Talafaasolopito o le Ekalesia
Initia Amerika


“Initia Amerika,” Autu o le Talafaasolopito a le Ekalesia

“Initia Amerka”

Initia Amerika

I le taimi o le seneturi ae lei faatuina le Ekalesia, na faaitiitia ai le faitau aofai o Initia Amerika i Amerika i Matu i le pe a ma le fa selau afe o se taunuuga o taua, aafiaga i faamai, ma le faafitauli o mea tautupe a Initia na mafua ona o tagata fou mai Europa. I le taimi lava lea e tasi, sa faateleina ai le faitau aofai o Amerika Europa i le sili atu ma le lima miliona. I le 1800 o le tele lava o nuu faakolone na tumau i totonu o le lima selau maila o le Talafatai o le Atalani, ae o tagata papae na vave lava ona agai atu i sisifo e kolosi atu i Amerika i Matu. O lenei salalau atu na taitai atu ai i le faateteleina o vevesi i le va o Initia ma tagata papae fou.1

E oo atu i le amataga o le 1800, ua aafia atunuu o Initia i le tele o seneturi o fefaatauaiga, tulaga faalemalo, tulaga faamiliteli, ma feteenaiga ma Amerika Europa fou, ma o le tele o ituaiga Initia na sainia ni ioega e faataga ai le faaaogaina o le teritori ma punaoa. Ae peitai i le 1830 na pasia ai e le Konekaresi a le Iunaite Setete se tulafono e faatagaina ai le aveesea o ituaiga eseese o Initia i teritori i sisifo o le Vaitafe o le Misisipi. Na lagolagoina e lotu Porotesano ni misiona i vaega o Initia na tutuliese, ma le faamoemoe o le talaiga o le talalelei o le a faaleleia ai va ma Initia. Ae peitai o le aveesea o Initia na tulai mai ai se faafitauli matuia ma puapuaga ma na taitai atu i le faateleina o feteenaiga.

Feiloai Mamona ma Initia i le vaitau o le 1830 ma le 1840

Sa lolomiina le Tusi a Mamona i le tausaga lava lea na pasia ai le Tulafono o le Aveesea o Initia. Na tuuina atu ai i tagata o le Ekalesia se vaaiga ese i le talafaasolopito ua tuanai ma le taunuuga o le lumanai o Initia Amerika. O uluai Au Paia na talitonu o Initia Amerika uma lava o tupuaga o tagata o le Tusi a Mamona, ma latou te fesootai ma Isaraelu anamua i se tofi o le feagaiga.2 Na masani ona i ai ia i latou le faailoga tagata lava lea e tasi agai i Initia e pei foi o Amerika Europa, ae o le Au Paia o Aso e Gata Ai na talitonu o Initia Amerika o suli i folafolaga a le Atua e ui lava o loo latou puapuaga nei mo se taimi i le teena o le talalelei.3 O lenei talitonuga i uluai Au Paia na maua ai se lagona loloto o se tiute le auina atu o le savali o le Tusi a Mamona i Initia Amerika.

I totonu o ni masina talu le faavaeina o le Ekalesia i le 1830, na malaga atu ai ni faifeautalai o le Au Paia o Aso e Gata Ai i le Teritori o Initia, i tuaoi o le Iunaite Setete. Pale P. Palate na lipotia mai faapea o Viliamu Anderson (Kik-Tha-We-Nund), le taitai o se vaega o Telauea (Lenape) lea na toe siitia atu i le eria e latalata i Initipene, Misuri, na taliaina ma le fiafia faifeautalai, ma na tau atu e se faamatalaupu ia Oliva Kaotui faapea “ua fai mai le matai e talitonu o ia i upu uma” o le Tusi a Mamona. Ae ui i lea, na vave lava ona faasa e se sui o le malo i latou mai le toe talai atu i tagata Initia i le eria ona latou te lei mauaina se faatagaga talafeagai.4 Na faatumauina le faigata o fesootaiga a le Au Paia o Aso e Gata Ai ma Initia Amerika mo nai isi tausaga, e ui lava na talanoa pea Palate ma isi i se aso o le a taliaina ai e Initia le Tusi a Mamona.5

Ata
Iosefa Samita o loo Talai Atu i Initia Amerika

Iosefa Samita o loo Talai Atu i Initia Amerika.

