Talafaasolopito o le Ekalesia
Ema Hale Samita


“Ema Hale Samita,” O Autu o le Talafaasolopito o le Ekalesia

“Ema Hale Samita“

Ema Hale Samita

O Ema Samita, le faletua o Iosefa Samita, na faatinoina se matafaioi taua i le toefuataiga o le Ekalesia. O lona tina-faaletulafono, o Lusi Maki Samita, na viia Ema: “Ou te lei vaai lava i se tamaitai i lou olaga o le e onosaia ituaiga uma o vaivaiga ma faigata, mai i lea masina i lea masina, ma mai i lea tausaga i lea tausaga, faatasi ma lena lototele, naunautai, ma le onosai e le maluelue. … Sa felafoaiina o ia i luga o vasa o le le mautonu; … Na ia aafia i afa o sauaga, ma onosaia le ita mai o tagata ma tiapolo, … ia na faatoilaloina toeitiiti lava o isi fafine uma lava.”1

Ata
atatosi o Ema Hale Samita

atatosi o Ema Hale Samita.

Na soifua mai i le aso 10 o Iulai, 1804, i Willingsborough (na iloa mulimuli ane o Haramoni), Penisilevania, o Ema Hale o le lona fitu o le fanau e toaiva a Isaako ma Elisapeta Lewis Hale. Sa nonofo le aiga mauoa i se faatoaga e 90-eka i le Vanu o le Vaitafe o Susikuana, lea na auina atu ai e Isaako aano o manu i vaa ma isi oloa i lalo o le vaitafe i Filatelefaia ma Patimoa.

Ao laitiiti, na atiina ae e Ema se fiafia tele i mataupu taulotu ma le tuuto atu i le Atua. Na amata ona lauiloa le Metotisi i le itu o Susikuana i le amataga o le 1800, ma na amata ai e Ema ona auai ma lona tina i le fitu o ona tausaga. O se masani faaleaiga ua taua ai faapea na faalogoina e Isaako Hale lona afafine laitiiti o tatalo mo ia i le togavao e lata ane i lo latou fale ma o lena mea na saofaga i lona liua faaleagaga. Atonu na auai atu foi Ema i le aoga faalelotu a tamaitai i le Taulaga o Great Bend, ma na ia faiaoga mulimuli ane i le aoga.2

Sa 21 tausaga o Ema ina ua ia feiloai i le ia Iosefa Samita e 19-tausaga i le faaiuga o Oketopa i le 1825. Na sau Iosefa i sautesisifo mai Niu Ioka e saili galuega i le Vanu o Susikuana. O le le lava o lana aoga ma punaoa na faafeagai i le tulaga maualuga o Ema, ae na vave lava ona fiafia Ema i lona tagata ma ona uiga lelei. Na la faamasani mo ni nai masina ao galue Iosefa e faaleleia lona tulaga tautupe. Na tetee Isaako ma Elisapeta i le faigauo, ma na le fiafia i sailiga a Iosefa faalelotu ma lona galue ai mo Iosia Stowell, lea na faafaigaluegaina Iosefa e fesoasoani ia te ia i le eliina o ni oa siliva faapea na leiloa i le eria. Na sosola Ema ma Iosefa i le aso 18 o Ianuari, 1827, i South Bainbridge, Niu Ioka, ona o ai lea ma nonofo ma le aiga o Samita. Sa la toe foi mai i Penisilevania ia Tesema ina ia nonofo latalata i lona aiga a o galue i le faaliliuga o le Tusi a Mamona.

Na fanauina e Ema se pepe tama lea na maliu lava ina faatoa fanau mai i le aso 15 o Iuni, 1828, lea na toeitiiti lava a maliu ai foi ma ia. Ia Setema i le 1830, sa la siitia atu ai ma Iosefa i Feiete, Niu Ioka, e nonofo ma le aiga o le au Uitimera. Na toe tuua e Ema le Vanu o Susikuana ma le aiga o Hale mo le taimi mulimuli lava, e lei toe vaai lava i ona matua ma le tele o isi tagata o le aiga. Na ia fanauina mulimuli ane ni fanau se toaiva ma vaetamaina le isi toalua, o le toafa o na fanau na maliliu i le fanau mai pe i le faatoa uma ona fanau mai, ma o le toalua na maliliu o laiti.

Auaunaga faaleEkalesia

Na papatiso Ema i totonu o le Ekalesia a Keriso e Oliva Kaotui i Kolesavile; Niu Ioka, i le aso 28 o Iuni, 1830, ina ua faatoa uma ona faatuina le Ekalesia. Na faapotopoto ane se aofia vevesi, ma na faatuai ai le faamauina o Ema, ma na pueina ma lokaina Iosefa i moliaga o amioga le taupulea. Ina ua toe foi mai Iosefa i Haramoni, na ia mauaina se faaaliga mo Ema, lea ua iloa nei o le Mataupu Faavae ma Feagaiga 25, ma taua ai o ia “o se tamaitai filifilia” ma uunaia ai o ia ina ia faamafanafana ma lagolagoina Iosefa i ona puapuaga. Na tofia foi o ia ina ia avea ma tusiupu ia Iosefa, ia faamalamalama atu tusitusiga paia, ma apoapoai atu i le Ekalesia, ma faamaopoopo le lolomiga o musika paia i se tusipese.

