Hisitōlia ʻo e Siasí
Susa ʻIongi Keitisi


“Susa ʻIongi Keitisi”, Ngaahi Tefito ʻi he Hisitōlia ʻo e Siasí

“Susa ʻIongi Keitisi”

Susa ʻIongi Keitisi

Naʻe fāʻeleʻi ʻa Susa ʻIongi Keitisi ʻi he ʻaho 18 ʻo Māʻasi 1856. Ko e ʻofefine fika ua ia ʻo Pilikihami ʻIongi mo Lusi Pikeloú pea ko e ʻuluaki fānau ia ne fāʻeleʻi ʻi he Fale Laioné ʻi Sōleki Sití. Naʻá ne tupu hake ʻi ha ʻātakai ne tokolahi ai hono ngaahi tokoua mo e ngaahi tuongaʻane pea naʻá ne fiefia ʻi heʻene kei siʻí ko e lahi ʻa e akó, mūsiká, tulamá, hulohulá, mo e fakamālohisinó. Naʻá ne mātuʻaki talēnitiʻia ʻi he mūsiká mo e faʻu tohi heliakí.1

ʻĪmisi
Susa ʻIongi Keitisi

Tā valivali ʻo Susa ʻIongi Keitisi ʻi heʻene kei siʻí.

ʻI hono taʻu 14, ne hiki ʻa Susa mei Sōleki Siti ʻi ha maile ʻe 300 ki he kolo siʻisiʻi ʻi he fakahihifo ʻo ʻIutaá ko Seni Siaosí. Hili ha taʻu ʻe ua mei ai, naʻá ne mali mo ha toketā nifo kei talavou, ko ʻAlamā Tanifooti. Naʻe ʻi ai haʻana fānau ʻe toko ua, ko ha ʻofefine mo ha foha, ka naʻe palōpalema ʻena nofomalí, pea naʻe vete ʻa Susa mo Tanifooti ʻi he 1878. Ne fakamamahi ʻaupito ʻa e vete-malí kia Susa. Ne mole meiate ia ʻa ʻene hoko ko ha tauhi fakalao ki heʻene ongo tamaikí pea naʻe siʻi ʻaupito ke ne fetuʻutaki mo hono ʻofefiné ʻi ha ngaahi taʻu lahi; ne mole foki meiate ia e koloa ne foaki ange heʻene tamaí. Naʻe taʻeʻofa ʻa e ngaahi lauʻikoviʻi ne fai ʻe he koló kau kiate iá.2

Hili ha nofo ʻa Susa ʻi ha taʻu ʻe taha ʻi he Akoʻanga Pilikihami ʻIongi ʻi Polovó, ʻa ia naʻá ne fokotuʻu ai e fuofua potungāue mūsiká, naʻá ne mali mo Sēkope F. Keitisi, ko ha talavou mei Seni Siaosi, ʻi Sānuali 1880. Naʻe toki hoko ʻa e nofomali ko ʻení ko ha maʻuʻanga ʻo e fiefia tuʻuloá mo e fepoupouakí. Naʻá na ngāue fakafaifekau fakataha ʻi Hauaiʻi mei he 1885 ke 1889.

ʻI he ngaahi taʻu ʻo e 1880 tupú ne kamata fokotuʻu ʻe Susa ia ko ha tokotaha faʻu tohi, ʻi heʻene tokoni ki hono faʻu ha ngaahi ongoongo, ngaahi fakamatala, mo ha ngaahi talanoa ʻo ʻave ki he ʻū nusipepa fakalotofonuá, ʻo ne faʻa fakaʻaongaʻi hono hingoa fakatenetene naʻá ne saiʻia taha aí, ko e Homespun. ʻI he 1889 naʻá ne fokotuʻu ʻa e Young Womanʻs Journal, ko e makasini fakamāhina ʻa e Kautaha Mutuale Fakalakalaka ʻa e Kakai Fefine Kei Talavoú, ʻa ia naʻá ne ʻetitaʻi ʻo aʻu ki he 1900. Naʻá ne tokoni ki he ʻū makasiní mo e ʻū nusipepá ʻi he toenga ʻo ʻene moʻuí, pea ʻi he 1914, naʻá ne hoko ai ko e fuofua pule ʻo e nusipepa Relief Society Magazine. Ne hoko ʻa e faʻu tohí kia Susa ko ha tulifua ʻofeina ʻa ia ne lava ai ke ne fai ha tokoni ʻuhingamālie ki he tukui koló. Naʻá ne tohi fekauʻaki mo ʻene ngaahi taumuʻa faʻu tohí ki he taha ʻo hono ngaahi kaungāmeʻa mamaé ʻo pehē, “Ko hoku laumālie kotoa ʻoku tukutaha ia ki hono langa hake ʻo e puleʻangá ni. Te u ngāue mālohi ke tokoniʻi hoku ngaahi tokoua ʻi he ngāue tatau ko ʻení.”3

