Hisitōlia ʻo e Siasí
ʻĀtama-ʻonitai-ʻĀmani


“ʻĀtama-ʻonitai-ʻĀmani,” Ngaahi Tefito ʻi he Hisitōlia ʻo e Siasí

“ʻĀtama-ʻonitai-ʻĀmani”

ʻĀtama-ʻonitai-ʻĀmani

ʻI he fakataha mai e Kāingalotu ‘i he Ngaahi ‘Aho Kimui ní ke fakatapui e Temipale Ketilaní ʻi he 1836, ne nau hivaʻi e “ʻĀtama-ʻonitai-ʻĀmaní,” ko ha himi ne faʻu ʻe Uiliami W. Felipisi pea fakakau ʻi he tohi himi ʻa e Siasí ne pulusi foʻoú. Naʻe ʻasi ʻi hono fakaleá e ngaahi akonaki mei he ngaahi fakahā ʻa Siosefa Sāmita fekauʻaki mo ha feituʻu ko ʻĀtama-ʻonitai-ʻĀmani, ʻa ia naʻe foaki ai ʻe ʻĀtama ʻene tāpuaki fakaʻosí ki hono hakó. Naʻe lave foki ʻa e himí ki he Hāʻele ʻAnga Ua Mai ʻa e Fakamoʻuí, ʻi he taimi ʻe toe fakafoki mai ai ʻa ʻĀtama-ʻonitai-ʻĀmani ki hono tuʻunga fakaʻofoʻofa mo nāunauʻia kimuʻá.1

ʻĪmisi
Laʻi tā ʻo ʻĀtama-ʻonitai-ʻĀmani

Laʻi tā ʻo ʻĀtama-ʻonitai-ʻĀmani ʻi onopōní.

Hili ha taʻu ʻe ua, lolotonga ʻenau fekumi ki ha ngaahi fonua ʻe lava ke nofo ai e Kāingalotú ʻi he Vahefonua Teivisi, Mīsulí, ne maʻu ʻe Siosefa Sāmita mo ha kulupu ʻo e kau taki ʻo e Siasí ha feituʻu fakaʻofoʻofa ofi ki he Vaitafe Lahí, ne mahu ʻi he vaí, fanga monumanú, mo e ngaahi manafa musieʻiá. ʻI fakamatala ki ha tafungofunga ʻiloa ʻi he feituʻu ne ui ko Sipilingi Hilí, naʻe folofola ʻa e ʻEikí ʻo fakamatalaʻi ʻi ha fakahā kuó Ne ui ia ko “ʻĀtama-ʻonitai-ʻĀmani” koeʻuhí “ko e potu ia ʻa ia ʻe haʻu ki ai ʻa ʻĀtama ʻo ʻaʻahi ki hono kakaí.”2

Naʻe fiefia e Kāingalotú ʻi he ongoongo ko ʻení, pea kamata leva e fetukutuku ʻa e ngaahi fāmilí ki he feituʻú. Ne nau fokotuʻutuʻu ʻenau nofó fakatatau ki he mape ʻo Saioné (ko e palani ʻa Siosefa Sāmita ki he kolo ko Tauʻatāina, Mīsulí) pea nau maʻu ai ha feituʻu ki ha temipale.3 Naʻe fokotuʻu ʻe he kau takí e Siteiki ʻĀtama-ʻonitai-ʻĀmaní ʻi he 1838, ko e taha ʻo e ngaahi fuofua siteiki ʻi he Siasí.4 Ne aʻu ki he uangeaú ʻa e ngaahi ʻapi ne langá, ka naʻe lau māhina pē ʻenau nofo ʻi ʻĀtama-ʻonitai-ʻĀmaní. Ne ʻikai fuoloa kuo kamata ha fetāʻaki ʻi he Kāingalotu ʻo e Siasí mo e kakai Mīsuli kehé ʻi he faʻahitaʻu fakatōlau ʻo e 1838, ʻo fakamālohiʻi leva ai e Kāingalotu ʻi ʻĀtama-ʻonitai-ʻĀmaní ke liʻaki honau ngaahi ʻapí.

Ngaahi Tefito Fekauʻakí: Mormon-Missouri War of 1838, Saione/Selusalema Foʻou, Hihifo Mamaʻo