Hisitōlia ʻo e Siasí
Fale ʻEnitaumení


“Fale ʻEnitaumení,” Ngaahi Tefito ʻi he Hisitōlia ʻo e Siasí

Fale ʻEnitaumení

Fale ʻEnitaumení

ʻI he vahaʻataimi ʻo e fononga mei Nāvū ʻi he 1846 mo e fakatapui ʻo e Temipale Seni Siaosí ʻi he 1877, naʻe ʻikai ha temipale maʻá e Kāingalotu ʻo e Siasí ke nau fakahoko ai ʻa e ngaahi papitaiso maʻá e pekiá, ʻenitaumení, mo e silá.1 Ka neongo ia, naʻe fakamafaiʻi ʻe Pilikihami ʻIongi ke fakahoko ha niʻihi ʻo e ngaahi ouaú ʻi tuʻa mei he temipalé kae nofoʻi ʻe he Kāingalotú ʻa e Anovai Māsima Lahí ʻo langa ha ʻū temipale ʻi Seni Siaosi, Lōkeni, Manatai, mo Sōleki Siti. ʻI hono fai iá, naʻá ne muimui ai ʻi ha sīpinga naʻe fokotuʻu ʻi ha fakahā naʻe fai kia Siosefa Sāmita ʻi he 1841, ʻa ia naʻe ngofua ai ke fakahoko ʻe he Kāingalotú ha ngaahi ouau ʻo e temipalé ʻi tuʻa mei he temipalé “ʻi he ngaahi ʻaho ʻo hoʻomou masivá, ʻa ia ʻoku ʻikai te mou lava ai ʻo langa ha fale kiate aú.”2 ʻI Nāvuú, ne fakamafaiʻi ai ʻe Siosefa ke fakahoko ha ngaahi papitaiso maʻá e pekiá ʻi he ngaahi vaitafe ofi maí ʻi ha vahaʻataimi nounou pea toki fakahoko kimui ʻa e ngaahi fuofua ʻenitaumení ʻi he loki ʻi ʻolunga ʻo hono falekoloá.3

Ko ha ngaahi ouau fakatemipale siʻisiʻi pē naʻe fakahoko ʻi he vahaʻataimi ʻo e 1847 ki he 1850 lolotonga e hiki ʻa e Kāingalotú ʻo kamata nofoʻi ʻa e Hihifó.4 Ne kamata ʻi Fepueli 1851 ʻa hono fakahoko maʻu pē ʻa e ngaahi ʻenitaumení mo e silá ʻi he Fale Alēlea, ʻa ia ko e fuofua fale lahi fakapuleʻanga ia ʻi ʻIutaá. Ne fakaʻaongaʻi e fungavaka ki lalo ʻo e falé ke fai ai ʻa e ngaahi polokalama fakapuleʻangá, ʻo kau ai e ngaahi kātoanga kai, hulohula, mo e ngaahi fakataha fakavahefonua ʻa e fale aleá mo e fakamaauʻangá. Ne fakaʻaongaʻi e konga ki ʻolungá ki he ngaahi ʻenitaumení mo e silá ʻo ngata ʻi ʻEpeleli 1854.5

ʻĪmisi
Konga ki tuʻa ʻo e Fale Alēleaʻanga

Ko e Fale Alēleaʻanga ʻi Sōleiki Sití.

Naʻe faifai pea fakakaukau ʻa Pilikihami ʻIongi ne fie maʻu ha feituʻu lōngonoa angé ke fakahoko ai ʻa e ngaahi ouau toputapú. Ka ʻe ʻosi ha ngaahi taʻu lahi ia pea toki lava ke kakato ha temipale ʻi Sōleki Siti.6 ʻI he 1854, naʻe fakahinohino ai ʻe Palesiteni ʻIongi ke langa ha fale ʻi he tuliki fakatokelau-hihifo ʻo e temipalé, ʻa ia ʻe lava ke maʻu ai ʻe he Kāingalotú honau ʻenitaumení mo silaʻi ai ʻenau ngaahi nofomalí. Naʻe fakakakato ʻa e fale fungavaka ua ko ʻení ʻi ʻEpeleli 1855, pea naʻe ui ia ko e Fale ʻEnitaumení. Fakatatau ki he ngaahi lea ʻa Tulumani ʻEnisoló, naʻe hoko ia ko ha “Temipale Fakataimi.”7

Ko e Fale ʻEnitaumení ko e fuofua fale ia naʻe langa ʻo fakataumuʻa ki he fakakaukau ko ia ke fakahoko ʻa e ngaahi ʻenitaumení mo e silá, pea naʻe hoko ia ko ha sīpinga lelei ki he fōtunga mo e faʻunga ʻo e ngaahi temipale he kahaʻú. ʻI he 1856 naʻe fokotuʻu mo fakatapui ai ha faiʻanga papitaiso ne ngaohi mei he maká, ko ha tānaki ki he tafaʻaki fakahihifo ʻo e falé, ke ngāue ʻaki ki he ngaahi ouau moʻuí mo e ngaahi ouau fakafofongá fakatouʻosi.8 Kimui ange he taʻu ko iá ne toe langa ai ha fakalahi ʻe taha ke tānaki atu ha feituʻu maʻá e kau ngāue fakatemipalé ke nau teuteu ai ki heʻenau ngāué pea feimeʻatokoni mo maʻu meʻatokoni ai.9

ʻĪmisi
Konga ki tuʻa ʻo e Fale ʻEnitaumení

Tā ʻo e Fale ʻEnitaumení, fakafuofua ki he 1885.

