Hisitōlia ʻo e Siasí
Malangaʻi ʻo Kingi Fōletí


“Malangaʻi ʻo Kingi Fōletí,” Ngaahi Tefito ʻi he Hisitōlia ʻo e Siasí

“Malangaʻi ʻo Kingi Fōletí”

Malangaʻi ʻo Kingi Fōletí

ʻI he ʻaho 7 ʻo  ʻEpeleli, 1844, naʻe tuʻu hake ai ʻa Siosefa Sāmita ke lea ʻi heʻene konifelenisi fakaʻosí. Hili ʻene kole ki he Kāingalotú ke nau “tokanga leleí,”1 naʻá ne fakamatalaʻi te ne lea fekauʻaki mo e kau pekiá, ko haʻane tali ia ki he kole ʻa e fāmili mo e kaungāmeʻa ʻo Kingi Fōletí, ko ha mēmipa ʻo e Siasí ne toki mālōlō ʻi ha fakatuʻutāmaki naʻe hoko. ʻOku ʻikai ha lekooti kakato mo foʻi lea ki he foʻi lea ʻo e meʻa naʻe lea ʻaki ʻe Siosefá, ka naʻe tokolahi ʻa e niʻihi ne nau hiki ha fakamatala, pea ʻoku hoko ai ʻeni ko e taha ʻo e ngaahi malanga lelei taha ʻa Siosefa kuo lekōtí.2

ʻĪmisi
tā fakatātā ʻo ha tangata ʻoku malanga ki ha kakai tokolahi ʻi ha loto ʻuluʻakau

Fakatātā ʻo Siosefa Sāmita ʻi heʻene malanga ʻi ha konifelenisi ʻi Nāvū ʻi ʻEpeleli 1844.

Naʻe akonaki ʻa Siosefa ʻi heʻene malangá fekauʻaki mo e natula faka-ʻOtuá mo e fakalakalaka taʻengatá. Naʻá ne fakafepakiʻi ʻa e tala tukufakaholo fakalotu fuoloa ʻo e pehē ʻoku kehe ʻa e ʻOtuá mei he faʻahinga ʻo e tangatá. Naʻá ne fakamatala ʻo pehē, “kapau he ʻikai mahino ki he tangatá ʻa e ʻulungaanga ʻo e ʻOtuá ta ʻoku ʻikai ke nau ʻiloʻi ʻa kinautolu.”3 Naʻá ne akonaki naʻe hoko ʻa e ʻOtuá “ʻo hangē pē ko kitautolú” pea ko e “laumālie kotoa pē kuo fekauʻi mai ʻe he ʻOtuá ki māmaní” ʻoku nau “tuʻu ke fakalakalaka,” ʻo nau maʻu ʻa e ivi ke hangē pē ko e ʻOtuá ʻi he ngaahi taʻengatá.4 Naʻe toe akonaki foki ʻe Siosefa ʻoku taʻengata fakataha ʻa e konga mahuʻinga ʻo e tokotaha kotoa pē mo e ʻOtuá, ʻo ne fakafehoanaki ai ʻa e uho fakalangi ko ʻení ki ha foʻi mama, ʻo ʻikai hano kamataʻanga pe ngataʻanga.

Naʻe hoko e malanga kia Kingi Fōletí ko e fakamatala fakahangatonu taha ia ki he kakaí fekauʻaki mo e ngaahi tokāteline ko ʻení, ka naʻe ʻikai ko e fuofua taimi ia kuo fakafeʻiloaki aí. ʻOku ʻi ai ha potufolofola ʻi he Tohi ʻa Molomoná mo e tohi ʻa Mōsesé ʻokú ne fakafepakiʻi ʻa e tui fakalotu ne ʻiloa ʻi he kuonga ʻo Siosefa Sāmitá ko e ʻOtuá ʻoku “ʻikai hano sino, kongokonga pe ngaahi ongo.”5 Naʻe akoʻi mai ʻe he ngaahi fakahā naʻe maʻu ʻe Siosefa Sāmita ʻi he 1832 naʻe moʻui ʻa e ngaahi laumālié “ʻi he kamataʻangá mo e ʻOtuá” pea ʻe fakafou ʻi he mālohi ʻo e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí ʻe malava ai ʻe he kakaí ke “maʻu honau tofiʻá pea ʻe ngaohi ke nau tatau mo ia,” ʻo hoko ko e ngaahi ʻotua .6 Kuo fakamatala fakaikiiki e Siosefa Sāmita ʻa e ngaahi fakahā ko ʻení ʻi ha ngaahi feituʻu kehekehe, ʻa ia ne tokoni ai ke mahino lelei ki he niʻihi kehé ʻa e ʻuhinga ʻo ʻene ngaahi akonakí.7

Naʻe aʻu ki he kakai ne nau ʻilo ki he ngaahi akonaki kimuʻa ʻa Siosefa Sāmita kau ki he maama fakalaumālié, natula faka-ʻOtuá, mo e hakeakiʻí, naʻe hoko e malanga kau kia Kingi Fōletí ko e konga mahuʻinga ia ʻo hono fakatahaʻi ʻo e ngaahi tefitoʻi fakakaukau ko iá. Naʻe fakamatalaʻi ʻe ha mēmipa ʻe taha ʻo e Siasí ʻa ia naʻá ne fanongo ki he malangá ʻo pehē ko ha fakamoʻoni mālohi ia naʻe maʻu ʻe Siosefa Sāmita ʻa e “Laumālie ʻo e Tataki Fakalangí.”8 Ne hili ha meimei taʻu ʻe 50 mei he malangá, naʻe fakahā ʻe Uilifooti Utalafi ʻi haʻane lea ʻi hono fakatapui ʻo e Temipale Sōleikí ʻo pehē, naʻe hoko ʻene fanongo ki he malangá ko e aʻusia fakalaumālie mālohi taha ia ki heʻene moʻuí.9 Ka naʻe ʻikai ke taʻefakaangaʻi ʻa e malangá. Hili ha māhina ʻe ua mei he malangá, naʻe hanga ʻe he Kāingalotu ne nau fakafepakiʻi e malangá ʻo pulusi ha nusipepa ne ui ko e Nauvoo Expositor, ʻa ia ne nau fakaongoongokoviʻi ai ʻa e ngaahi akonaki ʻa e Palōfitá ʻo pehē naʻá ne taʻefakaʻapaʻapa ki he ʻOtuá pea ko e ʻuhinga ia ʻoku nau fakafepakiʻi ai ʻa Siosefa Sāmitá.10 Naʻe hanga foki ʻe he kau fakaanga ʻo e Siasí kimui aí ʻo fakafepakiʻi ʻa e ngaahi akonaki ʻo e malangá.

Talu mei he 1844 mo e kei akoʻi pē ʻe he Siasí ʻa e ngaahi tefitoʻi tokāteline naʻe fakahā ʻe Siosefa ʻi he malanga kia Kingi Fōletí pea mo vakai ki he palani ʻo e fakamoʻuí ʻo fakatatau ki he ngaahi moʻoni naʻe akoʻi ʻe Siosefa Sāmita fekauʻaki mo e moʻui ʻi he maama fakalaumālié, moʻui fakamatelié mo e ivi faka-ʻOtua taʻengatá.

Ngaahi Tefito Fekauʻakí: Faʻē ʻi Hēvaní