Hisitōlia ʻo e Siasí
Fakakoloaʻi ʻaki e Mālohi


“Fakakoloaʻi ‘aki e Mālohi,” Ngaahi Tefito ʻi he Hisitōlia ʻo e Siasí

“Fakakoloaʻi ‘aki e Mālohi”

Fakakoloaʻi ʻaki e Mālohi

Naʻe fekauʻi e kau mēmipa ʻo e Siasí he kuonga muʻá ʻi ha fakahā kia Siosefa Sāmita he 1831, ke nau “ʻalu atu … ki he lotolotonga ʻo e ngaahi puleʻanga kotoa pē” pea tānaki fakataha ʻa ʻIsileli. Kimuʻa pea “fekauʻi atu” kinautolú, naʻe talaʻofa ʻe he ʻEikí te Ne “fakakoloaʻi” kinautolu “ʻaki [ha] mālohi mei ʻolunga.”1 Naʻe fālute ʻe he talaʻofa fakakoloaʻí ha ngaahi meʻa lahi ne hoko ʻi he konga kimuʻa ʻo e 1836, kau ai ha taimi hangē ha Penitekosí naʻe hoko ʻi hono fakatapui e Fale ʻo e ʻEikí ʻi Ketilani, ʻOhaioó. Neongo ne toki fakafeʻiloaki ʻe Siosefa Sāmita kimui ange ha ouau fakatemipale naʻá ne toe tui ko ha ʻenitaumeni, ʻoku faʻa ʻuhinga e kupuʻi lea “fakakoloaʻi ʻaki e mālohí” ki he taumalingi hifo ʻa e ngaahi meʻafoaki fakalaumālié pea mo hono fakafoki mai ʻo e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻi Ketilaní.2

ʻOku ʻasi e kupuʻi lea “maʻu ʻa e mālohi” ʻi he Luke 24, ʻi he taimi ne fakahoko ai ʻe Sīsū Kalaisi ha fekau fakaʻosi ki Heʻene kau ākongá ke nau malanga [ʻaki e ongoongoleleí] ʻi he lotolotonga ʻo e ngaahi puleʻanga kotoa pē. Naʻe fie maʻu ke kamata e kau ākongá ʻi Selusalema, ʻa ia ʻe “fakakoloaʻi ʻaki [ai kinautolu ha] mālohi mei ʻolunga.”3 Naʻe mahino ki ha kau Kalisitiane tokolahi e fenāpasi ʻa e talaʻofa ko ʻení mo e ngaahi meʻafoaki ʻo e Laumālié pea mo hono fuofua fakakakato ia ʻi he ʻAho ʻo e Penitekosí, hangē ko hono lekooti ʻi he Ngāue 2.4

Naʻe mahino ʻi ha fakahā lahi ange ne fakahoko kia Siosefa Sāmita ʻi Ketilaní, ʻe fie maʻu ke fai ha fakataha molumalu ʻi he Fale ʻo e ʻEikí kae toki fakakoloaʻi ʻaki kinautolu ha mālohi.5 Naʻe feilaulau ʻa Siosefa Sāmita mo e Kāingalotu ʻi Ketilaní ke nau fakakakato e temipalé mo teuteu fakalaumālie kinautolu ki honau fakakoloaʻí. Naʻe kau ʻi he teuteu ko ʻení ha ngaaahi ouau fufulu mo pani, ko hano fakataipe e tuʻunga maʻa ʻo honau ngaahi lotó ʻa ia te nau lava ai ke fetuʻutaki mo e langí. ʻI ha ngaahi māhina siʻi kimuʻa pea fakatapui e temipalé, naʻe tohi ʻe Uiliami W. Felipisi, “ʻOku tau teuteu atu ke fakahaohaoʻi kitautolu, ʻaki hano fuofua fakamaʻa hotau ngaahi lotó, siʻaki ʻetau ngaahi angahalá, fakamolemoleʻi e tokotaha kotoa; … tui ha vala ʻoku maʻa mo tāú, ʻaki hono tākai hotau ʻulú mo tauhi kotoa e ngaahi fekaú.”6

Lolotonga e ngaahi ouau fakatapui ʻo e temipalé ʻi he ʻaho 27  mo e 31  ʻo e 1836, pea ʻi he fakataha molumalu he ʻaho 30 , naʻe fakamatalaʻi ʻe Siosefa Sāmita mo ha niʻihi kehe ha ngaahi fakahā fakalaumālie nāunauʻia, kau ai ha ngaahi mata meʻa-hā-mai fakalangi mo e lea ʻi he ngaahi lea kehekehé.7 ʻI he ʻaho 3 ʻo ʻEpelelí , naʻe aʻusia ai ʻe Siosefa Sāmita mo ʻŌliva Kautele ha mata meʻa-hā-mai ʻo Sīsū Kalaisi mo ha ngaahi ʻaʻahi mai mei ha kau palōfita fakatohitapu ʻe niʻihi.8 ʻI hono ui e ngaahi aʻusia ko ʻení “ko ha Penitekosi mo ha fakakoloa moʻoní,” ne ʻikai fuoloa kuo fekauʻi atu ʻe Siosefa ʻa Hiipa C. Kimipolo mo ha niʻihi kehe ʻi he fuofua ngāue fakafaifekau ki ha fonua muli ʻi he hisitōlia ʻo e Siasí.9

