Talafaasolopito o le Ekalesia
Faaliliuga o le Tusi a Aperaamo.


“Faaliliuga o le Tusi a Aperaamo,” O Autu o le Talafaasolopito o le Ekalesia

“Faaliliuga o le Tusi a Aperaamo”

Faaliliuga o le Tusi a Aperaamo

Ua talia e Le Ekalesia a Iesu Keriso o le Au Paia o Aso e Gata Ai le tusi a Aperaamo o se tusitusiga paia. O lenei tusi, o se talafaamaumau a le perofeta ma le peteriaka o Aperaamo, e tele ina mulimuli i faamatalaga faatusi paia ae e faaopoopo i ai faamatalaga taua e faatatau i le soifuaga ma aoaoga a Aperaamo.

Ata
atapue o se vaega o papairusi

Vaega o papairusi, sa i ai i se taimi ia Iosefa Samita, lea o loo aofia ai le mea ua lauiloa nei o le Tusi a Aperaamo, Ata Faatusa 1.

O le tusi a Aperaamo e maua mai i se seti o mea uiga ese na tutupu faasolopito. I le taumafanafana o le 1835, sa taunuu ai se faipisinisi e igoa ia Michael Chandler i le laumua o le Ekalesia i Katelani, Ohaio, ma ni mami ma le mau taaiga o papairusi.1 Sa faatau mai e se vaega o le Au Paia o Aso e Gata Ai i Katelani ni measina mo le Ekalesia. Ina ua uma ona iloilo e Iosefa Samita ia papairusi ma amata “le faaliliuga o nisi o mataitusi po o faafaailoga” o loo ta’ua i lana talafaasolopito, “sa matuai o [matou] olioli lava i le maua ai i se tasi o taaiga o tusitusiga a Aperaamo.”2

Sa galue Iosefa Samita i le faaliliuga o le tusi a Aperaamo i le taumafanafana ma le tautoulu o le 1835, o le taimi lea sa ia faamaeaina ai le mataupu muamua ma se vaega o le mataupu lona lua.3 Na sosoo ma le talanoa o lana api talaaga e uiga i le faaliliuga o papairusi i le tautotogo o le 1842, ina ua uma ona toe faamautu le Au Paia i Navu, Ilinoi. O mataupu uma e lima o le tusi a Aperaamo, faatasi ai ma ata e tolu (ua iloga nei o ata faatusa 1, 2, ma le 3), sa lolomiina i le Times and Seasons, o le nusipepa a le Ekalesia i Navu, i le va o Mati ma Me 1842.4

Ua ta’u mai i nisi o faamaoniga faapea sa suesue e Iosefa ia mataitusi sa i luga o le papairusi ma sa taumafai e aoaoina le gagana Aikupito. O loo lipotia mai i lana talafaasolopito faapea o Iulai 1835, sa “punouai ai pea lava i le faaliliuga o se alafapeta i le Tusi a Aperaamo, ma faatulagaina se kalama o le gagana Aikupito e pei ona sa faataitaiia e i latou anamua.”5 O lenei “kalama,” e pei ona sa faaigoa ai, sa aofia ai koluma o mataitusi faafaailoga sa sosoo ai ma faaliliuga faaPeretania sa tusia i se api tele e le tusiupu a Iosefa o Viiamu W. Phelps. O se isi tusiga, na tusia e Iosefa Samita ma Oliva Kaotui, e i ai mataitusi faaAikupito ma sosoo ai ma ni faamalamalamaga.6 O le sootaga o nei faamaumauga i le tusi a Aperaamo e le o malamalama atoatoa i ai.

Ina ua tuua e le Au Paia o Aso e Gata Ai ia Navu, sa tuua measina faaAikupito. Sa faatau ese atu e le aiga o Iosefa Samita ia papairusi ma mami i le 1856. E talitonu le au tusitalafaasolopito faapea o le tele o papairusi sa faatamaia i le Afi Tele i Chicago i le 1871. E sefulu ni fasi vaega sa i ai i le Perofeta o Iosefa Samita na maua i le Metropolitan Museum of Art i le Aai o Niu Ioka.7 I le 1967, sa toe faafoi atu ai e le falemataaga nei fasi vaega i le Ekalesia.8 Ua ioe le Au Suesue o Aganuu ma Measina Mamona ma le au le Mamona faapea o mataitusi o fasi vaega e le fetaui ma le faaliliuga o loo aumaia i le tusi a Aperaamo, e ui e le o i ai se maliliega o sikola e le o ni Mamona, e uiga i le faamatalatalaina lelei o ata o i nei fasi vaega.9

E lei faamalamalama maia lava e le Alii po o Iosefa Samita le faagasologa o le faaliliuga o le tusi a Aperaamo. Ua ta’u mai i talafaamaumau faapea o Iosefa ma isi sa suesueina ia papairusi ma sa talitonu le au matau toto’a faapea o le faaliliuga na oo mai e ala i faaaliga. E pei ona sa matauina ai e Ioane Uitimera, “sa vaai Iosefa le Tagatavaai i nei Faamaumauga ma na mafai ona faaliliuina e ala i faaaliga a Iesu Keriso.”10

O le a leai se uiga e iloilo ai le tomai o Iosefa e faaliliu ia papairusi ona na o se vaegamea o le papairusi na ia te ia o loo maua nei. Sa ta’ua e molimautino “se taaiga umi” po o ni mau “taaiga” o papairusi.11 Talu ai ona sa na o ni fasi vaega sa i ai, e peiseai o le tele o papairusi sa maua e Iosefa ina o ia faaliliuina le tusi a Aperaamo e le o i ai faatasi ma nei fasi vaega.

Atonu foi o le suesueina e Iosefa Samita o papairusi na taitaia ai o ia i le mauaina o se faaaliga e uiga i mea na tutupu ma aoaoga taua o le olaga o Aperaamo, e pei lava ona ia mauaina muamua atu o se faaaliga i le olaga o Mose a o ia suesueina le Tusi Paia. O lea vaaiga ua manatu ai i se faauigaga lautele atu o upu tagata faaliliu ma le faaliliuga.12 E tusa ai ma lea vaaiga, o le faaliliuga a Iosefa Samita e le o se faaliliuga moni o papairusi, e pei se faaliliuga masani faaagaifanua. Ae, o measina faaletino na aumaia ai se taimi mo le mafaufau loloto, toe manatunatu, ma faaaliga. Ua aumaia ai se faagasologa na avatu ai e le Atua ia Iosefa Samita se faaaliga e uiga i le soifua o Aperaamo, tusa lava pe faapea e lei fetaui lelei lena faaaliga ma mataitusi o i papairusi.13

O le sa’o a’ia’i ma le taua o le tusi a Aperaamo e le mafai ona faamautu i felafolafoaiga faasikola e faatatau i le faaliliuga o le tusi. O le tulaga o le tusi o se tusi e paia o loo taoto i upumoni e faavavau o loo aoao maia ma le agaga mamana o loo aumai ai. O le moni o le tusi a Aperaamo e maua tonu e ala i le suesue ma le faaeteete o ana aoaoga faatasi ai ma le tatalo faamaoni ma le faamautuuga a le Agaga.

Autu Fesootai: Faaliliuga a Iosefa Samita o le Tusi Paia, Faaliliuga o le Tusi a Mamona