ʻI he vahaʻa ʻo e taʻu 1855 mo e 1889, naʻe fakahoko ai ʻe he Kāingalotú ha ngaahi ʻenitaumeni ʻe 54,000 tupu, ngaahi sila ʻe 68,000, mo ha ngaahi papitaiso maʻá e kau pekiá ʻe 134,000 ʻi he Fale ʻEnitaumení.10 Ka neongo iá, naʻe akoʻi ʻe Pilikihami ʻIongi ʻoku ʻi ai ha ngaahi ouau fakatemipale ʻe niʻihi he ʻikai lava ke fakahoko kae ʻoua leva kuo ʻi ai ha temipale, kau ai ʻa e ngaahi ʻenitaumeni fakafofonga maʻá e kau pekiá. Ko e ngaahi fuofua ouau peheé naʻe fakahoko ia ʻi he Temipale Seni Siaosí ʻi he 1877.11

ʻI he ʻatā ko ia ʻa e ngaahi temipale ʻi Seni Siaosi, Lōkani, mo Manatai ki he ngāue ouaú, naʻe hōloa leva ʻa e fie maʻu ko ia ke fakaʻaongaʻi ʻa e Fale ʻEnitaumení, neongo naʻe kei ngāue ʻaki pē ia ʻe he Kāingalotu ʻi Sōlekí koeʻuhí ko e ʻikai faʻa malava maʻu pē ʻa e fefonongaʻaki ki he ngaahi temipale kehé. Ka neongo iá, ʻi he 1889, naʻe hoko ʻa hono fakamolumaluʻi ʻo e mali tokolahí ʻi he Fale ʻEnitaumení ko ha kaveinga ia ke fekīhiaki ai ʻi he fepaki fakalao mo fakapolitikale ʻa e Siasí mo e puleʻanga ʻIunaiteti Siteití.12 Naʻe fakakaukau leva ʻa Uilifooti Utalafi ke holoki ʻa e falé ʻi ʻOkatopa ko hano fakahaaʻi ʻa ʻene tokanga moʻoni ke taʻofi ʻa e ngaahi mali tokolahi foʻoú.13 Naʻe veteki ʻa e Fale ʻEnitaumení ʻi ha ngaahi uike siʻi mei ai.

Ngaahi Tefito Fekauʻakí: Temple Building, Temple Endowment, Baptism for the Dead, Sealing

Maʻuʻanga fakamatalá

  1. Vakai ki he Tefito: Temple Building.

  2. Revelation, 19 January 1841 [D&C 124],” in the Book of the Law of the Lord, 5, josephsmithpapers.org; vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 124:29–32.

  3. Vakai ki he Ngaahi Tefito: Baptism for the Dead, Temple Endowment, Anointed Quorum (“Holy Order”).

  4. Naʻe fakahoko ʻe Uilifooti Utalafi ha niʻihi ʻo e ngaahi papitaiso maʻá e pekiá ʻi he Nofoʻanga Faʻahitaʻu Momokó pea kimui ange ʻi Siti Kiliki (ʻi Sōleki Siti) ʻi he 1853. Naʻe fakafuofua ki he ngaahi sila ʻe 150 naʻe fakahoko ʻi he Nofoʻanga Faʻahitaʻu Momokó, pea mo e mali ʻe taha naʻe silaʻi ʻi Footi Sōlekí ʻi he 1848. ʻI he 1849, naʻe foaki ʻenitaumeni ai ki he faifekau naʻe teu ke mavahe atu ko ʻEtisoni Pālatí ʻi he tumutumu ʻo e Ensign Peak, ko ha tafungofunga moʻunga ʻi he fakatokelau ʻo e feituʻu ne langa kimui ai ʻa e temipale ʻi Sōlekí. (Vakai Richard E. Bennett, “‘The Upper Room’: The Nature and Development of Latter-day Saint Temple Work, 1846–1855,” Journal of Mormon History, vol. 41, no. 2 [April 2015], 7, 15, 23–27.)

  5. Fakafuofua ki he ngaahi ʻenitaumeni ʻe 2,200 mo ha ngaahi sila ʻe 2,100 tupu naʻe fakahoko ʻi he Fale Alēleaʻangá (vakai ki he Bennett, “The Upper Room,” 18, 24, 27; vakai foki ki he Tefito: Sealing).

  6. Vakai ki he Tefito: Temipale Sōlekí.

  7. Lisle G. Brown, “‘Temple Pro Tempore’: The Salt Lake City Endowment House,” Journal of Mormon History, vol. 34, no. 4 (Fall 2008), 8.

  8. Ne lahi taha hono fakaʻaongaʻi ʻo e faiʻanga papitaisó ki he papitaiso ʻo e kakai moʻuí ʻo ngata ʻi he 1864. Hili iá, naʻe meimei ke fakaʻaongaʻi pē ia ki he papitaiso fakafofongá (vakai ki he Brown, “Temple Pro Tempore,” 20).

  9. ʻI he konga kimuʻa ʻo e 1870 tupú, naʻe tānaki atu ha fale fakailiʻanga ʻakau ki he fakatonga ʻo e fakalahi ʻi he fakatongá (vakai ki he Brown, “Temple Pro Tempore,” 27).

  10. Richard E. Bennett, Temples Rising: A Heritage of Sacrifice (Salt Lake City: Deseret Book, 2019), 171.

  11. Vakai ki he Tefito: Temple Endowment.

  12. Vakai ki he Tefito: Antipolygamy Legislation.

  13. Vakai ki he Tefitó: Fanongonongo Fakamafaiʻí