Sa fesoasoani Ema ia Iosefa o se tusiupu mo se taimi i le popofou o le faaliliuga o le Tusi a Mamona. Na vave lava ona ia amata ona filifilia viiga e usuina i sauniga lotu, ma na galulue ma W. W. Phelps e lolomi nisi o na viiga i le 1832 i le nusipepa a le Ekalesia mo se taimi ao masani ona tauaveina e alii failautusi le tiutetauave mo le filifilia o viiga. Na lolomiina le tusipese muamua lava a le Au Paia o Aso e Gata Ai i Katelani i le 1835 i lalo o le suafa o Ema Samita.

Na auauna atu Ema i e matitiva: i Katelani, na la tuufaatasia ai ma Elisapeta Ana Whitney ni taumafataga mo e matitiva, ma i Navu, na ia tatalaina lona fale i e mamai, matua oti, ma leai ni aiga. I le avea ai ma “tamaitai filifillia,” na ia pulefaamalumalu i le Aualofa a Tamaitai o Navu mai i lona faavaeina i le 1842 seia oo i le 1844. O lana auaunaga i le Aualofa, e ui i lea, na ausia ai le sili atu nai lo galuega alofa. I le avea ai ma se peresitene, na aoaoina e Ema tamaitai i aoaoga faavae, puleaina le auai, ma puipuia faalauaitele mataupu faavae o le amio mama. O Ema le tamaitai muamua lava na mauaina sauniga o le malumalu; ona ia faia lea o uluai sauniga mo isi tamaitai i nei sauniga paia. I le avea ai ma faletua o le taitai o Navu, na ia talimalo i taitai o malo i lona fale, auai faatasi ma Iosefa i faapotopotoga lautele i faatasiga faalauaitele ma faalenuu, ma tuuina atu talosaga faalemalo e lagolago ai le Ekalesia ma lana tane.

Sootaga ma Iosefa

E ui lava i faigata o le mativa, faamalosia e tuua lo la fale, ma sauaga, na faatumauina pea e Ema ma Iosefa se alofa loloto ma se sootaga mafana o le tasi ma le isi. Na feagai le la faaipoipoga ma ni luitau uigaese ona o faigata o le faatuina ma le taitaia o le Ekalesia. Na la onosaia faatasi le pau i tulaga tautupe ma taufaafefe e faasaga i le soifua o Iosefa i Katelani, Ohaio; le sauaina o tagata o le Ekalesia i Misuri; ma le tetea ese ona o le faafalepuipuiina o Iosefa i le Falepuipui i Liperate. O a la tusi ua faaalia ai e le gata i o la tulaga faigata ae faapea foi lo la tuuto i le tasi ma le isi. “O ou lagona mo oe e oo i le faavavau faavavau lava,“ Na tusi atu ai Iosefa ia Ema i le 1838.3 Na tusi atu Ema ia te ia i le Falepuipui o Liperate i le 1839: “O loo ou ola pea ma ou te naunau pea ia puapuagatia pea pe afai o le finagalo lea o le Lagi agalelei, ia ou faia mo oe.”4

Na faigata tele ona talia e Ema le mataupu faavae o le autaunonofo. Na faailoa atu e Iosefa le faatinoga ma le faaeteete ma le auauai, ma faaipoipo atu i le tele o isi ava, o i latou uma taitoatasi na tauto mai o le a tausia lo latou auai faalilolilo. E itiiti lava se mea o loo iloaina e uiga i le malamalama ma lagona o Ema e uiga i nei faaipoipoga, o nisi na i ai ni tautinoga i lenei olaga ao isi na aafia ai ni tautinoga mo na o le olaga a sau. Ae ui i lea, ua manino mai na taofia e Iosefa le malamalama i nisi o nei faaipoipoga mai ia Ema. Ina ua ia [Iosefa] faasoa atu se faamatalaga itiiti lava ia te ia, na ia tauivi e talia, ma fesiitai ai lona malamalama ma le lagolagosua mo se taimi. I le amataga o le 1843, e foliga mai na taliaina e Ema le autaunonofo ma na ioe atu lava ia i ai ma molimauina le faaipoipo atu o Iosefa i ni tamaitai se toafa. Ae e oo atu ia Iulai, na toe suia ai ona uiga faaalia i le faatinoga, ma na ia susunuina ai se kopi o tusitusiga o le faaaliga i autaunonofo lea ua maua i le Mataupu Faavae ma Feagaiga 132. E le o i ai se faamaumauga na faia e Iosefa i nisi faaipoipoga ina ua mavae le tautoulu o le 1843.5