ʻĪmisi
Tā fakatātā ʻo e Fakamoʻuí ʻi he Temipale Ketilaní

Tā fakatātā ʻo e hā e Fakamoʻuí ʻi he Temipale Ketilaní ʻi he ʻaho 3 ʻo ʻEpeleli , 1836.

Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. Joseph Smith, “Revelation, 2 January 1831 [DC 38],” ʻi he Revelation Book 1, 52, josephsmithpapers.org.

  2. Vakai, “Endowment,” josephsmithpapers.org.

  3. Luke 24:49.

  4. Vakai, Charles G. Finney, Power from on High: What Is It? (Boston: Willard Tract Society, ca. 1870), 3–8. Vakai foki, John Fea, “Power from on High in an Age of Ecclesiastical Impotence: The ‘Enduement of the Holy Spirit’ in American Fundamentalist Thought, 1880–1936,” Fides et Historia, vol. 26, no. 2 (1994), 23–35.

  5. Joseph Smith, “Revelation, 27–28 December 1832 [DC 88:1–126],” ʻi he Revelation Book 2, 45–46, josephsmithpapers.org; Joseph Smith, “Revelation, 1 June 1833 [DC 95],” ʻi he Revelation Book 2, 59–60, josephsmithpapers.org; Joseph Smith, “Revelation, 22 June 1834 [DC 105],” ʻi he Revelation Book 2, 97–100, josephsmithpapers.org. Naʻe tomuʻa tui ha Kāingalotu ʻe niʻihi ʻo e Siasí naʻe hoko ʻa e fakakoloaʻí lolotonga ha konifelenisi ne fakahoko ʻi Sune ʻo e 1831. Vakai, John Corrill, “A Brief History of the Church of Christ of Latter Day Saints, 1839,” 18, josephsmithpapers.org; “Minutes, circa 3–4 June 1831,” in Minute Book 2, 3–4, josephsmithpapers.org; Mark Lyman Staker, Hearken, O Ye People: The Historical Setting for Joseph Smith’s Ohio Revelations (Salt Lake City: Greg Kofford Books, 2009), 147–68.

  6. William W. Phelps letter to Sally Phelps, Jan. 1836, ʻi he Bruce A. Van Orden, ed., “Writing to Zion: The William W. Phelps Kirtland Letters (1835–1836),” BYU Studies, vol. 33, no. 3 (1993), 574; naʻe fakatonutonu e sipelá.

  7. Joseph Smith, “Journal, 1835–1836,” 172, 190, 193, josephsmithpapers.org; Steven C. Harper, “‘A Pentecost and Endowment Indeed’: Six Eyewitness Accounts of the Kirtland Temple Experience,” ʻi he John W. Welch, ed., Opening the Heavens: Accounts of Divine Manifestations, 1820–1844 (Provo, Utah: Brigham Young University Press, 2005), 327–71.

  8. Vision, 3 April 1836 [DC 110],” ʻi he Joseph Smith, Journal, Sept. 1835–Apr. 1836, 192–93, josephsmithpapers.org.

  9. Journal, 1835–1836,” 192–93, josephsmithpapers.org. Naʻe muimui e kau faifekau he kuongamuʻá ne fekauʻi atu ki he ngaahi feituʻu ʻo Kānatá ʻi ha ngaahi fetuʻutaki fakataautaha, kae ʻikai ke nau fakakaukau ʻoku nau ngāue fakafaifekau ʻi ha feituʻu “muli” pe kumi e ngaahi hako mole ʻo e faʻahinga ʻo ʻIsilelí ki hono tānaki fakatahá. Naʻe fakamatalaʻi ʻe Hiipa C. Kimipolo mo ha niʻihi kehe ʻene ngāue fakafaifekau he 1837 ki Pilitānia Lahí ko hano kamataʻi ia ʻo ha tānaki fakataha fakamāmanilahi. Vakai ki he Talateu Fakahisitōlia ʻo e “Recommendation for Heber C. Kimball, between 2 and 13 June 1837,” ʻi he Brent M. Rogers, Elizabeth A. Kuehn, Christian K. Heimburger, Max H Parkin, Alexander L. Baugh, and Steven C. Harper, eds., ʻi he Documents, Volume 5: October 1835–January 1838. Vol. 5 in the Documents series of The Joseph Smith Papers, edited by Ronald K. Esplin, Matthew J. Grow, and Matthew C. Godfrey (Salt Lake City: Church Historian’s Press, 2017), 398–400.