I le totonugalemu o faigata i Misuri i le vaitau o le 1830, na faaeteete lava taitai o le Ekalesia e uiga i le fesootai atu i vaega o Initia o le lotoifale, ona o le tuuaia e o latou fili i le faaaogaina o le galuega faafaifeautalai e atiiae ai se tetee i totonu o Initia agai i le malo. I le vaitau o le 1840, na auina atu ai e Iosefa Samita ma le Au Peresitene Sili ni faifeautalai i Sioux (Dakota), Potawatomi (Bodéwadmi), Stockbridge (Mahican), ma isi tagata Initia na nonofo i Wisconsin ma Kanata.6 O sui mai i ituaiga o Sauk (Asakiwaki) ma Fox (Meskwaki) na feiloai i Navu ma Iosefa Samita, lea na ta’u atu ia i latou le Tusi a Mamona ma fuafuaga e faatuina se Ierusalema Fou.7 E lua tausaga mulimuli ane, na fesiligia ai e taitai Potawatomi ia Iosefa ma tagata Mamona ia tuuina atu le fesoasoani ina ia faia se ioega e tuufaatasia ai ituaiga eseese. E lei taliaina e Iosefa ae na faamautinoa atu o le Tusi a Mamona o le a faamalamalamaina le ala e agai atu i ni fesootaiga filemu.8 I le mavae ai o le maliu o Iosefa, na talanoaina ai e le Aufono a le Limagafulu, i lalo o le taitaiga a Polika Iaga, se maliega e lautele atu ma atunuu o Initia ae ia tuu taumafaiga faalemalo i le 1846 ina ia faatulaga ai le malaga tele a le Au Paia i sisifo.9

O tagatanuu o Iuta ma Paionia o le Au Paia o Aso e Gata Ai

I le avea ai ma Peresitene o le Ekalesia, le kovana o le teritori, ma taitaifono o mataupu a Initia i le teritori, na faaauau ai e Polika Iaga se aiaiga o le filemu ina ia faia ni nuu Mamona i eria na nonofo ai Initia. Na aoao e le Au Paia o Aso e Gata Ai gagana Initia, faatuina ni fesootaiga o fefaatauaiga, talai atu le talalelei, ma saili lautele ni nofoaga faatasi ma Initia. O le nonofo filemu faatasi i le va o Initia ma le Au Paia o Aso e Gata Ai sa o se tulaga masani ma lelei. Ae peitai, e ui lava i taumafaiga faifai pea a Polika Iaga ia faia ni maliega tumau, na aliae lana aiaiga o le filemu i le le manuia ma na masani ona faaaoga sese. O nei aganuu e lua—Initia Amerika ma Amerika Europa—na matuai eseese lava faauigaga i le faaaogaina o le laueleele ma fanua ma e lei malamalama lelei isi i isi. O nei malamalama sese na taitai atu i feteenaiga ma o nisi taimi o ni vevesi i le va o tagata.10

O vesiga na sili ona matuia i le va o le Au Paia o Aso e Gata Ai i Iuta ma vaega o Initia o le lotoifale na mulimuli ane ona faaigoa o le Taua a Walker (1853-54) ma le Taua a le Black Hawk (1865-72). Na latou amata i ni fefinauaiga i le va o militeli a Mamona ma e tele lava o Initia Ute ia na faateteleina ni vevesi tetele. O le vevesi i le va o Mamona ma Initia na faaitiitia ao faaitiitia le faitau aofai o Initia na nonofo i le Vaomauga i Sisifo ona o faamai ma le fiaai ma o le faatinoga a le malo o le Iunaite Setete na tuuesea ai le tele o Initia i nuu faafaasao mo i latou.11

