“Misiona a Take,” O Autu o le Talafaasolopito o le Ekalesia
“Misiona a Take”
Misiona a Take
Na faatuina muamua e le Ekalesia le lotu i le Malo o Ottoman i le 1884, i le mavae ai ona tusi atu o Hagop Vartooguian, o se Kerisiano Amerika, i le peresitene o le Misiona a Europa e talosaga ai [e fia fai ni ana] lesona a faifeautalai.1 O Jacob Spori, o se faifeautalai Suitiselani, na galue mulimuli ane i Constantinople ae sa na o ni nai tagata liliu mai na maua ai.2
O le malosi o le aganuu faaIsalami ma isi tulaga i le malo na uunaia ai Spori ma i se taimi mulimuli ane o faifeautalai e taulai atu a latou taumafaiga i vaega toalaiti faalelotu, ae maise lava i Kerisiano. Sa faavae e taitai Ottoman se faiga lea na iloa ai ni vaega toalaiti se tolu faaleaganuu/faalelotu—Iutaia, Lotu Eleni, ma le FaaAposetolo Amenia—ma tuuina atu i vaega taitasi ni a latou lava pulega faalemalo e faatapulaaina. O le au Amenia, o le toatele lava na nonofo i Take tutotonu, o le vaega lea na sili ona tele ai Kerisiano i le malo. Ona o la latou faatosinaga faalemalo na faavae i le toatele o la latou vaega, na masani ona faasagatau taitai Amenia i tagata na tuua le Lotu Aposetolo Amenia.3
I le 1887, i Constantinople, na faalogo ai se alii e igoa ia Dekran Shahabian i le molimau a Fedinand Hintze, o se faifeautalai Tenimaka mai Iuta na auauna atu o se taitai o le Misiona a Take. Ina ua toe foi atu i lona aiga, na talosaga ai Shahabian ina ia asiasi atu Elder Hintze i lona nuu o Sivas i Take i saute. Na papatiso e Hintze ia Shahabian, ma na talai atu e le toalua lea le talalelei i le eria faataamilo. Na vave lava ona faatuina ni paranesi i Zara, Aintab, Aleppo, Alexandretta, ma Beirut. Na faapitoa lava i Aintab, lea na amata ai ona faaitiitia e faatosinaga a le Porotesano le malosi faaleagafesootai o le lotu Amenia, “na lolofi ane ai le tai fiaselau o tagata e siomia ia [Hintze], ma e mai lava i le taeao po seia oo i le leva o le afiafi ma fai atu fesili e uiga i le Talalelei.”4
I Haifa, na faatuina ai e [tagata] Porotesano Siamani se kolone lea na latou faatalitali ai i le laveaiina o Ierusalema. O le taitai o le kolone e igoa ia Johann Georg Grau na vaaia Hintze o tu i luma o lona faleoloa ma na vaaia lenei mea o se faataunuuina o se miti na ia faia e faapea o le a auina atu e le Alii ia te ia se avefeau. Ina ua uma lona papatisoga, na faauuina Grau e fai ma toeaina ma amata loa ona talai atu.5 O le faamanuiaina tele i totonu o kolone o Amenia ma Siamani, i le 1889 na siitia atu ai e Hintze ia laumua o le Misiona a Take mai Constantinople i Aintab. Na tumau pea le avea o le mativa o se luitau tele, ona o le tele o tagata liliu mai na le toe faigaluega ona o le faailoga tagata e faatatau i le suia o le lotu a se tasi. E ui lava i lea, na toatele tagata o le Au Paia na lava ni tupe na latou sefeina e malaga atu ai i Iuta.6
I le 1903, na faaauau ai e Joseph W. Booth le taitaiga o le misiona ma auauna atu i tagata o le Ekalesia i se taimi o le faateteleina o le vevesi faalemalo. O le Misiona a Take, sa i ai lona laumua i Aintab, lea na tapunia i le 1909 ina ua lamatia tele le galuega faafaifeautalai e vevesi faalemalo. O le isi sefulu tausaga, lea na molimauina ai le Taua Muamua a le Lalolagi ma le soloia o le Malo a Ottoman, na aumaia ai le le mautonu ma le vevesi mo le toatele o tagatanuu ma tuua ai le tamai paranesi a Aintab i le le mautonu.
Ina ua silafia e taitai o le Ekalesia ia luitau na feagai ma le Au Paia i Amenia, na latou uunaia le Au Paia o Aso e Gata Ai i le Iunaite Setete ma i Aintab ia tuufaatasi a latou tatalo ma anapogi mo le laveaiina. Na foai atu e tagata Amerika o le Ekalesia ni toomaga tautupe, ma i le tautoulu o le 1921, na fesoasoani ai le peresitene o le misiona ua toefoi mai o Joseph W. Booth i e na totoe o le paranesi o Aintab e malaga atu i saute i Aleppo, Suria. Sa faaauau pea ona fesoasoani i laua ma lona faletua, o Mary Rebecca Moyle Booth, i le Au Paia sulufai.
Ao i ai pea le Au Paia o Aso e Gata Ai i Suria ma Lepanona, na faaitiitia le galuega faafaifeautalai i Take i le vaitau o le 1920. O le aulotu muamua a le Au Paia o Aso e Gata Ai i Take o ona po nei na faatuina i Ankara i le 1979.