E seasea lava ona talanoa Ema e uiga i le faatinoga ina ua maliu Iosefa. Ina ua maliu o ia i le 1879, na lolomiina e lana fanau tama se tusitusiga o se faatalanoaga lea na ia matuai teena ai lava le faia e Iosefa o ni autaunonofo faatagaina.6 E ui lava i faigata faalelotu ma faalelagona i lenei faatinoga, ae na tumau pea le alofa tele o Ema mo Iosefa. Ia Iuni 1844, ao latalata lava i le maliu o lana tane, na tusia ai e Ema, “Ou te manao ma lou loto atoa ina ia faamamaluina ma faaaloalogia lau tane o lou ulu, ia ola pea i lona talitonuina ma e ala i le galue ia ogatusa ma ia e faatumauina le nofoaga na tuuina mai e le Atua ia te au i ona autafa.“7

I Tausaga Mulimuli Ane

O le maliu o Iosefa i le aso 27 o Iuni, 1844, na oo mai ai se tulaga o le le mautonu maoae mo Ema. E faaopoopo atu i le faavauvau i le maliu o lana tane, na maitaga foi o ia i le la tama mulimuli. O le leai o se uili aloaia na tuua ai le Ekalesia faapea foi ma le aiga o Ema i ni tulaga le mautonu faaletupe. Na tulai mai ni feteenaiga i le va o Ema ma Polika Iaga, le Peresitene o le Korama a le Toasefululua, e uiga i le lautele o aia tatau a le aiga o Samita ma le Ekalesia i meatotino o loo i le suafa o Iosefa ia na tatau ona totogi ai ana aitalafu. Ina ua tuua le tele o le Au Paia mo le Vanu Tele i le 1846, na nofo Ema i Navu, ma maua le Maota Tele ma isi lava mea na ia mafai ona maua mo le tausia o lana fanau.

Ata
atatosi o Ema Hale Samita ina ua matua

Ema Samita i ona tausaga mulimuli.

I le aso 23 o Tesema, 1847, na faaipoipo ai Ema ia Lewis C. Bidamon, e le o se Mamona na nofo i Navu. I le 1860, na auai Ema i le Ekalesia Toefaatulagaina a Iesu Keriso o le Au Paia o Aso e Gata Ai (na toe faaigoaina mulimuli ane o le Nuu o Keriso). O lana tama tama o Iosefa Samita III na avea ma peresitene o le Ekalesia Toefaatulagaina i lona faatoa faavaeina i le 1860, ma lona uso o Alesana Hale Samita o lona fesoasoani.

E ui ina faatumauina le tetee o Ema ia Polika Iaga ma le Au Paia o Aso e Gata Ai i Iuta, na faatumauina pea lona talitonuga i le matafaioi faaperofeta a Iosefa Samita ma i le moni o le paia o le Tusi a Mamona. “O lo’u talitonuga o le Tusi a Mamona e moni a’ia’i lona paia—e leai ma sina o’u masalosalo i ai,” na ia molimau ai i se faatalanoaga na ia tuuina atu i le matua o lona soifua.8 Na maliu Ema Hale Samita Bidamon i Navu i le aso 30 o Aperila, 1879, ma o loo lagomau i tafatafa o Iosefa. O lona suafa ma lona tagata na faamamaluina ma na malamalama sese i manatu o le Au Paia o Aso e Gata Ai, ae o ana faatinoga ma le faatosinaga e le mafai ona tafieseina.

Autu Fesootai: Joseph and Emma Hale Smith Family [Aiga o Iosefa ma Ema Hale Samita, Hymns [Viiga], Female Relief Society of Nauvoo [Aualofa a Tamaitai o Navu]

Faamatalaga

  1. Lucy Mack Smith, “Lucy Mack Smith, History, 1845” 190, josephsmithpapers.org.

  2. Mark L. Staker, “‘A Comfort unto My Servant, Joseph’: Emma Hale Smith (1804–1879),” i le Richard E. Turley Jr. and Brittany A. Chapman, eds., Women of Faith in the Latter Days, Volume One, 1775–1820 (Salt Lake City: Deseret Book, 2011), 345, 349.

  3. Joseph Smith letter to Emma Smith, Nov. 12, 1838, Community of Christ Archives, Independence, Missouri.

  4. Emma Smith letter to Joseph Smith, Mar. 7, 1839, i le Joseph Smith Letterbook 2, 37, josephsmithpapers.org.

  5. Tagai Brian C. Hales, Joseph Smith’s Polygamy, 3 vols. (Salt Lake City: Greg Kofford Books, 2013), 2:33–138; Laurel Thatcher Ulrich, A House Full of Females: Plural Marriage and Women’s Rights in Early Mormonism, 1835–1870 (New York: Alfred A. Knopf, 2017), 86–96.

  6. Joseph Smith III, “Last Testimony of Sister Emma,” Saints’ Herald, vol. 26, no. 19 (Oke. 1, 1879), 289.

  7. Emma Hale Smith, Blessing, June 1844, typescript, Church History Library, Salt Lake City.

  8. Joseph Smith III, “Last Testimony of Sister Emma,” 290.