Israel
Li Qaawa’ kixk’e li k’ab’a’ej Israel re laj Jakob, ralal laj Isaak ut rimam laj Abraham sa’ li Najter Chaq’rab’ (Gen. 32:28; 35:10). Li k’ab’a’ej Israel nayeeman chirix laj Jakob, chirixeb’ li ralal xk’ajol, malaj chirix li awa’b’ejihom ke’reechani chaq li ralal xk’ajol sa’ xkutankil li Najter Chaq’rab’ (2 Sam. 1:24; 23:3). Chirix naq laj Moises kixk’ameb’ xb’e li ralal xk’ajol chi elk chaq chi moosil aran Egipto (Exo. 3–14), ke’wan chi taqlanb’il xb’aaneb’ laj raqol aatin chiru numenaq oxib’ cient chihab’. Chi tikib’anb’il rik’in li rey aj Saul, ke’wan li rey chi taqlank sa’ xb’een li junajinb’il tenamit Israel toj reetal lix kamik laj Salomon, toja’ naq lajeeb’ chi teepal ke’risi rib’ rik’in laj Roboam re te’wanq choq’ jachjo ru tenamit. Chirix naq kijache’ ru li awa’b’ejihom Israel, li jun jachal nim wi’chik, li wan sa’ xnim li saq’e, Israel ke’k’ab’a’in, ut li jun jachal chik sa’ xtz’e li saq’e Juda ke’yehe’ re. Sa’ li kutan a’in, Israel chik nayeeman re li ch’och’ Kanahan. Jun chik xyaalalil li aatin Israel, a’an li ani tz’aqal napaab’ank re li Kristo (Rom. 10:1; 11:7; Gal. 6:16; Ef. 2:12).
Li kab’laju xteepal laj Israel
Laj Jakob, rimam laj Abraham, li kik’ehe’ xk’ab’a’ jo’ aj Israel, ke’wan kab’laju li ralal. Eb’ li ralal xk’ajol ke’nawman ru jo’ li kab’laju xteepal laj Israel, malaj li ralal xk’ajol laj Israel. A’ineb’ li kab’laju teepal: Ruben, Simehon, Levi, Juda, Isakar, ut Sabulon (eb’ li ralal laj Jakob rik’in lix Lea); Dan ut Neftali (eb’ li ralal laj Jakob rik’in li xBilha); Gad ut Aser (eb’ li ralal laj Jakob rik’in li xSilpa); Jose ut Benjamin (eb’ li ralal laj Jakob rik’in lix Rakel) (Gen. 29:32–30:24; 35:16–18).
Laj Jakob kixk’e jun osob’tesink sa’ xb’een li junjunq reheb’ laj jolomil teep rub’elaj lix kamik (Gen. 49:1–28). Re xtawb’al chik li na’leb’, chi’ilmanq xk’ab’a’eb’ li junjunq ralal laj Jakob.
Laj Ruben, li xb’een xyum li xLea, xb’een rixaqil laj Jakob, kisach chiru li osob’tesink ut li ka’ jachal li eechanihomej li nak’eeman re li xb’een alalb’ej sa’ xk’ab’a’ lix yib’ ruhil b’aanuhom (Gen. 49:3–4). Jo’kan naq lix k’ulub’il li xb’een alalb’ej kinumsiman re laj Jose, a’an li xb’een xyum li xRakel, xkab’ rixaqil laj Jakob (1 Kro. 5:1–2). Laj Levi, li kisik’e’ ru xteepal xb’aan li Qaawa’ re te’k’anjelaq sa’ li tijonelil, ink’a’ kixk’ul jun li reechanihom xb’aan naq lix teepal b’oqb’ileb’ chi k’anjelak sa’ xyanqeb’ chixjunileb’ li jar teepal. Chi jo’kan, li ka’ jachal li reechanihom kik’eeman sa’ wiib’al reheb’ li ralal laj Jose, a’aneb’ laj Efrain ut laj Manases (1 Kro. 5:1; Jer. 31:9), li ke’k’ehe’ sa’ ajl jo’ wiib’ xteepal laj Israel (JJS, Gen. 48:5–6 [apendice]).
Eb’ lix komoneb’ lix teepal laj Juda ke’xaqab’aak chi wank choq’ aj taqlanel toj reetal naq kichal li Mesias (Gen. 49:10; JJS, Gen. 50:24 [apendice]). Sa’ roso’jikeb’ li kutan lix teepal laj Efrain a’anaq li tixk’am resil naq k’ojob’anb’il wi’chik li evangelio sa’ li ruchich’och’ ut tixch’utub’eb’ li tenamit Israel li jek’inb’ileb’ (Deut. 33:13–17). Taawulaq xkutankil naq sa’ xk’ab’a’ lix evangelio li Jesukristo, Efrain taawanq chi jolomink sa’ xch’utub’ankileb’ chixjunil lix teepal Israel (Isa. 11:12–13; Tz. ut S. 133:26–34).
Lix jek’inkil Israel
Li Qaawa’ kixjek’iheb’ ut kixtawasiheb’ li kab’laju xteepal laj Israel xb’aan lix maa’usilaleb’ ut lix po’jikeb’ xch’ool. A’ut li Qaawa’ kiroksiheb’ lix sik’b’il ru tenamit li jek’inb’ileb’ sa’ xyanqeb’ li jar tenamit sa’ li ruchich’och’ re rosob’tesinkileb’ li tenamit a’an.
Lix ch’utub’ankil Israel
Lix junkab’al laj Israel taach’utub’amanq sa’ roso’jik li kutan rub’elaj lix k’ulunik li Kristo (R. li P. 1:10). Li Qaawa’ naxch’utub’eb’ lix tenamit Israel naq neke’xk’ulub’a a’an ut neke’xpaab’ lix taqlahom.
Li lajeeb’ xteepal laj Israel li sachenaqeb’
Li lajeeb’ teepal a’in re laj Israel ke’wan sa’ li awa’b’ejihom Israel sa’ xnim li saq’e, ut ke’k’ame’ chi preexil toj Asiria sa’ 721 chihab’ rub’elaj li Kristo. Sa’ li kutan a’an xkoheb’ “sa’eb’ li ch’och’ sa’ xnim li saq’e” ut ink’a’ chik ki’ab’iman resileb’. Sa’ roso’jikeb’ li kutan te’sutq’iiq chaq.