ʻeku fonó” (veesi 21) ke kei tauhi maʻu ʻa e fuakava mo e fono ʻa e ʻEikí.

ʻOku maʻu ʻi he veesi 19 ʻa e talaʻofa kapau ʻe mali ha tangata mo ha fefine ʻi he “fuakava foʻou mo taʻengatá” pea “ʻoku fakamaʻu ia kiate kinaua ʻe he Laumālie Māʻoniʻoni ʻo e talaʻofá,” pea ʻokú na “ʻalu atu [leva] ʻi he ʻuluaki toetuʻú; pea … maʻu ʻa e ngaahi taloni, ngaahi puleʻanga, ngaahi pule fakapilinisi, mo e ngaahi mālohi,” ka ʻo kapau pē te na “nofo maʻu ʻi [he] fuakavá, ʻo ʻikai fai ha fakapō ʻa ia ʻe lilingi ai ha toto taehalaia.” (Vakai foki, T&F 132:27.)

ʻOku ʻuhinga ʻa e ngaahi kupuʻi lea ko e “hokohoko atu ai pē ia ʻo e ngaahi hako ʻo taʻengata pea taʻengata” (veesi 19) mo e “ʻokú na hokohoko atu ai pē” (veesi 20) ki he talaʻofa ʻe lava ke hokohoko atu hotau fāmilí mo hotau hakó ʻo aʻu ki ʻitāniti.

Hiki e Kapau pea ʻe ʻi he palakipoé. Fakaafeʻi e kau akó ke fakafonu ʻa e ngaahi ʻataá ke fakamatalaʻi fakanounou e ngaahi talaʻofa naʻe ʻomi ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132:19–21. Hiki ʻenau talí he palakipoé. Te nau ala ʻiloʻi e ngaahi tefitoʻi moʻoni hangē ko ʻení:

Kapau ʻoku nofo maʻu ha tangata mo ha fefine ʻi he fuakava foʻou mo taʻengata ʻo e malí, pea te na maʻu leva ʻa e hakeakiʻí mo e nāunaú.

Kapau ʻoku nofo maʻu ha tangata mo ha fefine ʻi he fuakava foʻou mo taʻengata ʻo e malí, pea te na maʻu leva ha tupulaki taʻengata ʻo hona hakó.

Kapau ʻoku nofo maʻu ha tangata mo ha fefine ʻi he fuakava foʻou mo taʻengata ʻo e malí, pea ʻe mālohi leva ʻena nofo-malí ʻi he kotoa ʻo ʻitānití.

Kapau ʻoku nofo maʻu ha tangata mo ha fefine ʻi he fuakava foʻou mo taʻengata ʻo e malí, pea te na hoko leva ʻo hangē ko e ʻOtuá.

Lau ʻa e sīpinga ko ʻení:

Sīpinga 3: ʻOku silaʻi ha talavou mo ha finemui ʻi ha temipale māʻoniʻoni ʻi he mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. ʻOkú na fakatou moʻui faivelenga mo tauhi ʻena ngaahi fuakavá. Ko e hā e ngaahi moʻoni naʻe akoʻi ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132:19–21 ʻe kaunga ki ai hili ʻena maté? (ʻE hokohoko atu pē ʻena nofo-malí ʻo taʻe ngata. Te na hoko ʻo hangē ko ʻena Tamai ʻi Hēvaní pea tāpuekina ʻaki ʻa e nāunaú, hakeakiʻí, mo ha fāmili taʻengata.)

  • ʻOkú ke pehē ko e hā kuo pau ke fai ʻe ha husepāniti mo e uaifi ke nofo maʻu ai ʻi he fuakava ʻo e malí? (ʻE ala kau ʻi he ngaahi talí ʻa e muimui ki he folofola ʻa e ʻOtuá, talangofua ki he ngaahi ouau kotoa pē ʻo e fakamoʻuí, moʻui angamaʻa mo taau, feʻofaʻaki, ngāue fakataha ke hoko ko ha mātuʻa lelei, ohi hake ʻa e fānaú ʻi he ʻofa mo e māʻoniʻoni, pea foki fakataha maʻu pē ki he temipalé.)

Kole ki he kau akó ke lau fakalongolongo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132:22–25, ʻo tokanga makehe ki he fakamatala ʻa e ʻEikí ki he “matapā” mo e “hala” ʻoku fakatau ki he hakeakiʻí. Kimuʻa pea nau laú, fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga e foʻi lea ko e fāsiʻi ʻi he veesi 22 ko e lausiʻi, ʻo ʻikai toe ʻatā ʻa e lue takai holo ʻi he halá.

