Katsila-Amerikano nga Gubat

Ang mga rebolusyonaryo sa Cuba misugod sa pagrebelde niadtong 1895 batok sa Espanya, nga mao ang sinugdanan sa kagubot nga, bisan ang tuyo mao ang pag-angkon og nasudnong kagawasan, sa katapusan misangpot ngadto sa mas dakong gubat.¹ Ang mga opinyon sa Estados Unidos ug Uropa nagpabiling nabahin hangtud nga ang barko nga panggubat sa Amerika nga USS Maine kalit nga nalunod sa Dunggoanan sa Havana niadtong 1898.² Ang nagkalainlaing mga pagsulay sa pagsulbad sa kagubot pinaagi sa diplomasya imbis nga sa gubat napakyas nga mahatagan og kagawasan ang Cuba, ug niadtong Abril 25 ang Estados Unidos mideklarar og gubat batok sa Espanya. Kapin sa tulo ka bulan, ang Estados Unidos ug Espanya nakig-away kasagaran gamit ang barko nga panggubat sa duha ka bahin sa kalibotan duol sa mga teritoryo nga giangkon sa Espanya: ang Cuba ug Puerto Rico sa Caribbean, ug ang Pilipinas ug Guam sa Pasipiko. Ang gobyerno sa Espanya miuyon sa protokol pagka-Agosto nga misangpot sa pormal nga pakigsabot nga mitapos sa gubat pagkasunod tuig.³

Ang Estados Unidos sa sinugdanan mipakatap og regular nga kasundalohan nga anaa sa 28,000 ka sundalo apan sa katapusan mipaapil og dakong pwersa sa mga boluntaryo nga naglakip sa gatosan ka sundalo nga mga Santos sa Ulahing mga Adlaw.⁴ Ang teritoryo sa Utah nahimong estado duha pa lang ka tuig ang milabay, ug daghang lumulupyo ang makitang madasigon nga mopakita sa ilang pagpahinungod sa ilang nasud [patriotism]. Sa gatosan nga miapil gikan sa Utah, gamay ra kaayo ang namatay sa mubo nga gubat.⁵

Ang Katsila-Amerikano nga Gubat nakamugna og bag-ong mga oportunidad alang sa Simbahan. Si Elias S. Kimball, nga nagserbisyo isip presidente sa Misyon sa Habagatang mga Estado [Southern States Mission], gidapit sa Unang Kapangulohan aron tahasan isip kinaunhang chaplain nga Santos sa Ulahing mga Adlaw sa armadong kusog sa Estados Unidos. Si Kimball miserbisyo isip chaplain sa Cuba niadtong 1898, ang kinaunhan sa daghang misunod nga mga chaplain nga Santos sa Ulahing mga Adlaw.⁶ Ang Estados Unidos miangkon sa Pilipinas, Guam, ug Puerto Rico isip mga teritoryo agig resulta sa gubat, nakahatag og dakong kahigayonan sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw gikan sa Amihanang Amerika nga makasangyaw sa ebanghelyo diha sa bag-ong mga lugar.⁷ Sa talagsaong paagi, ang nabantog nga debate bahin sa pagpanginlabot sa Amerika sa Cuba ug sa Pilipinas nakadani og mga tubag gikan sa pipila ka prominente nga mga miyembro sa Simbahan nga midayeg sa serbisyong militar ug sa naglambo nga nasudnong kahimtang sa Estados Unidos. Samtang ang nag-unang mga Santos sa Ulahing mga Adlaw sa ika-19 nga siglo mibalibad sa pakigtinabangay sa militar sa Estados Unidos, ang ilang kaliwatan mitan-aw sa Katsila-Amerikano nga Gubat isip usa ka higayon sa pagpakita og pagpahinungod sa ilang nasud ug pagsuporta sa nasudnong pangagamhanan.⁸

Bibliograpiya

• James I. Mangum, “The Spanish-American and Philippine Wars,” sa Robert C. Freeman, ed., Nineteenth-Century Saints at War (Provo, UT: Religious Studies Center, 2007).

• David F. Trask, The War with Spain in 1898 (Lincoln: University of Nebraska Press, 1996).

Mubo nga mga sulat

1. David F. Trask, The War with Spain in 1898 (Lincoln: University of Nebraska Press, 1996), 1–3.

2. Ang hinungdan sa pagkalunod sa Maine nagpabiling kontrobersyal sa politikanhong paagi ug gidebatihan sa mga eksperto sa kasaysayan [historians] ngadto na sa ika-21 nga siglo. Sobra sa 260 ka tripulante ang namatay human sa pag-ulbo sa atubangan nga bahin sa barko duol sa katulganan sa mga sundalo. Tan-awa sa Trask, The War with Spain, xii.

3. Trask, The War with Spain, 444.

4. “Return of the Volunteers,” Improvement Era, Sept. 1899, 870–71. Ang tukmang gidaghanon sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw nga miapil sa gubat wala mahibaloi. Ang Improvement Era mihisgot og 354 ka sundalo, tingali wala iapil ang uban nga wala moserbisyo sa Batteries A, B, o C sa Utah Light Artillery. Ang mga beterano sa Utah sa kaulahian nga gipasidunggan sa ilang pagserbisyo sa Katsila-Amerikano nga Gubat misobra sa 700, mas diyutay gihapon kay sa kon ilakip ang mga Santos sa Ulahing mga Adlaw nga nagserbisyo sa militar sa Estados Unidos gikan sa gawas sa Utah.

5. James I. Mangum, “The Spanish-American and Philippine Wars,” sa Robert C. Freeman, ed., Nineteenth-Century Saints at War (Provo, UT: Religious Studies Center, 2007), 188; “Return of the Volunteers,” 871; tan-awa usab sa mga Hisgutanan: Mormon nga Batalyon, Mehikano-Amerikano nga Gubat.

6. Mangum, “The Spanish-American and Philippine Wars,” 168.

7. “Philippines,” Country Profile, newsroom.ChurchofJesusChrist.org.

8. Robert H. Hellebrand, “General Conference Addresses during Times of War,” sa Patrick Q. Mason, J. David Pulsipher, Richard L. Bushman, eds., War and Peace in Our Time: Mormon Perspectives (Salt Lake City: Greg Kofford Books, 2012), 132.