Mei he 1890 tupú ʻo fai atu, ne kau ʻa Susa ʻi ha ngaahi ngāue lelei ʻo e ngāue fakapuleʻangá, fakapolitikí, pea mo e fatongia he Siasí. Naʻá ne kau ʻi he Poate Talāsiti ʻa e ʻUnivēsiti Pilikihami ʻIongí, akoʻi e ngaahi kalasi fakasaienisí, mo poupouʻi ʻa e ako ki hono fakamālohia ʻo e sinó. Naʻá ne kau atu ki he Kōsilio Fakapuleʻanga ʻa e Houʻeiki Fafiné, ʻo ne lea ʻi he ngaahi fakataha fakafonuá, hoko ko ha fakafofonga ki honau kau fakafofonga fale aleá, pea hoko ko e sea ʻi he Kōmiti Faiongoongó. Naʻá ne kamata ngāue ʻi he tohi hohokó mo e ngāue fakatemipalé ʻa ia ne fakamamafa makehe ki ai ʻa e konga ʻo ʻene moʻuí, pea naʻá ne poupouʻi mālohi ʻa hono fokotuʻu ʻo e ongo ʻēlia ko ʻení ko ha meʻa ke tokanga lahi ki ai ʻa e kāingalotu ʻo e Siasí.4 Naʻá ne ngāue ʻi he poate lahi ʻo e Kautaha Mutuale ʻa e Kakai Fefine Kei Talavoú (YLMIA) ʻo aʻu ki he 1911, ʻi he taimi naʻe ui ai ia ki he poate lahi ʻo e Fineʻofá, ʻa ia naʻá ne fua fatongia ai ʻo aʻu ki he 1922. Naʻá ne pulusi ha piokalafi ʻo ʻene tamaí, ʻi he konga kimui ʻo ʻene moʻuí, ko e The Life Story of Brigham Young, pea naʻá ne faʻu ha ʻū laʻipeesi ʻe tahaafe tupu ʻo ha tohi ne teʻeki pulusi ka naʻe fakataumuʻa ke hoko ko ha hisitōlia ʻo e kau fafine ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní.

ʻĪmisi
tā valivali ʻo Susa ʻIongi Keitisí

Laʻitā ʻo Susa ʻIongi Keitisi

Ne foua ʻe Susa ʻIongi Keitisi ha meʻa faingataʻa mo fakamamahi ʻi heʻene moʻuí, ʻo kau ai e mālōlō ʻa e toko valu ʻo ʻene fānau ʻe toko hongofulu mā tolú, ko e tokolahi ʻo kinautolu ne nau mate koeʻuhí ko ha ngaahi tūkunga fakamamahi ne ngali kehe. Naʻá ne foua ha ngaahi palopalema mafatukituki fakaemoʻuilelei, ngaahi faingataʻa fakapaʻanga, mo e loto-mamahi tupu mei ha ngaahi fili ʻa ha kau mēmipa ʻo hono fāmilí. Ka neongo iá, ne hoko ʻene tuí ko e uho ia ʻo ʻene moʻuí, pea naʻá ne fakamatala naʻá ne ako ke ʻoua naʻá ne “feinga ke ofeʻi ʻa e finangalo ʻo e ʻOtuá ke feʻunga mo ʻeku ngaahi holí.” Ka, naʻá ne pehē, naʻá ne ako ke ne “ʻaukai mo lotu ke u lava ʻo fiemālie pē” neongo pe ko e hā e meʻa ʻe ʻomi ʻe he ʻEikí. Naʻá ne pehē, “Kapau ʻe ngaohi au ʻe he ʻOtuá ke u fiemālie pē ʻi Heʻene ngaahi meʻa kotoa pē kuo foaki kiate aú, ko e hā [ʻoku mahuʻinga] ai ʻa e meʻa ʻoku hoko mai kiate aú?”5

ʻĪmisi
Ko Susa ʻIongi Keitisi ʻi he konga kimui ʻene moʻuí

Tā ʻo Susa ʻIongi Keitisi ʻi he konga kimui ʻo ʻene moʻuí.

Ngaahi Tefito Fekauʻakí: Pilikihami ʻIongi, Retrenchment, Ngaahi Kautaha ʻa e Kau Finemuí, Fineʻofá, ʻŪ Nusipepa ʻa e Siasí, Church Academies, Women’s Suffrage

Ngaahi Fakamatalá

  1. Harold H. Jensen, “Susa Young Gates,” Juvenile Instructor, vol. 64, no. 3 (March 1929), 135.

  2. Ne fakamatalaʻi ʻe Susa ʻa e ngaahi meʻa ne hoko ʻi heʻene nofo-malí mo e vete mo ʻAlamaá ʻi ha tohi ki hono tokoua ko Sina ʻIongi Viliamí. Susa Young Gates to Zina Young Williams, May 18, 1878, Susa Young Gates papers, circa 1870–1933, Church History Library, Salt Lake City.

  3. Susa Young Gates to Zina D. H. Young, May 5, 1888, Susa Young Gates papers, circa 1870–1933, Church History Library, Salt Lake City.

  4. Lisa Olsen Tait, “Susa Young Gates and the Vision of the Redemption of the Dead: D&C 138,” in Matthew McBride and James Goldberg, eds., Revelations in Context: The Stories behind the Sections of the Doctrine and Covenants (Salt Lake City: The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints, 2016), 316–17.

  5. Susa Young Gates, “Not My Will,” Young Woman’s Journal, vol. 4, no. 12 (Sept. 1893), 570–71.