Misiona a Initia ma Polokalama a Tamaiti Aoga

E ui lava i feteenaiga mai i lea taimi i lea taimi, na tumau pea le naunau o taitai o le Ekalesia i le aumaia o le savali o le Tusi a Mamona i Initia Amerika ma faatuina ni misiona talai ma faatoaga. O nei taumafaiga na faailoa atu ai le talalelei ma saunia ni aoga ma meaai mo Initia i Iuta ma Arisona. Na asiasi atu faifeautalai i le taimi o le afa lona lua o le seneturi lona 19 i tagata o Catawba (Yeh Is-Wah H’reh), Goshute (Kutsipiuti), Hopi (Hopituh Shi-nu-mu), Maricopa (Piipaash), Navajo (Diné), Papago (Tohono O’odham), Pima (Akimel O’otham), Shoshone (Newe), Ute (Nunt’zi), ma Zuni (A:shiwi) ia na faamalosia e le faateleina o tagata fou mai ina ia nonofo i nuu faasao mo Initia na salalau solo i le itu i Sisifo o Amerika. E faitau afe tagata Shoshones o matusisifo i le 1870 na papatiso ma iu ai ina faatuina le Uarota a Washakie, lea na taitaia e le uluai epikopo Initia Amerika i le Ekalesia, o Moronae Timbimboo.12 Nai lo le siitia atu i nuu faasao, o le tele o Ute mai Iuta tutotonu na nonofo i Initiaola i le Itumalo o Sanpete, lea na latou faatu ai se paranesi malosi lava ma se Aualofa, faatasi ai ma se tamaitai Initia na auauna atu i le au peresitene.13 E silia ma le 1,200 Initia Papago, Pima, ma Maricopa i Arisona i sisifo na auai i le Ekalesia i tausaga o le 1880, ma faatuina ai se uarota lea na saofaga mulimuli ane i le fausiaina ma le faapaiaina o le Malumalu o Mesa Arisona.14 I Karolaina i Saute, o le tele o le Nuu o Catawba na papatisoina. I le mavae ai o le pea ma le 65 tausaga mulimuli ane, na saunoa ai le matai Catawba o Samuelu Taylor Blue i le konafesi aoao. “Ua ou tofo i faamanuiaga ma le olioli o le Atua,” na ia molimau atu ai. “Ua ou vaai ua faatuina tagata oti; ua ou vaai i tagata mamai ua fiu ai fomai, ae na ala mai i le galuega a Toeaina na toefuataiina ai i latou i le ola. Ou uso e ma tuafafine, e aunoa ma sina masalosalo ou te iloa o lenei talalelei e moni.”15

Ata
Matai Washakie ma isi alii Shoshone

Matai Washakie (o loo alala i lalo, ogatotonu i luma) ma isi alii Shoshone.

Na faaauau le aapa atu o le Au paia o Aso e Gata Ai i Initia Amerika e oo atu i tausaga 1930 ma le 1940 ma le faateleina o misiona i Arisona ma Niu Mekisiko. O nei misiona na silafia ai e taitai o le Ekalesia ua tatau ona suia tulaga i nuu faasao a Initia i Sautesisifo, ma na latou amata loa ona mafaufau i isi fuafuaga ia tuusao le talaiga, ma lagonaina, e pei ona faailoaina e Spencer W. Kimball, o se tiute le fesoasoani i o latou uso o le feagaiga. I tausaga o le 1950 na aliae ai se polokalama e faaaooga ai ma tausia tamaiti aoga lea na tausia ai e aiga o le Au Paia o Aso e Gata Ai tamaiti aoga Initia i taimi o kuata o le aoga. Ma le isi, na ofo atu e le Iunivesite a Polika Iaga ni sikolasipi ma le faamoemoe o le faateleina o Initia Amerika e lesitala. E oo atu i le taimi ua taofia ai le Polokalama o le Faaaoogaina o Tamaiti Aoga pe a ma le tausaga 2000, e tusa ma le 50 afe o tamaiti aoga Initia Amerika na faaaoogaina.16

O loo faaauau pea ona feagai Initia Amerika ma faigata o se taunuuga o seneturi o feteenaiga ma le tuueseina o Initia. Larry Echo Hawk, o se sui o le Nuu o Pawnee, sa avea muamua ma Failautusi Lagolago o le I.S. o Mataupu i Totonu o Initia, ma o le Pulega Aoao o le Fitugafulu i le taimi nei, na saunoa i le 2007 i luitau na feagai ma ia ma ona tuaa. “O se talafaasolopito tiga tele lena,” na ia saunoa ai, ma faaopoopo mai, “e lei faatapulaa le tiga i se augatupulaga e tasi.” Ae ui i lea, na ia maua le malosi i folafolaga o le Tusi a Mamona ma na faaleo atu lona faamoemoe faapea o tagata o Initia Amerika o le a ola e tusa ai ma le faaaliga na tuuina mai e Peresitene Spencer W. Kimaball, i le avea ai ma taitai mamana i o latou nuu ma atunuu.17

Autu e Fesootai: Lamanite Identity [Mea e Iloagofie ai sa Lamana]

Faamatalaga

  1. Claudio Saunt, “The Age of Imperial Expansion, 1763–1821,” i le Frederick E. Hoxie, ed., The Oxford Handbook of American Indian History (New York: Oxford University Press, 2016), 77–79.