  • Ko e hā ha ngaahi founga ʻoku fakafofongaʻi ai ʻe he fakatātā ʻo ha matapā lahi mo ha hala laulahi ʻa e ngaahi fakakaukau lolotonga ʻi he sosaietí fekauʻaki mo e ngaahi vā fetuʻutaki ʻa ha ongo meʻa malí pea mo e nofo-malí? ʻOku fehangahangai fēfē ʻa e ngaahi fakakaukau ko ʻení mo e fuakava foʻou mo taʻengata ʻo e malí?

  • Fakatatau ki he veesi 22 mo e 25, ko e hā ʻoku ʻikai lava ai e tokolahi ke hū ʻi he hala fāsiʻi ʻoku fakatau ki he hakeakiʻí? (ʻOku ʻikai ke nau maʻu ʻa Sīsū Kalaisi, ʻiloʻi Ia, pe nofo maʻu ʻi Heʻene fonó.)

  • Fakatatau ki he veesi 21–24, ko e hā kuo pau ke tau fai ke maʻu ai ʻa e moʻui taʻengatá? (Fakamatalaʻi fakanounou e tali ʻa e kau akó ʻaki hono hiki ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení he palakipoé: Kuo pau ke tau ʻiloʻi ʻa e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi, hoko ʻo hangē ko Kinauá, pea nofo maʻu ʻi Heʻena fonó, ke maʻu ʻa e hakeakiʻí mo e moʻui taʻengatá.)

Fakamatalaʻi fakanounou e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132:29–33 ʻaki hono fakamatalaʻi ange naʻe faivelenga mo talangofua ʻa ʻĒpalahame ki he fono ʻa e ʻEikí ʻo e mali taʻengatá pea naʻá ne maʻu ʻa e talaʻofa ʻo e tupulaki taʻengata ʻi hono hakó.

Fakamoʻoni ange ʻi heʻetau muimui ki he fono ʻa e ʻOtuá, te tau lava ʻo nofo fakataha mo Ia pea maʻu ʻa e moʻui taʻengatá.

Fakamatala ki he ngaahi fehuʻi naʻá ke hiki ʻi he palakipoé kimuʻa e kalasí. Fakaafeʻi e kau akó ke tali ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi heʻenau pepa ki he kalasí pe tohinoa ako folofolá. Hili ha taimi feʻunga, te ke fie fakaafeʻi foki ha toko taha pe toko ua ʻo e kau akó ke vahevahe e meʻa ʻoku nau ongoʻí.

Fakaʻosi ʻaki hano fakaʻaliʻali ha tā ʻo ho fāmilí. Vahevahe ʻa e ngaahi meʻa ʻokú ke ongoʻí mo e fakamoʻoní ki he ngaahi tāpuaki ʻo e mali taʻengatá. Poupouʻi e kau akó ke teuteu he taimí ni ke ʻalu ki he temipalé pea mali ai ki he taʻengatá. Vahevahe hoʻo fakamoʻoni ki he ngaahi tāpuaki ʻoku talaʻofa mai ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132 pea mo e fiefia ʻoku maʻu mei he teuteu ki he mali temipalé.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132:5. Naʻe “fokotuʻu [ʻa e malí] ʻi he teʻeki ai ke ʻai ʻa e tuʻunga ʻo e māmaní”

Naʻe vahevahe ʻe ʻEletā Lāsolo M. Nalesoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e ngaahi moʻoni ko ʻení fekauʻaki mo e malí mo e fāmilí:

ʻĪmisi
ʻEletā Russell M. Nelson

“Naʻe fakatupu ʻa e māmaní pea toe fakafoki mai ʻa e Siasí ni ke lava ʻo faʻu e fāmilí, silaʻi pea hākeakiʻi kinautolu ʻo taʻengata. …

“… Ko e mali temipalé ʻoku ʻikai fakahoko pē ia ʻi he vahaʻa ʻo e husepānití mo e uaifí; ka ʻokú ne tanumaki ha vā fetuʻutaki mo e ʻOtuá.

“… Ko e taimi ʻoku silaʻi ai ha fāmili ʻi he temipalé, ʻoku hoko ʻa e fāmili ko iá ʻo taʻengata ʻo hangē pē ko e puleʻanga ʻo e ʻOtuá” (“Ko e Mali Fakasilesitialé,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2008, 93).

Naʻe toe akonaki foki ʻa ʻEletā Nalesoni ʻo pehē:

ʻĪmisi
ʻEletā Russell M. Nelson

“Oku ʻomi ʻe he nofo-malí ha faingamālie lahi ange ki he fiefiá, ʻo lahi ange ia ʻi ha toe faʻahinga fetuʻutaki ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá. …

“Ko e malí ko e fakavaʻe ia ʻo e nofo maau fakasōsialé, ko e matavai mapunopuna ia ʻo e angamāʻoniʻoní pea mo e fakavaʻe ʻo e hakeakiʻi taʻengatá” (“Nurturing Marriage,” Ensign pe Liahona, May 2006, 36).

