Misyon sa Turkey

Nag-establisar una ang Simbahan og presensya diha sa Emperyo sa Ottoman sa 1884, human si Hagop Vartooguian, usa ka Kristiyanong Armenian, misulat sa presidente sa Misyon sa Uropa aron sa paghangyo og mga leksyon sa misyonaryo.¹ Si Jacob Spori, usa ka misyonaryo nga Swiss, sa sunod niana mitrabaho sa Constantinople apan nakakaplag lamang og pipila ka mga kinabig.²

Ang kalig-on sa kultura nga Islam ug ubang mga kahimtang sa emperyo midani ni Spori ug sa misunod nga mga misyonaryo sa paggiya sa ilang mga paningkamot ngadto sa gagmay nga relihiyusong mga grupo, ilabina sa mga Kristiyanos. Ang mga magmamando sa Ottoman naka-establisar og sistema nga miila ug tulo ka minoriya etniko/relihiyosong mga komunidad—Judeo, Ortodox nga Griyego, ug Apostoliko nga Armenian—ug mihatag sa matag komunidad og limitadong kaugalingong gobyerno. Ang mga Armenian, ang mayoriya kinsa mipuyo sa sentro sa Turkey, mao ang labing dako nga grupong Kristiyano diha sa emperyo. Tungod kay ang ilang politikanhong impluwensya gibase diha sa gidak-on sa ilang komunidad, ang mga pangulong Armenian kasagaran milihok batok sa mga katawhan kinsa mibiya sa Apostoliko nga Simbahan nga Armenian.³

Sa 1887 sa Constantinople, usa ka tawo nga ginganlan og Dekran Shahabian nakadungog sa pagpamatuod ni Fernando Hintze, usa ka misyonaryo nga Danish gikan sa Utah kinsa mialagad isip pangulo sa Misyon sa Turkey. Human mipauli ngadto sa ilang panimalay, mihangyo si Shahabian nga si Elder Hintze mobisita sa ilang lungsod sa Sivas sa Habagatang Turkey. Gibunyagan ni Hintze si Shahabian, ug ang duha misangyaw sa ebanghelyo diha sa naglibut nga mga dapit. Mga branch sa wala madugay natukod didto sa Zara, Aintab, Aleppo, Alexandretta, ug Beirut. Ilabi na sa Aintab, diin ang impluwensya sa Protestante misugod sa pagdaut sa katilingbanong pagkahawod sa simbahang Armenian, “ang mga tawo magpanon ngadto ni [Hintze] sa dinaghan, ug gikan sa buntag hangtud sa lawom sa gabii mangutana kabahin sa Ebanghelyo.”⁴

Sa Haifa, ang mga Protestanting Aleman naka-establisar og kolonya [colony] diin gihulat nila ang kaluwasan sa Jerusalem. Usa ka kolonista si Johann Georg Grau nakamatikod ni Hintze nga nagbarug atubangan sa iyang tindahan ug natan-aw niya kini nga katumanan sa iyang damgo nga ang Ginoo mopadala kaniya og usa ka mensahero. Human sa iyang bunyag, gi-orden si Grau nga usa ka elder ug misugod sa pagsangyaw.⁵ Tungod sa mas dako nga kalampusan diha sa mga Armenian ug Aleman nga mga kolonista, sa 1889 si Hintze mibalhin sa mga punoang buhatan sa Misyon sa Turkey gikan sa Constantinople ngadto sa Aintab. Ang kakabus mipabilin nga dakong hagit, ingon nga daghang mga kinabig ang nawad-an sa ilang mga trabaho tungod sa sosyal nga lama nga nakapatik sa pag-ilis og tinuohan. Bisan pa niana, daghang mga sakop ang malampusong nakatipig og igo nga kwarta aron sa paglalin ngadto sa Utah.⁶

Sa 1903 si Joseph W. Booth misagubang sa pagkapangulo sa misyon ug nangalagad ngadto sa mga miyembro sa Simbahan atol sa nagtubo nga tensyon sa politika. Ang punoang buhatan sa Misyon sa Turkey, nga didto sa Aintab, gisirhan sa 1909, sa dihang ang politikanhong kagubot mihimo og mga kondisyon nga hilabihan ka kuyaw alang sa misyonaryo nga buhat. Ang sunod nga dekada, nga misaksi sa Unang Gubat sa Kalibutan ug ang pagkabungkag sa Emperyo sa Ottoman, midala og mas grabeng kahuyang ug kapintas alang sa daghang mga sibilyan ug mibilin sa gamay nga Aintab branch nga samok.

Sa dihang ang mga pangulo sa Simbahan nahibalo sa mga hagit nga giatubang sa Armenian nga mga Santos, giawhag nila ang mga Santos sa Ulahing mga Adlaw sa Estados Unidos ug sa Aintab sa pag-ipon sa ilang mga pag-ampo ug pagpuasa alang sa kaluwasan. Mga Amerikanong miyembro sa Simbahan mihatag og makahupay nga mga pundo, ug sa tinglarag sa 1921, ang mopauliay nga presidente sa misyon nga si Joseph W. Booth mitabang sa mga nahibilin sa Aintab branch sa paglalin sa habagatan padulong sa Aleppo, Syria. Siya ug ang iyang asawa, si Mary Rebecca Moyle Booth, mipadayon sa pagtabang sa mga mikagiw [refugee] nga mga Santos.

Armenian nga mga Santos sa Aleppo, Syria, circa 1922.

Samtang ang mga Santos sa Ulahing mga Adlaw nagpalambo og presensya sa Syria ug Lebanon, ang misyonaryong buhat sa Turkey nagkaluya sa mga 1920. Ang unang kongregasyon sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw sa modernong Turkey na-organisar sa Ankara sa 1979.