  2. Tagai Autu: Lamanite Identity [Mea e Iloagofie ai sa Lamana].

  3. Tagai 4  Nifae 1:138. Mo se faataitaiga o talitonuga a uluai Au Paia o Aso e Gata Ai e faatatau i Initia Amerika, tagai Terryl L. Givens and Matthew J. Grow, Parley P. Pratt: The Apostle Paul of Mormonism (New York: Oxford University Press, 2011), 296, 343.

  4. Letter from Oliver Cowdery, 8 April 1831,” i le Joseph Smith Letterbook 1, 11, josephsmithpapers.org; spelling standardized; tagai foi “Letter from Oliver Cowdery, 7 May 1831,” 13, josephsmithpapers.org.

  5. Terry L. Givens and Matthew J. Grow, Parley P. Pratt: The Apostle Paul of Mormonism (New York: Oxford University Press, 2011), 111–13, 116–18; Joseph Smith, “Letter to Noah C. Saxton, 4 January 1833,” i le Joseph Smith Letterbook 1, 17, josephsmithpapers.org.

  6. Ronald W. Walker, “Seeking the ‘Remnant’: The Native American during the Joseph Smith Period,” Journal of Mormon History, vol. 19, no. 1 (Spring 1993), 23–25; Jeffrey D. Mahas, “American Indians and the Nauvoo-Era Council of Fifty,” i le Matthew J. Grow and R. Eric Smith, eds., The Council of Fifty: What the Records Reveal about Mormon History (Provo, Utah: Religious Studies Center, Brigham Young University, 2017), 120.

  7. Joseph Smith, “History, 1838–1856, volume C–1 Addenda,” 10–11, josephsmithpapers.org.

  8. Matthew J. Grow, Ronald K. Esplin, Mark Ashurst-McGee, Gerrit J. Dirkmaat, and Jeffrey D. Mahas, eds., Council of Fifty, Minutes, March 1844–January 1846. Vol. 1 of the Administrative Records series of The Joseph Smith Papers, edited by Ronald K. Esplin, Matthew J. Grow, and Matthew C. Godfrey (Salt Lake City: Church Historian’s Press, 2016), 73–76.

  9. Mahas, “American Indians,” 123–27; tagai foi Autu: Council of Fifty [Aufono a le Limagafulu].

  10. Tagai “Peace and Violence among 19th-Century Latter-day Saints,” Gospel Topics Essays, topics.lds.org.

  11. Jared Farmer, On Zion’s Mount: Mormons, Indians, and the American Landscape (Cambridge: Harvard University Press, 2008), 62–104; Howard A. Christy, “The Walker War: Defense and Conciliation as Strategy,” Utah Historical Quarterly, vol. 47, no. 4 (Fall 1979), 395–420; John Alton Peterson, Utah’s Black Hawk War (Salt Lake City: University of Utah Press, 1998), 103–104. Tagai foi “Peace and Violence among 19th-Century Latter-day Saints,” Gospel Topics Essays, topics.lds.org.

  12. Scott R. Christensen, Sagwitch: Shoshone Chieftain, Mormon Elder, 1822–1887 (Logan: Utah State University Press, 1999), 190–95.

  13. Jill Mulvay Derr, Carol Cornwall Madsen, Kate Holbrook, and Matthew J. Grow, eds., The First Fifty Years of Relief Society: Key Documents in Latter-day Saint Women’s History (Salt Lake City: Church Historian’s Press, 2016), 483–84.

  14. D. L. Turner, “Akimel Au-Authm, Xalychidom Piipaash, and the LDS Papago Ward,” Journal of Mormon History, vol. 39, no. 1 (Winter 2013), 158–80.

  15. Samuel Blue, i le Conference Report, Apr. 1950, 141–42. Na lipotia e Chief Blue i le Ekalesia e 97 pasene o Catawbas na avea ma tagata auai o le Ekalesia i le 1950; tagai Conference Report, Apr. 1950, 144.

  16. Matthew Garrett, Making Lamanites: Mormons, Native Americans, and the Indian Student Placement Program, 1947–2000 (Salt Lake City: University of Utah Press, 2016).

  17. Larry Echo Hawk, “An Unexpected Gift” [Brigham Young University devotional, Aug. 7, 2007], 1, 5–6, speeches.byu.edu.