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132:7. Ko e Laumālie Māʻoniʻoni ʻo e Talaʻofá

Naʻe fakamatala ʻa Palesiteni Siosefa Filitingi Sāmita ʻo pehē:

ʻĪmisi
Palesiteni Joseph Fielding Smith

Ko e Laumālie Māʻoniʻoni ʻo e Talaʻofá ko e Laumālie Māʻoniʻoní ia ʻokú ne tali ʻa e ouau kotoa pē: ʻa e papitaisó, hilifakinimá, fakanofó, mo e malí. Ko e talaʻofá ʻe maʻu ʻa e ngaahi tāpuakí ʻi he moʻui angatonú.

“Kapau ʻe maumauʻi ʻe ha taha ha fuakava, ʻo tatau ai pē pe ko e fuakava ʻo e papitaisó, fakanofo ki he lakanga fakataulaʻeikí, malí, pe ha faʻahinga meʻa pē, he ʻikai tali ia ʻe he Laumālié, pea ʻe ʻikai maʻu ʻa e tāpuakí.

“Ko e ouau kotoa pē ʻoku fakamaʻuʻaki ia ʻa e talaʻofa ki ha fakapale ʻe maʻu ʻo makatuʻunga pē ʻi he moʻui angatonú. ʻOku toʻo ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní ʻa e sitapa fakamafaiʻí ʻi he taimi ʻoku maumauʻi ai ʻa e ngaahi fuakavá [vakai, T&F 76:52–53; 132:7]” (Doctrines of Salvation, fakatahatahaʻi ʻe Bruce R. McConkie, 3 vols. [1954–56], 1:45).

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132:19–20. “Pea te na hoko leva ko e ongo ʻotua … koeʻuhí he ʻokú na hokohoko atu ai pē”

Naʻe fakamatala ʻa ʻEletā Paʻale P. Palati ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá fekauʻaki mo e founga ne liliu ai ʻene moʻuí ʻi heʻene maʻu ha mahino ki he tokāteline ʻo e mali taʻengatá ʻo pehē:

ʻĪmisi
Parley P. Pratt

“Ka ko Siosefa Sāmita naʻá ne akoʻi kiate au ʻa e founga ke te fakamahuʻingaʻi ai ʻa e ngaahi fetuʻutaki ʻofa ko ia ʻa e tamaí mo e faʻeé, husepānití mo e uaifí; tuongaʻané mo e tuofefiné, mo e fohá mo e ʻofefiné.

“Naʻá ku ako meiate ia ʻe malava ke fakamaʻu kiate au hoku uaifi kuó u filí ki taimi mo e kotoa ʻo ʻitanití; pea ko e ngaahi feongoʻiʻaki mo e feʻofaʻaki ʻokú ne ʻōʻōfaki kimauá ʻoku mapunopuna ia mei he matavai ʻo e ʻofa taʻengata fakalangí. Naʻá ku ako meiate ia te tau lava ʻo tanumaki ʻa e ʻofa ko ʻení, pea fakatupulaki mo fakalakalaka e meʻa tatau ʻi he kotoa ʻo e taʻengatá; pea ko hono ola ʻo ʻetau feohi taʻe ngatá ko ha hako ʻoku taʻefaʻalaua ʻo hangē ko e ngaahi fetuʻu ʻo e langí, pe ko e ʻoneʻone ʻo e matātahí.

“Naʻá ku ako mei ai ʻa e tuʻunga fakaʻeiʻeiki mo e ikuʻanga moʻoni ʻo ha foha ʻo e ʻOtuá, kuo fakakofuʻiʻaki ʻa e lakanga fakataulaʻeiki taʻengatá, ko e pēteliake mo e pule ki hono hako taʻefaʻalauá. Naʻá ku ako mei ai ko e tuʻunga fakaʻeiʻeiki māʻolunga taha ʻo e tuʻunga fakaefefiné, ko e hoko ko ha kuini mo ha taulaʻeiki fefine ki hono husepānití, pea ke pule ʻo taʻengata pea taʻengata ko e kuini fehuhu ʻo hono hako taʻefalauá.

