“Utah,” Mga Hisgutanan sa Kasaysayan sa Simbahan
“Utah”
Utah
Sa sayo sa mga 1840 samtang ang mga Santos sa Ulahing mga Adlaw nangandam sa pagbiya sa Nauvoo, Illinois, ilang gihunahuna ang daghang may kalagmitan nga mga padulnganan. Usa ka dapit diha sa Great Basin libut sa Great Salt Lake sobra sa 1,000 ka milya (1,700 ka kilometros) ngadto sa kasadpan ingon og ang labing mauyonan ni Brigham Young ug sa ubang mga pangulo sa Simbahan.1 Sa Enero 1846, mipahayag si Brigham Young nga ang mga pulong sa karaang mga propeta “dili gayud matino gawas kon ang Balay sa Ginoo pagatukuron sa Ibabaw sa mga Tumoy sa Kabukiran,” mitapos, “ako nahibalo hain nga dapit kini.”2 Diha sa ilang pag-abut sa Walog sa Salt Lake, nanghimatuod si Wilford Woodruff nga kini usa ka “yuta sa saad nga gitagana pinaagi sa kalooy sa Dios alang sa usa ka pahulayanan sa mga Santos diha diin usa ka bahin sa Zion sa Dios pagatukuron.”3 Sa wala madugay ang mga Santos mitukod og sentral stake diha sa Walog sa Salt Lake, nga may daghang mas gagmay nga pamuy-anan sa palibut nga rehiyon. Ang dapit nahimo nga katapusang padulnganan alang sa mga tinagpulo ka kaliboan nga mga kinabig kinsa mibiya sa ilang mga yutang natawhan aron sa pagpundok ngadto sa Zion.4
Sa wala pa moabut ang mga taga Uropa, ang rehiyon sa sentral Utah gipuy-an sa daghang mga komunidad sa Uintah, mga Timpanogot, mga Sanpit, Pahvant, ug mga Moanunt nga mga katawhan. Kini nga mga grupo sa tiningub mipaila sa ilang mga kaugalingon isip ang Nuche (“the People”), ug sa mga siglo sila nabuhi nga nagpundok isip mga pamilya ug gagmayng mga panon ug nakalahutay sa usa ka malukpanon nga kultura sa pagpangayam, pagtipon ug pagpangisda.5 Ingon ka sayo sa mga 1600, ang mga misyonaryong Kastila mitawag sa mga panon sa Nuche isip mga “Yuta,” bisan og ang pasikaranan sa ngalan nagpabilin nga dili klaro. Sayo sa mga 1800, ang mga tigsulti og Iningles lain-lain og hubad sa Kinatsila nga pulong ingon sa “mga Utaw,” “mga Yuta,” “Eutaw,” “mga Eutah,” “mga Ute,” ug “Utahn.”6 Sama sa ubang mga ngalan sa dapit nga gihunahuna nga adunay Lumad nga Amerikanong gigikanan, ang mga opisyales sa gobyerno sa Estados Unidos mihulam sa “Utah” sa paghingalan sa teritoryo kaniadtong 1850.7
Nagsunod sa 1848 nga kasabutan nga mitapos sa Mehikano-Amerikano nga Gubat, ang Kongreso sa Estados Unidos misugod og sistema sa pederal nga pagdumala sa bag-ong mga teritoryo nga gihatag sa Mehiko ngadto sa Estados Unidos. Usa ka proseso sa pagporma og temporaryong mga republika, o panamtang nga mga gobyerno, mitugot sa lokal nga Iningles og pinulongan nga mga lumulupyo (uban sa pagtugot sa Kongreso) sa pagsulat og batakang balaod; pagbutang og mga utlanang sibika alang sa mga teritoryo, mga distrito, ug mga siyudad; ug sa pagpili og mga gobernador, mga magbabalaod, mga maghuhukom, ug ubang mga opisyales.8
Mihimo og batakang balaod ang mga Santos sa Ulahing mga Adlaw sa 1849 nga miangkon og dako nga dapit isip ang panamtang nga Estado sa Deseret. Gingalan gikan sa usa ka pulong diha sa Basahon ni Mormon nga nangahulugan og putyukan, ang Deseret miabut ingon ka layo ngadto sa amihanan isip kabahin sa Teritoryo sa Oregon, ingon ka layo ngadto sa habagatan sa San Diego, California, ug ingon kalayo sa silangan sa Colorado.9 Ang gobyerno sa Deseret gidumala nga may balay-balaoran, mga tinugyanan sa distrito, ug mga hukmanan sulod sa kapin og gamay sa usa ka tuig hangtud ang Kongreso mihimo sa Teritoryo sa Utah isip kabahin sa Gikasabutan sa 1850. Ang bag-ong teritoryo mipuli sa panamtang nga Estado sa Deseret, bisan og tali sa 1850 ug 1868, ang pederal nga gobyerno mipakunhod sa mga utlanan sa Teritoryo sa Utah og kaunom ka beses, miresulta sa karon nga gidak-on sa Utah. Ang mga Santos sa Ulahing mga Adlaw kanunay nga nagpadayon og tawag sa ilang teritoryo isip “Deseret,” usa ka ngalan nga ang mga lider sa kongreso midumili sa pagdawat nga opisyal.10
Isip usa ka pederal nga teritoryo, ang Utah gidumala sa mga opisyales nga gitudlo sa gobyerno sa Estados Unidos. Ang pagka-estado motugot og lokal nga eleksyon aron sa pagpiho og mga tighupot og katungdanan ug sa paghatag sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw sa Utah og mga representante ug mga senador diha sa Kongreso sa Estados Unidos.
Ang balay-balaoran sa teritoryo naghimo og mga katiguman sa 1856, 1862, 1867, 1872, ug 1882 aron sa paghangyo sa Kongreso sa pagdawat sa Deseret (Utah sa 1882) isip usa ka estado sa Union. Midumili ang Kongreso sa matag hangyo, nagpasabut ilabi na sa paghimo og dinaghan nga kaminyoon isip ang katarungan sa pagdumili. Upat ka mga tuig human sa 1890 nga Manipesto ni Wilford Woodruff, nga sa kadugayan migiya ngadto sa paghunong sa dinaghan nga kaminyoon diha sa Simbahan, ang Kongreso mipasaka sa Utah Enabling Act, nga nagtugot sa mga tawo sa Utah sa paghimo og balaod sa usa ka estado nga gobyerno ug batakang balaod.11 Human sa usa ka tuig ang mga bumubuto miaprobar sa batakang balaod sa estado, ug niadtong Enero 1896, si presidente Grover Cleveland sa Estados Unidos mipahayag sa Utah nga usa ka managsama nga estado sa Union.
Sa maong panahon, ang mga Santos sa Ulahing mga Adlaw mipadayon sa pagpundok ngadto sa Utah ug sa naglibot nga rehiyon. Kini nga pagpundok nagpaila og bag-ong mga tawo ug mga kultura ngadto sa rehiyon ug ang bag-ong palibot miusab sa mga estilo sa kinabuhi niadtong kinsa milalin.12 Uban sa nagkadaghang pamuy-anan, ang kasadpang Estados Unidos milambo, ug ang mga punoang buhatan sa Simbahan napahimutang diha sa importanting mga kinasang-an nga mga dalan sa komersyo, industriya, ug imigrasyon.13