“Naʻá ku ʻofa kimuʻa, ka naʻe ʻikai te u ʻiloʻi hono ʻuhingá. Ka ʻoku ou ʻofa ʻi he taimí ni—ʻaki ha haohaoa—ko ha tuʻunga ʻo ha ongo kuo hiki hake, ʻa ia te ne kilala hake hoku laumālié mei he ngaahi tuʻunga fakamatelie ʻo e māmani māʻulalo ko ʻení pea ke mafola ʻo hangē ko e ʻōsení. Naʻá ku ongoʻi moʻoni ko e ʻOtuá ko ʻeku Tamai fakalangí ia; ko Sīsū ko hoku tokoua, pea ko e uaifi ʻo hoku lotó ko ha hoa taʻengata, mo taʻe-faʻamate ia; ko ha ʻāngelo tauhi angaʻofa ia, kuo foaki mai kiate au ko ha fakafiemālie, mo ha kalauni ʻo e nāunau ʻo taʻengata pea taʻengata. Ko hono fakanounoú, ʻoku ou lava he taimí ni ʻo ʻofa ʻaki ʻa e laumālié pea mo e mahinó foki.

“Naʻe hikiʻi hake … ʻe Siosefa Sāmita … ha kiʻi tuliki ʻo e veilí pea [ʻomai] ke u lava ʻo kiʻi sio fakavave ki ʻitāniti” (Autobiography of Parley P. Pratt, ed. Parley P. Pratt Jr. [1938], 297–98).

ʻI he 1916, naʻe fakahā ʻe Palesiteni Siosefa F. Sāmita mo hono ongo tokoni ʻi he Kau Palesitenisī ʻUluakí, pea mo e kau mēmipa ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē:

“Koeʻuhí kuo ʻosi fakaʻilo ʻo fakafou ʻi he ngaahi fakahā ʻa e ngaahi tuʻunga ʻo e fakalakalaka mo hono maʻú ʻi he fakahā fakalangi, ʻoku totonu ke mahino kiate kitautolu ko e kakai toetuʻú pē mo nāunauʻiá ʻe lava ʻo hoko ko ha mātuʻa ki he fānau fakalaumālié. Ko e ngaahi laumālie hakeakiʻi pehē pē kuo nau matuʻotuʻa ʻi he hala ʻo e moʻui taʻengata kuo tofá; pea ʻe foua ʻe he ngaahi laumālie ʻoku fāʻeleʻi kiate kinautolu ʻi he maama taʻengatá ʻi hono taimí ʻi he ngaahi tuʻunga pe nofoʻanga ʻa ia kuo aʻusia ai ʻe he mātuʻa nāunauʻiá ʻa e hakeakiʻí” (“The Father and the Son: A Doctrinal Exposition by the First Presidency and the Quorum of the Twelve Apostles,” naʻe hā ʻi he Ensign, Apr. 2002, 18).

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132:22–25. Ko e hā ʻa e “hokohoko atu ʻo e ngaahi moʻuí” mo e “ngaahi maté”?

Ne akonaki ʻa ʻEletā Pulusi R. Makongikī ʻo pehē:

ʻĪmisi
ʻEletā Bruce R. McConkie

“Ko kinautolu ʻoku maʻu e moʻui taʻengatá (hakeakiʻí) ʻoku nau maʻu foki ha ngaahi moʻui taʻengata, ʻo ʻuhingá ʻoku nau maʻu ʻi he toetuʻú ha ‘tupulaki’ taʻengata, ‘ko ha hokohoko atu ai pē ʻo e ngaahi hakó,’ ko ha ‘hokohoko atu ʻo e ngaahi moʻuí.’ ʻE ‘hokohoko atu ai pē [ʻenau fānau fakalaumālié] … ʻo taʻefaʻalaua ʻo hangē ko e ngaahi fetuʻú; pe, kapau te mou faʻa lau ʻa e ʻoneʻone ʻo e matātahí he ʻikai te mou lava ʻo lau hono lahí.’ (T.& F. 131:1–4; 132:19–25, 30, 55.)” (Mormon Doctrine, 2nd ed. [1966]; vakai foki, Doctrine and Covenants Student Manual, 2nd ed. [Church Educational System manual, 2001], 330)

Naʻe fakamatala ʻa Palesiteni Siosefa Filitingi Sāmita ʻo pehē:

ʻĪmisi
Palesiteni Joseph Fielding Smith

“Ko e lea ko e ‘ngaahi mate’ ʻa ia ʻoku hā heni [ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132:25] ʻoku fakamatala ia ki hono tuʻusi ʻa kinautolu kotoa pē ʻoku fakafisingaʻi ʻa e fuakava taʻengata ko ʻeni ʻo e malí pea ko ia ʻoku nau ʻikai lava ke nau ʻa e mālohi ʻo e hakeakiʻí mo e hokohoko atu ʻo e hakó. ʻOku iku hono fakaʻikaiʻi ʻo e hakó mo e faʻunga ʻo e fāmilí ki he ‘ngaahi maté’, pe ko e fakaʻosinga ʻo e tupulaki ʻi he moʻui ka hoko maí” (Church History and Modern Revelation, 2 vols. [1953], 2:360; vakai foki, Doctrine and Covenants Student Manual, 330).